Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 11 NİSAN 2021 PAZAR Maliyet artışları ve döviz kurları, ramazan alışverişini de olumsuz etkiliyor Sokak dolu, cep boş Her yıl bir gelenek halinde devam ettirilen ramazan öncesi alışveriş, bu yıl esnafı da yurttaşı da memnun etmedi. Yurttaş etiketten, esnaf satışlardan şikâyetçi. Ramazan ayına sayılı günler kala, esnaf geçmiş yılları mumla arıyor. İstanbul’da ramazan alışverişinin merkezi durumunda olan Eminönü, salgına rağmen havaların ısınmasının da etkisiyle yurttaşın akınına uğrarken, ürünlere ortalama yüzde 30 zam geldiğini söyleyen esnaf, satışlardaki düşüşe dikkat çekti. ÖrALİ CAN POLAT neğin geçen yıl 50 TL’ye sattığı hurmayı bu yıl 65 TL’ye sattığını hatırlatan esnaf, kalitesine ve tazeliğine göre 40 TL ile 120 TL arasında fiyatlarla satışa sunulan hurmaların alıcı bulamadığını söylüyor. Fiyatların artmasında toplu alım yapılamamasının da etkili olduğunu söyleyen esnaf, önünü göremediği için eskiden 400’er kilogram aldığı ürünlerden bu yıl 100’er kilogram sipariş verdiğini dile getirdi. Aynı şekilde tüketicilerin de eskiden kilo ile aldığı ürünleri bugün gram ile aldığını söyleyen esnaf, zamların tek seferde değil, parça parça eklendiğini vurguladı. Kahveye yüzde 27 Eminönü’nde en çok satan ürünlerden olan kahve de zamlanan ürünlerin başında. Geçen yıl kilogramı 55 TL olan Türk kahvesi, bu yıl yüzde 27.3 zam ile 70 TL’den satılıyor. Yurttaşların tarihi kahvecilerden 72 gramlık kahveleri 5 TL’ye aldığını belirten tezgâhtarlar, insanların Türk kahvesinden vazgeçmeyeceğini, ancak gittikçe daha küçük gramajlı paketlemelerin olacağını ifade etti. Son günlerde sürekli zam haberleriyle gündeme gelen peynir ve zeytin ise esnafı en çok rahatsız eden konuların başında geliyor. Esnaf, gazetecilere konuşmama konusunda sanki ağız birliği yapmış. Hiçbir esnaf fiyat değişimine ilişkin bilgi vermiyor ve yorumda bulunmuyor, sadece sürekli zamlarla ve korona tedbirlerinin ihlal edilmesi ile gündeme gelmekten rahatsız olduğuna dikkat çekiyor. Raflarda ise peynirin kilosu 60100 TL arasında değişiyor. Konuşan az sayıdaki esnaf, peynire yüzde 20 zam geldiğini, geçen yıl 650 TL’ye aldıkları teneke peyniri, bu yıl 750 TL’ye aldıklarını ve bu zammı etiketlere yansıtmaya korktuklarını belirtti. Ramazan alışverişinde var olan müşterisini de küstürmek istemeyen esnaf, kârından düşürerek fiyatlara zammı yanRamazan öncesi sokaklar dolsa da esnaf beklediği satışı yapamıyor. sıtmamaya çalışsa da etiketler müşteriyi üzmeye devam ediyor. İftariye ve sahurluk alışverişlerinin ana maddelerinden olan zeytinde, kayda değer bir zam olmaması ise ramazan alışverişine çıkanları sevindirecek tek iyi haber. Zeytinde sıkıntı yok Esnaf, zeytin fiyatlarında kayda değer bir değişim olmamasının sebebini stoklardaki zeytinlere bağlayarak, bu yıl yeni mahsul ürünün çok alınmadığını ve zamların eldeki ürünlere yansıtılmadığını belirtiyor. Öte yandan bir açıklama yapan TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, ramazan öncesi üreticimarket arası fiyat farkının daha da arttığına dikkat çekti ve “Bunlar spekülatif faaliyetlerin başladığını gösteriyor” diye konuştu. RAMAZAN KOLISI EL YAKIYOR Geçen yıl zincir marketlerde 109.90 TL’ye satılan büyük ramazan kolileri, bu yıl yüzde 23 zamlanarak 134.90 TL’den raflarda yerini aldı. Aynı marketin geçen yıl 44.99 TL’ye sattığı küçük koliler ise bu yıl 59.90 TL’ye alıcı bekliyor. Bir diğer zincir markette geçen yıl 49.90 lira olan koli, bu yıl 69.95 TL’ye satışa çıktı. Market çalışanları ise zamlara rağmen bu tür paketlerin hediye çekine göre avantajlı olduğunu belirtti. ‘FIYATLARIN SEBEBI MALIYET’ Peynir fiyatlarına dair açıklamalarda bulunan Türkilere yansımasının da yüzde 28 olduğunu belirtti. Tezel, ye Süt, Et, Gıda Sanayi“Bunların yanı sıra başta cileri ve Üreticileri Birliambalaj, enerji ve lojisği (SETBİR) Başkanı Tatik olmak üzere diğer rık Tezel, üreticiden girdi maliyetlerimizalınan çiğ sütün fiyatıde de toplamda yüzde nın yüzde 21.7 zam gör Tarık Tezel 30’a varan artışlar yaşadüğünü ve bunun işletmedık” diye konuştu. Kuşkuların kaynağı... Dr. Eğilmez, fiyat endekslerini etkileyen döviz kurunun yıllık değişimini inceledikten sonra, geçen yılın mart ayından bu yana tüketici ve üretici enflasyonunun seyrini grafikte vererek karşılaştırmalı yorumunu yapmış bize. Olduğu gibi aktaralım: Son günlerde Türkiye ekonomisine dair verilerin açıklanmasında değişiklikler oldu. Bunların başında yıllardan beri altı çeşit açıklanması gereken işsizlik oranının, o kadar olmasa da en geniş tanımının yayımlanması geldi. Yüzde 1213 bandında gezen işsizlik oranı en geniş tanımı ile yüzde 30’larda kamuoyuna verildi. İlgili çeşitlerin detayına girmeyeceğiz bugün. Aksine, bilginin yansız olarak topluma dağıtılmasının verdiği faydanın ekonomiye de katkıda bulunacağını vurgulayacağız. Milli gelirin yüzde 60’ından fazlasının tüketim harcamalarından geldiği gerçeğiyle, halkın piyasadaki verilerin gerçek anlamda ne olduğunu bilmeleri, durum ne kadar vahim olsa da, davranışlarını ona göre ayarlayacak, yerine göre örneğin yarın daha rahat bir tüketim seviyesi elde etmek için bugün daha fazla tasarruf edecektir. Sadece tüketici de değil, üretimden uluslararası ticarete kadar tüm ekonomik faaliyetlerde geçerli bir gerekliliktir bu... Yatırımcının maliyeti ile satış fiyatı ve elde ettiği kâr da böyledir. Ürününü normal bir kârla satması ve üretimini sürekli kılması, bazı kırılmalar haricinde, onun için gerekli bir kuraldır. Son dönemde bu kuralda normal olmayan bir hareket gerçekleşmeye başladı. Üreticinin maliyetini gösteren Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (YİTÜFE) ile satış fiyatının genel göstergesi olan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) arasında kalıcı ve yapışkan nitelikte bir fark göze çarpar oldu. Bu farkın analizini Dr. Mahfi Eğilmez, kendi web sayfasında, gözlerden kaçan önemli bir noktayı, TÜFE içindeki vergilerin varlığını da vurgulayarak analiz etmiş. “Grafik bize YİÜFE ile TÜFE arasında giderek TÜFE aleyhine büyüyen bir fark olduğunu açık biçimde gösteriyor. TÜİK sitesinde Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi’nde (YİÜFE) esas alınan üretici fiyatları; ‘yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatıdır’ diye tanımlanıyor. Buna göre YİÜFE’de üreticinin toptancıya (eğer yoksa perakendeciye) KDV ve benzeri vergiler hariç satış fiyatı esas alınıyor. Yine TÜİK sitesinde esas alınan tüketici fiyatları da şöyle tanımlanıyor: ‘Endeksin fiyat kapsamı satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. Fiyatlar, vergiler dahil peşin ödemeler olarak belirlenerek, taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar veya anlaşmalı fiyatlar dikkate alınmamaktadır.’ Son 12 ayda içinde KDV ve benzeri vergiler olmayan YİÜFE yüzde 31.20 yükseldiği halde içinde KDV ve benzeri vergiler olan TÜFE yüzde 16.19 artmışsa bu durumda üreticiler, üretim maliyetlerine kurdan gelen artışları satış fiyatlarına yansıtamamış ve dolayısıyla ciddi biçimde zarar etmiş olmalıydılar. Birkaç aylık zararlar sineye çekilebilir belki ama bu aylarca sürerse üreticilerin batmış olması gerekir. Bilançolara baktığımızda böyle bir durum göremiyoruz.” “Özetle söylemek gerekirse TÜİK tarafından açıklanan TÜFE endeksinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı konusunda insanların kuşkularının haksız olmadığı görülüyor” diye bitiriyor analizini Dr. Mahfi Eğilmez. TAİDER Üye İlişkileri Komitesi Başkanı Başak Kurtoğlu, yönetimde kadın üye sayısının yüzde 31 olduğunu, bunu artırmak için çalıştıklarını belirtti. TAİDER, ‘nesil devri’ ve ’aile anayasası’na dikkat çekti ‘Aile’nin yüzde 40’ı kaygılı Aile İşletmeleri Derneği (TAİDER), “TAİDER Üye Profil ve Eğilimler Araştırması” ile aile işletmelerinin özellikle geleceğe bakışını ortaya koydu. Araştırmaya göre bu tür şirketlerin yüzde 60’ı, gelecek nesillerin aile işletmelerini en iyi şekilde yönetebilmesi konusunda endişeli olmadığını ifade ediyor. Katılımcıların yüzde 40’ı bu konuda kaygılı. Bu kesimin yüzde 35’i “biraz” ve yüzde 5’i “çok” kaygı duyuyor. Bu nedenle de aile şirketlerinin gelecek planları için en önemli iki konu “halefiyet planlaması/nesil devri“ ve “aile anayasasının tamamlanması” olarak görülüyor. Ayrıca olası sıkıntıları engellemek için “lider”in ya da “lider seçim süreci”nin önceden belirlenmesi ve yeni lider ile eski liderin birlikte çalışması, işletmelerin yüzde 25’i tarafından benimseniyor. Ailelerin yüzde 72’si, üzerinde anlaşılmış sözlü ya da yazılı kurallara sahip iken şirketlerin yüzde 41’inde hissedarlar sözleşmesi ve politikaları bulunuyor. l Ekonomi Servisi Alibaba’ya 2.8 milyar dolar ceza Çin Piyasa Düzenleme Kurulu, pazar hâkimiyetini kötüye kullandığı ve sektörde tekelleştiği gerekçesiyle Jack Ma’nın kurucusu olduğu eticaret devi Alibaba’yı 2 milyar 750 milyon dolar cezaya çarptırdı. Şirketin piyasadaki hâkim konumunu birkaç yıldır kötüye kullandığının tespit edildiği belirtildi. l Ekonomi Servisi Sürdürülebilirlik için kredi adımı Akbank, 675 milyon dolar sendikasyon kredi aldı. Güçlü talep nedeniyle hedefi aştıklarını belirten Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşgil, kredinin sürdürülebilirlik kriterleri içerdiğini de vurguladı. Binbaşgil, “Sürdürülebilir finansmana dayalı borçlanma işlemlerinin toplamdaki payını yıl sonunda yüzde 30’a çıkarmayı hedefliyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi ‘İnsan odaklı küreselleşme mutlu yarınlara hizmet eder’ Koç Holding’in 57. olağan genel kurulunda konuşan Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Koç, pandemi sürecinin etkilerine dikkat çekti. Bilim insanlarının sınırlar ötesi işbirliği sayesinde yeni yıla nispeten iyimser girildiğini belirten Koç, şöyle devam etti: “Bu süreç, insanlığı odağına alan bir küreselleşmenin daha mutlu yarınlara hizmet edebileceğinin de ispatı oldu. Aynı işbirliği ruhunun, aşıların akılcı ve adil dağıtımı için de sergilenmesini, böylece küresel iyileşme ve toparlanma sürecinin gecikmemesini temenni ediyoruz.” Ömer Koç, özellikle gençlerin güvenilir paydaşı olmak için çalışacaklarını vurguladı. Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç ise geçen yılki 11 milyar TL yatırımla beraber son 5 yılda 42 milyar TL yatırıma ulaştıklarını belirterek “Memleketimize güvendik ve inandık. Bu çerçevede ‘Ülkem varsa ben de varım’ yaklaşımında olduğumuzu tüm toplumsal paydaşlarımıza ispat ettik” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Ömer Koç Rahmi Koç