Catalog

11 EKİM 2024 CUMA 8 İNCELEME/BULMACA y ğ TBMM’de a a a kalkmak yüzden kendi aralarında da tartışmalar İsmet İnönü’nün trenle çıkacaktı. DP’li cumhurbaşkanını, çıktığı yurt gezilerine Meclis’e girişinde hep birlikte ayağa yoğun ilgi olurdu. kalkarak selamlayan parti grubu, 1950’de muhalefette kalan CHP grubu olacaktı. DP’lilerin başlattığı bu ‘ayağa kalkıp kalkmama’ sorununun tamamen ortadan kalkması ve umhurbaşkanı Meclis’e girişinde, cumhurbaşkanına gösterilecek milletvekilleri ne yapmalı? Onu 6 AĞUSTOS 1946 saygının normalleşmesi için aradan Cselamlamak için ayağa kalkmalı mı, hayli zaman geçmesi gerekecekti.” kalkmamalı mı? HHH Bu soru Meclis’in bu yasama yılına Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ise girişinde, yeniden söz konusu oldu ve sıkıntılarına rağmen, sonuç muhalefete karşı ılımlı bir politika çizgisi tartışmalara yol açtı. “Yeniden” diyorum. olarak, demokrasimiz için faydalı olmuştur. izlemek niyetindeydi. Başbakanlığa atadığı Çünkü o tartışmaların başlangıcı, çok Demokrasilerde cumhurbaşkanlarının Recep Peker ile DP lideri Celal Bayar ile ayrı partili demokrasiye geçiş sürecimizin hiçbir seçime girmeyeceğini ilan ediyordu. dost, Meclis koridorlarında birbirlerine aynı zamanda partilerinin genel başkanı ayrı görüşmeler yaptı. İkisini birlikte davet ilk yıllarındadır ve hayli ilginçtir. Ben o Özetle: Yeni Meclis’in ilk toplantı günleri rastlamışlar, birinin uzattığı eli diğeri olmasının yol açtığı problemleri ortadan edip görüştü. Ve muhalefetin isteklerinden dönemin “görgü tanıkları”ndan biriyim. O çok gergin bir hava içinde başlamıştı. sıkmadığı için, yekdiğerine karşı fazla ileri kaldırmıştır. 1940’lardaki Cumhurbaşkanı büyük kısmının kabul edilmesinden yana konuya çarşamba günlerindeki yazılarımda O günlerden en heyecanlısı da tabii, laflar etmişlerdir. Bu neviden kavgalar İsmet İnönü, parti genel başkanlığını, olduğunu belirterek iki taraf arasında bir yeterine değinmeye fırsat olmadı. Bunu, yeni cumhurbaşkanı seçiminin yapılacağı 5 bütün içtima sırasında Meclis salonunda anlaşma zemini oluşturmaya çalıştı. fiilen partisinin bir başka yetkilisine genel yayın yönetmenimizin de önerisiyle Ağustos 1946 günüydü. bile devam etti.” devretmiş, sadece cumhurbaşkanlığı bugün bu sayfamızda yapmaya çalışacağım. Şimdi o Meclis’in o günkü toplantısıyla HHH görevini yürütmeye başlamıştır. 1950’de İnönü başkanlığı bıraktı HHH ilgili gazete haberlerine bir göz atalım. Buna bir de benim yazdığım “Anılı partinin genel başkanı olan Celal Bayar, Cumhuriyetimizin çok partili demokratik 1947’nin temmuzunda da “12 Temmuz Mesela, Cumhuriyet’in birinci sayfa Kitapları”mdan bir bölüm ekleyeyim: cumhurbaşkanlığına aday olmadan, parti hayata geçiş süreci, malum, İkinci Dünya Beyannamesi” adıyla tarihe geçen bir bildiri manşetine. Şöyle: “Cumhurbaşkanının Genel Kurul liderliğinden ayrılıp o görevi Başbakan Savaşı’nın bitişiyle birlikte 1945 yılında yayımlayarak o havayı geliştirdi. O arada, “Meclis açıldı. İnönü 451 oydan 388’i ile salonuna girerek yemin edişi sırasında Adnan Menderes’e devretmiştir. başladı. İktidar partisi CHP’nin dışında yeni şimdi pek fazla hatırlanmayan bir adım tekrar cumhurbaşkanlığına seçildi.” günün asıl sürprizi yaşandı. Her iki halde de Türkiye, “Hem partiler kuruldu. Siyasetle ilgili kanunların, o daha attı… CHP’nin genel başkanlığını fiilen O vakte kadar, Cumhurbaşkanı salonda Manşetin altındaki başlıklardan birinde, Cumhurbaşkanı-Hem parti lideri” gelişmeye göre, değiştirilmesine çalışıldı. Ve bıraktı. CHP kurultayının gündemine bir görünür görünmez herkesin ayağa Demokratların aday gösterdiği Mareşal sisteminin bazı hallerdeki çok büyük “genel başkan vekili seçimi” maddesi koydu. 21 Temmuz 1946 günü -1930’lardaki Serbest kalkması geleneği vardı. Milletvekilleri o Fevzi Çakmak’ın 59 oy aldığı belirtiliyor. sakıncalarıyla karşılaşmaktan uzun bir süre Ve şunu ilan etti: “Cumhurbaşkanlığımın Fırka- tecrübesinden sonraki ilk “çok partili ayağa kalkma anında devlet başkanından Daha alttaki bir başlıkta ise şu ifade var: için kurtulmuştur. sonuna kadar, tüm parti görevlerini artık seçim” yapıldı. O seçime CHP’nin karşısında, “İsmet İnönü kürsüye giderken Halk alkışlarını da esirgemezlerdi. Aslında bu, “hem devletin, hem partinin” partinin genel başkan vekili yönetecektir. Celal Bayar’ın başkanlığındaki muhalefet Partisi milletvekillerinin ayakta kendisini Bu defa İnönü’nün salona girişinde, başında olmak, Cumhuriyet döneminin en O ‘vekil’ kurultay tarafından seçilecek ve partisi Demokrat Parti (DP) katılmıştı. CHP şiddetle alkışlamalarına mukabil, CHP’liler bunu yaparken DP’liler otoriter olması gereken zamanlarında bile 397, DP 61 milletvekili çıkardı. Ayrıca çeşitli hemen görevine başlayacaktır.” Demokratlar ayağa kalkmadılar ve oturdukları yerden kımıldamadılar. tercih edilen bir sistem değildi. Atatürk’ü illerden kazanan 7 bağımsız aday da vardı. Kurultay o seçimi yaptı. Eski bakanlardan sükûnetlerini bozmadılar.” İnönü’yü alkışlayacakları zaten tahmin hatırlayalım. 1923’te arkadaşlarıyla Seçim sonuçları tartışmalıydı. Tek partili Hilmi Uran “CHP Genel Başkan Vekili” edilmiyordu ama bu “oturma eylemi” birlikte İçişleri Bakanlığı’na verdiği seçimden kalan alışkanlıkların da etkisiyle, seçildi. Göreve başladı. hiç beklenmiyordu. Bunu herhalde son Kalkanlar ve oturanlar dilekçeyle resmen kurulan Cumhuriyet seçim güvenliğini sağlamakla görevli İnönü de artık parti işlerine karışmadığının dakikalarda kararlaştırmışlardı. göstergesi olarak yurtiçi gezilerinde, yanına iki Halk Partisi’nin genel başkanı (o zamanki bazı memurların baskılar uyguladığına, Gazetede yer alan “Ankara’dan Notlar” Bu, CHP’li milletvekillerinin ‘Ayıp, ayıp’ parti yönetiminden de birer milletvekili davet deyimle umumi reisiyken), yeni devletin usulsüzlükler yaptığına dair ihbarlar sütununda ise o başlıktaki durum şöyle diye gösterdikleri tepkilere neden oldu. etmeye ve halkla temaslarını onlarla birlikte Cumhurbaşkanlığı’na seçildikten hemen vardı. Gerçi, şu da vardı: O ihbarların, özetleniyor: Devlet başkanlarına, karşıtları tarafından sürdürmeye başladı. sonra, partisinin “umumi reisliği” görevini, şikâyetlerin hepsi doğru çıksa ve kabul “Cumhur reisi seçimi yapıldı. Meclis da saygı gösterilmesi, dünyanın her Ayrıca muhalefetin Seçim Kanunu’nda “umumi reis vekili” seçilen İsmet İnönü’ye edilse bile, bu CHP iktidarının değişmesine Reisi (General Kâzım Karabekir) gitti, tarafında gelenekselleşmişti. DP’liler bu köklü bir değişiklik yapılarak tüm seçim devretmiştir. 1950’den sonra İnönü’nün o yetmeyecekti. Çünkü, Demokrat Parti’nin, İsmet İnönü’yü aldı geldi. Bütün Meclis geleneği çiğnemekle suçlandı. yönetiminin ve denetiminin hâkimler görevi Hilmi Uran’a devrettiği gibi... seçime katılabilen adaylarının sayısı, Meclis ayakta kendisini selamlıyor. Reyini verip DP yönetiminin bu suçlamalara cevabı tarafından yapılacağına ilişkin teklifini de HHH çoğunluğuna ulaşmasına yetmeyecekti. giden Mareşal Fevzi Çakmak müstesna, şöyle oldu: ‘Bizim inancımıza göre kabul etti. Seçim Kanunu’nun ona göre Bugüne gelince, cumhurbaşkanı ve parti Ama kazanacağı milletvekili sayısı, 61’in bütün Demokrat Parti mensupları, 58 TBMM’nin üstünde hiçbir güç yoktur. hayli üstünde olacaktı. Meclis’te iki partinin birlikte ve oy verdiği bir genel başkanlığı görevlerinin birleştirildiği kişi, oturdukları yerden kımıldamıyorlar. Meclis kimsenin önünde ayağa kalkmaz.’ kanun olarak kabul edilmesini sağladı. Ayrıca, DP’nin iktidara ulaşacak kadar bugünkü yönetim usulümüzden doğan Cumhur reisi yeminini bitirince, gene bütün Bu notların arkasına da ben kişisel bir Ve 1950’nin 14 Mayıs’ında milletvekili aday gösterememesinin sebeplerinden sorunlarımızın, hele son yıllarda çok daha Meclis ayakta alkışlıyor. Gene Demokrat yorum eklemişim. Şöyle: seçimleri ülkenin her yanında, hiçbir önemli biri de seçimin, yeni kurulan muhalefet büyüdüğü gerçeği ortadadır. Parti mebusları oturuyor ve susuyorlar. “Bu ‘büyük laf’ın arkasının nasıl itiraza yol açmadan gerçekleşti… partilerinin yeteri kadar örgütlenmesine Bunun manası şu: DP’ye göre bu Meclis O sorunların biraz olsun azalması geldiğini ben ileride, gazeteci olarak Ve iktidar değişti… Cumhurbaşkanlığına fırsat vermeyecek kadar erken yapılan kendi anlayışına göre teşekkül etmiş yolunda biraz olsun mesafe alınmasını, hep izleyecektim. Demokrat Partililer o Celal Bayar aday oldu. Ama o göreve bir seçim olmasıydı. Muhalefet, iktidarı o değildir, binaenaleyh, onun intihap ettiği tabii, herkes istiyor. Bunun gerçeklemesi toplantıdan dört yıl sonra, 1950’de iktidara seçilmeden önce, parti başkanlığından yüzden de eleştiriyordu. (seçtiği) cumhur reisini biz tanımayız. için, bugünkü “cumhurbaşkanı+parti gelip Bayar’ı cumhurbaşkanı seçtikten ayrılmıştı. DP’nin başkanlığına Adnan Kısacası, 21 Temmuz 1946 seçimi Halk Partisi’ne göre vaziyet şudur: Her başkanı”nın o iki görevden birini sonra, bunun sıkıntısını çok çekeceklerdi. Menderes’in seçimini sağlamıştı. Bu tartışmalı bir seçimdi 1946’daki 21 Temmuz ne olursa olsun, devlet reisini selamlamak, seçmesinden başka çare yok... O çare Bayar’ı ilk seçtikleri gün, onun salona da cumhurbaşkanlarının aynı zamanda seçimi. Ve o tartışma yeni Meclis’in hakiki bir demokrasi âleminde, muhalif, Atatürk tarafından da İsmet İnönü girişinde ne yapacaklarını şaşıracaklar, partilerini yönetebilmeleri olanağını açılışına kadar devam etmişti. muvafık bütün milletvekillerinin vazifesidir. tarafından da, Celal Bayar tarafından da eski tutumlarıyla tutarlı kalmak için onu ortadan kaldıran bir gelişme oldu. (2017 görülmüş ve gereği, o zamanki koşulların DP muhalefeti, başta seçim yasaları, Husumet havası bu iki zıt görüş oturdukları yerden kalkmadan alkışlamaya yılına kadar.) basın özgürlüğü, toplantı ve gösteri noktasında ilerledi. Fakat teker teker imkânları içinde yerine getirilmiştir. çalışacaklardı. İçlerinden heyecanlarını HHH yürüyüşü yasaları olmak üzere, iki parti milletvekilleri arasında da ufak Dilerim, son “Ayağa kalkmalı mı, Buraya kadarki gelişmesiyle, “Ayağa demokrasiyle ilgili mevzuatın yeniden tefek münferit hadiseler olmadı değil. tutamayanlar gene de yerlerinden kalkmamalı mı?” tartışması da bugünkü kalkılsın mı, kalkılmasın mı?” tartışmasının değiştirilmesini istiyordu. O değişiklikler Mesela, bugün biri Halk Partisi’nde kalmış, fırlayacaklar, arkadaşları tarafından devlet yetkilileri tarafından aynı yönde ilk iki bölümü, başlangıçlarındaki yapılmazsa, yaklaşan yerel seçimler dahil, diğeri Demokrat Parti’ye girmiş, iki eski eteklerinden tutularak oturtulacaklardı. Bu değerlendirilsin. Bir et yeme€i İsim Sürekli su Verme, “..... KAKURO BULMACA Tümörleri Parmaklara akan boru Sakar ya “... Baydar” ödeme Kalça Bir tür yaban Karenina” Yabani takılarak inceleyen il çesi (yazar) kemiği mersini (Tolstoy Bir at›c›l›k hayvan çalınan bir bilim dalı Sahiplik romanı) zil türü dal› vurma işi “Kürk Man- tolu ....” (fotoğrafta- NASIL kinin kitabı) OYNANIR? Leopar Nikelin Yarı yaş Trafiği 1-9 aras› simgesi “... İktisat” yarı kuru yoğun olan Eleme rakamlar› (Selim İleri olan toprak ana yol kitabı) arac› kullanarak, Monitör bo?luklar› Satrançta doldurun. derecelen- dirme Bunu yaparken sistemi karelerin Ucu halkal› c›vata toplam›n›n, Ya?ça ?art edat› denk Eskişehir ba€l› hücredeki ilçesi say›ya e?it Kiloamper Seçkin Üstünde olmas›n› (kısa) oturulan içi sa€ lay›n ve Bir Afrka pamuklu Seyirciyi co?- turan taraftar ağacı döşek bir rakam› sadece bir Kalsiyum Benzer Dil bilgisi simgesi kere kullan›n. Hatal› pul kitabı Bir ilimiz Me?hur KELİME MERDİVENİ Seçici Vietnam kurul yılbaşısı Merdivenin ilk basama€›ndaki kelimeyi son basamaktaki Geni?lik kelimeye ula?tırmak için birer harf de€i?tirin! Ağaçlıklı Çay›n etkili ‹rlanda Becerikli, yol maddesi Müstah- Kurtulu? Şüphe KUMUÇ ZİFİR işe yatkın kem mevki Ordusu Şöhret Sıfat eki J. D. Salinger Tutam kitabı Murathan Çaba, Soru sözü Macun Mungan gayret TURAN HAKİM kitabı Eleştiri ve önerileriniz için: trbulmaca@gmail.com SUDOKU BULMACA Toplumsal Bilgisiz, O. Pamuk Uyku Bir şeyin doğru Bula?›c› bir Bir süs le - Lifleri kitabı hastal›k me to zu cahil olduğunu çuval, halat DÜNKÜ BULMACALARIN Nihayet ‹ri taneli Uzakl›k belirtmek için yap›lan M N KSa man la H S S KBir süs KGemi zeytin Parlama ka r› ?›k tah›l anlat›r yapılan işaret bitkisi bar›na€› bitki ÇÖZÜMLERİ ‹htimal K A L A M A T A O L A S I L I K Klasik Türk müziği Devlet malı makamı veya parası Ş E D A R A B A N H A Z İ N E Yüz güzelliği Bir petrol Dante bölgemiz Alighieri C E M A L R A M A N eseri Halat ucu Şımarıkça İlgi çekici, davranış Otlakçı, değişik R N A Z Ç I M A Eparazit kimse Z›lg›t Fotoğrafta- Bir nota ki Julio Cortazar T İ P MKonu?ulan İ S I N A V kitabı dil Tuzak Bir askeri Bir nota birlik Berabere A L A Y F A K SAkdeniz İ Çok temiz bitki örtüsü Çikolatal› Yılan Anlaml› veya ‹lgi çekici i?aret, T A P İ A Büzümlü Mde€i?ik A R parola çörek kimse Çekingen, Satrançta Vuru?ma, Japonların durgun yenilgi birbirini Taraf halk öldürme PBir tür A S İ F MLutesyum Y K I T A L türküsü ?ekerleme simgesi Su “.... Sapığı” (Bret Easton K A R A M E L A A M E R İ K A N Ellis kitabı) “..... Gölü” Kimi örtü- lerin kena- (Tess Zab›t rına maki- KGerritsen A N T U T A N A K Pneyle yapı- İ K O kitabı) lan süs ŞAHİT - ŞAHİN - KAHİN - KABİN - KABİR - KEBİR SERGİ - VERGİ - VERDİ - FERDİ - FERDA - FERMA Her sat›r, her sü tun ve 3x3’lük ku tu bö lüm le rin de NASIL OYNANIR? 1’den 9’a ka dar say›lar bir kez kul lan›la cakt›r.