Catalog

A Buna göre Ortaklık Anlaşması Katliamdan kaçan müzakerelerinin başlaması için yerine Bosnalı anne getirilmesi gereken genel kriterler on başlık ve çocukları... altında toplanmıştır: Özetle; insan haklarına saygı, mültecilere ve vatansız kalan kişilere geri dönüş imkânı tanınması, demokratik yapılanmaya gidilmesi, özelleştirme ve fiyat kontrolü uygulamasına son verilmesi gibi temel ekonomik reformların uygulanmaya başlanması. 1999 yılında ortaya konulan "İstikrar ve Katılım Süreci" (SAP Stabilisation and Association Process) AB’nin Balkanlara yönelik politikasının temel çerçevesini oluşturmaktadır. SAP üç temel unsurdan oluşmaktadır. Bunlardan birincisi, "İstikrar ve İşbirliği Anlaşmasıdır. (SAAStabilisation and Association Agreemnent) AB’ye üye olmak isteyen Balkan ülkelerinin bu anlaşmayı imzalamaları gerekmektedir. İkinci temel unsur ise, Balkan ülkelerine yönelik tek yanlı dış ticaret ödünleridir. Üçüncü unsur ise Batı Balkanlara yönelik finansal yardım ile ilgilidir.(5) AB, Balkanlara doğru genişleme stratejisini uygulamaya koyduğu 1999 sonrasında Balkan ülkeleri ilk Zirve toplantısını, 2324 Kasım 2000 tarihlerinde, Zagreb’de gerçekleştirmiştir. Bu zirve ile Balkanlarda işbirliğinin geliştirmesi çabaları desteklenmiş, Batı Balkan ülkelerinin potansiyel aday ülkeler oldukları vurgulanmıştır. 2002 tarihli, Kopenhag Zirvesinin Sonuç Bildirgesinde ve 2003 tarihli Brüksel Zirvesi Sonuç Bildirgesinde, Batı Balkan ülkelerinin mümkündür. Bağımsızlığın temel sembollerine (bayrak, geleceklerinin AB ile bir bütün olduğu belirtilmiş ve marş, anayasa vs.) sahip olacak Kosova yine de bazı AB’nin bu ülkelerde demokrasinin yerleşmesi ve yetkilerini doğrudan kullanamayacak ve bu anlamda ekonomik gelişmenin devam etmesi için her türlü uluslararası vesayet AB’ye üyelik süreci desteği vereceği teyit edilmiştir. Yine 1920 Haziran tamamlanıncaya kadar devam edecek.(10) Bu açıdan 2003 tarihli İkinci "ABBatı Balkanlar Zirvesi"nin rapor AB’nin daha önce Eski İtalyan Başbakanlarından yapıldığı Selanik’teki Sonuç Bildirgesinde, AB önceki Guiliano Amato başkanlığında bir komisyona bildirgelerine atıf yapılmış ve Batı Balkan ülkelerinin hazırlattığı "Avrupa Geleceğinde Balkanlar" başlıklı gerekli şartları yerine getirdikleri zaman AB’ne üye rapor ile örtüşüyor gibi görünmektedir. Bu rapora göre 4 olabilecekleri vurgulanmıştır.(6) aşamada AB üyesi olması planlanan Kosova’nın tam 1011 Mart (2006) tarihinde Salzburg’ta yapılan ve bağımsız olmaksızın üye devlet statüsü kazanması Makedonya ile diğer Batı Balkan ülkelerinin (Sırbistan planlanmıştı.(11) ve Karadağ, Bosna ve Hersek, Arnavutluk, Kosova konusunda Sırpların geniş özerklik altında Hırvatistan’ın) katıldığı gayri resmi AB Dışişleri Sırbistan egemenliğinin sürmesi isteklerini gerçekçi Bakanları toplantısının ardından yapılan basın bulmayan J. Fischer, önümüzdeki dönemde başta AB açıklamasında Balkan ülkelerinin istikrar, olmak üzere uluslararası toplumun ihtilaf çözme demokratikleşme, ekonomik kalkınma ve AB’ye kapasitesini zorlayacak çok önemli bir karar alınacağını yaklaşma konularında önemli ilerlemeler kaydettikleri ve Balkanlarda çözümlenmemiş son parça olarak kabul belirtilmiştir. Ayrıca, 2003 tarihinde Selanik Zirvesi’nde ettiği her an başka parçaların çıkabileceği ihtimali üzerinde görüş birliğine varılan gündemi gözden uzak tutulmamalıdır Kosova’nın nihai desteklediklerini tekrar belirten AB dışişleri bakanları, statüsünün belirleneceğini belirtmektedir. BM’nin Batı Balkan ülkelerinin geleceğinin AB’de olduğu ve Kosova Özel Elçisi Ahtisaari’nin Kosova için yaptığı varılacak son noktanın AB üyeliği olduğunu öneriyi oldukça "cesur" bulan Fischer, Kosova’nın güçlü vurgulamışlardı.(7) bir uluslararası sivil ve askeri varlık altında bağımsızlığa Türkiye ve Hırvatistan’dan sonra Makedonya’ya geçişinin uluslararası toplum ve özellikle AB için en aday ülke statüsü tanıyan AB, 2014 kadar tüm uygulanabilir seçenek olduğunu ileri sürmektedir. Balkanları içine almaya hazırlanırken Kosova ve AB’nin Kosova’nın geleceği ile ilgili hazırlıkları Sırbistan’ın 33. ve 34 üye olması yönünde iyimser olduğu bilinmektedir. Mirzet Mujezinovic’in verdiği tahminler yapılmaktadır.(8) bilgilere göre, Javier Solana ve Olli Rehn’in yardımcıları tarafından, Kosova’nın geleceğini yakından ilgilendiren ve AB’nin Kosova’daki rolünü ayrıntılı bir şekilde içeren B VE KOSOVA’NIN GELECEĞİ planı hazırlanmıştır. Plana göre, Kosova’nın statüsü AB’nin geleceğinin Balkanlardaki gelişmelere bağlı belirlendikten sonra Kosova’nın DTÖ, IMF ve DB’ye olduğu konusunda yapılan yorumlar bu açıdan dikkat üyeliği garanti edilmeli ve diğer Batı Balkan ülkelerinde çekicidir. Nisan ayının ortasında Almanya’nın eski de olduğu gibi, Kosova da AB ile ortaklık ilişkisi Dışişleri Bakanı Joschka Fischer’in "AB’nin geleceği kurmalıdır. Plan, Kosova’da "yumuşak" bir uluslararası Kosova’nın Statüsüne Bağlı"(9) başlıklı yazısı, AB varlığın Kosova yetkililerine güvenlik, hukukun açısından Kosova’nın önemini göstermektedir. üstünlüğü ve ekonomi alanlarında destek vermesini ve 1999 yılından beri BM denetiminde olan Kosova’nın uluslararası standartlara uygun olmayan yasa ve statüsü ile ilgili rapor BM Genel Sekreteri’nin özel elçisi kanunları iptal edebilen, Kosova yetkililerini görevden Matti Ahtisaari tarafından 15 Mart’ta BM’ye alabilen bir uluslararası varlığı öngörmektedir. gönderilmişti. 14 ay süren müzakerelerden sonra, nihai Söz konusu plan, şimdiye kadar Kosova’nın statü planında, Kosova’nın bağımsızlığına doğrudan atıf bağımsız olacağına şüphe ile bakanlara, AB tarafından yapılmazken, aşamalı bir bağımsızlıktan söz etmek sunulan ve Kosova’nın bağımsızlığa doğru ilerlediğinin C S TRATEJİ 7 en somut göstergesi olarak kabul edilmektedir. Kosova’nın statü görüşmelerinin hala devam ettiği bu dönemde AB yetkilileri tarafından atılan adım ve yapılan açıklamalara bakıldığında, AB’nin kendi bölgesine yönelik dış politikasında daha atılgan ve kararlı bir tutum sergilediği görülmektedir. Birçok analiste göre Sırbistan Hükümeti, Kosova’ya bir tür bağımsızlığın verileceğini bilmekte ve buna şiddetle karşı çıkarak karşılığında mümkün olduğu kadar gerek politik gerekse ekonomik kazanımlar elde etmek istemektedir. Bazı Sırp gazetelere göre, Kosova’nın bağımsızlığına karşın, Başbakan Koştunitsa AB’den, Sırbistan vatandaşlarına uygulanan vize rejiminin kaldırılmasını talep etmiştir. Bu iddialardan birkaç gün sonra İtalya’nın Sırbistan’a yönelik vize rejimini kolaylaştırdığı haberleri gelmiştir.(12) Fischer’in Kosova’nın nihai statüsü kararı konusunda yorumu da önemli; "Aslına bakarsanız, Kosova’nın kaderi AB’ninkiyle iç içe geçmiş durumda. Güçlü ve istikrarlı bir Kosova, birleşik bir Avrupa gerektiriyor. AB kendi coğrafyasının ve çıkarlarının merkezindeki bir konu nedeni ile bölünürse, sınırları dışındaki konular hakkında bir dış politika aktörü olarak inanılırlığını da dramatik bir biçimde azaltır. Ve sadece birleşik bir AB Rusya’yı Balkanlar üzerinde uyumlu bir politikaya dahil edebilir." BM Güvenlik Konseyi önümüzdeki günlerde Kosova ile ilgili kararı açıklayacak, bu kararda ABD ve AB’nin Ahtisaari’nin raporu doğrultusundaki "aşamalı bağımsızlık" kararını destekledikleri bilinmektedir. Buna karşılık Rusya’nın Sırbistan’dan yana bir tavır sergilediği ve son dönemlerde Putin’in batı karşıtı bir söylem geliştirmeye başladığı dikkate alınırsa işlerin karmaşıklığı ve belirsizliklerin boyutları kolayca anlaşılabilmektedir. Rusya’nın güçlü bir karşı çıkışı halinde ABD desteği olmaksızın AB’nin tek başına ne kadar kararlı bir tavır sergileyeceği veya zıtlaşma halinde ağırlığını koyup koyamayacağı ciddi bir merak konusudur. Kosova Sorununu ABD’nin desteği ile çözmesi halinde ise AB’nin gücünün sorgulanmaya devam edeceği açıktır. Kosova’nın kaderi tam anlamıyla AB’nin geleceği ile aynı kaderi taşıyor. Kosova’da AB’nin karşısında Rusya bulunuyor ve ABD’nin desteği olmadan bölgenin bağımsızlığı zor görünüyor. Dipnotlar: 1Konu hakkında daha geniş bilgi için bkz. Tanıl Bora, Yugoslavya: Milliyetçiliğin Provokasyonu, Birikim Yayınları, İstanbul 1991; İrfan Kaya Ülger, Yugoslavya Neden Parçalandı? Seçkin Yayınları, Ankara 2003 2Erhan Türbedar, "Selanik Zirvesi’nin Ardından: Batı Balkanlar Gölgeden Çıkıyor", Stratejik Analiz, Ağustos 2003, ss.6468 3Murat Kavalalı, Avrupa Birliği’nin Genişleme Süreci:AB’nin Merkezi Doğu Avrupa ve Batı Balkan Ülkeleri İle İlişkileri, Ankara, Ekim 2005, http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/kavalalim/genislem.pdf 4Royaumont Süreci’ne eski Yugoslavya'yı oluşturan BosnaHersek, Sırbistan–Karadağ, Makedonya, Hırvatistan ve Slovenya ile bu ülkelere komşu olan Arnavutluk, Macaristan, Bulgaristan ve Romanya'nın yanı sıra Türkiye, AB'ne üye ülkeler, Rusya ve A.B.D katılmıştır. Sürece, ayrıca, Komisyon, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Organizasyonu (OSCE) ve Avrupa Konseyi de dahil edilmiştir. 5Türbedar, a.g.m, s.67 6Murat Kavalalı, Avrupa Birliği’nin Genişleme Süreci:AB’nin Merkezi Doğu Avrupa ve Batı Balkan Ülkeleri İle İlişkileri, Ankara, Ekim 2005, http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/kavalalim/genislem.pdf 7Esfer Ali, "Makedonya’nın Makroekonomik Durumu ve AB Üyeliği Açısından Bir İnceleme", 26 Kasım 2006, www.turksam.org 8 "Kosova Niye 33. AB Üyesi Olmalı", Radikal, 21.02.2007 9Radikal, 18.04. 2007 (12.04.2007 tarihli The Daily Star’dan çeviri) 10Genel Kapsamlı Kosova Statüsü Anlaşma Önergesi tam metni 65 sayfadan, içeriği ise "Genel Hükümler ve 12 EK’ten oluşmaktadır. (Şubat 2007 versiyonu, www.diplomatikgozlem.com) 11 Bu komisyon raporu hakkında bkz. Bilgin Çelik, Cumhuriyet Strateji, 21 Kasım 2005. 12Mirzet Mujezinovic, "Kosova Nihai Statü Görüşmelerinde "Filler"in Görüşmesi ve AB’nin Rolü", http://www.turkishweekly.net