Catalog

10 5 AĞUSTOS 2020 ÇARŞAMBA DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA ALTIN CUMHURİYET EKONOMİ ALTIN 24 AYAR 6.9730 1.1 kuruş 8.2180 4.9 kuruş 9.2240 6.1 kuruş 11.38 0.30 puan 1.087 39.74 puan 2992.68 29.6 lira 450.03 1.56 lira SALGINLA BİRLİKTE MARKET ÇALIŞANLARINA YÖNELİK SÖMÜRÜ ARTTI İşçiyi köle yaptılar TezKoopİş Sendikası’nın anketine göre, marketlerde çalışan emekçilerin iş yükü arttı. Ücretleri ise artmak bir yana daha da azaldı. Yıllık 270 saat olan mesailer 500 saate ulaştı. TezKoopİş Sendikası uzmanı Dr. Emirali Karadoğan’ın anketi, market işçilerinin salgın dö neminde nasıl sömürüldükle rini ortaya koydu. Buna göre, işçiler hiçbir koruma ol mayan ortamlar mustafa çakır da uzun süre çalıştırıldı. İş yüklerindeki artışa rağ men ücretleri sa bit kaldı. Az sayıda personele daha fazla iş yaptırıldı. Karadoğan’ın yaptığı anket ten yansıyanlar şöyle: 4 Market çalışanlarının yaklaşık yüzde 80’i, alınan ön lemlerin yetersiz olduğunu düşünüyor. 4 Katılımcıların yüzde 53’ü işyerinde sosyal mesafe ve ka labalık kontrolünün ihlal edil diğini bildirdi. Kişisel koruyu cu donanımın yetersiz olduğu nu belirtenlerin oranı yüzde 16 olarak öne çıktı. Koruyucu gözlük ve siperliklerin yeter siz olduğunu belirtenlerin ora nı da yüzde 21 oldu. Ek ücret bekliyorlar 4 Sosyal mesafe ve önlem düzeyi ilişkisinde “durum oldukça kötü” diyenlerin ora nı yüzde 60, “zayıf” diyenlerin oranı yüzde 27. 4 İşverenler salgın süresince çalışmaları nedeniyle işçilere herhangi bir destek vermedi. Ankete katılanların yüzde 66’sı hiçbir destek alamadıklarını bildirdi. 4 Hiçbir katkı alamayan işçilerin işyerlerindeki önlem düzeyleri de oldukça kötü. Katılımcıların yüzde 85’i alınan önlemlerin “zayıf ve kötü” olduğunu bildirdi. 4 İşçilerin yüzde 41’i ek ücret beklediklerini dile getirdi. 4 İşçiler salgın nedeniyle evde kalması ya da rapor alması durumunda da ücretin tam ödenmesine dair güvenceye sahip değil. Her 100 işçiden sadece 2’si bu güvenceye sahip. Yüzde 59’u böyle bir güvenceye sahip olmadığını bildirdi. ‘Bir de fırça yiyoruz’ 4 Market işçilerinin yüzde 16’sı mağazadaki bir çalışana Covid19 teşhisi konulduğunu bildirdi. 4 Covid19 teşhisi konulan işçilerin çalıştığı işyerlerindeki önlem düzeyine bakıldığında ise “oldukça kötü” diyenlerin oranı yüzde 61. Zayıf di yenlerin oranı da yüzde 27. 4 Market içerisinde sos yal mesafeye uyulmadığı yapılan mülakatlarda da dile getirildi. Görüşlerden bazıları şöyle: “Maskesiz gelenleri uyarın deniyor; ama içeri almayın denmiyor. Biz vardiyada 2 kişi çalışıyoruz. Mal geldiğinde bir kişi onlarla uğraşıyor, birini de kapıya koyamıyoruz ki. Kimseyi takip edemiyoruz. Mağazalara müşteri sınırı getirildiğinde müşterilerden fırça yiyoruz. Banka ve postane gibi yerlerde sıraya girip bekleyen müşteri, markete gelince aynı sabrı ve saygıyı mar Salgın sürecinde temel işleri ciddi bir risk altında yürüten işçiler, gelir artışı bir yana önemli ücret kayıpları yaşadı. ket çalışanına göstermiyor. Müşteriler çok agresif. İçlerinde işini kaybedenler var. Bu iyice gerilimi artırıyor. Bazı müşteriler burnumuzun dibine giriyor. Zaten personel yetersiz bir de müşteriyi denetlemeye yetişemiyoruz”. 500 saat fazla mesai 4 Market işçilerinin yoğun iş yüküne karşın, yeterli koruma önlemleri alınmadan çalıştırılması, mülakat yapılan işçiler tarafından sıklıkla dile getirildi. Bazı görüşler şöyle: “Bu süreçte iş yükümüz çok arttı. Müşteriler kıtlık olacakmış gi bi alışveriş yapıyor. Biz müşteri azalır derken daha da arttı. Normal zamanlarda 5 kişi ile çalışıyorduk. Bu yoğunlukta yeni personel de almadılar. Virüs sürecinde işin artmasıyla uğraşırken bir de evlere servis hizmeti başladı. Aynı personelle bir de evlere servis yapmak zorunda bırakıldık. Halbuki bu, görev tanımımızda yok. Personel yetişmediği için fazla mesai yaptırılıyor. Yıllık 270 saat değil, neredeyse 500 saat fazla mesai yapıyoruz. Bazı mağazalarda 5 gün boyunca aynı kişiler 11 saat full çalıştı.” l ANKARA Toparlanma kısa sürdü Türkiye şoklara karşı savunmasız Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) “Küresel Dengesizlikler ve Kovid19 Krizi” başlıklı raporunda “Büyük dış finansman ihtiyaçları ve nispeten düşük rezervler Türkiye’yi şoklara karşı savunmasız bırakıyor” denildi. Raporda, verimlilik ile şoklara karşı dayanıklılığı artırmak, daha geniş kamu sektörü bilançosunu güçlendirmek ve genel olarak şeffaflığı geliştirmek için yapısal reformların gerekli olacağı vurgulandı. Kısa vadede politikaların Kovid19 krizinin etkilerini hafifletmesi ve en savunmasızları geçici mali destek yoluyla koruması gerektiği tavsiyesinde bulunuldu. Öte yandan raporda, küresel ekonomilerin dış pozisyonlarına ilişkin görünümün de oldukça belirsiz olmaya devam ettiğine dikkat çekildi. Krizde ikinci bir dalganın, ekonomilerin cari işlem açıklarını yönetme kapsamını kısıtlayabileceği ve küresel ticaretteki azalışı daha da derinleştirebileceği vurgulandı. l Ekonomi Servisi Mustafa Gültepe Hazırgiyim 7 ayda yüzde 16.5 küçüldü İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, sektörün ihracatının 1 Ocak28 Temmuz 2020’de geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16.5 ekside olduğunu söyledi. “Geçen yıl 10 milyar 240 milyon dolar olan ihracatımız, bu yılın aynı döneminde 8 milyar 550 milyon dolara geriledi” diyen Gültepe, ikinci yarıdaki baz etkisiyle bu yılı yüzde 15 küçülmeyle kapatacaklarını belirtti. Gültepe, “Rekabet gücümüzü olumsuz etkileyecek ilave vergilerin kaldırılmasını, daha önce uygulanan oranların da sektörün elini güçlendirecek şekilde gözden geçirilmesini bekliyoruz” dedi. l AA Normalleşme adımlarıyla birlikte ihracatta yaşanan Verilere göre: 4 İthalat yıllık bazda yüz geçici parlama, ana pazarlar de 7.7 düşüşle 17 milyar 756 daki küçülme tehlikesiyle kı milyon dolara geriledi. sa sürdü. 4 Temmuzda en çok ihra 2020 Haziran’da aylık baz cat yapılan fasıl ise 1 milyar da yüzde 35 yükselen ihracat, 880 milyon dolarla “motor 2020 Temmuz’da aylık yüzde lu kara taşıtları, traktörler, bi 11.5 artarak 15 milyar 12 mil sikletler, motosikletler, diğer yon dolara çıkabildi. Haziran kara taşıtları” oldu. daki ihracat yıllık bazda yüz 4 En çok ithalat yapılan fa de 15.8 artarken, temmuz ih sıl, 2 milyar 467 milyon dolar racatı ise yıllık bazda yüz la “mineral yakıtlar” ola de 5.8 düşüş yaşadı. rak kayıtlara geçti. Pandeminin etki Haziran 4 Yılın ilk yarısın siyle mart, nisan ve mayısta üretimin durması ve siparişlerin er 2020’de yıllık bazda yüzde 15.8 da yüzde 75.9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 77.2’ye telenmesi, hazi artan ihracat, çıktı. ran ayı ihracatında geçici bir toparlanma yaratmıştı. Fakat ekonomistler, temmuzda yüzde 5.8 düştü. 4 Geçen ay en fazla ihracat yapılan ülke 1 milyar 458 milyon dolarla geciken bu talebin en Almanya oldu. Bu ülke fazla temmuza kadar sürme nin ardından 963 milyon do sini, sonraki aylarda yeniden larla İngiltere ve 942 milyon düşüşe geçmesini bekliyordu. dolarla ABD geldi. 4 Temmuz ayında en faz En çok Almanya’ya la ithalat 1 milyar 911 milyon Ticaret Bakanlığı’nın dün dolarla Çin’den yapıldı. Bu ül açıkladığı temmuz ayı geçi keyi 1 milyar 835 milyon do ci dış ticareti istatistikleriy larla Almanya takip etti. le birlikte, haziranda ihra 4 Dış ticaret açığı temmuz catta yaşanan geçici parla da yüzde 16.78 azalarak 2.74 manın kısa sürdüğü ortaya milyar dolar oldu. konmuş oldu. l Ekonomi Servisi İş ve siyaset dünyasının acı kaybı Türkiye iş, ekonomi ve siyaset dünyasının tanınmış isimlerinden, Ülke Politikaları Vakfı Danışma Kurulu Başkanı Murtaza Çelikel hayatını kaybetti. Çelikel’in cenazesi bugün öğle namazının ardından Levent Camisi’nden alınarak Aşiyan Mezarlığı’nda toprağa verilecek. Çelikel’in hayatını kaybettiğini, CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç, sosyal medya hesabındaki paylaşım ile duyurdu. Özkoç, “Büyük mücadelesi biz tanıklık edenlerin zihinlerinde saklı” dedi. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD) ise, Çelikel’in eşi eski Adalet Bakanı Prof. Dr. Aysel Çelikel’in derneğin önceki dönem genel başka KURTULUŞ ARI Murtaza Çelikel nı olduğunu anımsatarak, “İş, ekonomi ve politika insanı, duayen Murtaza Çelikel’i kaybetmenin derin üzüntüsünü yaşıyoruz” açıklamasını yaptı. 1931’de Konya Ereğli’de doğan Çelikel, çeşitli sanayi şirketlerinin kuruculuğunu ve yönetim kurulu başkanlığını yaptı. İstanbul Belediye Meclis Üyeliği ve uzun süre İstanbul Sanayi Odası Meclis Üyeliği ile Meclis Başkanvekilliği görevlerinde bulundu. Kendi şirketlerinin yönetim kurulu başkanlığını da sürdürüyordu. Bir dönem gazetecilik de yapan Çelikel, Erol Simavi ile ortaklığı süresince Hürriyet Gazetesi Yönetim Kurulu Başkan Danışmanı oldu ve Bülent Ecevit’in çıkardığı Arayış dergisinin kuruluşunda bulundu. Öte yandan, Demokratik Sol Parti’nin de 1 numaralı kurucusu idi. l Ekonomi Servisi Siparişlerdeki ivme kaybı sürüyor İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi), 10 sektörün 8’inde iyileşmeye işaret etse de salgın nedeniyle yurtdışından gelen yeni siparişlerdeki kaybın sürdüğünü ortaya koydu. Buna göre, PMI Endeksi temmuzda 56.9 oldu ve Şubat 2011’den beri en yüksek seviyeyi gördü. Gıda, tekstil ve giyimderi sektörlerinde ise PMI 47.9 ila 49.6 aralığında, eşik değer 50’nin altında kaldı. Sektörlerin sadece yarısının yeni ihracat siparişleri artabildi. IHS Markit Ekonomi Direktörü Andrew Harker, “Yaşanan büyüme, geçtiğimiz daralma dönemindeki üretim kaybının bir kısmının geri alınmasına yardım edecek. Ancak tam anlamıyla iyileşme için bu büyümenin daha uzun bir süre devam ettirilmesi gerekiyor” dedi. l Ekonomi Servisi Haksızlığa, aymazlığa tepki Ülkede yaşanan haksızlık, adaletsizlik, değerbilmezlik, çıkarcılık, ürkeklik, tabasbus, yalakalık, ikiyüzlülük, hoyratlık yeterli ve gerekli tepki gösterilmediğinden, aymazlıkla giderek yaygınlaşmaktadır. Onur, özveri, cesaret, haksızlığa isyan gibi insani hasletler, erdemli olma yitirildiğinde geriye doğaya, ülkeye, topluma zarar veren çıkarcı canlılar kalmaktadır. Ülkede Bağımsızlık Savaşı’nın başlamasından bu yana Mustafa Kemal’e dincilerin, emperyal güçlerin tahriki ile de hınç, nefret, suçlama vardır. Mustafa Kemal’in bağımsızlık savaşı başlatma, Türkün onurunu koruma, ulusal devlet oluşturma, kitleleri reaya olmaktan kurtararak vatandaş olmalarını sağlama, egemenliği halka verme, mazlum uluslara kurtarıcı lider olma, Türkiye’yi saygın bir ülke yapma gibi büyük suçları var. Bu suçları nedeniyle ülkedeki büstleri, heykelleri kırılmakta, okullardan ismi silinmekte, sağcı partilere oy verilerek tarihten silinmeye çalışılmaktadır. Mustafa Kemal’e için için duyulan kin ve nefret, DP’nin iktidara gelmesi ile dışa vurulmuş, DP tepkiler üzerine 1951 yılında 5816 sayılı “Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun”u çıkarmak zorunda kalmıştır. Bir ülke için en büyük ayıp, kurucusu için koruyucu bir yasanın çıkarılmış olmasıdır. Yasa, göstermelik, caydırıcılığı da olmayan bir düzenlemedir. Kıran, söven, lanet okuyan hatta suç duyurusunda bulunanlar dahi bir yaptırımın uygulanmayacağını bilmektedirler. Bu yargı kapasitesi ve kalitesiyle verilebilecek en ağır ceza, herhalde adli kontrol koşuluyla serbesti olacaktır. Ülkemizde ne yazık ki canlıları tasnif eden taksonomi biliminin henüz sıınıflandıramadığı yaratıklar yaşamakta. Atatürk’e sövgü, hakarete yeltenme, heykellerini kırma sürmektedir. Atatürk çapında bir liderin umursamayacağı kesindir. Atatürk için önemli olan, tam bağımsız, özgür, saygın Türkiye idealinin gerçekleşmesi ve sürmesidir. Bu bağlamda kurucusu olduğu CHP ile adını taşıyan STK’lerin görev ve yükümlülüğü vardır. Emperyal güçlerin yerli uzantılarının, sözde milliyetçilerin ayartılarına kapılmamak gerekir. Emperyal güçler her zaman Atatürk’e. Türkiye Cumhuriyeti’ne eylemleriyle karşı olmuşlar, sağcı partileri, siyasi İslamı, sözde milliyetçileri desteklemişlerdir. Ülkede takkıye yapanların farklı görüntü verenlerin de varlığı, Atatürk idealini gerçekleştirmeyi sulandırmaktadır. Mevlana’nın “Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol” etik öğüdü dillere pelesenk olmasına karşın uygulama, olduğun gibi görünme, göründüğün gibi olma yönündedir. “Söz konusu vatan ise gerisi teferruattır” özdeyişi nutuklarda sık sık yinelenmesine karşın söz konusu kişisel çıkarsa gerisi teferruattır olarak uygulanmaktadır. Kişinin gerçek kimliği, içtenliği değerlendirilirken zaman ve mekân içinde söylemeylem tutarlılığı, toplumdan, ülkeden neler aldığı ile ülkeye, topluma neler kattığı dikkate alınmalıdır. Söylemeylem tutarsızlığı olan, topluma kattığından daha fazlasını alan, kişisel egosunu tatmine yönelen, belli orunları işlevsizleştirerek bloke eden kişiler, ihtiyatla, kuşku ile izlenmelidir. Gerçek milliyetçi, demokrat, inançlı olan kişiler olduklarından farklı görüntü vermez, özverili ve tutarlı davranır, ilkelerinden ödün vermezler. Ürkeklik, tepkisizlik, suskunluk, kişisel beklentiler, bencillik, aymazlık Cumhuriyet karşıtlarının cüretini artırmakta, her seferinde daha yıkıcı dayranış ve uygulamalarla amaçlarına ulaşmada mesafe almaktadırlar. AKP günümüze değin ne istedi de alamadı, yapamadı? Uzlaşır görünüp zaman zaman erteleyerek tüm isteklerini gerçekleştirdi. Süreç, hilafet çağrısına, parantez içine aldıkları Cumhuriyetin parantezini kapatma aşamasına değin geldi. Kınama, tweet, suç duyurusunda bulunma, uzlaşı arayışı ile Cumhuriyeti yıkma süreci engellenemedi. İlkelerden ödün her zaman yenilgi ile sonuçlanır. Toplumun önemli bölümünün değer yargıları, davranış biçimleri değişmedikçe, çözüm zorlaşmaktadır. Ülke, toplum yararı için savaşım verenler de çoğu kez yalnız bırakılmakta, yeterince desteklenmemektedir. Tükiye’nin siyasal düzeni YSK’nin ayarlamasıyla şaibeli bir halkoylamasıyla değiştirilmiş, gereken tepki de gösterilmemiştir. Gerçekten Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi (CHS) düzeninin değiştirilmesi isteniyorsa, güçlendirilmiş parlamenter sistem gibi altı doldurulmamış farklı yorumlara yol açabilecek açıklamalar yerine, amaca yönelik bir anayasa taslağı hazırlanarak kamuoyuna sunulmalı, destekleyecek ittifak oluşturularak, erken seçim, ardından halkoylaması yapılması zorlanmalıdır. Ülkenin, özsever, orun sever, gösteriş sever kişisel egolarını tatmine yönelmiş yöneticilere, siyasilere değil özverili davranan bilgili, yetenekli cesur yurtseverlere gereksinimi vardır. Sorunları ancak iyi niyetli Atatürk ülküsüne odaklanmış kişiler çözebilir.