Catalog

SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMASI ÖDÜLÜ CEMİL BASKIN / ‘21 AYDINLANMA YUVASINDAN BİRİ: LADİK AKPINAR KÖY ENSTİTÜSÜ’ Süresi kısa, etkisi uzun, en özgün model! Sosyal bilimler araştırması dalında 24 yapıtın değerlendirildiği ve seçici kurulu Dr. Alev Coşkun, Prof. Dr. Emre Kongar, Prof. Dr. Örsan Kunter Öymen, Prof. Dr. Şaduman Halıcı ve Osman Selim Kocahanoğlu’ndan oluşan “sosyal bilimler araştırması” ödülünün bu yıl, Turan Akıncı’nın Milli Meclis - Cumhuriyet’e Giden Yolda 42 Ay: 23/04/1920 - 29/10/1923 (Remzi Kitabevi) ve Cemil Baskın’ın 21 Aydınlanma Yuvasından Biri: Ladik Akpınar Köy Enstitüsü kitapları (Yeni Kuşak Köy Ensititülüler Derneği Yayınları - YKKED) arasında paylaştırılmasına karar verildi. Cemil Baskın, kitabında, Anadolu’da 21 eğitim cennetinden biri olan, 1 Haziran 1940 tarihinde 3803 sayılı kanunla kurulan ve kapatılışına kadar toplam 828 öğretmen yetiştiren Samsun Ladik Akpınar Köy Enstitüsü’nün öyküsünü, belgeler ve tanıklıklarla kaleme alıyor. CEMİL BASKIN Cemil Baskın, 1954’de doğdu. Sırasıyla Hürsöz, Demokrat Canik ve Karadeniz Postası’nda, mürettip, muhabir, haber müdürü ve yazı işleri müdürü, Milliyet ve Hürriyet’te foto muhabiri olarak görev yaptı. Sivil toplum kuruluşlarında yöneticilik ve başkanlık görevlerinde bulundu. 1 Eylül 1989’da Barış gazetesini, 1 Kasım 2012’de ise Bakış Dergisi’ni yayımlamaya başladı. “Samsun’un Yakın Siyasi Tarihi”, “Geçmişten Günümüze Samsun Basım Tarihi”, “Samsun-Sivas Demiryolu Hattı”, “Samsun Halkevleri” üzerine araştırmalarda bulundu. Samsun Atatürk Kültür Vakfı kurucularından olan Cemil Baskın, meslek yaşamı boyunca yerel ve ulusal 21 ödüle değer görüldü. ler, karanlıktan medet umanlar, çı- ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR karları bozulanlar, ışık ve aydınlık yerine Türk insanını cehalet, se- ‘ENSTİTÜ ÇIKIŞLI KÖY ÇOCUKLARI, falet ve karanlıkta bırakacak eği- ÜLKELERİNİN DEMOKRATİKLEŞMESİ VE timin temellerini attılar. ÇAĞDAŞLAŞMASI İÇİN MÜCADELE VERDİLER!’ Günümüzde öğretmen yetiştiren kurumlar işlevinden Köy Enstitüleri sisteminin özgün özellikleri nelerdi? n uzaklaştırılmış, “Öğretmen ol da nasıl olursan ol” an- Köy Enstitüsü mezunları sayesinde köylerde yapılanlar en başta layışı ile öğretmen yetiştirilmiş, bunun sonucunda dü- ekonomik canlanmaya yol açıyordu. Okulun ve öğretmenin gös- şünme, sorgulama, yaratma gibi eğitimin ana hedefi terdiği örnek ve sağladığı olanakla halk, modern tarıma ve tekni- devre dışı bırakılmıştır. ğe özenmeye, öğretmenin yaptığını yapmaya başlamıştı. Böylece nitelikli öğretmen yetiştirilmesi, Atatürk il- Enstitü ya da köy okulu, bölge okulu, onlara fidan, fide, to- ke ve devrimlerinin ödünsüz uygulanması hedeflerin- humluk buğday, damızlık hayvan, araç gereç ve eleman vererek den sapılmıştır. yardımcı oluyordu. ‘KÖY ENSTİTÜLERİ DÜNYA Örneğin traktör, biçerdöver gibi araçlar köye girmemişse öğ- EĞİTİM SİSTEMİNE ÖNEMLİ KATKI retmen bu araçları köylülerin ortak alması için gerekli öncülüğü yapıyordu. Ya da enstitüden yararlanmalarını sağlıyordu. SAĞLAYABİLECEK KADAR LAİK VE Arıcılığı geliştirmek isteyen bir köye enstitü tarım öğretme- DEMOKRATİK BİR SİSTEMDİ! Eğitimde bölgeler, kadın-erkek ve köy-kent arasındaki ni bir iki günlüğüne gidip oranın öğretmeniyle birlikte köylüye Köy Enstitüleri arkasında nasıl bir iz bıraktı? n eşitsizlik sürüyorsa, okul yaş çağında olup da insan temel arıcılık semineri ve uygulaması yaptırıyordu. Köy Enstitülerinin gerçek ömrü altı yıldır: 1940-1946. Bunun hak ve özgürlüklerinden biri olan eğitim hakkından Köylerde kendini gösteren etkilerden biri de enstitülerde yara- 4 yıl öncesi hazırlık, sonradaki 8 yılı ise asıl işlevinden saptırıl- yararlanamıyorsa, eğitim ve bilim emekçileri açlık sınırında tılan yeni kültürün kabul görmesiydi. Onlar bu kültüre yabancı mış dönemdir. Köy Enstitüleri Cumhuriyetin çağdaş eğitim ku- yaşamaya terk edilmiş, onların sosyoekonomik ve demokratik değildi. Ancak bunu köylü ile birlikte yaşayabilmek önemliydi. rumlarından sadece biriydi. yönlü sorunları güncelliğini koruyorsa Köy Enstitüleri yüzyıllar İşte Köy Enstitüsünden mezun olup köyüne gelen bu öğret- Dünyanın hiçbir yerinde, ömrü bu kadar kısa, tartışması böy- da geçse asla unutulmayacaktır. menler ile Anadolu köylüsü artık karşı karşıyaydı. lesine uzun, yetiştirdikleri, bütün horlanmalara karşın diri ka- Ülkemizin geçmişteki saygınlığına göre yönetilmediği, Kendi bağrından çıkan bu öğretmenlere bir zaman sonra köy- labilmiş, edebiyatı, sanatı etkilemiş, sosyal yaşamda canlılığını yönetim kadrolarında gerici ve çağdışı bir zihniyetin egemen lü alışır ve Köy Enstitülü öğretmenin çabaları ile köylerde eği- sürdürmüş bir eğitim yoktur. olduğu, eğitim ve öğretimin “Türk İslam sentezi”nin sultası timin gelişmesi ve sosyal dengelerin değişimi görülmeye baş- Kemalist dönem Türkiye’sinin en önemli kuruluşları olan altında olduğu, ülkemizin çeşitli bölgelerinde ve yurtdışında lar. Bu nedenle Köy Enstitüleri sisteminden uzaklaşmanın “Halk Evleri ve Köy Enstitüleri” dünyaca tanınmış birçok eği- yaşamak zorunda kalan göçmenler arasında halen “töre Türkiye’ye etkisi çok ağır oldu. timci ve bilim insanını da derinden etkilemiştir. cinayetleri”nin işlendiği, “okuma-yazma seferberliği”nin, Dün köylerinden yalınayak, yamalı, yırtık urbalarıyla gelen Köy Enstitüleri olgusu, gerçek amacına ulaşmaksızın kısa sü- eğitim ve öğretimde şans, olanak ve fırsat eşitsizliğinin enstitü çıkışlı köy çocukları, ülkelerinin demokratikleşmesi ve rede işlevine son verildi. Ancak, enstitülerde var olan sosyalist yaşandığı ve en önemlisi de devrimci öğretmen yetiştirme çağdaşlaşması için mücadele verdiler. ve katılımcı eğitim anlayışı yok olmadı. sorununun gündemde olduğu günümüz Türkiye’sinde, Kemalist Bu anlayış, günümüz Türkiye’sinde de geçerliliğini halen da- ‘KÖY ENSTİTÜLERİ SİSTEMİNDEN VAZGEÇİŞİN eğitim anlayışının özünü oluşturan Köy Enstitülerinin değeri ve ha korumaktadır. Çünkü Enstitüler olgusu dünya eğitim siste- FATURASI ÜLKEMİZ İÇİN AĞIR OLDU!’ işlevi her geçen gün giderek daha da artmaktadır. mine önemli “katkı” sağlayabilecek kadar laik ve demokratik Bu sistemden uzaklaşmanın Türkiye’ye etkisi nasıl oldu? n İşte bu nedenle günümüzde Köy Enstitüleri gündemden düş- bir sistemdi. Köy Enstitüleri sisteminden vazgeçişin faturası ülkemiz için müyor, hep tartışıldı ve tartışılacaktır. n ağır oldu. Ezberci ve tüketici eğitime dönüşün yaşandığı günü- ‘KÖY ENSTİTÜLERİ YÜZYILLAR DA müzde, her düzeydeki eğitim kurumlarımızda başlıca eğitim yön- GEÇSE ASLA UNUTULMAYACAKTIR!’ 21 Aydınlanma Yuvasından Biri: Ladik Akpınar Köy Enstitüsü / Cemil Baskın / Yeni Kuşak Köy temi olarak yerini aldı. Sizce bu model ilerleyen dönemlerde de anımsanmaya n Ülkemizin bu büyük atılımını yıkmayı başaran tutucu çevre- devam edecek mi? Ensititülüler Derneği Yayınları -YKKED / 376 s. 14 9 Ekim 2025