Catalog

O K U R L A R A Demir Özlü yapıtlarıyla sürekli gündemde olmus, tartışılmış, okunmus ve önemli etkiler bırakmış bir yazarımız. Özlü yeni bir romanla çıkmaya hazırlanıyor okurlannın karsıstna: Amerika 1934. Otobiyogra/ik özellikler de taşıyan roman haziran ayı içinde okurlarla buluşmuş olacak. Özlü ile bu romanım konuştuk, romandan bir bölümü de sayfalartmıza aktardık. Şerafettin Turan, bir Atatürk biyografisiyle geldi bu kez. ılginçyaklaşımları ile de ilgiyi hak eden önemli bir çalısma elimizdeki. Abdullah Tekin bu kitabı değerlendirdi. Orhan Kemal'i ölümünün 34. yılında bir kez daha anıyoruz. Kendi sesinden, yapıtlarmı ve düşüncelerini bir araya toplayan bir kasetin yaytmlandığım da haber verelim. Selim 1leri, 'Yarın Yapayalnız ile epeydir gündemde. Dördüncü baskısına ulasan kitabı Birsen Ferahlı değerlendirdi bu kez. 1979 yılında llumeyni liderligindeki mollalar lran'da, Şah rejimini devirerek iktidarı ele geçirdiler. Aradan yirmi beş yıl geçti. Devrik Şah'ın esi Farah Diba Pehlevi anılarım yazdı. Anılar simdi Türkçede. Önemli tamklıklar içeren kitap çok konuşulacak. Oya Baydar çok güzel bir romanla karşımızda: ErguvanKapısı. Baydar'la romanım konustuk. Tufan Erbartştıran da eleştirdi. Bol kitaplı günler... İçimde Kim var, hayatın bir özü var mı, hayat bir tek özleme indirgenebilir mi sorularını düşünmemizi sağlıyor ama yanıtı da romanın içinde. Asuman KafaoğluBüke Yazın Sanatı B ir rornanın içinde başka yazarların eserlcrinden dizelcr ya da satırlar aktarmak, günümüz romancılarının sık kullandıkları bir teknik: bazen basit bir alıntı, bazen de gizli gönderme, parodi, yapıştırma, yankılama vc yapısal paralellik şeklinde olabilir metinler arası dokuma. Edebiyat kuramcıları arasında hcrsanat yapıtının kendinden önceki sanat yapıtlarını içinde taşıdığını söyleyenler vardır, bu kurama görc, bugün yazılan tüm romanlar içlerinde bir nebzc "Don Kişot"u, "Odysseus"u," Anna Karenina"yı taşırlar, yazarı bunun farkında olnıasa bilc. Insanlığın yarattığı her eser ortak tarihimize işlemiş, günlük yaşamın ve en çok da dilin gelişiminde rol oynanııştır, eskiye dönüp bunu silmek olanaksızdır. Bu tarihçi yaklaşım, dünyanın her bir köşesinden ve her zaman dilimindcn sanatçıları aynı genetik harita üzerinde yer alan bir aile gibi görtnek, hep hoşuma gitmiştir. Ulus, din ve ırk ayrımı yapmadan insanın yaratıcdığını clc almak güzel bir his bırakır tabii ama sanat kııramı olarak yeterince doyurucu olup olmadığı ayrıca tartışılabilir. İÇİMDE KİM VAR Vrila Kopan bu imgeyi yarattı, diğer metinlcrc, şarkılara ve özcllikİe de iilmlcrc göndermelerlc doluydu roman. Yekta Kopan metinler arası dokuma tekniklerinin neredeyse hcpsini kullanmış romanında, ama bcncc cn önemlisi çünkü en az rastlanan bir başka yapıt ile yapısal paralellik kurmuş olması. "YURTTAS KANE' Romanın formunu tamamen "Yurtta^ Kane " filmindcn almış Kopan ve bunu roman içinde okura açıklıyor. "Yurttaş Kane" filmindc, filmin sonu bir "fade out" ile (yavaş yavaş siliklcşerek) biter, bunu Orson Welles filmin son sahnelerinde kahramanlar yerine figüranları kullanarak öne çıkarmış, romanda da Kopan aynı yöntemi kullanarak roman boyunca adları birkaç kez geçcn "figüran"larla romanı sonlandırmış. Aslında romandaki sonu yazan Çiko, figüranlık düzeyinde bile tkğil, roman kahramanlarının bazıları onu tanıdıkları halde adı bile geçmiyor, romanın en silik karakteri olmanın ötesinde, hayatın silik karakterlerinden biri: kimsenin fark etmediği. İçimde Kim Var? Cezmi'nin matematik öğretmeni, oğlu Metin ve son günlerinde ona arkadaş olan Suna ise romanın diğer iki kahramanı. Aslında Kopan, Orson Cczmi'yi daha çok bu iki karakterin gözünden anlatmayı tercih etmiş; daha sonra da onu terk ettiği karısı Behice'den vc yakın dostu bir başka figüran Rıza'dan dinliyoruz. Bu anlatım teknikleri de yine "Yurttaş Kane " filmine göndermclerle dolu, aynı Kane'i araştıran bir gazeteci gibi, onun hayatına dcğen insanlardan tanıyoruz Orson'u (ya da Kane'i!). "YAĞMUR" Yekta Kopan "Yurttaş Kane"den başka şarkı sözlcrini romanın dokusu içine katmış. Bunlann arasında Bülent Ortaçgil'in "Yağmur" şarkısı özellikle ön planda, çünkü bu şarkının sözleri dc romanın yapısı açısından anlamlı. Romanın giriş anlatısını yağmıır damlalarından dinleycrek başlıyoruz, yazarın kendisini yağmur damlası gibi bütün camlara vuran ve içeride yaşayan insanların hayatlarını hayal eden bir konumdan anlatarak başlıyor; daha sonra radyo dalgaları, sigara dumanı imgelerini dc kullanmış yazar, bunların hcpsi yağmur damlası gibi insanları gözlemiyorlar. "içimde Kim Var" bütün bu göndermeleri ve çağrışımları ile inanılmaz güzellikte bir roman. Aslında roman Orhan Gence bay'a, Kartal Tibet'in "Kara Murat"ına, Hacı Arif Bey'in şarkılarına da uzanıyor. Bu yıl başında okuduğum Murat Cîülsoy'un "Bu Filmin Kötü Adamı Bcnim" romanını da çağrıştırdı, her iki yazar Yusuf Atılgan'ın "Aylak Adam'ına gönderme yapmış, ayrıca her iki roman babaoğul ilişkisini sorguluyor. CONDERMELER TURHAN GÜNAY I email: cumkiup@cumhuriyet.com.tr TAP Imtiyaz sahibi: çağ Pazanama Cazete Dergi Kitap Basım ve Yayın AŞ'yi temsilen Cumhuriyet Vakfı adına llhan selçuk o cenel Yayın Yönetmeni: Ibrahlm YıldızcYayın Yönetmeni: Turhan Cünayosorumlu Müdür Mehmet Sucu ocörsel Yönetmen: Dilek Akıskah Baski: Merkezj Cazete Dergi Basım Yayıncılık; San. ve Tic. A.ş. Barbaros Bul. No:125 BE5İKTAS o Idare Merkezl: Türkocağı Cad. No: 3941 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: 0 (212) 512 05 05 o Cumhuriyet Reklam: 0 212 512 05 0520 Hat / Dahill: 553554555. Fax: 0 212 513 84 63 Jamesjoyce'un "Ulysses" romanı bir destana gönderme yaptığını açıkça başlığında söyler, ayrıca Joyce "Odysseus"u yapısal bir yöntem olarak romanı içinde kullanır. Ronıan 1922'de yayımlandığında T. S. Eliot, "antikite ile çağdaşlığı sürekli bir paralellik içinde ele aldığını" söyleyerek bunun roAslında "figüran" sözcüğü bu man tekniği açısından ne denli roman için ayrı bir anlam taşıyor, önemli bir ycnilik olduğunu dile çünkü roman kahramanı, tüm getirmişti, böylece Joyce, "çağdaş olayların etrafında yoğunlaştığı, dünyayı sanat için kullanılabilir Yeşilçam'da yıllarca figüran ve seyapmak üzere büyük bir adım atınarist olarak görev yapmış Orson yordu". T. S. Eliotjoyce'un romatakma adlı bir oyuncu. Orson nım tefrikalar halinde okuduğu günlcrde kendisi de başyapıtı "Çorak Ülke" (bu kitap da 1922'de yayımlandı) üzerinde çalışıyordu. Şimdi bu şiirleri okurken, Eliot'un da bir destanı çağdaşlaştırma çabası içine girdiğini, Joyce'u bir yandan överken, kendi şiirinde kullandığı yolu da deşifre etme çabasında olduğunu görüyoruz. Böylece "Çorak Ülke"nin (çev.: Cevat Çapan, lyi Şeyler, 1995) genetik haritasına baktığımızda.Joyce'un "Ulysses"ini ve bu eser dolayısıyla Dante'nin "llahi Komedya"sını vc Homeros'un "Odysseus"unu "Her şey olur da görüyoruz, aslında sadecc Her şey büyür bu üç eseri değil tabii çok daHer şey geçer ha fazla sanat yapıtının "Çorak Hayat kalır...'fc Ülke"nin var olmasında rol oynadığını biüyoruz. www.yazinsanati.com Metinler arası ilişkiyi, romanın pcncerclcri olarak görmek tçimde Kim Var/ Yekta de mümkün. Yekta Kopan'ın "lclmde Kim v a r ı n formunu tamamen "Yurttaş Kane" fllmlnden almıs Yekta Kopan ve bunu Kopan/ (.an Yayınları/ "içimde Kim Var" adlı romanı roman lcinde okura açıklıyor. 2004/ 168 say/a. SAYI 746 SAYFA "HER ŞEY OLUR... HAYAT KALIR" Bunca gönderme, metinler arası dokuma, pastiş teknikleri derken romanın kendisinden bahsetmedcn yazının sonuna geldim bile. "İçimde Kim Var" başlığı bir soru mu, yoksa "Bakın benim içimde kimler var" diye bir ünlem mi, asıl bu konuda yazmayı düşünüyordum, konu buraya gelmedi bile. "İçimde kim var" sorusunu romanda ilk Suna soruyor (s.54). "Dışardan bakınca bir halaysam eğer, içimde kim var? Suna Hala? " Bu tlüşüncc Suna'yı başka bir Ortaçgil şarkısınagötürüyor; "Suna Abla ". Ortaçgil'in şarkısındaki Suna Abla'yı ben hcp doktor ya da psikiyatr olarak düşünmüşümdür, nedenini bilmiyorum. Bir çeşit dertlerin anlatıldığı Güzin Abla gibi değil de, sanki kim olduğumuzu söylcyccck bir ermiş gibi. Hayatın gizcmli anlamlarını bilcn biri gibi. "İçimde Kim Var" konusuna dönersek, bence başlık bir soru . değil, cn azından yazar için bir soru değil, ama "Yurttaş Kane" filminde aranan Rosebud sözcüğünün anlamı gibi, hep orada ve hep var ama ne olduğunu bulmak araştıran kişiye kalıyor. Ayrıca Rosebud yaşamın anlamını değiştirmiyor, sadece her hayatta biünmczlerin kalacağını göstcriyor. Roman, hayatın bir özü var mı, hayat bir tek özleme indirgenebilir mi sorularını düşünmemizi sağlıyor ama vanıtı da romanın içinde: CUMHURİYET KİTAP 3