Catalog

Sağnak 15 MAYIS 2024 ÇARŞAMBA 6 HABER Atatürk Türkiye’sinde Arapça kutsal bir dil değildir tasarruf tedbirleri ığınmacıların yoğun olarak yerleştiği bazı illerdeki Onlar, tasarrufu sadece başkalarından beklemediler, kendileri de Sbelediyelerin Arapça SINAN MEYDAN tabelaları sökmesi üzerine, Özgür tasarruf seferberliğine katıldılar; öyle ki, tasarruf tedbirleri kapsamında, Özel günlerdir yanlış bir dil kullanarak karşılık veriyor. 1931’de milletvekilleri maaşlarında yüzde 30 indirim yaptılar. Tarihten Olay sanki ilk kez 31 Mart’tan sonra Cumhuriyet, 17 Aralık 1929 Günümüze yeni gündeme gelmiş gibi yansıtılsa da aslında geçen yaz Adana Büyükşehir Belediyesi Zabıta ekipleri, başkan Zeydan Karalar’ın talimatıyla kentteki bazı işyerlerindeki Arapça tabelaları sökmüştü. CHP Genel Başkan ıllarca, “İtibardan tasarruf olmaz!” Yardımcısı Gökhan Zeybek, 22 diyerek ülkenin kaynaklarını har Nisan’da Karar gazetesinin YouTube Yvurup harman savuran AKP kanalına konuk oldu ve Ergenekon, Vakit gazetesi (6 Mart 1931 ve 4 Mart 1931) iktidarı, ekonomik çöküş karşısında Balyoz ve Odatv kumpasları “kamuda tasarruf tedbirlerini” açıkladı. amaçları doğrultusunda çok Bankası’nı, örnek çiftlikleri, bankadaki Milli İktisat ve Tasarruf kurulurken FETÖ’nün kapatılan yayın Ancak açıklanan tedbirlerinin çok hisse senetlerini ve çiftlik gelirlerini hep sayıda katalog, dergi ve Cemiyeti’nin kuruluş organı Taraf’ta yönetici olan Yıldıray yetersiz olduğu görüldü. Öyle ki bu kitap yayımladı. 1929-1932 milletin malı olarak görüyordu. Çünkü amaçları arasında halkı Oğur ve Kabataş yalanını gündeme tasarruf tedbirleri arasında, ışıkları hiç arasında toplam 938 bin Hindistan Müslümanlarından gelen hesaplı ve tutumlu getiren Elif Çakır’ın sorularını yanıtladı. sönmeyen 1000 odalı Saray’da dikkate nüsha yayın yaptı. paradan kalan bakiyeyi de buralarda yaşamaya alıştırmak, Zeybek o yayında, “Arapça değer bir kısıtlama yok… değerlendirmişti. Bu nedenle İş Bankası Cemiyetin en önemli yerli malların miktarını, ülkemizde toplumun büyük bir Peki, bu Cumhuriyeti kuranlar, ve en etkili yayın organı, 2 numaralı hesaptaki paradan ve kalitesini ve sürümünü bölümünde Kuran dili olarak biliniyor. kriz anında hangi tasarruf tedbirlerini 1930’dan itibaren aylık tahvillerden şahsi harcama yapmamış, artırmak, fiyatlarını Kuranıkerim’in Arapça yazılmasından almışlardı? olarak çıkarmaya başladığı çiftlik gelirlerini de şahsi gelirlerine ucuzlatmak, milli sanayi dolayı o alfabeye karşı diğer dillere “İktisat ve Tasarruf katmamıştı. Hatta çiftlik ürünlerini kurumlarını ve ürünlerini göre daha farklı bir anlam veriliyor. O Tasarruf seferberliği Dergisi”ydi. Derginin yayın parasını verip satın almıştı.) Atatürk, tanıtmak, kataloglar nedenle de belediye başkanlarımızın Cumhuriyeti kuranlar; Mustafa Kemal müdürü Vedat Nedim kâğıt üzerinde kendi üstünde görünen çıkarmak, yerli malı özellikle Arapça tabela, pankart veya Atatürk ve arkadaşları, Osmanlı’nın Tör’dü. Dergi, 1 Aralık tüm bu mal varlığını, kişisel mirasçılarına sergileri açmak, yerli Milletvekili maaşlarının 500 yazı konusunda olabildiğince dikkatli ekonomik iflasından önemli dersler 1931 tarihli ilk sayısında bir şey bırakmadan, yasal olarak son malı ve tasarruf haftaları liradan 350 liraya indirilmesi davranması gerekiyor” demişti. Yani çıkarmışlardı; örneğin onlar yüksek “İlk Hedef Akdeniz’di... kuruşuna kadar millete bırakmanın düzenlemek, yabancı konusunda Bütçe Encümeni Özel’in kullandığı ifadeler, ilk olarak faizle dış borç alarak devletin İkinci Hedef İktisat” yollarını arıyordu. Fakat Hasan Rıza ülkelerdeki sergilere Mazbatası (4 Mart 1931) Gökhan Zeybek tarafından dile bağımsızlığını korumanın mümkün başlığıyla çıktı. İktisat ve yerli mallarıyla katılmak, Soyak, “Bunun Medeni Kanun’a göre getirilmişti. olmadığını çok iyi biliyorlardı. 1923’te Tasarruf Dergisi, 1932 imkânsız olduğunu, mirasçılarının milli sanayi ve ziraat Türkiye, Lozan’da dış borçlardan yılında 10 bin aboneye ulaştı. Dergide HHH ‘mahfuz hisseleri’ bulunduğunu” kongreleri toplamak, geniş ölçüde milli kurtulma sürecine girdi. İzmir İktisat yerli malına önem verilmesi, yerli Ardından Özgür Özel de Arapça iktisat ve tasarruf yayını yapmak gibi belirterek itiraz etti. Atatürk, “Her ne Kongresi’yle de ekonomik kalkınmanın üretimin artırılması, para biriktirerek tabelaların kaldırılması konusunda amaçlar vardı. ise... Bir çaresini bulmalı ve mutlaka yol haritası belirlendi. Ancak 1929’da tasarruf edilmesi, israftan kaçınılması Habertürk’te katıldığı bir programda, istediğim gibi bir vasiyetname TBMM Başkanı Kazım (Özalp)’ın önce New York Borsası, sonra Avrupa gibi konularda yol gösterici yazılara yer şunları söyledi: yapmalıyız, sen bu işle meşgul 20 Aralık 1919’da yaptığı açıklamaya borsaları dibe vurdu. Fiyatlar düştü. verildi. Örneğin derginin birinci kanun göre cemiyetin üyeleri yerli malı “Birincisi, Arapça tabelayı sökerseniz ol...” dedi. (Soyak, s.754) Uluslararası ticaret durma noktasına 1932 tarihli sayısında Falih Rıfkı (Atay) kullanacaktı. Yabancı kumaştan yapılan diğer yabancı diller tartışması gelir. İki, Dönemin büyük hukukçularından geldi; Dünya Ekonomik Buhranı patlak “Üzüm, İncir, Fındık” başlıklı bir yazıda Saruhan Milletvekili Mustafa Fevzi elbiseler eskiyinceye kadar giyilecekti. öyle bir eşleme yapmak doğru değil verdi. Büyük Buhran, ekonomik olarak bu ürünlerin tüketilmesini öneriyordu. Davetlerde çay ve kahve yerine ıhlamur Efendi, “Paşa hazretleri için hususi ama Arapça, Kuranıkerim’in yazıldığı ve Dergi, özellikle israfla mücadele henüz emekleme aşamasındaki genç ikram edilecekti. bir kanun çıkarmaktan başka çare okunduğu dildir. Belediye başkanının Türkiye Cumhuriyeti’ni de çok olumsuz edilmesini istiyordu. Örneğin derginin Cumhurbaşkanı Atatürk, devletin bulamadım” diye yol gösterince Arapça yazıyı yırtması vatandaşın etkiledi. İthalata bağlı ve tarıma dayalı Haziran 1933 tarihli sayısında “İsraflı önde gelen tüm siyasetçilerini ve Atatürk, gerekli adımları attırdı. (Soyak, bilinçaltında bir yara oluşturabilir. Türk ekonomisinin bu koşullarda ayakta düğünlere karşı bir savaş açtık” aydınlarını, bu cemiyete üye olup s.754) Sonunda Atatürk için, 12 Üçüncüsü, o tabelada ne yazdığına başlıklı yazıda Denizli düğünlerinden durması çok zordu. Osmanlı borçlarının tasarruf etmeye ve yerli malı kullanımı Haziran 1933’te 2307 sayılı “özel bakmak lazım. Bir insanın ana dilinde ödenmesine de o yıl başlanacaktı. örnek verilerek düğünlerde aşırı israftan konusunda halka örnek olmaya çağırdı. kanun” çıkarıldı. (Resmi Gazete,19 aldığı hizmeti kolaylaştırıyorsa bu bir Yeni ekonomik çözümlere ihtiyaç kaçınılması isteniyordu. Dergide yer alan 1929 yılı aralık ayında gazetelerde Haziran 1933, s.2741) 1933 yılındaki haktır. Ama bunun bir düzenlenmesi vardı. İşte o koşullarda Cumhuriyet reklamlarda da yerli malı kullanımına Cumhurbaşkanı Atatürk’ün, yerli malı bu özel kanundan sonra Atatürk, lazım. Mesela yabancı dildeki bir tabela vurgu yapılıyordu. hükümeti, bir taraftan planlı programlı kullanılması konusundaki öncülüğüne -kâğıt üzerinde/banka hesabında Türkçesinin yüzde 25’ini geçemez, bu İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, Dil devletçi sanayileşmeye yönelirken diğer ve rehberliğine vurgu yapıldı. Örneğin, görünmesine karşılık- aslında artık mal kanunda var. Bu ne demek? Türkçesini taraftan gelirleri artırmaya ve giderleri Devrimi sonrasında, 1936’da adını 11 Aralık 1929 günlü Milliyet gazetesi, mülk sahibi değildi. Bu kanunla mahfuz de yaz, yabancı dilde yazacaksan olabildiğince azaltmaya çalıştı. Bunun “Ulusal Ekonomi ve Arttırma “Büyük Gazimiz, paramızın kıymetini hisseleri dahil tüm mal varlığını millete yaz ve yüzde 25’le sınırlı kal ve bir Kurumu” olarak değiştirdi. Kurum, 18 için “bir tasarruf seferberliği” ilan yükseltecek olan iktisadi mücadele bırakıyordu. Nitekim 1937 ve 1938’de de izin al diyor. Bunu İngilizceye de Ocak 1955’te Türk İktisat Cemiyeti ile edildi. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal de millete rehberlik ediyor” manşetiyle tüm mal varlığını (örnek çiftlikleri uygulayabilirsiniz. O zaman kimse size Atatürk, arkadaşları ve milletvekilleri birleşti. çıktı. Gazete ayrıca “Gazi Hazretleri Hazine’ye, kendisine armağan edilmiş ‘Arapça tabela söktü’ demez.” de bu seferberliğe katıldılar; tasarruf yerli malı giymekle bize rehberlik olan bazı taşınmazları belediyelere, HHH tedbirlerini en tepeden uygulamaya İş Bankası kumbarası ediyor” başlığı altında Cumhurbaşkanı İş Bankası’ndaki paraları, tahvilleri Öncelikle farklı etnik gruplara ait başladılar. Atatürk’ün Hereke Fabrikası kumaşlarını Erken Cumhuriyet Döneminde İş ise CHP’nin denetiminde TDK yurttaşların anadillerini yaşatma inceleyerek giysi ve paltolarının bu Bankası, israfa karşı tasarruf bilincinin ve TTK’ye) devlete, millete bıraktı. istekleri olağandır, herkes Milletvekili maaşlarında kumaştan yapılmasını arzu ettiklerini sembolü olarak kumbarayı kullandı. Atatürk ölürken İş Bankası’ndaki anadilini istediği gibi konuşur ve belirtiyordu. Gazete vekillerin de yerli Zafer Toprak’ın ifadesiyle “Türkiye’de emekli hesabında ve 4 numaralı indirim geliştirir. Ancak Türkiye’de kamusal malı giydiklerini yazıyordu. (Milliyet, 11 sembolik de olsa tasarruf kumbarayla şahsi hesabında sadece 73.019 lira Türkiye, 1929 Dünya Ekonomik alanda yurttaşların anlaşmasını ve Aralık 1929) başladı.” İş Kumbarası fikri, İş Bankası 98 kuruşu vardı. Tüm şahsi mal varlığı Buhranı’na karşı gerçek bir ekonomik hizmetlerin işlemesini sağlayan ortak 17 Aralık 1929 günlü Cumhuriyet Genel Müdürü Celal Bayar’a aitti. İlk buydu. (Soyak, s.686) kurtuluş savaşına girdi. Halk yeni dil Türkçedir. gazetesi “Tasarruf… Hepimizin Milli İş Bankası Kumbarası 1928 yılında Bu özel kanunun çıkarıldığı 1933 vergilerle fedakârlık yapmaya çağrılırken Arapça kutsal bir dil değildir, her Vazifesi Haline Gelmiştir” manşetiyle piyasaya çıktı. 1933’te kumbara sayısı yılında Atatürk’ün henüz hiçbir hastalık milletvekilleri de maaşlarında üçte bire dil kadar değerlidir. Bu anlayışla çıktı. Gazete tasarruf tedbirlerini 50.000’i geçti. belirtisi yoktu. Ruhen ve fiziken yakın indirim yapılmasını kabul ettiler. şöyle sıralıyordu: “İki elbiseniz varsa Tevrat’ın dili olan İbranice de mi kutsal İş Bankası, İş Kumbarası ile çocuklara sapasağlamdı. 5 Mart 1931’de Afyonkarahisar üçüncüsünü yaptırmayın. Tramvay sayılacak? Neden sadece tek bir dine tasarruf alışkanlığı kazandırmakla Atatürk, kimilerinin iddia ettiği gibi, Milletvekili Ali (Çetinkaya), Erzincan dururken otomobile binmeyin. yetinmedi, büyüklerin de tasarruf ayrıcalık tanınsın? Neden yazılandan Hindistan Müslümanlarının gönderdiği Milletvekili Saffet (Arıkan) ve Tekirdağ Pudraya, lavantaya, dudak boyasına etmelerini sağlamak için “faiz bağımsız olarak dillere kutsallık ” ve” paradan artanı ve kendisine armağan Milletvekili Cemil (Uybadın) beyler para vermeyin. Sinemaya, tiyatroya ikramiye” gibi teşvik unsurları geliştirdi. tanınsın? edilen taşınmazları hiçbir zaman şahsi TBMM’ye, milletvekili maaşlarını 500 haftada bir defa gitseniz olur. Çay Celal Bayar’ın önerisiyle 1930’dan Arapça Kuran dili derseniz, o malı olarak görmedi. O parayı millet liradan 350 liraya indiren bir kanun yerine ıhlamur için, paramız dışarıya itibaren İş Bankası, “tasarrufu teşvik zaman dilde devrim yapmış bir yararına en iyi şekilde değerlendirip teklifi sundular. (TBMM Zabıt Ceridesi, gitmez…” (Cumhuriyet, 17 Aralık 1929) ikramiyesi” uygulaması başlattı. Banka, partinin genel başkanı olarak çoğalttı. İş Bankası ve örnek çiftlikleri D.3, C.26, 5 Mart 1931, s.1.15) Ülkede milli iktisat ve tasarruf en az 5 lirası olan kumbaralı hesap Kuran’ın Türkçe okunmasını ve kurdu. Sonra da “özel kanun” çıkarıp TBMM, bu teklifi, 5 Mart 1931’de seferberliği başlatıldı. Tasarruf, sahiplerine toplam 2 bin lira “mükafat” Türkçe ibadeti de reddetmeniz, üzerindeki her şeyi, son kuruşuna kadar 1757 saylı kanun olarak kabul etti. devletin en tepesinden başladı. Öyle dağıttı. (Bkz. Zafer Toprak, “Erken Demokrat Parti ve günümüzün millete bıraktı. Bu kanun, 11 Mart 1931’de Resmi ki Cumhurbaşkanı Atatürk, Çankaya Cumhuriyet’te Tasarruf Anlayışı ve Yerli Atatürk, mal, mülk sahibi olmak için siyasal İslamcıları gibi ezanın Gazete’de yayımlanarak 1 Haziran Köşkü’nde çay ve kahve ikramını bile Malı Kullanımı”, Toplumsal Tarih, S.309, Türkçe okunmasını da ihanet değil, üzerindeki tüm malı, mülkü millete 1931’de yürürlüğe girdi. (Resmi Gazete, kaldırdı. Eylül 2019, s. 16-22. bırakmak için özel kanun çıkardı. Bunun saymanız gerekir. 11 Mart 1931, S.1745, s.1.) Atatürk’ün himayesindeki İktisat ve HHH dünyada başka bir örneği var mıdır, ben Böylece, TBMM, tasarruf tedbirleri Şeriat güzellemeleri yapan Yusuf Tasarruf Cemiyeti, her yıl “Vatandaş Cumhuriyeti kuranlar; Atatürk bilmiyorum! Kaplan gibilerin “Bu ülkedeki kapsamında, milletvekili maaşlarını Yerli Malı Kullan”, “Vatandaş Para ve arkadaşları, savaş yorgunu, yüzde 30 azaltarak 500 liradan 350 en büyük cinayet dil devrimidir” Biriktir” sloganlarıyla bütün okullarda sanayileşmemiş, borçlu, yokluk ve liraya indirdi. (Hasan Rıza Soyak, Milli İktisat ve diyerek Türkçeye saldırdığı bir “tasarruf haftaları” ve “yerli malı yoksulluk içinde bir ülkeyi, çok değil, 15- Atatürk’ten Hatıralar, C.2, İstanbul, ortamda, CHP genel başkanının dil Tasarruf Cemiyeti haftaları” düzenledi. Ankara’da şimdiki 20 yılda -üstelik 1929 Dünya Ekonomik 1973, s.465.) Yolluklar da 25 liradan 10 devrimine sahip çıkması beklenir, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’na opera binasında “Yerli Malı Sergisi” Buhranı’na rağmen- kendi ayakları liraya indirildi. Cumhurbaşkanı Atatürk, AKP diliyle konuşması değil. karşı Türkiye’de tasarruf tedbirleri açtı. Atatürk her yıl bu sergiyi gezerek üzerinde durabilecek hale getirdiler. bu kararlar nedeniyle milletvekillerini HHH kapsamında Milli İktisat ve Tasarruf orada ulusal ekonominin öneminden söz Bunu, bir taraftan yerli üretimi artırarak kutladı. Tabelalara halkın karşı çıkmasının Cemiyeti kuruldu. “En yüksek ölçüde etti. 1932 yılı sonuna kadar il ve ilçelerde diğer taraftan tasarruf bilincini geliştirerek nedeni, Türkiye’nin istila ettirilerek tutumluluk ulusal amacımız olmalıdır” 250 şube açan İktisat ve Tasarruf sağladılar. Çocukluğumuzda kutladığımız Atatürk’ün 2307 sayılı Avrupa Birliği’nin sığınmacı deposu diyen Cumhurbaşkanı Atatürk, 18 Aralık Cemiyeti, 1932 sonuna kadar üç yerli “yerli malı haftaları” o bilincin eseriydi. olmasına, sığınmacılar üzerinden özel kanunu 1929’da Ankara’da kendi himayesinde, malı ve tasarruf haftası, sekiz yerli malı Onlar, 1929 Ekonomik Buhranı karşısında şeriatın Türkiye’ye ithal edilmesine sergisi, bir sanayi kongresi, bir ziraat 1931’de milletvekillerinin TBMM Başkanı Kazım (Özalp)’ın bir tasarruf seferberliği başlattılar, duyulan tepkiden kaynaklanıyor. maaşlarında indirim yaptıkları ortamda başkanlığında ve İktisat Bakanı Rahmi kongresi ve bir de ziraat teknik sergisi kendileri de o seferberliğine katıldılar; Belediyelerin bu tepkiyi görüp Cumhurbaşkanı Atatürk de üzerindeki (Köken) Bey’in genel müdürlüğünde düzenledi. Cemiyet ayrıca Türkiye’yi öyle ki tasarruf tedbirleri kapsamında yasaları uygulamasını “popülizm” diye “Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti”ni temsilen Budapeşte ve Leipzig bütün mal varlığını millet adına CHP’ye 1931’de milletvekilleri maaşlarında yüzde uluslararası sergilerine katıldı. Cemiyet, niteliyor Özgür Özel. Oysa bu olayın bırakmak istedi. (Atatürk, kurduğu İş kurdurdu. 30 indirim yaptılar. ardındaki nedenleri görmemek tam bir siyasi öngörüsüzlüktür. Özel’in söylediğinde doğru olan Giresun Valiliği bir nokta ise bu uygulamaların tüm diller ve yasaya aykırı tüm Konakçı’yı koruyorlar işyerleri için uygulanmasının alkolü yasakladı gereğidir. İngilizce tabelaların da kontrolsüzce çoğalmasına Türkçenin Gİresun Valiliği sosyal medya hesabı yaptılar” açıklaması yaptı. kendisinin uyarılıp uyarılmadığı, MUSTAFA ÇAKIR korunması açısından karşı çıkılmalıdır. üzerinden şehirde açık alanda alkol Konakçı’nın bu sözleri büyük uyarıldıysa Cumhuriyeti ve laikliği Sahibi kim olursa olsun işyeri açma yasağı uygulanacağına ilişkin kararı umhuriyet ve laiklik karşıtı tepki çekti. İYİ Partili Adnan Şefik hedef alan konuşmalarına devam ve çalışma ruhsatı olmayan işyerleri paylaştı. Sahilde, piknik alanında Caçıklamalarıyla tepki çeken Çirkin konuyu Meclis gündemine etme cesaretini nereden aldığı, mühürlenmelidir. ve park halindeki aracın içerisinde imam Halil Konakçı hakkında taşıdı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Konakçı’nın görevden alınıp Özgür Özel’in ve CHP’li diğer alkol alınması yasaklayan kararın başlatılan “tahkikatın” aradan Cevdet Yılmaz’ın yanıtlaması alınmayacağı hakkında bilgi yetkililerin hatası, bu konuda Giresun il sınırları içerisinde kamu yaklaşık dokuz ay geçmesine karşın açıklama yaparken sürekli Kuran’a istemiyle soru önergesi veren istedi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı güvenliği, kamu düzeni, genel sağlığın atıf yapmalarıdır. Laik bir hukuk hâlâ sonuçlanmadığı ortaya çıktı. Çirkin ayrıca Konakçı’nın “Şeyh Yılmaz, önergeye verdiği yanıtta, korunması ve suç işlenmesinin devletinde kamu alanında bir Konakçı, geçen yıl ağustos ayında Said bir İslam kahramanıdır” “Tahkikatın neticesine göre bahsi önlenmesi amacıyla alındığı ifade uygulama tartışılırken, hiç ilgisi “1938’de Hatay Türkiye topraklarına sözlerine de dikkat çekti. Çirkin, geçen personel hakkında işlem tesis edildi. İstanbul Valiliği de 2023’te yokken dinden, Kuran’dan söz katıldığında ilk yapılan iş ezanın imam Konakçı hakkında Diyanet edilecektir” dedi. Ama tahkikat bir benzer bir karar almıştı. Tepki çeken etmek, kuşkusuz din sömürüsüdür, yasaklanması oldu. Yani Fransız’ın kararın iptali için İstanbul Barosu İşleri Başkanlığı tarafından idari türlü sonuçlandırılamadı. dinci bir popülizmdir. yapmadığı zulmü bu topraklarda dava açmıştı. l Haber Merkezi bir işlem yapılıp yapılmadığı, l ANKARA