Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 1 MART 2025 CUMARTESİ 2 olaylar ve görüşler Tarihçiliğin büyük kaybı: Feroz Ahmad haberini aldığım 20 Şubat 2025’in olmak üzere çeşitli üniversitelerde Salih Özbaran çalışmış olan Feroz, imrenilesi bir bir ay kadar öncesinde uzaktan EmEkli öğrEtim üyEsi dostluk örneği bırakarak veda etti görüşmemize kadar. bizlere. yılıydı; Londra Bilgin ve ‘insan-ı kâmil’ Modern Türkiye’nin Oluşumu, Üniversitesi’nin Anılarımızın ve fotoğraflarımızın Demokrasi Sürecinde Türkiye ve 1965ünlü tanıklık ettiği yaşamımda eşi Bedia ile hazırladığı Çok Partili tarihçilerinden Bernard Lewis bir -gerek akademik alandaki Rejimin Açıklamalı Kronolojisi ile gün doktora öğrencilerini evine birlikte birçok değerli kitap ortaya buluşmalarımızda gerekse ailece davet etmişti. Tez çalışmalarının koydu. Bilimini yalın, özgür ve bilgece görüşmelerimizde- Feroz bende sonuna yaklaşmış olan Feroz’u yürütürken insan ilişkilerinde örnek eşine az rastladığım özellikler orada görmüştüm, ben de doktora bir kişilik sergiledi durmaksızın. bırakarak ayrıldı aramızdan. Delhi tezi hazırlamak isteyen bir Ağırbaşlı, mükemmel, mütevazı bir (Hindistan) kentinde doğmuş, kişiydim. Eşi Bedia ile tanışmıştım. kişilikle tarihçi örneğini armağan etti orada üniversitede okumuş, O yıldan bu yana, gerek Londra’da bizlere. “İnsan-ı kâmil” olarak niteledim Londra’da School of Oriental and gerekse İstanbul’da ve ardından kendisini her zaman. Yardımseverliği African Studies (SOAS)’de B. Lewis İzmir’e konferans için geldiğinde olağanüstüydü; İngilizce hazırladığım danışmanlığında İttihat ve Terakki arkadaşlığımız, dostluğumuz, bir kitabım için harcadığı çabayı üstüne doktora tezi hazırlamış ve yazışmalarımız ve telefon Feroz Ahmad unutmam ne mümkün! konuşmalarımız sürdü, ta ki vefat Massachussetts Üniversitesi başta Osmanlı’yı özetledi, Cumhuriyet’i yansıttı Feroz, çok az sayıdaki tarihçinin Geçmiş ve gelecek arasında köprü kuran kitaplar... yansıtabildiği yöntem ile tarihi toplumla bütünleştirme uğraşı içinde oldu her zaman; popülist olmadan tarihçiliğin eksik bıraktığı “vülgarize” tarzıyla -tarihçiliğin eksik bıraktığı bir yöntemle- öğrenci karşısına çıktı, meraklıları bilgilendirdi. Onun için tarih sadece kaynaklardan toplanan bilgilerin sıralanması değildi; yaşanılan, tanık olunan olayları/ olguları, toplumların içinde bulunduğu ortama sürükleyen günlerin, yılların, yüzyılların zincirleme gelen etkilerini yansıtabilen bir tutum içine girmenin gerekliliğiydi tarih. Bu bilgi dalının sunum ve anlatımının önemi Feroz’un önde gelen ilkelerindendi. “İnsanların fala merakı öteden ber blnr, eskden sultanlar yanlarında neden müneccmbaşı bulundururlardı?... Geleceğ okumak çn! Yarını bugünden blmenn dayanılmaz merakı çnde yaşayanlar az değldr, bu yüzden Akademik kazanımlarının bahşettiği falcıdan falcıya dolaşanların hadd hesabı yok… Ne var k eskden br sultana müneccmbaşı olmak kolay değld, deneyimlerini “yaygın tarihçilik” çünkü egemenn akşamdan sabaha, geceden gündüze ne yapacağı blnmez, efendnn saat dakkasına uymaz!... yöntemiyle daha çok okuyucuya Geleceğ okuyan nce müneccmbaşının bu yolda canına okunduğunu tarhler yazıyorlar. ulaştırmanın peşindeydi. Gelecek İnsanımız da balık gb bakıyor geleceğe: bilinmezdi, etkenler farklıydı: “Bir Br gözü ağlar… toplumun geleceğini belirli bir Br gözü güler… doğruluk derecesiyle önceden görmek Br gözü skele… imkânsızdır. Çünkü bir toplumun Br gözü sancak…” geleceği önceden belirlenemez ve “Aydınlanma Blges” İlhan Selçuk’un güncellğn koruyan köşeyazıları, okurlarıyla yenden buluşuyor. çeşitli dış etkenlere bağlıdır. Ancak geçmişin incelenmesi toplumun 13,5x21 / Deneme / 221 sayfa ilerleyebileceği yön hakkında bir fikir verir. Çağdaş Türkiye’nin geleceği hakkında tahminde bulunmak iki kat zordur, çünkü bu ülkenin siyasetini belirleyenler genellikle olaylara kendi sınırlarının ötesinde ve bu nedenle kendi denetimlerinin dışında karşılık vermek zorunda kalırlar”. (Feroz Ahmad, Modern Türkiye’nin Oluşumu, (Çev. Yavuz Alogan) Sarmal Yayınevi) Kimlik sorunu Türkiye’de kimlik olgusunun sıkça tartışıldığı ortamda yayımlanan bir kitabında Osmanlılardaki 12,5x19,5 / Roman / 773 sayfa 13,5x20,5 / Anı / 170 sayfa 13,5x21 / Deneme / 317 sayfa 13,5x21 / S. Yazılar / 272 sayfa 13,5x21 / Deneme / 221 sayfa 13,5x21 / Deneme / 236 sayfa topluluklardan söz ederken verdiği özet bilgi günümüzde yaşanılan kargaşaya nasıl da ışık tutmuştu: “Osmanlılar ‘Türk’ adını henüz boyun Cumhuriyet Kitapları’ndan doğa dostu bez çantalar... eğdirilmemiş ya da ‘uygarlaşmamış’ ancak kendi topraklarında yaşamakta olan göçebe veya yerleşik, çiftçilikle uğraşan kabile grupları için kullanıyorlar. Yine de Osmanlılarla ilişkiye giren Venedik ve Cenova kentlerinden tacirler, sonraları da İngilizler ve Fransızlar Osmanlıları ‘Türk’ veya ‘Turque’ olarak adlandırdılar. Yunan Ortodoksları Osmanlı yönetimini ‘Turkokratya’ (Türk yönetimi) olarak adlandırırlar. Avrupalılar ve Hıristiyanlar için ‘Türk’ kelimesi ‘Müslüman’la eşanlamlı olarak düşünüldü; dolayısıyla da bir Hıristiyan din değiştirip Müslüman olursa ‘Türkleşti’ diye tanımlandı”. (Feroz Ahmad, Bir Kimlik Peşinde Türkiye (çev. Sedat Cem Karadeli), Bilgi Cumhur
yet Sabahatt
n Orhan Cemal Nad
r Üniversitesi yayını) K
tapları Al
Vel
Güler İngilizceden çevrilen bu kitabına eklediği şu birkaç tümce, başka ülke ve toplumların tarihlerine -birkaç örnek dışında- el at(a)mamış Türk tarihçiliği için örnek alınası bir davranışı açıklarken şunları dile getirmişti: “Son dönem Osmanlı İmparatorluğu ya da modern Türkiye hakkında İngilizce okurlarına hitaben yazarken, asla sadece diğer tarihçiler ve sosyal bilimciler tarafından okunan “tarihçilere tarih öğreten” biri olarak yazmadım. Dışarıdan bakan birisi olarak ve ilgi sahibi okuyucuya ilgili analitik, nesnel ve -umuyorum ki- kolay okunabilir bir inceleme sunma amacını taşıyarak yazdım”. (Feroz Ahmad, Bir Bahçede Şems
yel
Kadın Kr
stal Vazoda Ç
çekler Çalışma Masası ve Oda Ayç
çeğ

le Yazlık Bahçe Yıldızlı Gökyüzünün Küçük Dünyalar Ben Kimlik Peşinde Türkiye) P
erre Auguste Reno
r Edouard Manet Kaz
m
r Malev
ch Gustav Kl
mt Altında Selv
Yolu-Van Gogh Vass
ly Kand
nsky Feroz Ahmad örneğini unutmadan -yalnızca savunmada kalma acizliğini göstermeden- Türk, Türkiye ve İslam tarihlerini başka ülke ve toplumlara akademik nitelikli incelemeler sunabilmek, onların kültür dünyalarına girip söz sahibi olabilmek umuduyla.