Catalog

Kazakistan, yeni hedeflerini belirledi... C S TRATEJİ 17 Nazarbayev’in refah arayışı Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası gkirac@tusam.net azar’a kıyısı, Rusya ve Çin’e olan sınırı, petroldoğalgaz kaynakları nedeniyle Kazakistan, Orta Asya Türk cumhuriyetleri arasında en fazla dikkat çeken ülke konumunda bulunuyor. Kazakistan’ın önümüzdeki dönemde izleyeceği stratejiler, büyük güçlerin bölgesel politikalarını da yakından ilgilendiriyor. Astana, dış etkileri önleyebilmek için ne gibi ekonomik önlem alacak, Nazarbayev Rusya ve ABD arasındaki dengeyi nasıl koruyacak? Yeni dönem stratejisini açıklayan Nazarbayev, hedeflerine ne ne ölçüde ulaşabilecek? H Orta Asya’nın en büyük ülkesi Kazakistan’ın Devlet Başkanı Nazarbayev, bir yandan ülkesini ‘yeniden kurmaya’ bir yandan da büyük güçlerle ilişkileri yürütmeye çalışıyor. Nazarbayev, ülkesini dış etkilere kapatmak için ekonomik refahı hedefliyor. Nazarbayev’in konuşmasında anlattığı gibi Kazakistan’ın öncelikli hedefi, dünyadaki mevcut ekonomik sisteme entegrasyon ve ülke ekonomisini çağın koşullarına uygun biçimde yönlendirmektir. Uluslararası rekabet koşullarına uyum sağlayabilecek biçimde, özellikle petrol, doğalgaz, makine imalatı, metalürji, kimya ve tarım sanayisine yatırımların artırılacağı ve yabancı şirketlerle ortak yatırımların destekleneceği ifade ediliyor. Ayrıca devletin, özel girişimin önündeki engelleri ortadan kaldırmak için çalışacağı belirtiliyor. Bunun yanı sıra ekonomide uluslararası kuruluşlarla ilişkilerin geliştirilmesine özel önem veriliyor. Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (EBRD), Asya Kalkınma Bankası ve kısa süre önce kurulan Avrasya Kalkınma Bankası’yla ilişkilerin ilerletilmesi ve yeni projelere yönelmek amaçlanıyor. Kazakistan’ın Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyeliği de Nazarbayev’in öncelikli hedefleri arasında. Mevcut dış ticaret düzenlemeleri, DTÖ normlarına uygun hale getirilmeye çalışılıyor. Ulaştırma ve iletişim altyapısı konusunda da bazı hedefler ortaya konuluyor. Avrupa ile Asya arasında bir köprü görevi görmek ve malların süratle geçmesini sağlayacak prosedürleri uygulama hedefleniyor. Ayrıca Kazakistan’ın Orta Asya’nın kuzey kapısı olması nedeniyle bu uygulamalar, diğer bölge devletleri için de önem içeriyor. Nazarbayev, 2015 yılına kadar bir Ulaştırma Stratejisi hazırlamayı öngörüyor. Doğal kaynakların kullanımıyla ilgili olarak bugüne kadar uygulanan çok uluslu şirketlerle işbirliği çalışmaları önümüzdeki dönemde de sürdürülmek isteniyor. Enerji iletim hatları için istikrarlı güzergahların sağlanması ve çeşitlendirilmesi önemseniyor. Yalnız petrol ve doğalgaz ihracatı değil, bu sektörün diğer yan ürünlerinde de gelişim ve ilerleme amaçlanıyor. oluşturan "Milli Güvenlik" ve "Dış Politika" konularında da Kazakistan’ın önüne yeni hedefler konuluyor. Ulusal güvenliği ilgilendiren konuların 2006–2010 yılları arasında hayata geçirilecek yeni bir Milli Güvenlik Stratejisi doğrultusunda ele alınması öngörülüyor. Bu stratejinin hareket noktası uluslararası standartlara uygun profesyonel bir ordunun kurulmasıdır. Kazakistan silahlı kuvvetlerinin en modern askeri teçhizatlarla donatılması ve yüksek savunma teknolojilerinin kullanılması amaçlanıyor. Kazakistan’ın Bağımsız Devletler Topluluğu bünyesindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Şangay İşbirliği Örgütü ve NATO’yla halen yürüttüğü işbirliği programlarının önümüzdeki dönemde de sürdürülmesi hedefleniyor. Terör, uyuşturucu kaçakçılığı ve aşırı dinci gruplarla olan mücadeleye devam edileceği belirtiliyor. Dış politikada ise mevcut politikalardaki önceliklerin pek fazla değişmediği görülüyor. Bu çerçevede Rusya’yla stratejik ortaklık ilişkilerinin ülkeler arasındaki entegrasyon çalışmaları temelinde sürdürüleceği belirtiliyor. Özellikle Avrasya Ekonomik Birliği, Ortak Ekonomik Bölge ve Şanghay İşbirliği Teşkilatı gibi örgütler içerisindeki ortak tutumlarla ikili ilişkilerde ekonomik ve siyasi gelişme sağlanması hedefleniyor. ABDKazakistan ilişkilerinde ise, enerji ve bu alandaki büyük şirketlerin yatırımlarının ülkeye çekilmesi, birçok alanda gelişmiş teknolojinin Kazakistan’da kullanılması, enerji güvenliği ve istikrarının sağlanması temelinde yürütülen çalışmalar geliştirilmek isteniyor. Dış politikadaki diğer başlıkları ise AB, Çin, Orta Asya’daki devletler ve İslam alemindeki diğer ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi oluşturuyor. ÜÇ ANAHTAR Nazarbayev, sosyoekonomik sorunlara yönelik çözüm önerilerine 4 Aralık 2005’te düzenlenen devlet başkanlığı seçimleri için hazırlatmış olduğu seçim broşüründe de yer vermişti. Şu anda 3400 dolar olan kişi başına düşen gelirin, 2012 yılında 8–9 bin dolara çıkarılması, orta düzey maaşların 70 bin Tenge’den (1 dolar = 134 Tenge) az olmaması ve yedi yılda 350 bin yeni konutun yapılmasıyla her vatandaşa üç anahtar verileceği belirtilmişti. (Evarabaiş) Nazarbayav’in 1 Mart 2006’daki ulusa sesleniş konuşması da bu vaatler doğrultusunda kapsamı genişletilerek Kalkınma Stratejisi olarak ilan edildi. Nazarbayev, gelişmiş 50 ülke arasına girebilmek için şu hedefleri gündeme getirdi: Kazakistan ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonu, Büyümenin sürdürülebilir olabilmesi için Kazak ekonomisinin modernizasyona ve çeşitlendirmeye devam edilmesi, Nüfusun düşük gelire sahip kesimini koruyan, ekonomik kalkınmayı destekleyen modernsosyal politikalar, Eğitim ve kültür alanında gelişmenin sağlanması ve bu alandaki kadroların vasıflarının artırılması, Ülkede demokrasinin gelişmesinin sağlanması ve siyasi reformlar yapılması, Çağın tehditlerine yönelik etkin ve yeni bir "Milli Güvenlik" stratejisinin oluşturulması, Kazakistan’ın çıkarlarına uygun dengeli ve sorumlu bir dış politika çizgisinin oluşturulmasıdır. Başlıkları irdelemek, Kazakistan’ın iç ve dış politik hedefleri açısından yararlı olabilir. YENİDEN YAPILANMA Kredi kuruluşları, sigortacılık ve diğer finansman hizmetleri sağlayan şirketlere üs olabilmesi için eski başkent Almatı’nın iletişim altyapısının öncelikli olarak kurulması düşünülüyor. Ayrıca, "Almatı Kentinin Bölgesel Finans Merkezi Olarak Gelişimi Yasası" isimli bir yasanın da hazırlanacağı belirtiliyor. Hükümet, vergiler konusunda çeşitli kolaylıklar sağlayan bazı kararları da hayata geçirme kararı aldı. 2009’a kadar katma değer vergisinin yüzde 3 düzeyinde indirimi planlanıyor. İşverenlerin maaş artışını teşvik amacıyla sosyal verginin 2008’den itibaren yüzde 30 düşürülmesi kararlaştırıldı. Yeni başkent Astana’yla ilgili olarak dört ve yirmi yıllık programlar hazırlanması düşünülüyor. Nazarbayev’in stratejisinde son iki başlığı NAZARBAYEV KARARLI Nazarbayev, bu plan çerçevesinde, öncelikli olarak ülke ekonomisinin güçlendirilmesi ve dünyadaki sisteme uyum sağlanmasını hedefliyor. Dış politika ve güvenlik alanlarında denge siyaseti izlenerek gelebilecek önerilerden ülkenin çıkarları doğrultusunda yararlanılmak isteniyor. Her türlü işbirliği önerisine ön yargısız bir biçimde Kazakistan’ın çıkarları gözetilerek "uluslararası güvenilir bir ortak" olunduğu mesajı verilmeye çalışılıyor. Böylelikle büyük güçlere eşit mesafede durmak, fırsatları ülke kalkınması yönünde değerlendirmek hedefleniyor. Genel hatlarıyla değinilen ideallerin gerçekleşmesi, sosyal ve siyasi alanda gelişmeye neden olabilir. Batılı sistemlere daha fazla entegrasyon hayali, halkın da Batı standartlarında yaşama ve temsil hakkı talep etmesi sonucunu doğurabilir. Orta Asya’da Batılı bir devlet olma amacı, orta vadede bölgedeki diğer devletleri ve dengeleri doğrudan etkileme potansiyelini de içerisinde barındırıyor. Nazarbayev, bu planıyla hem büyük güçlerin "hedefinden çıkmaya" hem de devletini kökleştirmeye çalışıyor. Nazarbayev