Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 10 MAYIS 2024 CUMA 2 olaylar ve görüşler Yıllar hızla geçiyor, Türkiye 12 Eylül 1980 Cumhuriyetçi olmak Darbesi’nin NeoFaşizm’ine kurban ediliyor. demokrasinin öldürmesine” izin Fransız Devrimi içinde bir cumhuriyet ŞÜKRÜ KOCAGÖZ Yücel Erten bu vermeyeceğiz. ideolojisinin nasıl oluştuğunu anlatmıştı. kez, bir özel tiyatro rof. Dr. Emre Kongar ve Zülal sahnesinde AST’de, Régis Debray, 1789’un 200. yılı için 1789 Fransız Devrimi’nin, “güneş Bir tiyatro bilgesi: Kalkandelen imzalı “Devrim ve Aristofanes’ten Türkiye’ye gelerek devrimin dünyaya kral” (kralın Tanrı’nın yeryüzündeki uyarladığı “Barış” PKarşı Devrimin Yüzyılı” kitabı kazandırdığı benzersiz değişimi, ilerlemeyi temsilcisi olduğu) düşünce, (idealinin) oyununu sergiliyor. Yücel Erten içerdiği özenle seçilmiş “zaman dizin” ve sonucu olan Cumhuriyeti anlatmıştı. yerine “cumhuriyet” düşüncesini getirip “Barış”, savaş ile Atatürk devrimlerinin karşıdevrim ile nkara, İstanbul’a göre çok Ne de olsa Mustafa Kemal Atatürk de yerleştirdiğini anlatmıştı. Türkiye’nin karşıtı, emekçilerin toplumsal nasıl “erozyona” uğratıldığını ve bunun daha küçük ve içindeki 1789’u en iyi anlayan “Francofon” bir kurtuluşunun da cumhuriyeti düşünce rolünü vurgulayan bir oyun... Aulaşım çok daha kolay bir “dünya olayları ile ilişkilendirmesini liderdi. Fransız ve Türk cumhuriyetleri haline dönüştürmeye bağlı olduğunu Evrensel ve ulusal olarak kentti 1970’lerin sonunda ve “barış bilincini” geliştiren, yansıtıyor. “Zaman dizini”ni takip ederken 1789’dan süzülen, onun ruhunu taşıyan vurgulamıştı. Devletin yönetim için 1980’lerin başında. eğlenceli ve etkileyici bir “karşıdevrimcilerin” Cumhuriyet’in mutlaka bir “ideali” olması gereğinin (biraz da anayasası ile Meksika) iki Öğleyin bir yemek randevusu, sahneleme. amaçladığı “onu demokrasi ile taçlandırma benzersiz mucizeydi. Atatürk, Mahmut felsefesini anlattığı konferans, son verdiği akşam iş çıkışı bir sergi açılışı 1970’lerin sonunda Ecevit’in çabalarının” sonucu olan genç, ve gece bir tiyatro veya konser Esat Bozkurt, Şükrü Saraçoğlu, İnönü örnekle çok açıklayıcıydı: iktidara geleceği belli olmuş, henüz yeşermekte olan demokrasiyi, olarak üç ayrı kültürel ve/ (Lozan’da tercümanı reddederek Fransızca O sıralar (Miterand’ın yönlendirmesi ile Özgür İnsan’ı çıkarıyor, kültürel veya sosyal etkinliği bir güne karşıdevrimin kaldıracı, silahı olarak sorunları ve talepleri bana konuşmuştur.) Cumhuriyetin çekirdek danışmanlığını yaptığı) gündemde olan sığdırmak olanaklıydı. Cumhuriyete karşı nasıl kullandıkları yönlendiriyor... Gorbaçov’u örnek göstermişti. “Komünizmi kadrosu 1789’u “hatmetmiş, hazmetmiş” Yücel Erten’i tam o yıllarda Tiyatro çevreleriyle içli açıkça izleniyor. Zaman dizininde Fransızcaya, Fransız Devrimi’nin yıkmakta olduğunu ama onun yerine tanıdım: dışlıyım. ayrıntıları ile yer alan Demokrat Parti’nin Cumhuriyet ideolojisine çok hâkim bir önereceği başka bir ideali olmadığı için Kişisel olarak tanışıp Yücel Erten belleğime “tahkikat komisyonu”, Nihat Erim’in tanışmadığımızı kadrodur. Henüz dünyada Amerikan (futbolu bile diyerek) başarısızlığının kazınıyor. anımsamıyorum. “balyoz operasyonu” vb. daha pek çok olay rüzgârları yoktur. kesin olduğunu söylemişti. Nitekim öyle HHH Ama önce Brecht’in “Arturo demokrasinin silah olarak kullanıldığı Derken Erdal İnönü’ye oldu. (Kabul edilmelidir ki AKP ideali olan Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı” Demokrasi kavramı destek olmak için, bir başka yakın geçmişimizin örnekleridir. ve ideali din olan bir partidir. Başarısı bir adlı oyununu izlemiş ve çok değişim, dönüşüm döneminde Régis Debray farkı vurgulamak için Demokrasi, gereken yerde, Cumhuriyeti ideali olmasındadır.) beğenmiştim. SHP’ye katılmam, DYP-SHP şöyle der: “Amerikalıların Cumhuriyet yok eden bir kaldıraç olarak kullanıldıktan Sonra, Aristofanes’ten iktidarında Kültür Bakanlığı Sekülerlik ve laiklik kavramında köyün iki önemli yapısı sonra “inilecek tramvay”dır. uyarladığı “Barış” oyununu Müsteşarı olmam ve Yücel Beğenelim, beğenmeyelim eczane ve kilisedir. 1789 tipi Cumhuriyette Cumhuriyet’in 100. yılı nedeni da gördüm ve beğenim Erten’in Devlet Tiyatroları Cumhuriyetimizin temeli Anglosakson ise okul ve belediyedir.” hayranlığa dönüştü. ile Cumhuriyet gazetesinin birinci Genel Müdürlüğü dönemi. HHH değildir, 1789 cumhuriyetidir. İyi ki Bu iki tip Cumhuriyeti, Debray şöyle Bu dönemde Yücel Erten’in sayfasındaki başyazı bunu en güzel Tam 1980 Askeri de öyledir. Yoksa o dönem ülkeyi yok üstün sanatçı kimliği ve bilinci ayırmaktadır. “Hepimiz bir karışıklığın açımlayan cümlelerden birisini içeriyor: Darbesi’nin esintileri yanında, Özgür, Özerk ve olmaktan başka hiçbir şey, ama hiçbir şey sonuçlarını ödüyoruz. Entelektüel bir “Çok partili sisteme geçtiğimiz 1946 başlamış... Özgün diye tanımladığım kurtaramaz, küllerinden doğuramazdı. 2023 karışıklık. Fransız Devrimi sonucu yılından bugüne 77 yılı geride bıraktık. Milliyetçi Cephe kültür politikasını DT yapısına de “Cumhuriyetimizi demokrasi” ile değil, Cumhuriyet ile Anglosakson tarihinin Bu dönemin büyük çoğunluğunda Hükümetleri’ne tepki olarak uyarlama çabalarına tanık (aksak da olsa var olan) “Demokrasimizi modellediği demokrasiyi, inkâr edilmez, Bülent Ecevit 1977 seçim Türkiye’de sağ partiler iktidar olur. Bu oluyorum ve ona tam destek cumhuriyet” ile taçlandırmamız gerekiyor zaferini kazanmış ama Meclis’te bir bilinç bulanıklığı ile karıştırıyoruz. veriyorum. partiler demokrasinin getirdiği haklardan birkaç sandalye eksik kaldığı Erten bu dönemi ve (cumhuriyeti de geri kazanarak). Bütün ‘gerçek cumhuriyetler’ yararlanarak dinsel duyguları oy için hükümeti kuramamış... dönemin kargaşa ortamında Bu Debray’in dediği gibi (ikinci demokratiktir. Ama bütün demokrasiler toplamak amacı ile kullandı, kullanıyor. Daha sonra, 11 AP üstün bir çaba göstererek cumhuriyetçilerin de düştüğü) “entelektüel, cumhuriyetçi olmayabilir. (Amerika Cumhuriyet’e Atatürk’e ve Aydınlanma milletvekilini transfer gerçekleştirebildiklerini, inkâr edilemez, bilinç bulanıklığını” Birleşik Devletleri, İngiltere, İsveç vb.). Devrimine karşı çıktı, çıkıyor.” etmesiyle gerçekleştirilen çektiklerini, yaşadıklarını, bırakabilmemize, bırakmamıza bağlı; Cumhuriyette devlet toplumu kucaklar, başbakanlığından başlayıp Artık karşıdevrimin Cumhuriyeti 1984 Yayınevi tarafından İngiltere’nin hiçbir zaman yapamayacağı... hızla Darbe Dönemi’ne kapsar. Demokraside ise toplum devlete basılan anılarının ikinci yıkmak için kullanmakta olduğu silahın, dönüşen, Türkiye’nin yönünü Artık Cumhuriyet aydınlarının ve cildinde, “Yelkenler Fora” adlı hükmeder. Işıkları söndürdüğümüz zaman kötü ellerde çarpıtılmış, yozlaştırılmış, aradığı, garip, karanlık, kitabında anlatmış. Atatürk’ün partisinin “Cumhuriyet”e, cumhuriyetten geriye kalandır demokrasi.” maske takılmış bir demokrasi olduğu değişim ve dönüşüm yılları... Türkiye’de kültürle, partinin ve toplumun düşüncesi Özdemir İnce, “Türk Aydınlanması kamuoyunda giderek berraklaşıyor. Bu İşte tam bu sırada, Devlet sanatla, özellikle de tiyatro ile olarak dört elle sarılmasının vaktidir. ve Laiklik” kitabının 244. sayfasında berraklaştırmanın önde gelen kalemi Tiyatroları sahnelerinde ilgilenenlerin, mutlaka ama Düşüncesiz (idealsiz) iktidar yoktur, Régis Debray’den şu alıntıyı yapıyor: Faşizmi sadece siyasal olarak mutlaka okumaları gereken bir Özdemir İnce, “Cumhuriyetin tabutuna değil, derinliğine, psikolojik ve olamaz. Demokratlık adına yapılan kitap. (Debray’ın Yaşasın Cumhuriyet kitabının son çivinin çakılmakta olduğuna” sosyolojik olarak da irdeleyen HHH dokunulmazlıkların kaldırılması, 13. sayfasından) “Cumhuriyet öteki dikkati çekmekten yorulmaksızın bir oyun sahneliyor Yücel Türkiye’de, bilim, sanat, cumhuriyetçi olmadığı besbelli bir adayın rejimler arasında herhangi bir rejim yazıyor. Artık “ne olduğunun” yani Erten. edebiyat ve kültür, siyasetin cumhurbaşkanlığına aday gösterilmesine değildir. O ideal bir savaşım tarzıdır. “karşıdevrimin olduğunun” ülkemizdeki Ben de o zamanlar siyasal çok ilerisindedir... razı olunması benzeri hatalar artık Onun için yasaklar değil bir inanç gerekir “birazcık aydınlanmışlar” bile farkında. ve sosyolojik yazıların Bu alanlarda çalışan üstün yapılamaz. Demokratlık “sekülerliktir”, (gerektirir)... Aynı zamanda özgürlük, yanında, Ecevit’in Özgür İnsan “Cumhuriyet” sözcüğünü CHP henüz nitelikli, fedakâr ve cefakâr Dergisi’nde edebiyat ve tiyatro bireyler, Cumhuriyet değerlerini cumhuriyetçilik “laiklik”. eşitlik gibi yüce hedefler gerektirir.” yeni yeni “demokrasinin” de önünde üzerine kültürel yazılar da ve “insanı” içselleştirdikleri Kardeşliği de biz ekleyelim. Atatürk’ün altı okundan birisi kullanmaya başladı. yazıyorum... oranda evrensel ve ulusal 1989 konferanslarında (Ankara ve İzmir “Cumhuriyetçilik” tir. Demokratlık değildir. Durumu Fransız düşünür Régis Yücel Erten’in yorumu ve olarak bütün dünya ile rekabet Fransız kültür merkezlerinde) Debray Atatürk gençlere demokrasiyi değil Debray’nin koyduğu netlikle tespit edip sahneleyişi dikkatimi çekiyor. edebilecek başarılara imza özgürlük, eşitlik, kardeşlik hedeflerinden sloganlaştırmak gerekiyor. “Cumhuriyeti Cumhuriyeti emanet etti... Üstelik benim tek kanallı atmaktadırlar. TRT’de, çok seyredilen söyleşi Dilerim, Yücel Erten de programımda, “Süngüyle her çok yakıştığı İzmir’de, Tunç şeyi yapabilirsiniz, ama üzerine Soyer döneminde başladığı oturamazsınız” diyerek, darbeyi katkılarını, kendisi hakkında olumlu izlenimler aldığım önlemeye çalıştığım ve tehdit Cemil Tugay döneminde de edildiğim dönem. Yeni anayasa konusu sürdürebilir. HHH niteliklerinin içini boşaltamaz. yapmayı, bu amaçla masaya oturmaya BÜlent SeRİM Yalnız TBMM değil, “millet” de bile engeldir. anayasa ile bağlıdır ve “iradesi” Kurucu ve toplumsal sözleşme Eski AnAyAsA MAhkEMEsi anayasal kurallarla sınırlıdır. Bu durum niteliğinde olan, bu niteliğine karşın GEnEl sEkrEtEri anayasada ifadesini bulmaktadır. yalnızca bir siyasal parti tarafından eni bir anayasa yapmak “devlet Bakınız, “egemenliği kayıtsız şartsız hazırlanan bir anayasa taslağı görüşme Yyetkisi” kapsamındadır. Devlet millete veren” anayasanın 6. konusu yapılamaz. yetkisinin kaynağı anayasadır. maddesinde ne denilmektedir: “Türk Anayasa Mahkemesi, AKP’nin “laiklik Anayasada düzenlenmeyen hiçbir milleti egemenliğini anayasanın karşıtı eylemlerin odağı bir parti” devlet yetkisi kullanılamaz. Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organlar olduğuna karar vermiştir. İktidardaki 6. maddesinde bu durum açık biçimde eliyle kullanır.” Yani egemenlik “kayıtsız parti, laiklik karşıtı olmaktan ifade edilmiştir: “Hiçbir kimse veya şartsız” milletindir; ancak millet vazgeçmediğini toplumsal yaşam ve organ kaynağını anayasadan almayan egemenliği kullanırken “anayasal eğitim alanındaki uygulamalarıyla bir devlet yetkisi kullanamaz.” Bununla kurallarla sınırlıdır”. ortaya koymaktadır. Bu partinin da yetinilmemiş, 11. maddeye “anayasa Yine 11. maddede, “anayasa yapacağı anayasada daha İslami bir hükümlerinin yasama organını hükümlerinin kişileri de bağlayacağı” yapı getirileceği bellidir. Oysa Atatürk bağladığı” açık biçimde yazılmıştır. açık biçimde ifade edilmiştir. Cumhuriyeti’nin temelinde laiklik Bugünkü Türkiye Büyük Millet Meclisi Ayrıca belirtmek gerekir vardır. Laikliğin kaldırılması, içinin (TBMM), mevcut anayasamıza göre ki milletvekilleri görevlerine boşaltılması ya da din ve vicdan seçilip oluşturulmuştur. Varlığının başlarken “anayasaya sadakatten özgürlüğüne indirgenmesi asla kabul ve meşruiyetinin kaynağı mevcut ayrılmayacaklarına” (m. 81), edilemez ve bunu amaçlayanlarla asla anayasadır. Ancak bu anayasa ile cumhurbaşkanı da “anayasaya masaya oturulamaz. verilen yetkileri kullanabilir. bağlı kalacağına” (m. 103) yemin Parlamenter sistemi değil, hâlâ Anayasanın görev ve yetkilerini sayan etmektedirler. Yani mevcut anayasaya “tek adam” sistemini savunan; hatta 89. maddesi dahil hiçbir maddesinde bağlılık ve sadakat anayasa dışına çıkıp bununla da yetinmeyip bu sistemi o TBMM’ye “yeni bir anayasa yapma yetki kullanılmasını engellemektedir. “tek adam” lehine daha uzun ömürlü yetkisi” verilmemiştir. Bu kurallar karşısında TBMM ve ve kolaylaştırıcı hale getirmeye çalışan Örneğin İsviçre (m.193), Bulgaristan millet yetkisini kullanırken anayasal bir iktidarla asla masaya oturulamaz. (m. 153), Almanya (m. 146), İspanya kurallarla sınırlı olacaktır. Yani Anayasaya uymayan, anayasayı (m.168) ve Finlandiya (m. 95) anayasada yetki verilmediği için yeni bir daha fazla kendine uydurmak için yeni anayasaları parlamentolarına yeni anayasa yapamayacaktır. Anayasaya bir anayasa isteyen bir iktidarla asla anayasa yapma yetkisi vermiştir. uymamayı alışkanlık haline getiren masaya oturulamaz. Ama bizim anayasamızda bu yetki siyasal iktidarın dediği gibi TBMM Çağdaş demokrasinin temel direği verilmemiştir. yeni bir anayasa yapsa ve bu anayasa Anayasa Mahkemesi için “kaldırılsın” Yalnızca anayasanın 175. maddesinde halkoyunun kabulünden sonra Resmi diyenlerle; Anayasa Mahkemesi mevcut anayasada değişiklik yapma Gazete’de yayımlansa bile geçerli kararlarına uymayanlarla; Anayasa yetkisi verilmiştir. Anayasada olmayacaktır. Yapanlar yine anayasayı Mahkemesi kararını yok sayarak değişiklik yapılırken de yetkisi sınırlıdır; ihlalle sorumlu olacaklardır. Yargıtay kararını Meclis’te okutup anayasanın ilk dört maddesini Ayrıca belirtmek gerekir ki Can Atalay’ın milletvekilliğinin değiştiremez ve başka maddelerde iktidardaki partiden kaynaklanan kimi düşürüldüğünü sananlarla asla masaya yapacağı değişikliklerle Cumhuriyetin özel nedenler, bırakınız yeni bir anayasa oturulamaz. ‘Cumhuryet Yolu’, Erzurum’dan tbaren Mustafa Kemal’n - kurmay heyetnde bulunan haklarına da aykırıdır. Mazhar Müft Kansu’nun anıları eksennde, Kurtuluş Savaşı’nın Emre Kongar çeştl evrelerne tanıklık eder. “Sukast”, 16 Hazran 1926 günü Gaz Paşa’yı hedef alan sukast grşmnn, hazırlık aşamalarını ve sonrasını ele alır. İzmr Sukastı olarak anılan olay, İlyas Tunç özünde genç Cumhuryet’e 13,5x20,5 / 102 Sayfa / İnceleme br saldırıdır. 13,5x21 / 216 Sayfa / T yatro 16x24 / 95 Sayfa / İnceleme