Catalog

Türkçe Günlükleri 28 Ocak Çarşamba rhan Duru da gitti. İnO sanın önündeki yol kısaldıkça öbür yandaki dostlar çoğalıyor. Galiba yaşlanmanın özeti bu. ırayı onlara getirebilmek S için beklettiğim soruların arasında “Yacht Türkiye” Yazı İşleri Müdürü Ece Şetvan’ın so FEYZA HEPÇİLİNGİRLER hir Erdinç’in resimlediği Meltem Ahıska’nın metinler kitabı var: “anda”. “Üç Kapı” (Altın Bilek Yayınları) Murat Tabakçı’nın şiir kitabının adı. Erol Özyiğit’in hazırladığı “Şairini Arayan Mektuplar” (Dönence Şiir) ise aslında her zaman yaşayacak olan şairlere yazılmış mektuplardan oluşan bir kitap, bir mektuplar kitabı. ongoz” sözcüğünü bilmi“L yordum. Melih Anık, sorusunu sorabilmek için tanımını da göndermişti: “Longoz doğa 3 Şubat Salı 29 Ocak Perşembe ruları da var. Diyor ki Ece Şetvan, “Dergimizde yurt dışındaki fuarlardan bahsediyoruz. Dolayısı ile yabancı şehir isimleri kullanıyoruz. Bu isimlerin yazılışlarındaki kurallar nedir tam olarak? Örneğin hepimiz ekipçe Barselona‘nın ‘s’ ile yazılması gerektiğini kabul ediyoruz; ama Cenova söz konusu olunca kimi Genova diyor kimi Cenova. Ben nispeten daha eski kuşak olarak Şikago yazıyorum, editör arkadaşlar Chicago diyor.” Benim gönlüm, tıpkı cumhuriyetin ilk yıllarındaki gibi, bütün yabancı özel adları Türkçe söylenişleriyle yazmaktan yana; ama bu konudaki kural öyle değil, böyle: “Latin harfleri kullanan ülkelerle ilgili yer adları eskiden yerleşmiş biçimleri varsa bu biçimleriyle yazılır: Cenevre, Cenova, İsviçre, İsveç, Londra, Marsilya, Münih, Nis, Sardinya, Venedik… Türkçede yerleşmiş biçimleri bulunmayan özel adlar özgün biçimleriyle yazılır, okunuşlar gerektiğinde ayraç içinde gösterilir. Bu sözcüklere gelen ekler kesme ile ayrılır: Bordeaux (Bordo), Greenwich (Griniç); Bordeaux’lu, Greenwich’li. Latin harfleri kullanmayan ülkelerle ilgili (yalnız yer adları değil, bütün özel adlar) Türkçede söylendiği biçimiyle yazılır: Bağdat, Konfüçyüs, Çaykovski, Pekin, Tokyo… Bunlara gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır; yapım ekleri ayrılmaz. Ece Şetvan’ın bir sorusu da, “Türkler’in” mi, “Türklerin” mi yazılacağı ile ilgili. Kesme imi kullanılmadan yazılmalı: Türklerin, İngilizlerin, Fransızların, Osmanlıların… Buradaki “lar, ler”, yapım eki sayıldığı için kesme ile ayrılmaz. ir yerden cana gir“ B miş hüzün kümesi / ırmağın kıyısına vuran ağdalı ışık, / bir yerden yitenlerin sanki çı 1 Şubat Pazar kıp gelişi, / gibi geldin ansızın, sevinmekle karışık.” Sıtkı Salih Gör’ün son şiir kitabı “Sonsuzun Uzun Gizi”nden tadımlık bir dörtlük… Gör, yıllarca yurtdışında yaşadığı halde kimileri gibi Türkçeyi unutmamış; tersine, anadilini yurdundan uzakken işlemiş, arındırmış, damıtmış şiirini. “Kehribar ve Tuğra” (Gerçek Sanat Yayınları) Gör’ün bir başka ve ödüllü kitabı. Günay Tulun, “Anılar Canlanırken” adlı şiir kitabından sonra şiiri bırakmış gibi görünüyor. Oysa duygulu dizeleri kadar ince alaylı şiirleri de var Tulun’un: “Kendine âşık haspam / Aynalardan ayrılmaz / Ne ekmek, ne tuz, şeker / Hiçbirine aldırmaz. / Çıkmamış hiç pazara / Her şey ona bedava / Asgari ücret nedir / Fiyatlardan habersiz. / İnsanlar deli gibi / Birbir’lerini yese / Hemen bir demeç verir / ‘Kanları yerde kalmaz.’” Özgür Çubuk, çok genç bir şair, 1980 doğumlu. İlk şiir kitabı Anadolu Sanat Yayınları’ndan çıkmış: “Sen İçindesin Diye Güzel İstanbul”. Bu dizeler oradan: “Ortaköy’de hava soğuk, yağmur var deli gibi. / İçimizde bir heves; gençlik mi dersin, serserilik mi? / / Rakıya bir heves, muhabbete bir heves, / Beklerler şimdi bizi, Atlantik’te, meyhanede.” Atila Er ise “şiirle var olmayı deneyenlerden biri”; daha doğrusu, yılların şairi. Şiir kitaplarını saydım; “Yüzü Gri”, sekizinci kitabı. Ayrıca öykü, inceleme, anı deneme türlerinde yapıtları ve çocuk kitapları var. Şaban Kalkan ile birlikte “Kıbatek Uluslararası Şiir Antolojisi’ni hazırlayan da o. Kıbatek’in (KıbrısIrakBalkanlarAvrasya Türk Edebiyatları Kurumu) genel başkanı aynı zamanda. Her birinden alıntı yapamayacak olsam da adını anmak istediğim daha çok şiir kitabı var. İşte onlardan birkaçı: Z. Nesrin İnankul’un “Söz Yıkar Kendini” adı altında topladığı şiirleri Karabük Kültür ve Sanat Derneği Tay Dergisi Yayınları arasında çıkmış. Burhan Mendi’nin “Kıvırcık Saçlı Rüzgâr” adlı kitabının yayınevi ise Ardıçkuşu Yayıncılık. Etki Yayınlarından iki şiir kitabı: “Balkon Yalnızları” (Aslıhan Tüylüoğlu), “Dünya Sanılan Her Şey” ( Hüseyin Hatipoğlu). “Sulu Boya Zamanlar” (Damar Yayınları) Yunus Yaşar’ın ödüllü şiirlerini içeriyor. İhsan Topçu’nun şiirlerini topladığı kitap: “Hiçliğin Diliyle” (Kıyı Dergisi Yayınları) ve Ahmet Erhan’ın yeni şiirleri: “Sahibinden Satılık” (Everest Yayınları): “Üçe beşe bakmam / Hasarlı bir Hayat 1958 model / Sahibinden satılık // Alacaksan / Al, artık…” Everest’ten bir de Sa harikalarından biridir. Dere suyunun denizle birleştiği yerde, yağışların azaldığı mevsimde dere suyunun azalması ile denizden gelen kum birikintileri ile dere ağzının kapanması sonucu, dere suyunun geri gitmesi ile oluşan göletlere denir. Aynı zamanda bu göletlere ‘su basar’ da denmektedir. Bu longozlarda bulunan ormanlara da, longoz ormanları denir.” Longoz ormanları dendiği gibi “su basar orman” da deniyormuş bu ormanlara. Melih Bey bu deyişte bir yanlışlık olup olmadığını soruyordu: “’Su basan orman’ ile ‘su basar orman’ arasında anlam farkı varmış gibi geliyor bana. ‘Su basar orman’da devrik cümle yapısı var. Yani ‘Orman su basar’da fiil öne alınmış. ‘Su basan orman ise sıfat tamlaması. Orman birincide ‘etkin’ ikincide ‘edilgin’. Doğrusu sizce ne olmalı?” Anladığım kadarını dilim döndüğünce yanıtlamaya çalıştım: ‘Su basar orman’ ile ‘su basan orman’ arasında, anlam farkı var; ama birincisi de yanlış değil. Sıfat yapan eklerden daha çok kullanılanı “an, en” eki olduğu için, ikincisi kulağımıza daha tanıdık geliyor. Geniz zaman eki olarak bildiğimiz “r; ar, er” eki de eylemden sıfat yapar. Örneği azdır; ama vardır. Sözgelimi: “döner ayna”. Sonradan bileşik sözcük olmuş “bilir kişi” de var. Sıfateylemler, gerçekten de tümcenin ters dönmesiyle yapılır. Su bas (mak) eyleminden “an” ekiyle “su basan” da yapılabilir; “ar” ekiyle “su basar” da. Tıpkı “bilen kişi”, “bilir kişi” ya da “dönen ayna”, “döner ayna” gibi. yşegül İşcan “Türkiye” A sözcüğünün yapısını, bileşik sözcük olup olmadığını sormuş. Türk sözcüğüne gelen ” Yine 3 Şubat Salı iye”nin Arapça yer adı yapan bir ek olduğunu sanıyorum. Kubbealtı Lügatı’nda “Türkiyye” sözcüğü için yapılan açıklamada, “Türkî (Türklerle ilgili) kelimesinin tamlamalarda ortaya çıkan aynı manadaki müennes şekli” denmiş. Bu sözcükten değişerek bugünkü biçimini almış da olabilir. ? www.feyzahepcilingirler.com [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız / İst. B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Turgay Kantürk’ün kitabının adını ve yazılarının çoğunun konusunu oluşturan edebiyat dalının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı kitaptan bir alıntı ortaya çıkacaktır. 1 A 2 E 3 B 4 C 5 F 6 K 7 L 8 K 9 J 10 L 11 A 12 H 13 F 14 J 15 C 16 E 17 D Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU I. Kötü, kötülükçü, fesat kimse. 62 59 55 63 44 J. “... Murdoch” (Kesik Bir Baş ve Ağ adlı romanları da olan yazar.) 18 L 19 B 20 K 21 D 22 E 23 G 24 D 25 F 26 A 27 C 28 C 29 G 30 A 31 K 32 H 33 A 34 A 35 H 36 A 37 A 38 F 39 G 40 E 41 G 42 D 43 B 44 I 45 C 46 H 47 C 76 65 14 9 K. “... Küçükömer” (Düzenin Yabancılaşması adlı yapıtı da yaratan bilim adamı). 48 D 49 G 50 E 51 H 52 E 53 L 54 A 55 I 56 A 57 E 58 C Tanımlar ve sözcükleriniz: A. “... Kuyu” (Metin Kaygalak’ın ilk şiir kitabı). 59 70 I 60 B H 61 71 K H 72 62 L 73 I 63 D 74 I 64 L 75 B 65 B 76 J 66 J 77 E 67 L F 68 C 69 G 61 6 8 20 31 L. Otel, gazino, lokanta, taşıt gibi yerlerde yer ayırtma. 26 34 33 37 36 11 54 1 56 B. “... Kaburga Kemiği” (Ülker Köksal’ın bir oyunu). 18 74 72 10 77 53 7 tutmuş, / Etme gel, / Ay karanlık” (Ahmed Arif). 38 5 25 67 13 G. Para ya da başka bir şeyin teslim alındığını gösteren belge, makbuz. 43 19 70 3 64 75 C. Necati Cumalı’nın bir oyunu. 73 24 42 21 17 48 E. Karakteroloji. 990. sayının çözümü: A. ŞAHNİŞİN, 39 49 29 23 69 41 H. “... Kökeni” (Charles Darwin’in yapıtı). 15 45 58 47 4 28 27 68 D. “Dört yanım puşt zulası, / Dönerim dönerim çıkmaz. / En ... gecede ölesim CUMHURİYET KİTAP SAYI 991 52 40 50 16 22 66 2 57 F. “... Erzik” (UEFA Asbaşkanı ve FIFA İcra Komitesi Üyesi). 46 32 51 35 12 60 71 30 B. İNCİL, C. İBİBİKLER, D. REFİĞ, E. DUBLE, F. EBRULİ, G. NAZIM HİKMET RAN, H. DOLUCA, I. İLGİLİ, J. GÖLGEYE, K. REÇEL, L. AUE, M. FALEZ. Şiir: “bilmeceyi kuranlar bile bilemezdi içi boş kutuları hangi harflerin işgal edeceğini! Fergun Özelli.” SAYFA 31