Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr. TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 9 10 MAYIS 2020 PAZAR Kitabevleri, Kısa Çalışma Ödeneği ve KGF’den aktif bir şekilde faydalanamıyor. Özel desteğe ihtiyaçları var Yayıncılıkta kriz kapıda Türkiye Yayıncılar Birliği: ‘Sektöre ciddi bir destek gelmezse haziranda pilimiz biter. 90 Salgın sürecinde... bin çalışanın 40 bini işsiz kalır.’ Koronavirüsün yarattığı kriz, yayıncılık sektörü “Cirolarımızın yüzde 3035’i yeni kitaptan gelir. Bu olmadığında ne ağır bir darbe vur yıl sonunda en iyi ihti du. Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine gö GAMZE malle yüzde 40 civarınBAL da bir ciro kaybı yaşa re, ülkede ilk vakanın rız” dedi. görülmeye başlamasından bu 90 bin kişinin istihdam yana ulusal gazetelerin tiraj edildiği sektörde, çalışan ları yüzde 38, yerel gazete ların bir kısmı Kısa Çalış n Basılan ama dağıtılamayan toplam kitap sayısı: 5 milyon 222 bin 155 adet n Yayımlanmasından vazgeçilen kitap sayısı: 3 bin 890 adet n Basılan ama dağıtılamayan toplam başlık sayısı: 1695 Kaynak: Türkiye Yayıncılar Birliği lerin tirajları yüzde 60 düş ma Ödeneği’nden yararlanı tü. Ülke genelindeki gazete yor. Sektöre dışarıdan hiz ler yüzde 70 oranında resmi met sağlayan yazar, çizer ve ilan kaybı yaşadı. Türkiye Ya çevirmenler ise daha zor du yıncılar Birliği verilerine göre rumda. Gelirleri neredeyse ise aynı dönem aralığında ki tamamen durdu. Bu insan tap satışları yüzde 63 azaldı. lar Almanya’da, Fransa’da Nisan ayında internetten ya ciddi hibeler alırken Türki pılan kitap satışları beklene ye’deki destekler yetersiz. nin üzerinde arttı, ancak ge Kocatürk, birçok yayıncının çen senenin nisan ayına göre Kredi Garanti Fonu’ndan da yüzde 17 düştü. (KGF) yararlanamadığını, Kitabevlerinin bir yandan Nefes Kredisi’nden (Türki kurdaki artışla birlikte kat ye Odalar ve Borsalar Birliği, lanan maliyetler altında ezil KGF ve DenizBank arasında diğini, diğer yandan internet yapılan bir anlaşma ile verisitelerindeki yıkıcı indirim len kredi) yararlanabilmek Kitap fiyatlarında artış kaçınılmaz ler karşısında zor duruma için çabaladıklarını anlatı düştüğünü anlatan Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, “Türkiye’de ortalama bir yayıncının bu koşullara 3 aydan daha fazla dayanacak gücü yok. Eğer sektöre ciddi bir destek gelmezse ve bu yıkıcı indirimler devam ederse haziranda pilimiz biter. Ülke genelindeki 6 bin kitapçının yarısından fazlası kapanır. 40 bin kişi işsiz kalır” dedi. Destekler yetersiz Yalnızca geçen sene 68 bin yeni kitap üreten sektör, dünyada en çok yeni kitap üreten 6. ülke konumundaydı. Ancak marttan itibaren yeni kitap üretemediklerine dikkat çeken Kocatürk, yor. Yayıncılar olarak devletten taleplerini ise şöyle sıra Kırmızı Kedi Yayınevi sahibi Haluk lıyor: “Kısa Çalışma Ödeneği Tüm belli bir süre daha devam etmeli. Bu kredilerden kitapçıların zor günler yaşadığı bu gün yararlanmamıza lerde, unutulmama Hepkon, yayıncılık sektörünün hep üvey evlat muamelesi gördüğüne dikkat çekerek, gereken desteklerin verilmesi ko öncelik verilmeli. sı gereken yerler nusunda karamsarlığını dile SAHAFLAR UNUTULMASIN Kültür ve Turizm den biri de sahaf getirirken, Can Yayınları Bakanlığı kitap alım bütçesini artırmalı. Milli Eğitim Bakan lar. Ticari gelirden tümüyle Genel Müdürü Ali Gra yoksunlar. Sahaflar Birliği Derneği Başkan Yardımcısı Tolga Gürocak, dayanışmak için birçok il ve ilçeden ‘Sahaf nit ise sektörün dijitalde tutunma ara Kolektifi’ adıyla bir hareket başlattıklarını, yışlarının arttığını lığı okul kü bu vesileyle internet satışlarının bir nebze anlattı. tüphanelerine, de olsa arttığını anlattı. Ancak nakit serma Buna, Yemekse Adalet Bakanlığı hapishanelere kitap almalı. Yerel yönetimler gezici kü ye ve birikimleri olmadığı için her zamankinden daha fazla desteğe ihtiyaçları var. Sahaf Kolektifi’nin satış platformu olmadığını, destek olmak isteyenlerin nadirkitap.com ve kitantik.com sitelerinden alım yapabileceğini anımsatan Gürocak, dev peti ile işbirliğine gitmelerini örnek gösteren Granit, “Yemeksepeti’nin online alışveriş uy tüphaneler aça let kütüphanelerine sahaflardan ki gulaması Banabi’den rak yayıncılara destek olmalı.” tap alınmasını talep ettiklerini belirtti. sipariş veren tüketicilere kitap hediye ediyoruz. Bundan sonraki süreçte hiç akla hayale gelmeyecek kurumlar kitap satışında etkin olabilir” dedi. Granit, nisan ayında dört adet yeni kitabı yalnızca ekitap olarak yayımladıklarını belirtti. Yapı Kredi Yayınları Satış ve Pazarlama Müdürü Özgür Akın ise şunları söyledi: “Dış alıma bağlı bir sektörüz. Pandemi dönemindeki kur artışları maliyetlerimizi büyük oranda artırdı. Bunun sonuçlarını ilerleyen günlerde yapacağımız yeni üretimlerde göreceğiz, kitap fiyatlarında artış yapmak kaçınılmaz olacak. Online satışların artacağı görülüyor. Ancak maalesef kitabevlerinin satışlardaki payının düşmesi ve birçoğunun kapanacağı da kuvvetli bir olasılık.” Ekonomiye desteği 416 milyar lirayı aştı Türkiye İş Bankası’nın, 31 Mart itibarıyla aktif büyüklüğünü 2019 sonuna göre yüzde 9.4 artırarak 512 milyar TL’ye yükselttiği ve “en büyük özel banka” olmayı sürdürdüğü açıklandı. Bankanın ekonomiye sağladığı finansman desteğinin yüzde 9.7 artışla 317.1 milyar TL’si nakdi, 99.3 milyar TL’si gayrinakdi kredi olmak üzere 416.4 milyar TL’ye ulaştığını belirten Genel Müdür Adnan Bali, şu vurguyu da yaptı: “Bankamız, salgının ülke ekonomisine etkilerini en aza indirmek amacıyla destek paketi açık layan ve uygulamaya başlayan ilk özel banka oldu. Bugüne kadar 400 binin üzerinde bireysel ve yaklaşık 50 bin ticari müşterimizin toplam 30 milyar TL’nin üzerinde kredisinin bu dönemde vadesi gelen ödemelerini öteledik.” Verilen bilgiye göre, mevduat hacmi yüzde 4.1 artış la 308 milyar lira, özkaynak büyüklüğü 58.5 milyar lira ve sermaye yeterlilik oranı yüzde 18.4 olan banka, ilk 3 ayda geçen yılın aynı dönemine benzer şekilde yaklaşık 1.5 milyar TL net kâr elde etti. l Ekonomi Servisi Adnan Bali, “Türkiye’nin Bankası” olmanın sorumluluğuyla hareket ettiklerini söyledi. TEB dijitalde hızlandı Türk Ekonomi Bankası’nın (TEB) 31 Mart itibarıyla aktifleri, 2019 sonuna göre yüzde 16 artarak 124.2 milyar TL, kredileri yüzde 16.6 artışla 80.7 milyar lira ve mevduatı yüzde 15.4 artışla 83.3 milyar lira oldu. İlk 3 aylık net kâr ise yüzde 26.8 artışla 396.1 milyon liraya çıktı. Sermaye yeterlilik oranı da yüzde 15.49 oldu. Ayrıca bankanın dijital kanallardan kullandırdığı ihtiyaç kredilerinin toplam ihtiyaç kredilerine oranı yüzde 55’e ulaştı. Online bankacılıkta aktif müşteri sayısı 1.8 milyona, mobil bankacılığı kullanan sayısı da 1.6 milyona yükseldi. TEB, bugüne kadar toplamda 89 teknolojik iş fikrinin 14.8 milyon TL hibe desteği almasını sağladı. l Ekonomi Servisi Hazine’den dev nakit açığı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, nisan ayına ilişkin açıkladığı “nakit gerçekleşmeleri”, özellikle Covid19 salgınının ortaya çıkardığı kaynak ihtiyacını dikkat çekici şekilde gösterdi. Buna göre, nisanda Hazine’nin nakit gelirleri 65.8 milyar lira, nakit giderleri 112.8 milyar lira oldu. Faiz dı şı giderler 96.4 milyar lira, faiz ödemeleri ise 16.5 milyar liraya çıktı. Faiz dışı denge 30.5 milyar lira açık verirken nakit dengesinde ise 46.2 milyar lira açık oluştu. Bu açık, geçen yılın aynı ayında 14.2 milyar liraydı. İlk 4 aylık açık da 72.6 milyar lira oldu. l Ekonomi Servisi 28 MAYIS’TA YENIDEN AÇILIYOR İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, otoritenin de onay vermesi halinde kapılarını 28 Mayıs’ta yeniden açacak. Salgın nedeniyle uçuşlar 28 Mart’ta durmuştu. Sağlık güvencesi şart BÜLENT ECEVİT Eski Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkanı ve Şampiyon Tatil Köyü sahibi Osman Ayık, Antalya’da kendi işletmeleri de dahil birçok tesisin kapalı olduğunu, açılış için haziran ayındaki gelişmeleri beklediklerini açıkladı. Yurtdışından gelecek ziyaretçi sayısı konusunda bir öngörüde bulunamadıklarını belirten Ayık, “Yüzde 30 ile çalışacaksam tesisi açmam daha iyi. Rezervasyonları değerlendireceğiz. En az yüzde 40 doluluğu yakalayabilir sek tesis açılır” dedi. Bu oranda rezervasyonun bile sadece maliyeti kurtaracağını dile getiren Ayık, “Kriz gündemden düştüğü an seyahat açlığı ortaya çıkabilir. Ama o da kimsenin dişinin kovuğunu doldurmaz. Tahminim ağustos ayından sonraya kalır. Sezonun bütününü düşününce büyük bir kayıp ortaya çıkmış olur” dedi. 10 Avro eklenebilir Ayık, sertifikalı otel çalışmalarının da sürdüğünü beliterek “Sertifikalı otelin detayları konusunda çalışmalar sü rüyor. Bunun uygulanabilir olması gerekir. İşletmelere aşırı yük getirmemeli. Kurallar çok sıkı dayatıldığı zaman bu kez fiyat yükselecek” yorumunu yaptı. Ülkeler arasında karşılıklı sağlık anlaşmalarının yapılmasını öneren turizmci Osman Ayık, “Sağlık konusunda misafirlere güvence verilmeli. Gerekirse fiyatlara sağlık bedeli denilerek kişi başı +10 Avro eklenebilir. Karşılıklı belirli hastaneleri ayırıp buna hazır hale getirelim. Bu güvence verilirse misafir hiç korkmadan seyahate çıkmaya karar verir” reri. l ANTALYA ‘Çin doları tahville sarsacak’ IMF BAŞKANI GEORGIEVA: TICARET SAVAŞI ZAYIFLATIR IMF Başkanı Kristalina Georgieva, küresel ekonomik tahminlerin daha da gerileyecebileceğini söyledi. Georgieva, son ekonomik verilerin IMF’nin zaten kötümser olan 2020’de yüzde 3’lük küçülme tahmininden daha kötü olduğunu belirtti. Avrupa Üniversitesi Enstitüsü tarafından internet üzerinden düzenlenen bir etkinliğe katılan Georgieva, ayrıca ABD ile Çin’e salgında ekonomik toparlanmayı zayıflatabilecek bir ticaret savaşını alevlendirmeme uyarısında bulundu. Çin’in, elindeki ABD borç senetlerinin bir kısmını satışa çıkarabileceğini ve bununla dolar kurundaki düşüşü kışkırtabileceği öne sürüldü. South China Morning Post’da yer alan yazıya göre, 1.1 trilyon dolarlık ABD borç senetlerine sahip Çin, küresel Covid19 salgını nedeniyle ABD ile ilişkilerde tekrar artan gerilime ve “laf atışmasına” yanıt olarak ABD devlet tahvillerine yatırımlarını azaltmayı düşünüyor. Bu riskli adımın, ABD’nin borçlarını ödeme yeteneğiyle ilgili soru işaretleri yaratacağı belirtilen yazıda, bu tür radikal adımların Pekin tarafından son çare olarak değerlendirildiğinin ve yönetimin önce Washington’a başka yollarla baskı yapmaya çalışacağının altı çizildi. İkramiye adaleti ve ekonomik düzen Arabanızla işe gitmek için evden çıktınız ve yolda biraz kahve keyfi yaşamak için durup o ünlü kahve veya burger işletmelerinin birinden kahve aldınız ve arabanıza yerleştiniz. Keyfini çıkarın demek isterim ama durun bir dakika… İşyerinize gitmek için çıktığınız yolun uzunluğu 2 yıl sürecek bir macera ve ders ile dolu. Emniyet kemerinizi bağlamaya çalışırken kucağınıza sıkıştırdığınız kahve bardağının kapağı açıldı ve tüm kahve üzerinize döküldü. İnanılmaz bir acı ile irkildiniz ve telaşla kendinizi sağa sola attınız. Acı öyle dayanılmazdı ki süre geçmeden en yakın bir hastaneye gidip tedavi olmayı düşündünüz ve gidip süreci başlattınız. Devam edelim... Hastanede vücudunuzun alt bölümünün hemen hemen tamamı için üçüncü derece yanık teşhisi konuldu ve tedaviniz başladı. Hem acı hem de uzun süren tedaviden sonra hastane masrafları üzerinizde kaldı, doğal olarak. Hastane çıkışında ilgili işyerine müracaat edip maddi ve manevi zarar kapsamında 140 bin lira talep ettiniz ama yazışmalar ve iletişim sonrası olayın kendi kusurlarından kaynaklanmadığını, kahvenin sıcak olduğunu zaten bilmeniz ve ona göre davranmanız gerektiğini belirterek size sadece 5 bin lira teklif ederek konuyu böylece kapatmanızı talep ettiler. Uzatmayalım... Bunu kabul etmediniz ve bir avukata başvurarak kahvenin çok sıcak servis edildiği, zararın da bundan dolayı kaynaklandığı iddiasıyla dava açtınız... Mahkeme süreciniz başladı ve beklendiği gibi birkaç yıl sürdü. Sonunda ne mi oldu? Mahkeme heyeti sizi yüzde 20 diğer tarafı 80 oranında kusurlu buldu. Bunun sonucu olarak mahkeme, işletmeye 1.1 milyon lira zarar tanzim... ve hazır olun, kahvenin çok sıcak servis edilmesine rağmen bu uyarının bardağın üzerinde gerektiği gibi yazılmadığı gerekçesi ile de 19 milyon lira uygulama cezası verdi. Bu kadar basit bir vakadan bu denli yüksek cezanın zarar görene ödenmesine karar verilmesinin Türkiye’de günlük hayatımızın gerçeklerinden çok uzak bir hukuki sonuç diye düşünebiliriz ilk bakışta. E zaten bu olay bir hikâye tadında anlatılsa da geçtiği yer Türkiye değil, ABD ve cezalar da lira değil dolar cinsinden verilmiş. İşletmenin arabaya servis bölümünde torununun kullandığı araçla kahveyi alıp üzerine sıcak kahveyi döken 79 yaşındaki Stella Liebeck’in 1992’den 1994’e kadar uzanan hikâyesi bu. Her ne kadar davayı yöneten yargıç, bu cezayı 640 bin ABD Doları’na (günümüz kuru ile yaklaşık 4.5 milyon lira) indirmiş olsa da bu kararın arkasında ikramiye adaletinin ekonomiyi ve toplumsal hayatı nasıl düzenlediğini ve daha da önemlisi ise bu zararı gören diğer 700 kişinin varlığı gerçeğiyle kişi kavramının sayıdan ibaret olmadığını göstermesi bakımından önemli. Bunu bir jüri üyesinin “her sayının arkasında bir kişi vardı ve şirketin buna yeterince önem verdiğini düşünmüyorum”, diğerinin ise “halkın güvenliğine duyulan bir saygısızlık” yorumundan çıkarmak zor olmasa gerek. Basit bir sıcak kahve olayının bu boyutta sonuçlanmasından çıkarım yapılacak çok ders: Hukuk bir şemsiye görevi ile toplumsal yaşamı, ekonomiyi, kişi haklarını ... korur ve düzenler. Üretim gücü haklılığı üreticiye vermez. Ürün güvenliği gibi daha birçok konuda karşı taraf kişidir ve onun hakları her şeyin üzerindedir. Basit bir dava sonucunda verilen esaslı bir ceza tüm üreticilere ve servis sağlayıcılara bir gösterge niteliğinde ders vererek ürünlerin daha kaliteli ve güvenilir bir seviyede üretilmesini sağlayabilir. Hukuk güçlüye değil haklı olana hakkını teslim eder. ... Hukuk adalet sağlar! Not: ABD’de hukuk sürecinde halk arasında belirli koşulları sağlayan kişilerden rastgele seçilen jüri üyeleri yargılamanın esasını oluşturur. ‘Almatı’nın kapasitesi iki katına çıkarılacak’ Atatürk Havalimanı’nın işletme hakkını devletten 389 milyon Avro tazminat alarak erken devreden TAV Havalimanları Holding, Kazakistan’ın Almatı kentindeki havalimanını 415 milyon dolara satın aldı. TAV CEO’su Sani Şener, “Pandemi döneminde 415 milyon dolarlık bir anlaşma yaptık. Almatı Havalimanı’nın 6.5 milyon yolcusu var. Devraldıktan sonra Almatı Havalimanı’na 150200 milyon dolar yatırımla yeni bir terminal yapacağız. Kapasite 14 milyona çıkacak” dedi.