Catalog

1 TEMMUZ 2005 CUMA CUMHURİYET HiJvf_/11U1VJJ. ekonomi(S cumhuriyet.com.tr Önemli ihraç ürünlerinde engellerin sürmesi nedeniyle yaş sebze ve meyve üreticisi ve ihracatçı düş kınklığı yaşadı Rusya'yla pürüzsürüyor • Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, dün Türkiye-Rusya Karma Ekonomik Komisyon Eşbakanı ve Rusya Sanayi ve Ekonomi Bakanı Viktor Hristenko ile bir araya gelerek kuru ve yaş meyve-sebzeye uygulanan yasağın kaldınlması konulannı ele aldı. • Tüzmen, gümrükler arasında yeşil koridor oluşturulması önerisinde bulundu ve uzmanlartn Türkiye'de inceleme yapmalan konusunda anlaştıklannı i ifadeetti. AHMET ŞEFtK TRABZON - Rusya'nın Tür- kiye'ye uyguladığı ambargonun ardından Tanm Bakanlığı tara- fından yapılan "thracat yasağı kaldınldı. 136 üründen 109 ta- nesine ihraç izni çıkü" açıklama- smın "ihracat krizinin çözüldü- ğü anlamına geünediği'' öne sü- rüldü. Doğu Karadeniz thracat- çılar Birliği Başkanı Ahmet Hamdi Gürdoğan, asıl ihraç mallannın hâlâ yasak kapsamın- da olduğunu belirfti ve Rus he- yetinin Trabzon'a geleceğini, Tanm Bakanlığı uzmanlan ile toplantı yapacaklannı açıkladı. En önemli ihraç ürünlerinde ya- sak karannın sürmesi başta An- talya olmak üzere Akdenizli yaş sebze ve meyve üreticisini hayal kınkhğına uğrattı. Rusya'nın Türkiye'den aldığı yaş meyve ve sebze ithalatını durdurmasının üzerinden üç haf- ta geçmesinden sonra, Tanm ve B A L I K S O R U N U D O N D U R U L D U MURATİLEM ATİNA - Türkiye ile Yunanistan arasında son beş yıl içinde giderek boyut kazanan karşılıklı ticaret hacminin daha da arttınlması yönünde yeni anlaşmalara imza atıldı, ancak Egeli balık yetiştiricilerinin mağdur olmasına neden olan ihracat engelleri konusunda gelişme kaydedi- lemedi. KEK olarak adlandınlan Karma Eko- nomik Komisyon toplantılan sonrasında Tür- kiye'den Dış Ticaret Müsteşan luncerKayalar ile Yunanistan'dan Dışişleri Bakan Yardımcısı EvripidisStilyanidis 3. dönem protokolüne im- za koydular. Toplantılarda özellikle Egeli kü- çük yetiştirici ve üreticilerin mağdur olmasına neden olan adalarda laboratuvar açılması ko- nusuna da değindiklerini söyleyen Kayalar, bu konu hakkında önümüzdeki dönem bir dizi ge- hşme beklediklerini vurguladı. Türkiye'ye her geçen gün birçok yeni Türk firmasının girdi- ğini de ifade eden Dış Ticaret Müsteşan. bu sa- yının 150'yi aşöğına dikkat çekti. Orman Bakam Mehmet Mehdi Eker, Rusya ile krizin çözüldü- ğünü, 136maldan 109'unda ya- sağın kalktığını, diğer ürünler için de görüşmelerin süreceğini söylemişti. Ancak, yasağın kaldınldığı mallar içinde Türkiye'nin satı- şında önemli yer tutan ürünler bulunmuyor. Böylece bazı ürün- lerde yasak kaldınlmasına kar- şın ihracat açısmdan yüzde 90'lar ölçüsünde krizin sürdüğü bildirildi. Doğu Karadeniz thra- catçılar Birliği Başkanı Ahmet Hamdi Gürdoğan, yasağın sür- dügünü söyledi. Rus yetkililerin Trabzon'a geleceğini ve Tanm Bakanlığı yetkilileriyle gerekli görüşmeleri yapıp incelemeler- de bulunacaklannı belirten Gür- doğan, dığer 27 üründe de yasa- ğın bir an önce kaldınlmasını is- tedi. Bu arada, görüşmelerin ardın- dan ihraç yasağı kalkan ürünler arasında yaş sebze ve meyvenin de olduğunu düşünen üreticinin umudu başka bahara kaldı. îhra- cı serbest bırakılan ürünler ara- sında kabuklu yiyecekler statü- sündeki muz dışında yaş sebze ve meyvenin olmadığı anlaşıldı. KARŞILAMA ORANI DÜŞTÜ Dış ticarette rekor açık Ekonomi Servisi- Türkiye mayısta 4.1 mılyar dolarla aylık bazda rekor dış ticaret açığı verdi. Önceki aylarda genellikle yüzde 60'ın üzerinde seyreden ihracatın ıthalatı karşılama oranı yüzde 58.2'ye kadar düştü. Devlet Istatistik Enstitüsü'nün (DtE) verilerine göre. Türkiye'nin mayıs ayındaki ıhracatı yüzde 9.9 artışla 5.7 mılyar dolar olurken. ithalatı ıse yüzde 22 artışla 9.7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Öte yandan Ocak- Mayıs döneminde, ihracat yüzde 22.1 artışla 28.9 milyar dolar. ıthalat da yüzde 22.3 artışla 45 1 milyar dolar oldu. Söz konusu dönemde, dış ticaret açığı yüzde 22.7 artışla, 16.1 milyar dolara çıkarken, ihracatın ıthalatı karşılama oraru ise yüzde 64 3 oldu. Bu yıl mayıs ayında. Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yapılan ihracat yüzde 5,4 artarak 2.9 milyar dolar olurken; AB ülkelerinden yapılan ithalat da yüzde 10,5 artışla 4.3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. YURT DIŞI YASAĞI 5020 Anayasa Mahkemesi 'nde ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Ankara 1. Asliye Ticaret Mahkemesi, batık bankalardakı alacakların tahsilini hızlandırmak için çıkanlan 5020 sayılı Yasa'run kamu bankalanna yurtdışına çıkış yasağı koyma yetkisı veren hükmünü. Anayasa Mahkemesi"ne götürdü. Ankara 1. Asliye Ticaret Mahkemesi, Vakıflar Bankası Genel Müdürlüğü'ne olan kredi borcu nedeniyle yurtdışına çıkışına yasak konulan bir kişinin. bu kararın kaldınlması istemiyle açtığı davada, 5020 sayılı Bankalar Yasası'nın yurtdışına çıkış yasağı koyma yetkisini kamu bankalanna veren kısmının anayasaya aykın olduğuna karar verdi. Kararda, kredi sözleşmesi borcu nedeniyle seyahat özgürlüğünü sınırlamanın. sosyal hukuk devletı ya da adalet ilkesiyle bağdaştığını söyleyebilmenin mümkün olmayacağı savunuldu. Yurtdışına çıkma özgürlüğünün. vatandaşlık ödevi veya ceza soruşturması ya da kovuşturmasıyla sınırlanabileceğine işaret edilen kararda, kredi borcunun ödenmemiş olmasının vatandaşlık ödevi olmadıgı, bu nedenle yasanın. anayasanın 23. maddesıne de aykınlık teşkıl ettiği sa\ıınuldu. Kararda, anayasanın 38. maddesinde, hiç kimsenin sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamayacağırun hüküm altına alındığı belirtıldı. DOĞALGAZ Yine zam geldi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Doğalgaz satış fıyatlarına. bugünden geçerli zam yapıldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'ndan yapılan açıİdamaya göre, doğalgaz satış fiyatı Ankara ve İstanbul'da konut tüketimi için yüzde 5.4, sanayi tüketimi için de yüzde 5.87 oranında arttınldı. Perakende fıyatlan ise dağıtım şirketleri tarafindan belirlenecek. HSBC'ye göre satılacak paydan elde edilecek gelir kurumun 3 yıllık kânnı aşmayacak Gözler Telekom ihalesinde• Özelleştirme tarihinin en önemli ihalesi bugün saat 14.00'te, ÖlB'nin Ankara'daki merkezinde yapılıyor. MURATK1ŞLAU ANKARA - Türk Tele- kom'un yüzde 55'lik his- sesi, bugün saat 14.00'te Ankara'daki Özelleştirme îdaresi Başkanlığı'nda ya- pılacak ihaleyle satılıyor. Piyasada konuşulan fîyat- lardan gerçekleşirse Türk Telekom ihalesi, özelleş- tirmenin sadece en yüksek miktarlı değil, aym za- manda en tartışmalı satışı da olacak. HSBC tarafindan hazır- lanan Mart 2005 tanhlı Türk Telekom raporuna göre, şirket 2004 yılında 1 milyar 699 milyon dolar kâretti.HSBC. 19mılyon sabit hat abonesi olan ku- rumun bu alandan elde edeceği kânn gelecek yıl- lar içinde azalacağını ön- görüyor. Buna karşın ku- rum 2010 yüına kadar ver- gi öncesi toplam 4 milyar 154 milyon dolar kâr ede- cek. HSBC raporu, Türk Telekom'un bugünkü de- ğerinin 5.5 milyar dolar ile 8.5 milyar dolar arasında olması gerektiğini, bunun yüzde 55'inin 3 ile 4.7 milyar dolara denk geldı- ğini ve şirketin ihalede bundan düşük bir fiyatla, 3-3.5 milyar dolara satıla- bileceğini belirtiyor. Ra- pora göre kurumun 2004 dahil son üç yıldaki dö- nem kân ise 3 milyar 997 milyon dolar oldu. Şartnameye göre Türk Telekom'u alan alıcı, öde- meyi 5 taksitte yapabili- yor. Alıcının taksit başına ödeyeceği azami 750 mil- yon dolarlık miktar, kuru- mun 2 milyar dolarlık 2004 yılı dönem kânnın ancak 3'te l'ıne denk ge- lecek. Ihaleye dört ortak girişim grubu katılıyor: 1- Koç Holding Ortak Girişim Grubu: KoçHol- dıng AŞ, The Carlyle Gro- up L.L.C. 2- OgerTelecoms Ortak Girişim Gunıbu: Oger Te- lecom L.L.C. Saudi Oger Ltd. 3- Etisalat Ortak Giri- şim Grubu: Cetel-Çalık Enerji. Dubai Islamic Bank, Abu Dhabi Nati- onal Insurance Company ve Etisalat-Emırates Tele- com Corp. 4- Turktell Ortak Giri- şim Grubu: Turktell Bili- şim Servisleri AŞ, Gen-Pa Telekom, Tekofaks Ofis ve Kurtsan Maden ve Sa- nayi Işletmeleri AŞ. Alman müşteriye Türkiyetiensatış tlk kez Almanya'daki bir çağn merkezi, Türkiye'deki bir çağn merkezi ile anlaşarak müştertterine Türkiye üzerinden hizmet sunuyor. Çağn merkezi olan CMC, Alman Çağn Merkezi GHP'nin Almanya'daki müşterilerine tele marketing ve tele saüş hizmeti veriyor. Toplam 4600 çahşamyla Almarrya'nın büyük çağn merkezlerinden biri olan GHP, Almanya, Isviçre ve Avusturya'da faaliyet gösteriyor. CMC'nin bünyesinde Alman kültürünü iyi bilen, anadili gibi Almanca konuşan, aym zamanda saüş yeteneği yüksek uznıan işgücünün bulunması GHP'nin seçimindeki en önemli etkenleri oluşturuyor. CMC, ilk etapta GHP'nin müşterüeri olan internet servis sağlayıcısı T-OnHne, yayınevi Gruner&Jahn ve mobfl hizmederi veren telekomünikasyon firması Talkline'ın müşterilerine tele saüş ve tele pazarlama hizmeti veriyor. Bu operasyonla ilgili olarak CMC 2005 sonuna kadar 150 kişivi işe alacak. CMC Genel Müdürü Başak Soykan, Türidve piyasasmda şimdiden olumlu sonuçlar elde ettiklerini beürtti. NOTDEFTERİ ZEKERİYA TEMİZEL Siyasi Linç' "Siyasi Linç" Hikmet Uluğbay'ın yeni kitabının adı.f) Yaşamını ülkesine adamış bir devlet adamının, ken- disine yönelik linç girişimine karşı, tokat gibi yanıtı. Bizim ülkemizde birileri bir şeyler yapmaya, sorun- lan çözmeye kalkışmayagörsün, onlara yönelik saldı- nlann, suçlamalann ardı arkası kesilmez. Hikmet Uluğbay da bu gelenekten payını aldı. Yol- suzlukları ve nedenlerini araştırmak üzere kurulan TBMM Araştırma Komisyonu, Sayın Uluğbay'a aslı astan olmayan, tutarsız suçlamalarda bulundu, so- ruşturulmasını istedi. Bu linç çabalanna, habercilik etiğinden yoksun ba- zı yayın organlan da katıldı ve topluma hizmetten baş- ka bir amacı olmayan bu dürüst insana yönelik karak- ter katline girişildi. Devlet kurumlannın nasıl çalıştığından habersizce- sine, hangi koşullarda alındığı bile irdelenmeden; her türiü karardan, yazıdan, hatta rutin işlemlerden bile suç ve suçlu yaratılmaya çalışıldı. Aradan zaman geçti, "Yüce D/Van"lık ilan edilerek linç edilmeye çalışılan birçok insan gibi, Sayın Uluğ- bay hakkında da bir soruştunma yapılmadı. Yolsuzluk- lan Araştırma Komisyonu'nun Uluğbay hakkındaki suçlamalan Meclis'te ciddiye bile alınmadı. Araştırma Komisyonu'nun soruşturma istemi havada kaldı. Yar- gıda aklanma olanağı da tanınmadı. Çamur atıldığı ile kalmıştı. Ancak şimdiye kadar olmamış bir şey oldu, insan onurunun her şeyin üzerinde olduğuna inanan Uluğ- bay, suçlamalar karşısında sessiz kalmadı. Yaşadığı deneyimlerini aktardığı ve hakkında ileri sürülen suçlamalan yanıtladığı, Siyasi ünç'i yazdı, ger- çekleri belgeleri ile birlikte ortaya koydu. • • • Siyasi Unç alışılmış bir kitap değil. Meclis Araştırma Komisyonu'nun raporundan son- ra, iki yıl, hakkında bir soruşturma komisyonu kurul- masını bekleyen Uluğbay'ın;".. eğerbenim hakkım- da bir soruşturma komisyonu kurulmuş olsa idi, ...o soruşturma komisyonuna sunacağım bilgileri içer- mektedir" dediği bir kitap. Hem belgesel, hem de anı niteliğinde. Kitap için birden fazla isim düşünülmüş; "Bedel", "Siyaseten Katl", "Karakter Katli" ve "Siyasi Unç". Kitaba "Bedel" adının düşünülmesinin nedeni Uluğ- bay tarafindanşuşekildeaçıklanmakta:"... görevdö- nemimde izlediğim yaklaşımlarta, birparça da şansı- mın yardımı ile Türkiye'yi, Rusya 'nın veya Brezilya 'nın aym dönemde yaşadığına benzer ve belki de çok da- ha kötü bir krize düşürmemenin sonucunda 'görevi- mi kötüye kullanmakla' suçlanmış olmamdır. Ancak bu ismi kitaba koymadım. Zira, bedeli ne olursa ol- sun, ekonomiden sorumlu birbakanın önde gelen gö- reviülkesinikrizedüşürmemektir." (sf. 19) Kitaba "Siyasi Linç" adının konmasının nedeni son- ra açıklanmakta ve kitap, dürüst bir siyasetçinin her zaman dimdik ayakta kalacağını gösteren şu sözler- le bitmektedir. "Suçlamada bulunanlar bana kendimi savunma hakkını tanımadılar. Ben deyargıç olaraksi- zi, ulusumu seçtim, ileri sürülen iddialan, orijinal vur- gulamalan dahil aynen kitabın başına alarak ve yanıt- lanmı da belgeleri ve gerekli verileri ile biriikte takdi- rinize sundum. Son söz, yargı ve karar sizindiıi" • • • Türkiye'nin ekonomi tarihinin bir dönemini aydınla- tan bu çalışmanın önemli bir işlevi daha var Uluğbay hakkındaki haksız suçlamalan, gazete sayfalarında, yüreği yanarak izleyenler, gerçekleri de bu çalışmadan öğrenerek yüreklerini soğutacaklar. Buna karşılık, bazılanna haksız yere suçlar atılırken, "Meclis Araştırma Komisyonu 'na ulaştınlan birçok konunun araştınlmadığı" iddialanna ise ne zaman ya- nıt verileceğini sabırla bekleyecekler. Sonunda, Hz. Ali'nin ünlü deyişinde belirttiği gibi; "gerçeği, insanlann ölçüleri ile değil; insanlan, gerçeğin ölçiisü ile tanı"yacaklar. C) Ümit Yayıncılık, Ankara, 2005. temizel(g cumhuriyetcom.tr HAVA-İŞ: HER AN GREVE 6İDEBİLİRİZ Istanbul Haber Servisi - Türkiye Sivü Havacılık Sendikası (Hava-tş), "TürkHav^Yollan'nda (THY) gre>' karanm bugünden itibaren her an alabüeceklerinT belirtti. Hava-îş Genel Merkez Yönetim Kurulu'ndan yapılan yazılı açıklamada, kamu işveren sendikası TÜHİS ve THY yönetiminin, görüşmelerin yapıldığı 5 aylık sürede sendikamn ücret teklifıne karşı resmi bir teklif getirmediği öne sürüldü. Açıklamada, TÜHİS ve THY yönetiminin, Türk-İş ile hükümet arasında sürdürülenpazarlığı dıkkate alarak ha\acılık işyerinin özelliklerine uygun bağımsız sözleşme yapılması çağnsına olumlu yanıt vennedikleri savunuldu. ÇEVİKEL EN BAŞARILI GENÇ YÖNETİCİ Füsun Çevikel MALİYE YAŞAMINDAN / MUSTAFA PAMUKOĞLU "Başanya Yürüyenler" ismiyle genç ve başanh genel müdürleri seçmek amacıyla düzenlenen yanşmada ödüller sahiplerini buldu. Yanşma sonucunda Stefanel Türkiye Genel Müdürü Füsun Çevikel birinci, Nike Türkiye Genel Müdürü Zafer Parlar ikinci ve Finansbank Genel Müdürü Sinan Şahinbaş üçüncü oldu. pamukmfft superonline.com - Mutlaka muhasebenizde iç denetim ve raporlama servisi kurun. Dış denetimler bi- re bir denetim sağlamadığı ve artık bilgisa- yar ortamında çokça tablolar üretilebildiği için her belge ve işlemin kontrolü iç dene- tim elemanlan ile mümkün. Anonim şirket- lerde denetçiler sembolik faaliyetler yapar- lar. Bu denetçilerin işlevlerini arttınn.. rapor- lar isteyin. - 5 yıllık ve 1 yıllık bütçe, nakit akış tab- lolan, proformabilançove gelir tablosudü- zenleyin. ödeme tabloları ile değil, bütçe- ler ve bunun programlan ile şirketinizi yö- netin. - Her yıl sonu, çalışanlannıza ilişkin kı- dem tazminatı ve izin hakları ile ilgili bilan- çonuzda karşılık ayınn. Bunlar şirketin giz- li yükümlülükleridir. Bunun ne kadar olaca- ğını mali tablolarınızda görün. - Kasa hesabınız anlamlı bakiyelerle ifa- de edilsin. Birçok işletme bilançosunda kasa hesapları büyük tutarlar olarak gö- zükmektedir. Bankacılık sisteminin bu den- li geliştiği bir zamanda anlamsız bakiyeler basiretli bir işadamının bırakacağı bakiye- ler olmamakta ve örtülü kâr çekilişi izleni- İşadamına Bazı Tavsiyeler mi verdiği için maliyecilerce dikkat çekici bulunmaktadır. - Her ay mali tablolannızı gözden geçi- rin. Mali rasyolannızın devamlı değişimini izleyin. Hele kredi alma ihtiyacınız varsa bankacılann aradığı kriterierin her ay mali tablolannızda olup olmadığını takip edin. - Finansçılaria muhasebecilerin eşgü- düm içinde çalışmalarını sağlayın. Muha- sebenize ve çalışanlanna önem verin. On- lann işletmenin görünmez kahramanlan ol- duğunu unutmayın. Tüm birimler hertürlü bilgiyi onlardan alır. Her kurum ve kurulu- şa onlar dosya hazırlarlar. - Vergi ve SSK ödemelerinizi zamanın- da yapın. Ödemeleri kontrol edin. 3 ayda bir ilgili kurumdan hesap belgesi alın. - Yönetim muhasebesi tutun. Çünkü fi- nansal muhasebe alternatif fayda ve ma- liyetleri göstermez. - Danışmanlannızı ve elemanlarınızı so- rularla bunaltın. Onlara çok soru sorun. Çok soru soran işadamı işine hâkim de- mektir. - Işinizi tamamen müdüriere bırakma- yın. Eli taşın altında olan sizsiniz. - Yasal defterlerinizin yazılıp yazılmadı- ğını devamlı kontrol edin. Geçmiş yıllardan kalan yazılmamış defterleriniz olmasın. - Bilançonuzda sermaye ve kâr yedek- leriniz biriktikçe sermayeye ekleyin. Ortak- lar alacaklı oldukça bunun şirketin serma- ye ihtiyacını gösterdiğinin farkına vanp, ser- maye arttınmına gidin. - Aktifteki taşınmaz varlıklannızın tapu- datakyidatının olup olmadığına zaman za- man baktınn. lleride sürprizlerle karşılaş- mamak istiyorsanız bunu ihmal etmeyin. - Maddi varlıklannızın değerini belli pe- riyotlarla ciddi ekspertiz kuruluşlanna biç- tirin. Elinizde devamlı olarak bu variıklan- nızla ilgili rapor olsun. - İsim hakları, marka gibi değeri satışta belli olan haklarınızın de ekspertızini yap- tırın. - Sistemi ve şirket yönetimini kilitleyecek yetki dağılımı yapmayın. ümitet şirket ise- niz müdürler kurulu en az üç, anonim şir- ket iseniz yönetim kurulunuz en az beş ki- şi olsun. Sermaye çoğunluğuna sahipse- niz, az hisseye sahip ortağınızla müşterek imza yetkisi kullanmayın. Yönetim kurulu- na profesyonelleri veya sembol isimleri ala- caksanız mutlaka siz murahhas üye olun. Çünkü kanuni temsilcilik bağlamında mu- rahhas üye sorumlu, diğer üyeler pasif üye durumundadır. - Sözleşme yapmadan iş yapmayın. - Yönetim kurulu, müdürler kurulu karar- lannı formalite kabul etmeyin. Her önemli işte detaylı ve gerekçeli kararlar alın. Bu toplantılan iş olsun diye yapmayın. Her önemli adımınızda dayanağınız bu organ- ların karan olsun. Bazı işlemlerinizi genel kurul veya ortaklar kurulu karan ile pekiş- tirin. Karar defterleriniz yıpranmış ve iltifat- tan uzak bir durumda olmasın. - Her iyi yapılan şeyi takdir edin. Her kö- tü ve yanlış şeyi yermeyin. Yöneticileriniz hakkında arkadan eleştiri yapmayın. Ken- dinden önceki yöneticileri ve sistemi yeren yöneticilere taviz vermeyin. Yanşmacının birincisi Çevikel, 13-14 Eylül 2005 tarihlerinde New York'ta yapılacak The World Business Forum'a katıkna hakkı kazandı. Türkiye'nin 40 yaş altı genel müdürleri arasında en başanh ismi seçmeyi amaçlayan yanşmada, 38 şirketin genel müdürü aday gösterildi. BM: Yatınmcının güveni arttı ANKARA (AA) - Bırleşmış Milletler (BM) tarafindan hazırlanan "Düm^a Ekonomik Görünümü ve 2005 Beklenüleri" raporunda, Türkiye'nin yaşadığı fınansal krizlerin ardından uyguladığı başanh ekonomik programla yatınmcılann güvenini arttırdığı bildirildi. BM Ekonomik ve Sosyal Işler Bölümü'nün raporuna göre, Türkiye'nin 2004 yılını güçlü bir büyümeyle kapatmasında özel sektör yatınmlannın ve tüketim harcamalannın artması etkili oldu. Raporda, Türkiye, Ürdün ve Israil gibi petrolü bulunmayan ülkelerin ise güçlü ekonomik performanslanyla gelişmeyi sürdürdükleri ifade edildi.