Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 9 OCAK 2019 ÇARŞAMBA 11 Seçim yatırımı tam gaz31 Mart’taki yerel seçimlere sayılı günler kala AKP yine oy kapmak için harekete geçti Erdoğan, seçim nedeniyle kesenin ağzını açtı. Sosyal yardım alanlara elektrik bedava. Kredi kartı borçları için Ziraat Bankası kredi verecek Türkiye ekonomik kriz altında yerel seçime giderken, AKP de seçim yatırımlarına ağırlık verdi. Yurttaş temel ihtiyaçlarını bile karşılayamazken, yaklaşık 2.5 milyon kişi sadece kredi kartı borcu nedeniyle takibe düşerken, her ay sadece İstanbul Avrupa yakasında yaklaşık 90 bin abone elektrik faturasını ödemekte zorlanırken Hükümet bunlara kulak tıkamıştı. Ancak, seçime sayılı günler kala AKP yine oy kapmak için harekete geçti. Borca battılar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AKP’nin grup toplantısında yine mali disiplini hiçe sayarak yine kesenin ağzını açtı. Erdoğan, “Bütçe disiplininden, tasarruflardan, yapısal reformlardan taviz vermeden bu yolu yürüyeceğiz” dese de, açıklanan her harcama ve teşvik kaynaklarının belirsizliği ve ilgili kurumlara getireceği yükler açısından önemli riskler de barındırıyor. Erdoğan’ın dün açıkladığı seçim yatırımları ise şöyle: 1 Düzenli sosyal yardım alanların aylık 150 kilovatsaate (kWh) kadar elektrik harcamalarını (ortalama 80 lira) devlet üstlenecek. Bu yardımı alan hane sayısı 2.5 milyonun üzerinde. Oysa Elektrik Mühendisleri Odası’na göre ise 4 kişilik bir ailenin aylık minumum elektrik harcama Patrona İşsizlik Sigortası indirimi Çok tehlikeli sınıfta yer alan, 10’dan fazla çalışanı bulunan ve son 3 yıl içerisinde ölümlü ve sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası bulunmayan işyerlerinde, çalışanların işsizlik sigortası işveren payı bir sonraki takvim yılından geçerli olmak üzere 3 yıl süreyle yüzde 2 yerine yüzde 1 olarak alınacak. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, işyerlerinin bu uygulamadan yararlanması için “İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyoneli” görevlendirmesi gerektiğini söyledi. Selçuk, “1 Ocak itibarıyla devreye giren teşvik sistemi ile birlikte işverenlere çalışan başına asgari 25.58 lira, azami 191.88 lira teşvik desteğini sağlamayı hedefliyoruz” dedi. Selçuk ayrıca bu kapsama giren işyerlerinin SGK sistemi aracılığıyla belirleneceğini, herhangi bir başvuruya gerek kalmaksızın otomatik olarak sisteme dahil edileceğini bildirdi. l ANKARA sı 230 kWh ve bugünkü fiyatlarla 140 lira. 2 Ziraat Bankası, kredi kartı borcunu ödemekte güçlük çeken kişilerin, tüm bankalara ait bu tür borçlarını “Birleştiren İhtiyaç Kredisi’ vererek tek çatıda toplayacak. 24 aya kadar aylık faiz yüzde 1.10, 60 aya kadar yüzde 1.20 olacak. Ancak Ekim 2018 itibarıyla Türkiye’de 25.6 milyon kişinin bireysel kredi kartı var. Geçmiş yıllarda dikkate alındığında 2 milyon 485 bin 148 kişi kredi kartı borcunu ödememiş durumda. Aralık sonu itibarıyla da toplam bireysel kredi kartı borcu 102.4 milyar lira. Bunun 6.1 milyar lirası batık durumda. Batık kredi kartı borcu oranı ise yüzde 6. Bu oranın artması bekleniyor. 3 Ekonomik kriz nedeniyle hem satış hem tahsilat hem finansman bulma sorunu yaşayan esnaf ve sanatkâra ise Halkbank aracılığıyla işletme ve yatırım kredisi kapsamında 22 milyar lira verilecek. Bundan yaklaşık 350 bin esnafın yararlaması bekleniyor. 4 500 ve üzeri sigortalı çalıştıran işyerleri için 3 puan olan sigorta prim teş viki 5 puana çıkarıldı. 500’ün altı sigortalı çalıştıran yerler için ise 5 puan uygula ması sürecek. Ziraat Bankası aracılığıyla çift çi borçlarına yıllık yüzde 11 faiz oranı uygulanarak 1 yıla kadar vadelendirme imkânı getirildi. Çiftçiye yapılacak fark ödeme leri de buğday, mısır ve çeltik te 550 milyon lira, buzağı desteği ödemeleri 525 milyon lira, çiğ süt deste ği ödemeleri 340 milyon lira, yem bit kilerinde 269 milyon lira ola cak. Toplam da 2 milyar lirayı aşacak. l Ekonomi Servisi Recep Tayyip Erdoğan Vergi düşürülmeli Sosyal yardım alanların elektrik faturasının belli kısmının ödeneceğiyle ilgili açıklamaları değerlendiren Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İstanbul Şubesi Başkanı Erol Celepsoy, 4 kişilik bir ailenin aylık minimum elektrik tüketiminin 150 değil 230 kWh olduğunu, bunun da 140 TL’ye geldiğini söyledi. Dar gelirlilere elektriğin düşük fiyattan satılmasını ya da tükettikleri elektriğin bir bölümünün devlet tarafından karşılanmasını yıllardır talep ettiklerini belirten Celepsoy, bunun sadece seçim dönemi için değil sürekli geçerli olması gerektiğini dile getirdi. Celepsoy ayrıca, elektrik faturalarındaki TRT payı, enerji fonu ve belediye payının kaldırılmasını, ayrıca KDV’nin yüzde 18’den yüzde 8’e düşürülmesini talep etti. Çiftçiye değil yandaşa kredi Kuruluş amacı çiftçiyi desteklemek olan Ziraat Bankası, son yıllarda kaynaklarını farklı sektörlerde kullandırdığı için eleştiriliyor. Bankanın son dönemde eleştiri konusu olan tarım dışı kredi hamlelerinden bazıları şöyle: 4 Doğan Medya Grubu’nun Nisan 2018’de Demirören Medya Grubu’na satışında 675 milyon dolarlık kredi Zira at Bankası’ndan temin edilmişti. İlk 2 yılı geri ödemesiz 10 yıl vadeli kredide faiz oranının da piyasa ortalamasının altında olduğu iddia edilmişti. 4 Aralık 2018’de Ziraat Bankası düşük faizli konut kredisi kampanyası başlattı. Bankanın aktif olarak çalışmakta olduğu müteahhitlerin projelerinden konut satın alacak kişilere aylık yüzde 0.98 faiz oranı ve 120 aya va ran vade seçenekleriyle 500 bin liraya kadar konut kredisi kullanma imkânı sunuldu. Yüzde 1.78’lik faizin yüzde 0.8’lik bölümü müteahhitlere yansıtıldı. Konut kredisinde piyasa ortalaması şu an yüzde 2.3 seviyelerinde. 4 Ziraat Bankası, futbol kulüplerinin toplam 14.5 milyar TL’lik borçlarının yeniden yapılandırılmasında da öne çıkan banka olacak. Dolar 5.50’yi aştı Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın grup toplantısında ABD’ye yönelik olarak yaptığı konuşmanın ABD ile ilişkilerin tekrar bozulabileceği endişesi yaratmasıyla yönünü yukarı çeviren dolar/TL 5.50 seviyesini aştı. Güne 5.38 seviyelerinden başlayan dolar/TL, 5.5022 seviyesini gördü. Avro/TL kuru da 6.16’dan 6.30 seviyelerine sıçradı. TL, gelişmekte olan para birimleri içinde yüzde 2 ile en fazla değer kaybeden para birimi oldu. Bir bankacı, “Genel olarak sınıra ilişkin yapılan açıklamalar TL üzerinde korku satışı yaratıyor. Gelişmekte olan piyasalardaki bozulma da denk geldi. ABD ile ilişkilerin bozulma riski daha sert fiyatlama yaratır” yorumunu yaptı. Öte yandan, Hazine nakit dengesi aralıkta 23.7, 2018’de 70.4 milyar TL açık verdi. Büyüme dip yapacak İnsani geçim için 3 bin 67 lira şart Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Karahan, “İstanbul için iki çocuklu bir ailenin çalışanının alması gereken asgari düzeyde İnsani Geçim Ücreti (İGÜ) 2 bin 781 liradır. İki çocuklu, eşi çalışmayan bir bireyin alması gereken AGİ 286 lira. Toplamda 3 bin 67 lira İstanbul’da İnsani Geçim Ücreti’nin karşılığı. Yani devletin açıklamış olduğu asgari ücretle Türkiye ortalaması arasında yaklaşık yüzde 20’lik bir fark var” dedi. Karahan, insanların sahip olduğu temel hak ve hürriyetler kadar, çalışanlar açısından onurlu bir yaşam sürdürebilmek için emeklerinin karşılığı almaları gereken insani geçim ücretinin de bir hak olduğunu söyledi. Karahan, İGİAD’nın belirlediği İGÜ’nün bireyi değil, iki çocuklu bir ailenin onurlu yaşayabileceği, insanca geçinebileceği aylık asgari geçim ücretini esas aldığını anlattı. l Ekonomi Servisi Dünya Bankası, Türkiye için büyüme tahminini bu yıl için 2.4 puanlık düşüşle yüzde 1.6’ya çekti Bunun adı ekonomik kriz Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, Diyarbakır, Van, Şanlıurfa ve Mardin’de ekonomik krizin röntgenini çekti. Buna göre, gideri karşılayamayanların oranı yüzde 48.8, ihtiyaçlarını karşılamaktan vazgeçenlerin oranı yüzde 83.4, aile içi şiddet arttı diyenlerin oranı yüzde 58.6’yı buldu. Araştırmaya katılanların yüzde 88.6’sı Türkiye’de yaşanan durumu “Ekonomik kriz” olarak tanımladı. “Hane aylık geliriniz ihtiyacı nızı karşılamaya yetiyor mu” sorusuna yüzde 48.8 ‘hayır’ yanıtı verdi. “Son 6 ayda almaktan vazgeçtiğiniz ihtiyaçlar var mı” sorusuna yüzde 83.4 gibi büyük bir kesim “Evet” yanıtını verirken, yüzde 16.6’sı ise “Hayır” dedi. Mevcut ekonomik durumun günlük hayatını etkilediğini vurgulayan yüzde 93.9’luk gibi büyük bir kesimin yüzde 72.2’si “Temel gıda malzemelerini almakta zorlandığını” ifade etti. l Ekonomi Servisi Dünya Bankası, 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ilişkin küresel büyüme beklentilerini düşürdü. Dünya Bankası’nın “Küresel Ekonomik Görünüm” raporunda, 2018 sonuna ilişkin küresel büyüme tahmininin yüzde 3.1’den yüzde 3’e, 2019 için yüzde 3’ten yüzde 2.9’a çekildiği bildirildi. Raporda, 2020’ye ilişkin küresel ekonomik büyüme tahmininin yüzde 2.9’dan yüzde 2.8’e düşürüldüğü, 2021’de ise küresel büyümenin yüzde 2.8 seviyesinde gerçekleşmesinin beklendiği kaydedildi. Raporda, Türkiye’nin 2018’e ilişkin büyüme beklentisinin 1 puanlık azalışla yüzde 3.5’e, 2019’da 2.4 puanlık düşüşle yüzde 1.6’ya çekildiği, 2020’de 1 puanlık azalışla yüzde 3’e çekil diği, 2021 yılı ekonomik büyümesinin ise yüzde 4.2 seviyesine yükselmesinin öngörüldüğü kaydedildi. Enflasyon uyarısı Türkiye’de bu yıl ekonomik aktivitenin yavaşlamasının beklendiği aktarılan raporda, yüksek enflasyon, yüksek faiz oranları, düşük güven seviyesi, azalan tüketim ve yatırımlar nedeniyle ekonomik büyümenin 2019 sonunda yüzde 1.6 seviyesinde gerçekleşmesinin öngörüldüğü vurgulandı. Gelişmekte olan ekonomilerin 2018 sonuna ilişkin büyüme tahmininin yüzde 4.5’ten yüzde 4.2’ye, 2019 için yüzde 4.7’den yüzde 4.2’ye, 2020 için yüzde 4.7’den yüzde 4.5’e çekildiği anlatıldı. l Ekonomi Servisi Algoritma Geçen hafta boyunca küresel ekonomilerde borsalar şiddetli bir sarsıntı geçirdi. Ekonomik temel göstergelerin (piyasa yorumcularının deyimiyle, “fundamentallerin”) açıklamakta yetersiz kaldığı bu olguda, nihayetinde bir suçlu bulundu: Algoritmalar. “Algoritma” kavramı ile, finansal işlemlerin bilgisayar programlama yazılımları ile insan algısını ve karar alma hızının çok çok üstünde gerçekleştirilmesi kast edilmekte. Milyonlarca finansal fiyat sinyalini bir çırpıda değerlendirecek ve finansal kârı anında değerlendirecek işlemleri gerçekleştirebilecek hızda alsat komutlarını verebilecek yazılımlardan bahsediyoruz. Finansal sistemin, doğası gereği, piyasadaki kararların hızlı ve kısa sürede alınması gerekiyor. Böylelikle küresel finansal sistem hiperakışkan bir niteliğe bürünmüş durumda. Dolayısıyla, finans piyasalarında en küçük bir fırsatı dahi değerlendirmek üzere programlanmış olan “algoritmalar”, ekonomilerin temel göstergelerini, uluslararası siyasi konjonktürü ve/ veya sosyal politika gerçeklerini (insan faktörü diye özetleyelim) hiç göz önüne almadan, soğukkanlılıkla aldıkları kararlar ile aslında büyük çaplı oynaklıkların, belirsizliklerin ve dolayısıyla istikrarsızlığın da ana kaynağını oluşturuyorlar. Öyle ki, veriler küresel ekonomide döviz piyasalarında bir günde gerçekleştirilen işlem hacminin 5 milyar dolara ulaştığını; ve örneğin, ticaret akımlarında bir yılda kullanılan döviz işlemlerinin neredeyse yüz misline ulaştığını belirtiyor. Bu gerçek bundan neredeyse on yıl önce Financial Times gazetesinin bir manşetini hatırlatmakta. Financial Times, 2008’deki bir nüshasında söz konusu algoritma kodlarından birisini okuyucularıyla paylaşıyor ve okuyucularını şu sözlerle uyarıyordu: “Eğer bu satırı okumakla meşgulseniz, çok geç kaldınız!”. Söz konusu algoritma satırını Türkçeleştirerek aşağıda aktarıyorum: “Sembol tıkla = ‘MAN’ ülke ‘xxxx” cusip = 56418H100” isin = ‘xxx56418H1005’ / sembol işaretdeğiştir = ‘+’ caltype = ‘yüzde’ 2.5 / fiyat değerini değiştir = ’44.52’” Evet, hâlâ yukarıdaki satırı okumakla meşgulseniz gerçekten çok geciktiniz; milyarca dolar siz bunları okumakla meşgulken bir ülkeden diğerine aktarıldı bile. Bu işlem sonucunda risk primleri yeniden hesaplandı, reel getiri oranları şekillendi ama daha da en önemlisi, döviz piyasalarındaki dengeler yeniden düzenlendi. Böylesine hiperakışkan bir mali akımlar dünyasında, makroekonomik istikrarın önündeki en büyük engel gene “piyasaların” ta kendisidir. Kapitalizmin anarşik yapısının ve özünde istikrarsız bir sistem oluşunun kaynağı da burada yatmaktadır. Otopark ve bagaj taşıma ücretine zam Havalimanlarının 2019 otopark tarifeleri de belli oldu. Şubat ayı sonuna kadar otoparkı ücretsiz olan İstanbul Havalimanı’nda otomobiller için kapalı otoparkın bir saatlik fiyatı 19.75 TL’den 21 TL’ye, bir günlük fiyatı ise 60 TL’den 63 TL’ye çıktı. Otomobiller için İstanbul Havalimanı’nda kapalı otoparkın bir aylık abonman fiyatı da 423 TL’den 444 TL’ye yükseldi. Böylece İstanbul Havalimanı’nın otopark fiyatları, ilk tarife hiç kullanılmadan zamlanmış oldu. Havalimanlarında porter olarak adlandırılan bagaj taşıma görevlilerinin 2019 yılı ücret tarifeleri de belli oldu. İstanbul Havalimanı’nda el bagajları için adeti 8.50 TL’den 10 TL’ye, valiz için adeti 13 TL’den 15.50 TL’ye, kargo bagaj ücreti ise adeti 26 TL’den 31 TL’ye çıktı. İstanbul, Antalya, Adnan Menderes, Muğla Dalaman, Milas Bodrum Havalimanı terminallerinde elde edilen bagaj taşıma gelirlerinin yarısı Devlet Hava Meydanları İşletmesi’ne ödenecek. l Ekonomi Servisi Nissan’ın eski CEO’su hâkim karşısına çıktı Japonya’da, kazancını düşük göstermekle suçlanan Nissan’ın eski Üst Yöneticisi (CEO) Carlos Ghosn, ilk kez halka açık duruşmada hâkim karşısına çıktı. Ghosn, savunmasında “masum olduğunu” söyledi. Ghosn, herhangi bir suçu olmadığını savundu ve Japon otomobil üreticisine mali zarar verdiği yönündeki suçlamaları reddederek, “Savcıların iddialarının aksine, şirketten el altından hiçbir ödeme almadım” diye konuştu. l Ekonomi Servisi C MY B