Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1121 AĞUSTOS 2019 ÇARŞAMBA Zamlara doymadılarÇAYKUR’da 500 gr. Tiryaki Çayı’nın paketli tavsiye edilen perakende satış fiyatı 17.94’e çıktı İşçiye 2019’un ilk 6 ayı yüzde 8, memura yüzde 4 zammı reva gören hükümet, öğrenci yurtlarına yüzde 20’ye yakın zam yaptı. Çay fiyatlarına da iki ay içinde ikinci zam geldi. Kuru çayın fiyatı yeniden yüzde 15 arttı. Zamların devamı gelecek. Yerel seçimlerden bu yana iğneden ipliğe gelen fahiş zamlar dur durak bil nutlarda kullanılan doğalgaz fiyatına yüzde 14.97 oranında zam yapmıştı. Sanayide kulla miyor. Yurttaşın zamsız bir gü nılan doğalgaz fiyatındaki artış nü dahi geçmiyor. Özellikle 23 oranı ise yüzde 13.73 olmuştu. Haziran’da tekrarlanan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminden sonra hız verilen zamlara yenileri ekleniyor. Dün motorin ve benzinden sonra çay fiyatına da yüzde 15 zam yapıldı. İşçiye 2019’un ilk 6 ayı yüzde ‘Borç yapılandırılıyor’ ÇAYKUR Genel Müdür Vekili Yusuf Ziya Alim, son 2 ayda çaya yapılan ikinci yüzde 15’lik zam ile ilgili “Sonuçta başka ürünlerle karşılaştırıldığında yüzde 30 zam yine de mali 8, memura yüzde 4 zammı reva gören hükümet, öğrenci yurtlarına yüzde 20’ye yakın zam yap yetlerin altında kalıyor” dedi. Bloomberg HT’ye konuşan Alim, ÇAYKUR’un geçen yıl 657 mil tı. Çay fiyatlarına da iki ay için yon TL zarar açıkladığını hatır de ikinci zam geldi. latarak, “Kredi faiz oranları çok 17.94 liraya çıktı yüksek. İnşallah bu faiz oranları düşerse biz de borçları yeniden Çay İşletmeleri Genel Müdür yapılandırırız. Sanırım bilanço lüğü (ÇAYKUR) kuru çay fiya daki düzelme önümüzdeki sene tına yüzde 15 zam yaptı. Geçen ye kalır” dedi. ÇAYKUR özerk haziran ayında da çaya yüzde bir yapıda olsa da çalışmalarının 15 zam gelmişti. 500 gr Tirya ve ödemelerinin Hazine’ye bağ ki Çayı’nın paketli tavsiye edilen lı şekilde devam ettiğini kayde perakende satış fiyatı 17.94’e den Alim, isteklerinin sermaye çıktı. 1 kilogram turist çayının artırımı yönünde olduğunu, bu tavsiye edilen perakende satış fi nun için Hazine’den talepte bu yatı 36.07 TL oldu. lunduklarını söyledi. Alim, “Kre Seçimin hemen ardından mo di ve faizlerinden kurtulabilmek torine 22 kuruş, şekere yüzde 16 için en az 11.5 milyar liralık ve elektriğe de yüzde 15 zam ya sermaye artışına ihtiyaç var” de pılmıştı. BOTAŞ da geçen ay, ko di. l Ekonomi Servisi Yurt fiyatları yüzde 20 arttı OZAN ÇEPNİ Yüz binlerce öğrenci için yurt bulma çilesi yeniden başladı. Hükümet, öğrenci yurtlarına yüzde 20’ye yakın zam yaptı. Buna göre, Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun (KYK) en düşük yurt ücreti 200 lira oldu. Her şehre üniversite kurmak ile övünen hükümet, ev kiraları yüksek olduğu için yurtlara yönelen öğrencilerin cebini de zora soktu. Ailelerin maaşlarına zam yapılmazken, öğrencilerin barınması söz konusu olduğunda zam enflasyonu katladı. Devlet yurtlarının yetersizliklerine karşın “tarikat ve cemaatlerin yurtlarına gitmek istemeyen öğ renciler” yüzde 20’ye varan zamlı fiyatlarla karşılaştı. Yeni ücret tarifesine göre, en düşük yurt ücreti 168 liradan 200 liraya çıkarıldı. 20192020 yılında 6 veya 8 kişilik odalarda kalacak en düşük yurt ücretlerine yapılan zam oranı yüzde 19’un üzerine çıktı. Öğrencilerin zamanında yatırılmayan yurt ücretlerine veya yurtta yapacakları zarara karşılık olarak alınan güvence bedeli de en düşük yurt modelinde 224 liradan 273 liraya çıkarıldı. Geçen yıl 180 lira olan yurtların ücreti 215 lira, 213 lira olanlar 250 lira, 237 lira olanlar 280 lira, 258 lira olanlar 310 lira olarak belirlendi. Devlet yurtlarında en yüksek 285 lira olan yurt modelindeki yatak ücreti de zamlı tarifede 340 liraya yükseldi. Bu yurtların güvence bedeli 380 liradan 465 liraya yükseltildi. Kıbrıs’taki devlet yurtları için ise zam yüzde 30’un üzerine çıkartılarak 300 lira olan ücretler 400 lira olarak belirlendi. Boş yatak azaldı KYK Genel Müdürlüğü’ne yurt başvuru süresi 26 Ağustos’ta sona erecek. Geçen yıl 427 bin 152 başvurudan sadece 381 bin 852 öğrenci yurtlara yerleştirilebildi. KYK yeni dönemde kullanılacak 244 bin 743 boş yatak bulunduğunu açıkladı. l ANKARA Hükümetin, özel bankaları kredi büyümesine zorlamasıyla dolar/TL bir ayın zirvesine yükseldi Kurun ateşi sönmüyor Özelin kredi borcu 214.1 milyar dolar Özel sektörün yurtdışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu, Haziran 2019’da 2018 yıl sonuna göre 7.8 milyar dolar azalarak 201.7 milyar dolar oldu. Özelin kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç) ise 3 milyar dolar azalarak 12.4 milyar dolara geriledi. Sektör dağılımı incelendiğinde, haziran sonu itibarıyla, 201.7 milyar doları tutarındaki uzun vadeli toplam kredi borcunun yüzde 47.6’sını finansal kuruluşların, yüzde 52.4’ünü finansal olmayan kuruluşların borcu oluşturdu. Aynı dönemde, 12.4 milyar dolar tutarındaki kısa vadeli toplam kredi borcunun yüzde 72.9’unu finansal kuruluşların, yüzde 27.1’ini finansal olmayan kuruluşların borcu oluşturdu. l Ekonomi Servisi Gelen sermaye azaldı, giden arttı Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) yaptığı çalışmaya göre, Haziran 2019’da Türkiye’ye giren net doğrudan yatırımlar geçen yılın aynı ayına göre 471 milyon dolar azalarak 581 milyon dolar oldu. Haziran 2019 verileri Mayıs 2019 verileriyle karşılaştırıldığında, Türkiye’den yurtdışına giden yatırımlarda artış gerçekleşirken, Türkiye’ye gelen yatırımlarda düşüş kaydedildi. Haziranda yurtiçindeki yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları 414 milyon dolarlık toplam sermaye yatırımlarının 94 milyon doları “finans ve sigorta faaliyetleri” sektöründe gerçekleşti. Söz konusu yatırımların yüzde 85’i Avrupa ülkelerine gitti. Haziranda Türkiye’ye gelen sermaye yatırımlarının yüzde 66.3’ü de “finans ve sigorta faaliyetleri” sektöründe gerçekleşti. Yurtdışındaki yerleşiklerin Türkiye’ye yaptıkları 697 milyon dolarlık sermaye yatırımının yüzde 84’ü Asya ülkelerinden geldi. l Ekonomi Servisi Asya’da yeniden kriz alarmı Asya borç krizinin üzerinden yirmi yıldan fazla süre geçmesinin ardından küresel danışmanlık şirketi McKinsey&Co., borç krizinin yeniden yaşanabileceğine ilişkin sinyallerin kaygı verici olduğu konusunda uyarıda bulundu. Şirketin ağustos raporuna göre, Asya’da borçluluğun artması, geri ödemelerde zorluk, bankaların kırılganlığı ve gölge bankacılık uygulamaları endişe yaratıyor. Raporda, “Biriken baskının kriz tetiklemek için yeterli olup olmadığı belirsiz ancak hükümetler ve işletmeler olası sorunları gözleme li” ifadelerine yer verildi. Asya Pasifik bölgesinde 23 binden fazla şirketin bilançosunu inceleyen McKinsey, Asya’nın büyük bölümünün borç yükümlülüklerini yerine getirmede “önemli ölçüde zorluk çektiği” sonucuna ulaştı. Danışmanlık şirketinin bulgularına göre Çin ve Hindistan gibi ülkelerde borç baskıları 2007’den beri artıyor. Öte yandan, ticaret savaşları ve küresel ekonomideki yavaşlama, Asya ekonomilerini derinden etkiliyor. ABD Başkanı Donald Trump ile ABD Merkez Bankası (Fed) arasındaki atışma devam ediyor. Trump, Fed’i faizleri 100 baz puan düşürmeye çağırırken, Boston Fed Başkanı Eric Rosengren, Fed’in faiz indirimlerine devam etmesi konusundaki muhalefetini sürdürdü ve yavaşlayan ticaret ve küresel ekonominin ABD ekonomisi üzerinde kayda değer bir olumsuz etkisinin olacağı konusunda ikna olmadığını söyledi. Fed Başkanı Jerome Powell’ın Kansas City Fed’in cuma günkü yıllık Jackson Hole toplantısında vereceği mesajlar ABD para politikasının yönüne ilişkin ipucu verebilir. TCMB’nin “zorunlu karşılık” sistemini değiştirerek kredi büyümesini teşvik etmesi ve Suriye’de artan gerginlikle TL değer kaybetti. Dün güne 5.64 seviyelerinden başlayan dolar/TL kuru, 5.7485 ile son bir ayın zirvesine çıktı. Kurban Bayramı tatili öncesinde 8 Ağustos’ta 5.44’e kadar gerileyen kur, 12 günde 30 kuruş arttı. Avro/TL kuru da dün 6.25’ten 6.37 seviyelerine kadar hızlı bir yükseliş kaydetti. TL, Bloomberg tarafından takip edilen 24 gelişen piyasa arasında yüzde 2.4 civarında düşüşle hafta başından bu yana dolar karşısında en fazla değer kaybeden para birimi oldu. Özel bankalara ceza TL’deki sert değer kaybında, Merkez Bankası’nın (TCMB) kredi büyümesini teşvik eden zorunlu karşılık (ZK) adımı ve artan jeopolitik endişeler etkili oldu. TCMB, ZK oranlarını ve ZK’lere ödenen faizleri/nemaları TL kredilerin yıllık büyüme oranı ile ilişkilendiren yeni bir sisteme geçtiğini açıklamıştı. Yeni sistem, yüksek kredi büyümesine imza atan kamu bankalarını ödüllendirirken, sorunlu kredilerin ağırlığı nedeniyle yeni kredi vermekte zorlanan özel bankaları cezalandırıyor. TCMB’nin ZK kararı öncesi 5.5950 seviyesinde işlem gören dolar/TL karar sonrası dün 5.6585’e kadar yükselmişti. l Ekonomi Servisi Siyez buğdayı pazar bulamadı Kastamonu’da geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan ve ‘Hitit buğdayı’ olarak anılan siyez buğdayı, pazar bulamayınca satılamadı ve tarlada kaldı. Kastamonu Seydiler’de 10 yıldır siyez üretimi yaptığını ifade eden çiftçi Mehmet Doğan, “150 dönüm yerim vardı, bunun hepsine siyez ektim. Bu yıl özellikle pazar sorunu yaşıyoruz. Ürünü satamadık, elimizde kaldı. Emeğimizin karşılığını almak istiyoruz” dedi. Seydiler İlçe Tarım ve Orman Müdürü Orhan Çanakçı ise, bu ürünün Kastamonu’da coğrafi işaret almasının ardından diğer illerde de ekimine başlandığını, bunun da Kastamonu’daki çiftçiyi olumsuz etkilediğini aktardı. l İHA Konut satışları yüzde 17.5 düştü Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temmuz verilerine göre, konut satışları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17.5 azalarak 102 bin 236 oldu. Konut satışlarında, İstanbul 17 bin 276 konut satışı ve yüzde 16.9 ile en yüksek paya sahip oldu. Konut satış sayısının düşük olduğu iller sırasıyla 10 konut ile Ardahan, 15 konut ile Hakkâri ve 66 konut ile Şırnak oldu. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 57 azalış göstererek 13 bin 64 oldu. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 12.8 olarak gerçekleşti. Yabancıya 4 bin 192 İlk defa satılan konut sayısı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 32.4 azalarak 38 bin 931 oldu. Toplam konut satışları içinde ilk satışın payı yüzde 38.1 oldu. Türkiye genelinde ikinci el konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 4.5 azalış göstererek 63 bin 305 düzeyine geriledi. Yabancılara yapılan konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 46.7 artarak 4 bin 192 oldu. Öte yandan, dünyada faizlerin gerilemesiyle birlikte ilk kez bir banka negatif faizli ipotekli konut kredisi uygulaması başlattı. Danimarka’nın üçüncü büyük bankası Jyske Bank, yüzde 0.5 faizle 10 yıllık konut faizi vereceğini açıkladı. l Ekonomi Servisi The Bo Viera mühürlendi Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ve beraberindeki heyet, Bodrum’da kıyı ve koylardaki kaçak yapılaşma ve çevre temizliğine ilişkin denetimlerde bulundu. Bakan Kurum, son zamanlarda mimari yapısıyla eleştirilen ve Cumhuriyet gazetesinin gündeme getirdiği Bodrum Gündoğan’daki tartışılan The Bo Viera projesinin de aralarında bulunduğu 8 projenin mühürlendiğini açıkladı. Kurum’un verdiği bilgilere göre imar planına ve yapı ruhsatlarına aykırı yapılaşmanın olduğu projeler, Yalıkavak’ta 75 konut, Gündoğan’da 90 odalı otel ve 330 konut, Gölköy’de 116 konut, Yalıkavakta 350 konut, otel ve kıyı yapıları, Göktürkbükü’nde 50 adet konut ve otel, Yalıkavak’ta 70 adet konut, Gümbet’te 131 konut ve Yalıçiftlik’te 400 adet konuttan oluşuyor. Toplamda 1611 konut ve 4 otel inşaatının durdurulduğunu anlatan Kurum, “İmara ve yapı ruhsatlarına aykırılıkların giderilmesi için firmalara bir ay süre verildi. Eğer giderilmezse biz valilik aracılığıyla gidereceğiz. İmar Kanunu gereği yıkım ve para cezası uygulaması da yapılacak” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Alper Gökgöz Tasarruf sahipliği yüzde 13.4’e indi ING Türkiye’nin, Tasarruf Eğilimleri Araştırması’nın 2019 yılı ikinci çeyrek sonuçlarına göre kentsel nüfusta tasarruf sahipliği oranı, önceki çeyreğe göre 0.8 puan azalarak yüzde 13.4’e geriledi. Bu gerilemede, bir yandan kurların seyri ve enflasyondaki olumlu gelişmelerin “ihtiyat saikiyle tasarruf etme ihtiyacı”nda düşüş yaratması, diğer yandan da belirgin hale gelen gelir yetersizliği etkili oldu. Tasarruf edenler içinde düzenli tasarruf yapanların oranı yüzde 63’ten yüzde 70’e yükseldi. Tasarruflarda TL cinsi vadeli hesapların payının artışa geçerek yüzde 30’dan yüzde 36’ya yükselmesi dikkat çekti. Yine bu dönemde bireysel emeklilik fonlarına tasarruf yapanların oranı yüzde 32’den yüzde 28’e, yastıkaltı altın ve nakit tasarruflar da yüzde 24’ten yüzde 19’a geriledi. ING Türkiye Genel Müdür Yardımcısı Alper Gökgöz, tasarruf sahipliğinin sürdürülebilir büyüme için önemine işaret etti. l Ekonomi Servisi Tarım bakanı yapılan nohut ithalatını unuttu Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, geçen yıl bakliyatta gümrük vergisinin sıfırlanması ve yapılan ithalata rağmen “2018”de 630 bin ton nohut üretimi gerçekleşmiş olup, nohut ithalatı yapılmamıştır” dedi. Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, geçen yılki nohut üretimi bir önceki seneye göre yüzde 3 düşüşle 630 bin ton oldu. Arjantin, Meksika ve Hindistan’dan alınan toplam 93 bin ton ithal nohuta ise 118 milyon dolar ödendi. Ancak Pakdemirli’nin, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in soru önergesine verdiği yanıtta 2018’de nohut ithalatının yapılmadığını söylemesi kafa karışıklığına yol açtı. Gürer, “Hangi veri doğru? Tüketici hâlâ pahalı ürün alıyor, bu da yetmezmiş gibi Tarım ve Orman Bakanı, ne kadar nohut ithal edildi bilmiyor” dedi. l Ekonomi Servisi Elde kalan tütünler 66 kuruş farkla satılacak Geçen yıl sözleşmeye bağlanmaksızın üretilen tütünlerle, sözleşme yapılmasına rağmen fazla üretilmiş ve satın alınmayan tütünlerin açık artırma yöntemiyle pazarlanmasına esas oluşturacak açık artırma başlangıç fiyatları belirlendi. 2018 ürünü A Grad tütün, 2017’ye göre 4 liralık farkla satılabilecekken, B Grad tütündeki fark 2.5 lira, kapa tütün için 1.8 lira, duble kapa için de yalnızca 66 kuruş ila 1 lira arasında. Buna göre, A Grad tütünde açık artırma başlangıç fiyatları Karadeniz ve Marmara bölgeleri için 16.76 lira, Ege Bölgesi için 16.43 lira, Doğu Anadolu Bölgesi için 14.92 lira, Güneydoğu Anadolu Bölgesi için de 14.25 lira olarak kararlaştırıldı. l Ekonomi Servisi