Catalog

Önünde "hazır ol'da durulacak az sayıdaki sanatçımızdan biriydi Şükran Kurdakul. Kimler ne ölçüde tanıyor bilemem, ama bildiğim, genç kuşakların yeterince tanımadığı onu. Şubat, "Dunya Sevgılılet Cıiınıı" Ama bır o kadaı da "Dunya Oyku Gunu" Bu nedenle şubat'ın ılk ıkı haltasında oykuye, son ıkı haftasında da as,ka bunun sa nattakı, cinscllıktekı yansınıası na ayıracağım "Kıtaplar Ada sı"nı Dunya ()yku Gunu nde bııı ymrdığımı/ otekısı seksenınu yaijinı kutladığımi7, ama neden se oykulcrı u/eıınde neıcdeyse kımseuklet ın dııtmadıgı ıkı ya ?arı odaklamavı dutjundum Şukran kuıdakul (2$ Marr 1927 15 Aralık 2004), Ndim Tı ralı(d2 r ) Aralık 1925) Onunde hazır ol "da duıula cak A7 sayıdakı sanatçimi/dan bırıydı Şukıan Kuıdakul Kımleı ne olçudc tanıyor bılemem ama bıldığım genç kuş,aklaıin yetcrınce tanımadığı onu Pekı sjıre bas,layıs,ınırı aıdın dan onuı yıl sonıa Şukran Kurdakul u l%0 larda durduk yer de oyku yazmaya yonelten nedcnler neydı acaba^ M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Şükran Kurdakul kavranabıldı nıı dersınız oyku ya da s,ıır kamuoyunca1' Doğru sıı, oluııılu bır yanıt vcrcbılmek çokgue, buna 1 "Şıırın kaldııamayacağı yuk'le "s.ıırdekt oykuleme"yı bır yanda tutup "oykudekı oy kulemc" ılc "oykunun taşıyabı leceğı dıışjınce yuku" uzerınde dııralım ıstıyorum bıı A7 ÖYKUNUN TAŞIYABİLECEĞİ DUŞUNCE CUCU Şukran Kurdakul oyku anla yı^ını dıle getırırkcn s,oyle dıvoı 'Benım oykulcrını e.ag'daşla!} ma a^anıasının kapılarına ula^ mi!} bır ulkcdc gclı^cn cmek^ı sınıflarla bıılıktc kavga vermi!;, bu uguıda O7gurlu£unden ol muş bır ınsanın uıunlcııdır Er gın yaijlarıından sonra ya^adı ğını otu/ yılın duyaılıgınıda ya rattıkları nclcısc onların ınsanıyım bcn Nice ctkı var kı bu otu/ yıldan kurtulamıyorum Bunlar kı^ılcıc olaylara, bırcym vc toplumun sorunlarına bağlı etkılcr Oykulcrıının o/ıı bun laıla ko^ullanıyor Nc kı ınsan ve olay ıkılcrnı n,ındc kaışıma ycnı sorunlar çıkıyor Scvrnıyo rum oykııde olaya ba^lı gerılım lcr yaıatıııayı Pıotesyonel' duyarlık u/manlığı gıbı gclıyoı ba na bu Sonra, dalıa onemlısı oy kucuyu ınsanın bulunmadı^ı yerde varmı^ gıbı gostermek yanh^lığına du^uıen bır tehlıke olaıak j'orunu\or" (Şukran Kurdakul, 162) Bu one surıışlcrını nc ol<,ude eer^cklc^tırıyoı Şukran Kurda kul'' Sağlıklı bır vanıt vcrcbıl mek ıçın buna ovkulcıden ıçcrı adım atmak gcıckiyor ılkın Onun oykulerıne kuşbakı^ı yakla^anlar bılc ^u gerçeğı he mcn saptayabılıı Bu oykuler, ^aırlere O7gu ımgcscl yakla^ım larla dıkkatı <,ckciı omekler Ilk yapıtının, dalıa ılk oykusundc bıle bunu gozlcmlcyebılmek olanaklı Ger(,ckten de Kurda kul'un, şaırlıklc oykuculuğun arasında belırgmlıgını yıtıren, sınır ı,ı/gılerı dağılmı^ bır ko nurn sergıledığı sovlcnebılır oy kulcrmde (yiınku Şukran Kur dakul ^ıır yapaıcasına oıuntu luyor bunlaıı Bu arada ^ıırlc ıınde gorulduğurKe bır gelgıt devınımının yuzcvsel yayılışını, bukumlenıp eylcmlenii,ını dc yansıtıyor bunlaıda Tumccleı îm'rıkçc sozduım lcrı bı<,ımce, sonu^ta aıılatı o/ te, bi(,t'mcc o\le yogun bır ı^e rık, îi^ılık yansitı\or kı ovkulcıı ya/anın bır ^aırdui ba^kasi ola mayatağına karar vcrebılıyorsu nuz kolayca Şıırlerınde alımladıgımi7a bcnzcı ama ba^ka bovutta so/ tuklerı farklı \crlcrc kaydıraıak anlanı dolanıbac,ları yaratmakta da ıibta Kurdakul Bu ç,eıc,eve de, oykudekı gLiılıını olavdan butun butune kopararak yoğun orgulu so/dızıııılctıvlc tunn.ının do^rudan kendısııu yukluvor Yanı oykuyıı, dramatık akı^ın dan ya da anadanıaıdan (aks tan) kopaııp o\k vansıtıvoı So7gelımı "Aıtın Kcınal bu nun doıuk oıııı gı olarak gostc ıılebılır Bu tutuın onu anlatmuı ol maktan alıkoyuyoı dcgıl Şuk ıan Kurdakul, oykudc anlatımcı olnıaya anlatımcı, nc kı bu du nun ya/aıın so/dmmlcrıne i(,ııdıgı vııguıı lııktan otıırıı bıı ınlanılan ılırıııa havasına da donııijiıyor çııpn bıı <,ııpıda latılı\ Anlatılı\ormu^ j'ibı gorunsı. dc anlaınsallık I ııı\la \a da dalıa dogıu bo\lt*vislc an lamsal korıdoı ları katmanla rıyla kcndını gostcııyoroy kıı Ama du ^uıut \ııkıı 'nc gtlmi'j dcglll/ lıcnu/ Bunun ıı,ın dort ayrı oyku kıtabında odakladığı te mcl soıunsalla ı ın ncleı oldu guna bakma rnı/ gcrckıyor ılkın delın, tck tck cle ala lım bunları 1. Tanığın Biri'ndc, hakbi/lık laıa ayaklanan mahpusla bunla rı subtuımaya (.abalayan soıgu cıılar, polısler, landaımalar karşı karşıya gcürılıp sorgucular kcn dı u, (,atı§malarıyla alınıyoı 2. Beyaz Yakalılar'da burok rasının (,arklarında e^ılıp tuke nen kuçıık ınsanlar so/ konıısu Acımasu burokrası karşısında bıtey ya ıkıyıi7İu davranacaktır ya da erdemlı bır tutum i7İeycccktır 3. Kurtuluştan Sonra'da Kur tulujj Sava^ı'na O7gulcnıyor oy kuler Çatışma, hesapla^ma ulıı sal boyutta kendını gosterıyor bu ke7 4. Onların Çocukları'nda anIIL babalaıın, aıle (,tvrcsımıı karşı karyya kaldığı /ulumler sonucıı, ı,ocuklaıın, genejeruı yaşadığı travmalar kaışibinda ıç nesapla^maya dalmaktan, ken dınıızı soıgulanuktan kurtula mıyoru/ bır turlu Nasıl bır du^unte yoğunluğu bu^ Kalııamanlarının surcğen çclı^kılerlc kıvıandığı durumlar bunlaı (^unku oyku kı^ılcrı hcp ıkılem karşısında ya oldukları gıbı goıuneıck va da gorunduk leıı gıbı olarak mutsu/lukla acıyla kıvıanıvorlar Şukıan Kurdakul bızı, i!;te boyle dcrın nıı clciın evıenscl bır ınsan soıunsalını du^unmc ye ıtıyor bır bakıma bu ovkuleı de Ne var kı bunu yaparken, sımlsal çelışkıkrı bıı «,ırpıda de yıvtrmc hatıtlıgıne du^muvor hn,bu /aınan o tlgını, u/anılaıa uijiıruıktn de <,ok laıklı \akla b,ınüaı bcıgılnor ustclık ()la\lardan, lıatta olaylaıd ı yoğrulan ınsanlaıdan so\utla\a rakgctırıvoı butun bunlaıı Buıua duşunte \oğunluğu ^ııre dc buvııı cdılebıludı oysa dtğll 1 mı Ama Kurdakul avudında oyku yınc dc vaş,amsal gii^eklı gın ımbıgınılen su/uleccğı bu cılava dayandırılmavacak mıdır'1 Bu <vei(,evede ınsanlar \ı r alnıa vacak mıdır oykudc^ Otc yaııdan Şukıan Kurda kul'un oykııye yoneldıgı 1960 larla da ılıntılendnılebılır duıuın Devıımci sava^ımın ola ganustu yukselı^ gobteıdıgı otc sınde doruga tıımantlığı aş,ama da, ^ıtıın bırıkımınc davaııaıak soylemck ıstcdıkleıını anlat ma" cğılımınden do£nıu$ olabı lır gıbı gelıyor bana Gelın bıra/ da bunun u/erınde dııralım ÖYKUDE İNSAN VE OLAY IKİLEMI Şukran Kuıdakul, olayın gcrı lımme kaı^ı tutum sergıkrkcn oykudekı "olay ve uısan ıkıle mı" u/erınde duruyor Bellı kı yazar, bu yondc yoğun du^unce uretmış oykulerını vazarken Oykude olavla kahramanların bııbırıne gırı^tığı, ınsanı bır ıkı lemle kaı^ı kaışıya bıraktığı go rulme/ mı hepı' Yalnu okur ıçın Bir öykücü olarak M değıl, ya/ar ı<,ııı de gecerlı ku^ kusuzbu' lsteı o/oykusel ıstcr eloykusel yoldan olavı aktaı ıvor gorunsun kalıranıan ya da anlatici, ola\la ılışkılcnı^ın dısjinday mışçasına tulıal bıı durum ser gılenıcv mi'1 Sankı olayı aktaı mak ıçın vardır ınsan klasik tra gedyalardakı "deux c\ machı na teknığı gıbı Pckı bu oyku dekı gcn,ckı,ılık duvgusıınu 7edeleme/ mi'' Oylevsc kahıa manların olaylaı kaı^ısındakı tutumu belırlenırken yazar, bu nıı bır lyıcc du^uıuııek /orunda 1 Şukıan Kuıdakul ne vapıyoı bu kontıda^ Oyku anlatıcılarını bırkaıv aı,ı yapaıak ovkuvc verlcijlıımck gıbı ılgınc tutum scıgılıyoı Bu açılara da laıklı laıklı kışıkrı otuttuyor Boykce kımı tılum sıi7İuklan sc/dııeıek tutumunda bır ı^levsellığı onc cıkarıyor Sonra o/ellıkk ıkıııci oyku kıra bı Beyaz Yakalılar 11 bırlıktc ve tımıııe bıcenıcc enıkonu bır alaysamayı da eklıyor ( Hesınde terbinelı bır anlatıma da basvuı duöu soylenebılır Kuıdakul'un sıklıkla So/gelımı emektılerı satan s.ırı scndıkacılaı lnılkı dolandıran mcmuılaı Kuvayı Mıllıyecıleıı aıkadan vuraıı hamler doğrudan kcndı anlatımları ya da ya/aı go/leınkrı doğıullu sıında ovkuye ycrle^inılıyor II gını, olaıı bu yapılırken, kcsın lıkle ı,i7gıscllığc duş,ulnıcyib,ı oykukrdc geıcektenlık dııygubunun yıtırılmeyışı Şukran Kurdakul lıenıen butun ovkukıındc avnı bır oyku kı^ısını farklı larklı oykuleıdc ge/ıntlıreıck uısan uıtumıınııu olavlaıa gore değıştbıkteğını gosterıyor bı/c, otcsındc sankı bunu kanıtlamak ıçın o/cl çaba lıaıciyoı ()rneğın Selâmı lla san, S ıbahaltın Sedat vb bı/e oyku kı^lleıımn ol ıylaıın bellı leyeccğı bııcı kalııanıan olduklarıııı \uiguluyor o/cllıkk ovku leıde GeiK, oykuculcı bunun ne anlauıa gelebıleccğı u/crınde sıkı sıkıva durmalı bana soıar larsa Sıyasal o>ku ya/ma\a gııı^en leıın de u/cruıdc çahş.ması gert keıı oınckleı Kuıdıkul ıın bu uıunkıı Nt kı ^aıı vanı oyku kıın uzeıını bıı tullı oıtukvıp golgelıyoı da Bıı nc.dcıık <nku leı kendı dıamatık akısjaıı\la dcğıl soz sanatıyla tıımcck ık, so/di/ımlı rı\k gclı^tmlıvoı su reklı Lğcı ovku so/cıık so/tuk ı/knme/se dıamatık .ıkı^m vo nunu nıtelığını kavıamakta ?oı lanabılıvoı ınsan Amasjııkı dı oyk degıl mıdır'' Kuıdakul haklı olaıak ovkııvu dı bır so/ so/cuk hunerı savan tutum seı gılıyor doğıu bır vaklaşınıla Oysa gunumıi7de bundan lıa bersi7 nıte ya/aı oldugu goııılc bılıvor urunkıı okıındıığunda Bu arad ı Beyaz Yakalılar da I kıoykulııdcn lelc\ı/von ıçın renklı, ho^ bır h ılk tlı/ısı çikarı lablleccğını cklcycvıın S.ıglığı nın clveıdığı gunleıde ( umlıu ııyet te kos,e ya/arlığı yapını^ Şukran Kuıdakul a okurlarını ılgısı/ kalmamalarını hck Kur tuluştan Sonra adlı ovkıılı r to| lamını kebinlıkle okum.ıl ııını dılıyoıum Bır buçuk ya^ıııa bık vaıma mı^kcn, babatığı kuıtulu^ Sa vaşı kahramanlaıından Bınba^ Mehınet balıh'ı yıtıren vatanm bu oksıı/ ama onurlu çocuğu Şukıan Kurdakul'ıın oykuleru yanı sıı a otekı urunleıını ş^ını yıl sonra yıne oksıi7 bırakacak bak, pesbi7e' • K İ T A P ŞİİRLE ÖYKUNUN ARASINDAKI 0 İNCE. NARIN ÇİZCİ Şukraıı kuıdakul'un 1970 75 arasında yayınıladığı dort oyku kıtabı vaı Tanığın Biri (Habo ıa, 1970) Beyaz Yakalılar (Atat, 1972) Kurtuluştan Sonra (Aıac V>lh) Onların Çoctıkları(Atae, 1975) Lvıenscl Basim Yayın (212 5610907) buyuk degerbı lırlık oııugı goskrerek Kurda kul'un bu kıtaplannı, yayıınla nıs, taııhktıyonunde ıkışer ıkı s.er "Toplu Oykuler 1" (2000), "lopluOvkuler2" (2001) ba% lıkları altında vayimlamı^ bulu nuvoı Boyktc Şukran Kuıda kul ıın toplam cllı ovkusıı yenı dcn okuıa sunulup tanıtılıyor Şukran Kurdakul bu sırça duvgusuyla ijinını korumaya ça lı^ırken oykuvc yonelıs,ınm ge ıckçcsını ^t>yl»j açiklıyor "Oyku ya/ma gercksınımı, s,ı ırımı o\kuden kuttaıma^erek sınımınden dognıus,tur O/cllık k" ılk ıkı ovku kırabımda, 1960 1970 oykulerını topladığım Ta nıgın Bııı ve 1970'tuı sonıakı oykulerımı ı ç u u ı Beya/ Yakalı lar'da oykuye şaırce yaklab.tığını soylenebılır " (Oneı Yağu, Âydınlıklar Onumiizde, Trık Us, 2001 17H 179) Yapcı Şukıan Kuıdakul yapı tında, konuya daha genıs, ac,ılmı getıreıek, Varlık'ta yayunlanan soylcijismdcn bır alıntı da akta rıyoı "1970'lerde gcrçekten \\ ırın kaldıramayaeag'ını' sandı ğını 'du^uneL yukunden arınnıa amaıi ılc yonüdım oykuye (Şıikran Kurdakul, 163) Bır şaırın, ya^amından damı tarak ulas,tığı du^unulebılccck bu çok onemlı bırtkım yeterince SAYFA 16 C U M H U R İ Y E T SA YI