Catalog

EKONOMİ DOLAR AVRO TASARIM: SERPİL ÜNAY STERLIN FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA 9 21 MART 2020 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.5040 4 kuruş 7.9820 92 kuruş 7.7510 12.2 kuruş 10.98 1.20 puan 85.796 600 puan İşsiz sayısı, 2019’da yıllık olarak 2018’e göre 932 bin kişi artarak 4 milyon 469 bine ulaştı 2129.02 17.08 lira 316.70 4.96 lira İşsizlikte yeni rekor Türkiye’deki işsizlik oranı, 2019’da yıllık bazda yüzde 13.7 ile yeni bir rekora ulaştı. Böylece Yeni Ekonomi Programı’ndaki yüzde 12.9’luk tahmin de aşıldı. GÜNEYDOĞU’DA ZİRVEDE İşs zl k oranı (%) Türkiye’nin en önemli ve temel sorunlarından biri olan işsizlik, ekonomik krizin ve yanlış ekonomi politikalarının etkisiyle daha da içinden çıkılmaz bir hale geldi. TÜİK’in dün açıkladığı “İşgücü İstatistikleri, 2019” raporu bunu bir kez daha çarpıcı şekilde ortaya koydu. İşte sonuçlar: 4 Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2019’da bir önceki yıla göre 932 bin kişi artarak 4 milyon 469 bin kişi oldu. İşsizlik oranı da 2.7 puanlık artış ile yüzde 13.7 oldu. Bu oran TÜİK’in yeni serisine göre 2005’te bu yana ulaşılan en yüksek değer. En yakın oran küresel ekonomik kriz döneminde, 2009’da yüzde 13.1 ile görülmüştü. Yıllık bazda ulaşılan bu oran, ayrıca Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın açıkladığı Yeni Ekonomi Programı’ndaki (YEP) yüzde 12.9’luk 2019 tahminini de aştı. Gençlerde yüzde 25 4 İşsizlik oranı erkeklerde 2.9 artarak yüzde 12.4’e, kadınlarda 2.6 puan artarak yüzde 16.5’e çıktı. Tarım dışı işsizlik 3.1 puan artışla yüzde 16’ya çıktı. 4 Genç nüfustaki işsizlik oranı 5.1 puan artışla yüzde 25.4’e yükseldi. Ne eğitimde ne istih damda olan gençlerin oranı 1.5 puan artışla yüzde 26’ya ulaştı. 2019’da en yüksek 4 Geçen yıl istihdam edilen şs zl k oranı yüzde 30.9 lerin sayısı, 2018’e kıyasla 658 le Mard n, Batman, bin kişi azalarak 28 milyon 80 Şırnak, S rt bölges nde bin kişi, istihdam oranı 1.7 pu (TRC3) görüldü. anlık azalışla yüzde 45.7 oldu. 2018’e göre 5.9 puan artış var. Oysa YEP’te 1 milyon kişilik artış tahmini vardı. İşgücü sayısı (*) TÜİK’ n 26 bölgel 2. düzey sınıflaması. Yıl İşs z sayısı (b n k ş ) 4.469 3.537 3.454 3.330 3.057 2.853 2.445 2.204 2.328 2.737 ise 275 bin kişi artarak 32 milyon 549 bin kişiye çıkarken, işgücüne katılma oranı 0.2 puan 10 yılda yüzde 63 arttı azalışla yüzde 53 oldu. İşs z sayısı son 10 yılda Öte yandan işsizlik oranı en yüksek bölge yüzde 30.9 ile TRC3 (Mar 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 yüzde 63.3 artarak 4 m lyon 469 b n k ş ye ulaştı. ‘Dip dibe çalışıyoruz’ din, Batman, Şır nak, Siirt) iken, en düşük bölge yüzde 7.6 ile ‘İhtiyaç sahibine 1000 TL destek’ B lynDigTslGtnp7bışaıeüioRuoİesmrniEnS9rpzşn,8iaeukzK6dis)iÇki2şl.lnşio0eyyiazAA2(kntaüton2Kbaas0yRokngko0niaan1rmn’sörı.ıysıı2ı97reamnrcmtıaiı2’.lenaa,ddrrS2,lmıSaıiae.dioravisdlsieiduhliSaZmnlırtiymurreümiiaıdeaytmlmlalliçaaaaiAbd2rHruuşçğraaaaeiümknlimşıyrcesztstaıeamaaaıanl,tilaSlnıcyhebÇıylğçrveear1ikaıaeıaeı0bnıtklyğAcrğçlnlviı0ıaleıdaşNlulazhaeiır0dr,rmak.mKçaoryanüyBŞ,elınAalalikiıaışa“raasşcekplRSanüvrkaraelaoıdtoAyeeıkadlnğşalklaasnarıameniS.aenryzrıecdmoyı”aaZina11htııs05ldenmekavtay00dhekşialıya0t0rıladkayiaranı’kiceafç.edinreçik7lea0trttdai(’inyküııAliBnrlyugaaeyamSiiraİrğşipyeantSvleli,uaeüiştlkAnreiıiiştzoşğçüşrMMdrıiuryçiıiskinmek)hdigal,sdMraeuüraashkeasr.nyeeleaisıgbcatnlzkıAıaienuindno’rlldlnıiiaruyİkaaioşoşnnlanar yeri kaynaklı virüs riskiyle karşı karşıya olduğunu düşünüyor. “Kısmen risk altındayım” diyenlerin oranı da yüzde 24. Bu kapsamda, işçilerin yüzde 61’i üretim sürecinde iş arkadaşıyla mesafesinin “1 metreden az” olduğunu belirtti. İş arkadaşıyla arasında 2 metre den fazla mesafe olanların oranı ise yüzde 10. Bu salgın sürecinin atlatılmasıyla ilgili işçilerin öne çı kan talepleri de araştırmaya yansıdı. Bu kapsamda ücretli izin talebi (yüzde 91), her eve belli bir miktar içme suyu ve doğalgazın parasız sağlanması (yüzde 95) dikkat çekiyor. İşçilerin yüzde 68’i de salgın nedeniyle sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi taraftarı. Ayrıca işçilerin yüzde 48 hükümetin aldığı tedbirleri başarılı ya da çok başarılı, yüzde 14’ü başarısız buluyor. l Ekonomi Servisi Mağazalara kepenk Mali piyasalar moral arıyor Koronavirüsün ekonomik etkilerini en aza indirmek için açıklanan trilyonlarca dolarlık paketler, dün hem Türkiye hem dünyadaki piyasaların nefeslenmesine yol açtı. Ancak haber akışı nedeniyle dalgalı seyir sürdü. Bu kapsamda dolar/ TL dün sabah saatlerinde 6.47 liraya kadar düştü. Ancak gün içinde hareketlenen ve 6.476.5560 lira aralığında yükseliş yönünde hareket eden dolar/ TL günü 6.55’te tamamladı. Borsa İstanbul 100 Endeksi ise gün içinde 88 bin 70 puana kadar yükseldikten sonra, günü yüzde 0.7 gibi sınırlı yükselişle kapattı. ‘Sermaye’ azalacak Öte yandan Fitch Ratings, Covid19 salgını nedeniyle küresel ekonomi için büyüme tahminini yüzde 1.3’e düşürürken, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) raporuna göre, 2021 yılına kadar talep şoku filtrelemesinin etkisi ile, 2020’de yüzde 515 arasında değişen küresel doğrudan yabancı yatırım akışları üzerinde olumsuz etki bekleniyor. l Ekonomi Servisi Aydın Doğan’a yeni banka izni Doğan Şirketler Grubu Holding’in dün KAP’a yaptığı açıklamaya göre, BDDK 200 milyon TL başlangıç sermayeli “D Yatırım Bankası Anonim Şirketi”nin kuruluşuna izin verdi. Yeni bankanın sahibi olan Doğan Şirketler Grubu Holding’in Yönetimi Kurulu Başkanı Begümhan Doğan Faralyalı. Aydın Doğan tarafından kurulan Doğan Holding, 1994’te satın aldığı Dışbank’ı 2005’te Fortis’e satarak sektörden ayrılmıştı. l Ekonomi Servisi ‘İvedilikle Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu, çalışanlarının iş kaybına uğramaması hususunda mutabık ka kapatılsın’ lındığını, AVM’lerin kapatılması kararının beklendiğini belirten bir açıklama yaptı. Kanyon AVM, AnkaMall AVM, Panora AVM ve Atakule AVM faaliyetlerini durdurdu. MAN Türkiye ve Mercedes üretimlerine ara verecek. Koronavirüs nedeniyle kepenk indiren perakendecilerin sayısı artarken, tedarik sıkıntısı yaşayan otomotivciler de ardı ardına üretime ara veriyor. 19 Mart itibarıyla geçici süre faaliyetine ara veren mağaza ve AVM’lere Fakir, Kanyon AVM, AnkaMall AVM, Panora AVM ve Atakule AVM eklendi. Bu AVM’lerde yalnızca market ve eczaneler açık olacak. Önceki gün Boyner, Mavi, Kiğılı, Desa gibi pek çok mağazanın yanı sıra İstanbul’daki Akasya AVM ile Akbatı AVM de faaliyetlerini geçici süre durdur muştu. Türkiye genelinde 70 bin mağazayı temsil eden Birleşmiş Markalar Derneği’nin Başkanı Sinan Öncel de, salgın sebebiyle bir haftadır AVM ve cadde mağazalarında satışların yüzde 70 düştüğünü söylemişti. Öte yandan, otomotiv üretimine ara veren şirketler de artıyor. Ford, Toyota ve Honda’dan sonra otobüs üreticilerinden MAN Türkiye ve Mercedes 23 Mart’tan itibaren, Çelik Halat da 1 Nisan 3 Mayıs arasında üretimlerine ara vereceklerini duyurdu. l Ekonomi Servisi Destek çağrısı büyüyor Tarım başta olmak üzere mobilya ve birçok sektör, salgının yarattığı tahribat karşısında iş dünyasına sunulan 100 milyar liralık “Ekonomik İstikrar Kalkanı” paketinin dışında kaldı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin “çiftçinin borçları da faizsiz ertelensin” talebinden sonra, Ziraat Mühendisleri Odası’ndan da benzer bir açıklama geldi. Oda, girdilerde KDV indirimi dahil üreticiyi rahatlatıcı önlemlerin ivedilikle alınmasını, ek destekler açıklanması nı, icralık çiftçiye borç yapılandırması getirilmesini talep etti. Mobilyacı Türkiye Mobilya Sanayicileri Derneği Başkanı Mustafa Balcı, “KDV ödemelerinin 6 ay ertelenmesi, sektörümüze can suyu olacaktır” dedi. Türkiye Otelciler Birliği ise, tüm illerin belediyelerine ve İstanbul’daki ilçe belediyelerine yazı göndererek, belediye harç ve vergi ödemelerinin cezasız ve faizsiz olarak 3 ay ertelenmesi çağrısında bulundu. l Ekonomi Servisi ‘Tek kullanımlık’ talebi arttı Koronavirüs endişesi tek vermek için tam kapasikullanımlık plastiklere te çalışıyor” dedi. Eroğlu, yönelik talebi artırdı. “Daha çok fast food, kafe, Türk Plastik Sanayici çay bahçesi, hastane ve leri Araştırma ve Geliş pikniklerde tercih edi tirme ve Eğitim Vakfı len plastik bardak, ta Başkanı Yavuz Eroğlu, bak, çatal, kaşık, bı “Plastik tek kullanım çak gibi ürünler, sal lık ürün üre gın hastalık endişe ten fabrika siyle artık evlerde larımız hem ve fabrikalarda yurtiçinden da tüketiliyor” hem yurtdı diye konuştu. şından artan l Ekonomi talebe cevap Servisi Yavuz Eroğlu Balda yüzde 16, sütte yüzde 20 zam Geçen yıl en çok yüzde 20.87 ile inek sütü, yüzde 21.12 ile koyun sütü fiyatları yükseldi. Bu dönemde bal fiyatı da yüzde 16 arttı. TÜİK’in “Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürün Fiyatları ve Üretim Değeri, 2019” raporunda dikkat çeken bazı noktalar şöyle: 4 Bir önceki yıla göre toplam süt üretim değeri yüzde 24.6 artarak 43.6 milyar TL ve toplam kırmızı et üretim değeri yüzde 17.41 artarak 38.1 milyar TL ve bal üretim değeri yüzde 16.44 artarak 4.3 milyar TL oldu. 4 Büyükbaş hayvanların değeri yüzde 8.46 artarak 112.9 milyar liraya, küçükbaşın değeri yüzde 25.36 arta rak 46.5 milyar liraya, kümes hayvanlarının değeri ise yüzde 20.86 artarak 5.9 milyar liraya yükseldi. 4 Toplam süt üretim değeri yüzde 24.64 artarak 43.6 milyar liraya, kırmızı et değeri yüzde 17.41 artarak 38.14 milyar liraya yükseldi. 4 Yumurta değeri yüzde 2.27 azalarak 7.3 milyar liraya düştü. l Ekonomi Servisi Türkiye ‘çeliği’ DTÖ’ye götürdü Türkiye, ABD pazarının fiili olarak kapanmasının ardından Avrupa Birliği (AB) tarafından getirilen çelik ithalatındaki sınırlamalara karşı Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) nezdinde itiraz süreci başlattı. ABD’nin çeliğe gümrük vergileri getirmesinin ardından, AB Temmuz 2018’de 26 tür çeliğe ithalatı kotası getirmişti. Türkiye Çin, Hindistan, Rusya, G. Kore ve Ukrayna ile birlikte AB’ye ana çelik ihracatçılarından biri konumunda bulunuyor. Doğalgaz ve elektrik fiyat indirimleri öne çekilebilir Hükümetin, salgının ekonomik etkilerini azaltmak için açıkladığı tedbirler paketi, dar gelirli kesime doğrudan destek içermediği için, haklı olarak eleştiriliyor. Bu çerçevede hiç olmazsa, akaryakıt fiyat indirimlerine paralel olarak doğalgaz ve elektrik satış fiyatlarında da indirime gidilebilirdi. Tüketicilerden gelen mevcut doğalgaz ve elektrik faturalarının ödenmesi için, işletmelerin kredi taksidi, vergi ve primlerinde yapıldığı gibi, 3 aylık ötelenmesi talebi hükümet tarafından kabul görmedi. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Anadolu Ajansı’ndaki röportajında böyle bir ötelemenin gündemlerinde olmadığını söyledi. Faturaların ötelenmesi gündeme gelmese bile, mevcut fiyatların düşürülmesi gündeme gelebilir. Dünya petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle zaten enerji maliyetleri azaldı ve örneğin akaryakıt fiyatlarına yansıtılmaya başladı. Doğalgaz ve elektrik fiyatlarında ise hesaplamalar 3 ayda bir yapıldığı için, indirimler hemen fiyatlara yansımıyor. Yani, nisan ayı başında doğalgaz fiyatı ve özellikle doğalgaza dayalı üretim nedeniyle, elektrik fiyatları yeniden hesaplanacak ve zaten bir indirim yapılacak. İşte bu indirim hükümetin inisiyatif alması halinde öne çekilebilir. Hükümet istediği takdirde, sistemi bozmak istemiyorsa, yeni hesaplamalar yapılana kadar, örneğin doğalgazdaki yüzde 18’lik KDV oranını bir süre indirerek, rahatlıkla bu indirimi hemen uygulayabilir. Daha sonra hesaplama kesinleştiğinde, vergi kaybını da karşılayacak biçimde bu açığı düzeltebilir. Özellikle doğalgazda nisan ayında yapılması yerine, indirimin bir an önce yapılması tüketici açısından önemli. Çünkü nisan ayından itibaren doğalgazda fiyat indirimi, zaten havaların ısınması nedeniyle, tüketimi azalacak dar gelirlinin bütçesinde önemli bir yer tutmamaya başlayacak. Buna karşılık dar gelirlilerin bütçelerinde önemli bir yer tutan doğalgaz faturası hiç olmazsa mart ayı için hafifletilmiş olacak. Diğer kesimlere aktarılacakların yanında dar gelirlinin bir aylığına hafifletilecek faturasının önemli bir kamu kaybına yol açmayacağı da ortada. Dar gelirli için vergiden fedakârlık Burada sözünü ettiğimiz zaten yapılacak indirimin öne çekilmesiyle dar gelirlinin cebine katkı sağlamak. Kaldı ki; bir tedbir paketi açıklıyorsanız, paketin halk tarafından benimsenmesi için, zaten dar gelirlilere de doğrudan destek vermeliydiniz. Emeklilere zaten ödenecek bayram ikramiyesini 1.5 ay öne çekmek ya da kolonya dağıtmak ile paketin dar gelirli kesimi kapsadığını söyleyemezsiniz, söyleseniz bile inandırıcı olmaz. ABD’nin yaptığı gibi, bence etkisi belirsiz olsa da, herkesin cebine açıktan para koyun da denmiyor. Ama doğalgaz ve elektrik fiyatlarında gerekirse vergiden bir süre fedakârlık edip, zorunlu yüklü faturalarını düşürerek, halkın cebini küçük de olsa rahatlatmış olurdunuz. “Bizi yönetenler sadece işverenleri değil bizi de düşünüyor” algısı yaratıp, fedakârlık istediğiniz halkın tedbirlere katkısını sağlamış olurdunuz. Siz bunu yapmayıp, hiç ilgisi olmadığı halde, tedbirler paketi içine müteahhitlerin isteğiyle konut kredilerindeki oranın yükseltilmesini koyarsanız, halkın gözünde açıkladığınız paketin inanılırlığı baştan tehlikeye girmiş demektir. İndirim normalde ne olur? Enerji uzmanları, dünya petrol fiyatlarındaki düşüşün akaryakıta çabuk yansıdığını, indirimlerin başladığını hatırlatıyor. Eğer hükümet, bu düşüş öncesi ek ÖTV artırımı yapmasa ve dolar kuru yeniden artmasa idi, akaryakıt satış fiyatlarındaki düşüş daha fazla olacaktı. Doğalgazda ve elektrikte ise 3 ayda bir yeniden hesaplama yapılıyor ve nisan ayı başında bu hesaplama gerçekleşecek. Uzmanlar, Rusya’dan alınan doğalgaz, artı artan LNG ithalatı ve bu arada tahkimden gelen 200 milyon dolarlık ceza ödemesini hesaba katıp, dolardaki artışı da göz önüne alarak, normal koşullarda yüzde 10 civarında bir indirim bekliyor. Elektrikte ise hesap daha da karışık. Doğalgaza dayalı elektrik santralları son dönem fazla çalışmıyor. Hidroelektrik üretimi iyi gidiyor ama piyasa fiyatı hâlâ yüksek oluşuyor. Geçmiş yüklü sübvansiyonlar da göz önüne alındığında normal koşullarda elektrik fiyatlarında indirimin zor gözüktüğünü söylüyorlar. Sular kesilmeyecek Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “içme suyu kesinlikle kesilmeyecek” dedi. Kurum “81 il valiliğimize gönderdiğimiz koronavirüs önlemlerini içeren genelge kapsamında, belediyelerimiz ve bağlı kuruluşların içme suyu hizmetleri, su borcu da dahil olmak üzere hiçbir suretle kesintiye uğratılmayacak’ ifadelerini kullandı. l Haber Merkezi