Catalog

10 ST R A T E J İ c Cumhuriyet Strateji 15 Aralık 2008/233 ünya son beş yıldan beri konuşulan ekonomik krize nihayet girdi. Dünyayı bu krize adım adım yaklaştıranların sınırsız ve kısa yoldan zengin olmak isteyenler olduğu söyleniyor. Bazıları da bunun, ABD küresel hakimiyetinin devamı için gerekli bir global operasyon olduğunu ileri sürüyor. Amerikan toplumunun ve bir kısım çok uluslu Amerikan şirketlerinin krizden etkilenme derecesi ile ABD’nin küresel çıkarları karşılaştırıldığında, jeopolitik anlamda önemli avantajlar elde edildiği görülmektedir. Bunlar; ? En büyük küresel rakip olan Rusya’nın GSMH’sı takriben yüzde 40 düşecektir. ? Amerikan Doları değer kazanmaktadır. ? Dünya’nın dördüncü ekonomisi ve Avrupa’nın lideri Almanya yedinci sıraya gerilemiştir. ? Japonya’da Çin’e karşı politikalarıyla tanınan aşırı milliyetçi Aso Başbakan olmuştur. ? Avrupa ekonomileri krize girmiştir. ? Petrol fiyatlarının düşmesine rağmen son 10 yılda biriken dolarların değer kazanması petrol ve silah şirketlerini memnun etmektedir. ? Amerikan FinansKapital sistemin kalbi sayılabilecek City Group ve J. P. Morgan bankaları ucuza kapattıkları bankalarla kazançlı duruma gelmişlerdir. ABD’nin en büyük global rakibi Rusya, ekonomik kriz ve düşen petrol fiyatlarından önemli derecede etkilenmiştir. 16 Ekim 2008 itibariyle düşen petrol fiyatları ve global ekonomik kriz Gazprom’un piyasa değerinin 2/3 oranında azalmasına neden olmuştur. Rosneft ve Lukoil de yüzde 11 oranında değer kaybetmiştir. Gazprom’un piyasa değeri 2005’den bu yana ilk defa 100 milyar doların altına düşmüştür.(1) Kısaca, her zaman kaybeden dünya halkları yanında, gerçek kazanan ve kaybedenler yaklaşık bir yıl sonra ortaya çıkacaktır. Dünyaca ünlü ekonomist Joseph Stiglitz krizi “Bu oyunda kazananlar ve kaybedenler var. Bu bir sıfır toplamlı oyun değil, negatif toplamlı oyundur” şeklinde D Dr. Nejat TARAKÇI Jeopolitikçi ve Stratejist ntarakci@gmail.com Türkiye’nin seçeneği çok RusGürcü çatışması, Çin’in Japonya ve Tayvan’la ilişkilerinin iyileşmesi konusundaki gelişmeler, ekonomik krizle yakın tarihlere denk geldi. Bunlar küresel güç dengelerinin yeniden oluşacağını gösteriyor. değerlendirmektedir.(2) Kaybederek negatife düşecek ülkelerin şüphesiz global güçleri zayıflayacaktır. En dikkati çekici nokta, küresel ekonomik kriz ile RusGürcü çatışması ve ÇinJaponya ve Tayvan ile ilişkilerinin olumlu yönde gelişmesinin aynı döneme gelmesidir. Bunun global jeopolitik yansımalarını zaman gösterecektir. olacaktır.(3) Ekonomik kriz, güç dengelerini yeniden oluşturuyor… ulaşım yollarının hasar görmesi nedeniyle dış ticaret azalmıştır.(5) Bu durum, TürkiyeErmenistan sınırının açılması konusunu daha da önemli ve ivedi hale getirmiştir. Son derece ciddi Karadeniz merkezli yeni konjonktürel gelişmeler karşısında ABD’nin görünen tavrı, taviz vermeden Rusya’nın engellenmesi için her şeyin yapılması şeklindedir. Francis Fukuyama ise daha gerçekçi bir yaklaşımla “Gürcistan ve Ukrayna’yı ittifak vaadinde bulunmadan desteklemenin yollarını bulmak zorundayız” demektedir.(6) Çünkü Rusya’nın Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliğini kabul etmesi tarihi ve jeopolitik gerçeklere aykırıdır ve savaşa neden olma olasılığı çok yüksektir. RUSYA’NIN YAYILMA STRATEJİSİ ABD’nin Gürcistan’la ilgili planlarının çökmesi üzerine yaptığı girişimler ve Rusya’nın karşı görüş ve deklaresyonları bu çatışmanın etki alanını büyük ölçüde genişletmiştir. Rus lider Medvedev’in gerektiğinde Rus vatandaşlarının nerede olurlarsa olsunlar varlıklarını ve çıkarlarını koruyacaklarına dair kararlı açıklaması, Rusya’nın pasif ve statükocu stratejisini bir kenara bıraktığını göstermektedir. Medvedev’in ortaya koyduğu öncelikli Rus yaşam alanları, Karadeniz bölgesinde Kırım; Baltık bölgesinde Litvanya, Estonya, Letonya ile Moldovya kuzeyindeki Transdinyester’dir. Bunlara ek olarak Rusya, ABD’nin siyasi ve askeri etki alanını daraltmak ve karşı koyma stratejisini daha kolay uygulamak maksadıyla, Küba, Nikaragua, Venezuela, Suriye, Vietnam, Cezayir, Libya gibi ülkeler nezdinde yaptığı girişimlerle global bir yayılma ve konumlanmayı gerçekleştirmek istemektedir. Suriye’deki Tartus deniz üssünün yeniden Rusya’nın kullanımına açılması, Küba havaalanlarından Rus askeri uçaklarının yakıt ikmali için faydalanmaya başlaması, Venezuela ile yapılan ortak askeri tatbikat bunu açıkça göstermektedir. Özellikle, Tartus deniz üssü, Karadeniz bölgesine olan dolaylı ve doğrudan etkisi yönüyle, Akdeniz’deki güç dengeleri açısından radikal bir değişikliğin başlangıcı olarak kabul edilmelidir. Örneğin, Tartus’ta konuşlanan Rus filosu, Ceyhan’daki petrol boru hattı terminali için doğrudan bir tehdit unsuru olacaktır. ABD Dışişleri Bakanı Rice’ın 4 Eylül 2008 günü Libya’ya yaptığı beklenmedik ziyaret, bir yandan RusyaLibya ilişkilerinin üsliman verme şeklinde stratejik bir boyuta ulaşmaması konusunda bir uyarıyı, diğer yandan da DEĞİŞEN GÜÇ MERKEZLERİ ABD sadece Ortadoğu’da değil, Orta Asya’da, Orta ve Güney Amerika’da, Pasifik’te de nüfuz ve kontrolünü kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyadır. ABDRusya çekişmesi, klasik Soğuk Savaş özelliklerinin oldukça dışında özellikler göstermektedir. Artık farklı ideolojiler ve farklı ekonomik sistemler yoktur. Şimdiki mücadelenin ana amacı başta enerji olmak üzere stratejik kaynakların kontrol ve güvenliğini ele geçirmektir. Bu amaca ulaşılabilmesi için, siyasi, askeri ve ekonomik nüfuz alanlarının genişletilmesi gerekmektedir. Bu maksatla; ? Askeri gücün kullanımını kolaylaştıran jeostratejik eksen veya coğrafi alanlarda konuşlanma/üs edinme, ? Eksen ülkelerde ekonomik ve siyasi kontrolü ele geçirme İki temel unsur olarak öne çıkmaktadır. Bu bağlamda, etnik, dini ve kültürel unsurların istismar edilmesi en kolay ve maliyeti en az yöntemler olarak öne çıkmaktadır. Kafkaslar ve Karadeniz: RusGürcü çatışması sonrası Kafkaslarda meydana gelen siyasi ve askeri değişiklik, ABD’nin NATO genişlemesi ve ikili stratejik anlaşmalara dayanan plan ve stratejilerini tamamen ortadan kaldırmıştır. RusGürcü çatışması normal ve sıradan bir bölgesel çatışma değildir. Askeri ve politik sonuçları hemen ortaya çıkan bir çatışmadır. En önemli sonucu, 7 yıldan bu yana devam eden dolaylı ABDRusya çekişmesinin fiiliyata dönüşmesine neden olmasıdır. Gürcistan’ın yeni sınırları şimdilik kaydıyla çizilmiştir. Çünkü Ermeniler de Ahıska bölgesinin tamamında ve Gürcistan’ın yüzde 30’unda hak iddia etmektedirler.(4) RusGürcü çatışması Ermeni ekonomisini de vurmuştur. 700 milyon dolarlık kayıp söz konusudur. ErmenistanGürcistan arasındaki ABD’NİN SORUNLARI ABD, içeride yönetimsel ve toplumsal, dışarıda politik ve askeri açılardan önemli sorunlarla karşı karşıyadır. Hala dünyanın belirleyici gücü olan ABD’nin bu sorunlarını iyi analiz edebilirsek, yeniden şekillenmekte olan dünyamız için daha gerçekçi öngürülerde bulunabiliriz. ABD, sürekli siyasi, ekonomik, teknolojik ve kültürel nüfuzunu kaybetme endişesi içinde davranmaktadır. Bunun jeopolitik anlamı, “Süper Güç” statüsünün kaybedilmesidir. Bu endişeyi tarihte yer alan şu olaylarda yaşamıştır: ? 1950’lerde Sovyetler sputnik uydusunu uzaya gönderdiklerinde, ? 1970’lerde yüksek petrol fiyatları karşısında büyümenin duracağı, S. Arabistan ve Batı Avrupa’nın dünya gücü olacağı korkusu ile, ? 1980’lerde Japonya’nın teknolojik ve ekonomik olarak geleceğin süper gücü olacağı endişesi ile, ? Bugün de enerji darlığı endişesi ile Bütün bunlar Amerikan siyasi sisteminin bozukluğundan ve uygulanan yanlış politikalardan kaynaklanmaktadır. 225 yaşındaki katı Amerikan siyasi sistemi, para (finanskapital sistem), şahsi çıkarlar, sansasyoncu medya ve ideolojik saldırı gruplarının hakimiyetine girmiş durumdadır. Askeri güç haricinde, endüstriyelfinansaltoplumsal ve kültürel güç dağılımı, ABD tekelinden çıkmaktadır. Amerika sonrası yeni bir düzen şekilleniyor. Yüksek askeri gücün çatışma alanlarını büyüttüğü, milliyetçiliği artırdığı, ülkelerin parçalandığı ve yeni siyasi kutuplaşma ve oluşumların hızlandığı bir dünya ile daha işbirlikçi, daha şeffaf, daha demokratik ve insanlık ideallerine saygılı ve daha barışçı yeni bir dünya düzeni ABD’nin tercihlerine bağlı Putin Obama