Catalog

Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUKGENÇLİK OKUMA Kentinizi okur musunuz? Ë Mavisel YENER entler sürekli genleşirken, kuşatıcı nitelikteki popüler kültür öğeleri baskısını sürdürüyor, diye yakınıyoruz hep. Bu baskıyı azaltmak çocuklara kent, tarih ve çevre bilinci kazandırmakla olası. Bu alanda yazınsal yapıtlardan yararlanmak, çocukları heyecanlandıracak kent kitaplarıyla buluşturmak önemli. Kuşkusuz, bu tür kitapların bir amacı ve işlevi var, eğer yalnızca o işlev açısından bakarsak didaktik olduklarını düşünebiliriz. Ama bu işlev tekil olmadığında, çoğalan katmanlarla başka işlevler de yüklendiğinde, eğlendirici, sürükleyici, iyi bir dille yazılmış yazınsal bir yapıt olduğunda, “didaktik” yaftasını boyunlarına asmak haksızlık olur. Bu yazımda üç kent kitabına değineceğim. Başodanın Gizemi, EfesArının Gizemi ve Nail Çakırhan Evleri Boyama Kitabı. “Boyama kitabının nesini anlatacaksın?” demeyin. Arkeoloji ve Sanat Yayınları hem büyük bir değerbilirlikle hem de geleceğin büyüklerine sevgi ve saygıyla hazırlamış bu kitabı. Yıldız Cıbıroğlu, Nail Çakırhan’ın kendi yaptığı taslaklardan ve fotoğraflardan yararlanarak yapmış çizimlerini. Kitabın başında, Oktay Ekinci ve Nezih Başgelen’in yazısı var. Çocuğuna bu kitabı alan yetişkinlerin çok yararlanacakları bu yazıda Nail Çakırhan’dan, Akyaka ve geleneksel mimarimizin güzelliklerinden söz ediliyor. Çakırhan’ın, ülkemizin ilk kadın arkeologlarından olan eşi Prof. Halet Çambel’le birlikte Akyaka köyünde oluşturdukları “cennet” anlatılıyor. Mimarlığımızın efsane ismi Nail Çakırhan’ın evlerini boyayan çocuklar evlerin bacalarına, çatılarına, ilginç cephelerine renkler vururken belki de yepyeni ilgi alanları bulacaklar kendilerine. Okulöncesi dönem çocukların duygusal ve bilişsel gelişimleri için bir kaynak niteliğinde olan boyama kitabı, eğlendirirken düşündüren, öğreten, nitelikli çizgilere sahip. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Çocuk ve Mimarlık Çalışmaları Merkezi’nin “Kentimi Okuyorum” Çocuk Kitapları Yarışması’nda birincilik ödülü alan Başodanın Gizemi, söz edeceğim ikinci kitap. Okulöncesi ve ilköğretim okullarındaki çocuklara yönelik yürütülen “Çocuk ve Mimarlık” çalışmaları kapsamında, çocuk kitaplarında mimarlık, kent, çevre, kültürel mirasın çocukların anlayacağı dilde öykü ve masallarla anlatılması amacıyla düzenlenen “Kentimi Okuyorum” çocuk kitapları yarışması TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından “36” ve 712” yaş grubu hedef kitlesine yönelik olarak düzenlenmiş. Bireylerin yaşadıkları çevreye, kente, kent tarihine karşı duyarlılıklarının çocuk yaşta oluşturulması, bu duyarlığın edebiyat aracılığı ile verilmesi amacıyla yazılmış bu yapıtları değerlendiren seçici kurul üyelerini de sayalım: Hikmet Temel Akarsu, Atilla Şenkon, Ali Cengizkan, Serpil Ural, Meltem Yenal Coşkun, Zuhal Özer, Ayşe Turla. 712 yaş öbeğine yönelik yapıtlarda birinciliği Seza Kutlar Aksoy, ikinciliği Hatice Kara Babacan, üçüncülüğü Yasemin BayerReyhan Şıhlinskaya ikilisi almış. 36 yaş öbeği için nitelikli yapıt bulunamadığından ödül verilememiş. Başodanın Sahibi isimli yapıtıyla birincilik ödülünün sahibi olan Seza Kutlar Aksoy, 1990 Sıtkı Dost Çocuk Öyküleri yarışması, mansiyon, 1992 Kırmızı Fare Öykü yarışması, büyük ödül, Büyülü Bahçe, 2007 Tudem Okulöncesi Kitap yarışması, büyük ödül, Noktacık (resimleyen: Saadet Ceylan) ödüllerini de almış bir yazarımız. Başodanın Gizemi, kentsel ve mimari içeriğe sahip olması, yerel dil ve yerel mimari öğeleri kullanması, başarılı kurgusu, sürükleyici içeriği ile ilginç bir yapıt. Anne ve babasının işleri gereği Antep’e taşınan Sanay’ın kendini İstanbul’dan çok başka bir kent ortamında bulması ve oturacakları evin gizemi içinde yolculuğa çıkmasıyla başlıyor kitap. Sanay’ların yaşamaya başladığı ev Gaziantep’e özgü büyük bir bina. Evin her köşesinde Sanay’ı çeken ayrı bir gizem var. Sanay’ın evdeki dolapta bulduğu bir notla beraber heyecanımız kanatlanıyor. “Zaman çabuk geçer. Değerini bil. Benim dilimi, zamanın dilini öğren. O sana yol gösterecek.” (s, 11) Antep’te doğup büyüyen Utku ve sınıf arkadaşı Sanay K evin içerisinde, ipuçlarını takip ederek adım adım bu gizeme ulaşıp, heyecan dolu bir serüven yaşıyorlar. Utku, Antep’i Sanay’a sevdirmeyi başaracak mı dersiniz? Bir kenti sevmek için sevdiklerimizin orada olması yeterli midir yoksa da? Sanay’ın Utku’nun yanağına kondurduğu çiçek kokulu öpücükten sonra neler değişmiş olabilir? Çocuklar evdeki gizemli notları ararken aynı zamanda Gaziantep evlerinin mimari özelliklerini de keşfediyorlar. Bahçeye “hayat” dendiğini, hayatın giriş kapısına yakın yerde tuvalet olduğunu, koku olmasın diye tuvaletin yanına yasemin ağacı dikildiğini öğrenmek Antep evlerini bilmeyen çocuklar için ilginç olacak. “Evler iki katlı. Evlerde kullanılan taş o yöreye has. Alt kat minare kayası denen, rutubete dayanıklı taşla yapılmış. Üst katlar topraktan çıkınca kolay işlenebilen, sonra sertleşen, dayanıklı havara veya kefeki denen taşla örülmüş.”(s, 23) Kabaltı, Külhan, Livas, Herek, Yüklük… Yeni duyduğu bunca sözcükle Sanay’ın kafası karışmıyor değil, ama öykü ilerledikçe hepsi yerli yerine oturuyor. Antep’te çıkacağımız yolculukta nereler yok ki… Kale, Zeugma Harabeleri, Türktepe, Alaybey, Karagöz, Boyacı Camii, Tahmis Kahvesi bunlardan bazıları. Kent ya da başka bir yer olsun, yaşadığımız mekânlar üzerinde düşünmek, bu mekânlarla dilimizin ilişkisini kurmak önemli. Günümüzde hızın, devingenliğin bu denli egemen olduğu ortamlarda kentin kimliğini korumanın da güçlükleri ortada. Bu nedenle, Başodanın Gizemi önemsememiz gereken bir yapıt. Seza Kutlar Aksoy (Kapakta göbek adı da yazılmış Hatice Seza Aksoy) Antep doğumlu bir yazar, bu kitapla çocukluğunun kentine olan borcunu ödemiş sanki. Başodanın Gizemi canlı, coşkulu sesiyle çocukları bekliyor. Kitap şu adresten temin edilebiliyor: Mimarlık Vakfı, Kemankeş cad. No 31 KaraköyBeyoğluTel: 0212 2451666 Efes Arının Gizemi, Sara Pardo’nun ilk çocuk kitabı. Çizgi roman tarzında tasarlanmış kitabın çizeri Zeynep Gargi. Uzman turist rehberi, tarih araştırmacısı, kültür insanı Sara Pardo’nun İzmir âşığı olduğunu bütün İzmirliler bilir. Kent tarihi ile ilgili çalışmalarını bu kez çocuklara yansıtmış olmasına çok sevindim. Kentlerde yaşayanların var olan tarihsel mirastan haberleri yoksa, bu zenginliğe sahip çıkmıyor ve tanıtımına katkıda bulunamıyorlarsa kentli bilinci de oluşturulamaz. Sara Pardo, çocuklar bu bilince sahip olsun istiyor. Arının Gizemi, tarih, coğrafya, arkeoloji, sanat, kültür ve mitolojik bilgilerle örülmüş polisiye bir öykü. Kitabın sonundaki mitoloji sözlüğü, arkeoloji sözlüğü ve temel bilgiler sayfaları başvuru kaynağı olarak koyulmuş. Efes’in çizgi romanı, Ali Efendi’nin Selçuk’taki tarlasında çalışırken kazmasının ucunun bir şeye takılmasıyla başlıyor. Ali Efendi bir de ne görsün? Çukurda paslanmış ve çürümüş bir sandık duruyor. Biraz uğraşıp sandığın kapağını açıyor, içindeki yırtık pırtık rulo kâğıdı görünce iyice meraklanıyor. Kâğıtların üstünde Latince yazılar var. Bunun çok önemli bir belge olduğunu öğrenince çok heyecanlanıyor. Yazıları Türkçeye çevirtince neler öğreniyor neler… Yüzlerce yıl bu topraklara kimler geldi, kimler geçti, sorusunu sorarken kendimizi polisiye bir öykünün içinde buluveriyoruz. Arının Gizemi, gerek çizimleri gerek öyküsüyle çocuk okurun severek okuyacağı bir kitap. Öyküyü anlatan çizimlerle yazılı metnin oluşturduğu bütünlük başarıyla kurgulanmış. Çizer ve yazarın bu başarılı birlikteliği başka çizgi romanlarda da devam etmeli. Arının Gizemi yalnızca çocuklar ya da gençler tarafından sevilip izlenecek bir yaratı değil, büyüklerin de zevkle okuyabileceği bir yapıt. Bu yaz tatilinde yolunuz Efes’e düşecekse çantanızda mutlaka Arının Gizemi de olsun, benden söylemesi… ? www.maviselyener.com *Nail Çakırhan EvleriBoyama Kitabı/ Yayına hazırlayan: Nezih Başgelen/ Desenler: Yıldız Cıbıroğlu/ Arkeoloji ve Sanat Çocuk Yayınları/12s,/ 2010/ Okulöncesi *Başodanın Gizemi/ H. Seza Kutlar Aksoy/Resimleyen: Tan Oral/ TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları Çocuk Kitapları Dizisi/ 54s./ 2010/ 7+ *EfesArının Gizemi/Sara Pardo/ Resimleyen: Zeynep Gargi/ Arkeoloji ve Sanat Çocuk Yayınları/52s./2010/9+ Nilay Yılmaz İstanbul Bilgi Üniversitesi İnönü Cad. No: 28 Kuştepe/ İstanbul Tel: 0216 381 17 50 www.nilayyilmaz.com sihirlidegnekcumhuriyet@gmail.com CUMHURİYET KİTAP SAYI 1058 SAYFA 25