Catalog

SAYFA CUMHURİYET 22MART2005SAU 10 JrAlJrliItJLrîjll. dishab(« cumhuriyet.com.tr KAVŞAK OZGEN ACAR Edelman'ın Kırmızı Telefonu ABD Büyükelçisi Eric Edelman'ın istifası geçen hafta Ankara'da önem- li bir gündem oluşturdu. llk anlarda, Edelman'ın istifası ile dört gün önce Cumhurbaşkanı Ahmet I slecdet Se- zer'in Suriye gezisini eleştiren söz- leri arasında bağlantı kuruldu. Ardın- dan iki başkentteçeşitli ybrumlarya- pıldı.. Türkokuriarı Edelman'ın Ankara'ya büyükelçi olarak atanacağını ilk kez bu köşeden öğrendiler. 4 Şubat 2003 tarihli yazımızın başlığı ''Beyaz Sa- ray'dan Ankara'ya Kırmızı Hat" idi, ilk paragrafı ise şöyleydi: "Beyaz Saray ile ABD Savunma Bakanlığı 'Pentagon', Ankara'da 'Ata- türk Bulvarı 100' numaraya buyazbir 'kırmızı telefon' hattı çekecek. ABD Başkanı George W. BuSh, kısa bir süre içinde, Ankara'daki ABD Büyü- kelçisi W. Robert Pearşon'un yeri- ne 'şahinlerin akıl hocası' Eric Edel- man'' (52) atayacağını a&klayacak." Edelman'a Ankara'dan "agreman (olur)" bile istenmeden afcıkladığımız bu haberdeki paragrafafbir kez da- ha dikkat edelim. Ne dernişiz? Ata- mayı "Beyaz Saray" ilel "ABD Sa- vunma Bakanlığı (Pentagon)" yapa- cak demişiz. Oysa elçi at^masını Dı- şişleri bakanlıkları yapm^ız mı? Ikin- ci cümlede ne demişiz? "Beyaz Saray" ile "Pen- tagon"a kırmızı telefon hattı çekileceğini bildir- mişiz. Doğal olarak bir büyükelçinin muhatabı Dışişleri Bakanlığı de- ğil midir? Ikinci parag- raf şöyleydi: "Edelman, Bush yö- netiminin 'şahinler üç- lüsü' olarak bilinen Baş- kan Yardımcısı Dick Cheney, Savunma Ba- kanı Donald Rumsfeld, Yardımcısı Paul Wol- fowitz'/n Beyaz Sa- ray'daki 'güvenlik' ko- nulannda 1 numaralı 'akılıhocası' ko- numundaki bir diplomat\" "Diplomat" ama, Dışişleri'nin de- ğil Pentagon'un diploma^ı! Edelman, iki yılını doldurmadan Ankara'dan ayrılıyor. Şimdi gelişmelere sırasıyla göz atalım. 20 Ocak... Bush, başkanlık andı içti. Geleneğe göre, tüm ABD elçile- ri gibi, Edelman da istifa^ını sundu. Istifayı kabul etmeyen B]ush ve şa- hinleri Edelman'dan hoşnut olmasa- lardı, daha o an istifasını kabul etmez- ler miydi? 5 Şubat... Ulusal Güvenlik Danış- manlığı'ndan Dışişleri'ne geçen, "Di- şi Şahin " Condoleezza Rice Anka- ra'ya geldi. Ondan birkaÇ gün önce Pentagon'un 3 numaraîiı Douglas Feith, geldiği Ankara'yı h ızdıran ba- zı yonjmlara çanak tuttu. Edelman, önce Feith ile VVashingtpn'ın hava- sını kokladı, ardından Rice ileyine baş başa görüşmesinde "Ankara büyü- kelçilik gömleğinin kendisine iki nu- mara küçük geldiğini" şöyleyerek VVashington'da şahinler piramidin- de yükselme isteğini ilet^i. 11 Mart... Edelman Bush'a istifa- sını gönderdi. 14 Mart... Edelman, Sezer'in Su- riye gezisini eleştirdi. 15 Mart... Edel- man büyükelçilikte istifasını açıkladı. Dışişleri'nden de ayrılıyokiu. Eric Edelman 16 Mart... Bush, Pentagon'un 2 numarası Paul Wolfowitz'i Dünya Bankası Başkanlığı'na atayacağını açıkladı. 31 Mayıs'ta görev süresi dolan Avustralya kökenli Amerikalı bankacı James VVolfenshon'un ye- rine "1 Haziran'da" göreve başla- ması öngörülmüştü. Edelman'in is- tifası da haziranda geçerlilik kazan- mıyor muydu? Bu oluşumlar üzeri- ne daha rahat falcılık yapabiliriz. Edel- man'ın Başbakan RecepTayyip Er- doğan'dan altı hafta randevu ala- maması, Ortodoks Patriği için "ekü- menik (evrensel)" unvanlı davetiye çı- karması, konukolduğu ülkenin cum- hurbaşkanına akıl öğretmeye kalkma- sı, ayrılmasına gerçek neden ola- mazdı. Nitekim Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü NamıkTan "Türkiye - ABD ilişkilerine olumlu katkıda bulunan başarılı bir diplomat" dedi. Edel- man'ın Ankara'da pek sevilmediği bir gerçekti. Ama Ankara'ya gelişne- deni de Pentagon siyasasını uygu- lamak değil miydi? Bize kalırsa, An- kara'da VVashington'un talimatına kı- yasla daha az şahin, daha çok dip- lomat rolü oynadı. Kimileri, Edel- man'ın ABD Dışişleri'nden ayrılışını da, Ankara ile doğru dürüst diyalog kuramadığına bağladılar. Oysa ABD Dışişleri sözcüsü, Edel- man'ı.iki ülke ilişkileri- ne olumlu katkılarını överek onurlandırdı. VVashington'da Ri- ce'ın boşalttığı Ulusal Güvenlik Danışmanlı- ğı boştu. Pentagon'da Wolfowitz ile Feith'in yerleri de haziranda bo- şalıyordu. Ankara'da- ki elçilik gömleği ken- dine iki boy dar gelen Edelman'ın Penta- gon'un doruklarında gözü olmaması için bir başka neden gösterile- bilir miydi? Ankara'ya Pentagon'un elçisi olarak gelmemiş miydi? Pentagon'da yüksek masa- lar haziranda boşalmıyor muydu? Edelman'ın istifasının da hazirandan geçerli olması birrastlantı mıydı? Dı- şişleri sözcüsü Adam Ereli, bakan- lıktan da ayrılan Edelman'ın yeni ad- resinin Pentagon olup olmayacağı- nı soran bir gazeteciye "evet" demek- le yetinmişti. Edelman, artık Ankara ile bağlantıyı sağlayan kırmızı telefon hattının öteki ucunda olacaktı. Kuş- kusuz Ankara'da kazandığı dene- yimler ilede... Işin ilginçyanı, Edelman'in iki önem- li yardımcısı da başka görevlere atan- mak üzere Ankara'dan ayrılıyorlar. Elçiliğin 2 numarası Robert Deutch da görevinden ayrılıyor. Müsteşar Deutch, 1995'te Kürtler arasındaki ateşkesi sağlamak amacıyla Kuzey Irak'ta görevlendirilmiş, bir yıl sonra da Londra'da Kürtler arası diyalog amaçlı toplantıya ABD heyet başka- nı olarak katılmıştı. Deutch, Süleyma- niye'de Türk askerlerinin tutuklan- ması, başlarına çuval geçirilmesi ola- yındaDışişleri'neçağrılarakABD'nin bu davranışı protesto edilmişti. Ay- rılacak üçüncü kişi ise daha önce de Türkiye'de bulunan, çok iyi Türkçe ko- nuşan, "askeri ve istihbarat" konu- lanndan sorumlu 3 numaralı diplomat John Kunstatter'dir. Kurtoğlunun Yerine Yine Kurtoğlu! ABD Başkanı Bush, hafta içinde bir basın toplantısı ile Pentagon'un iki numaralı şahini Wolfowitz'in Dün- ya Bankası Başkanlığı'na adaylığını önerdiğini açıkladı. Bush'un açıkla- masından on gün önce bu köşede Wolfowitz'in adaylığını yazmış, an- cak bankanın 10 yıllık başkanı Wol- fensohn'un "Wolfowitz'in bu görev için düşünülen kişiler arasında artık olmadığını sanıyorum" diyerek bu adayın yolunun tıkamaya çalıştığın- dan da söz etmiştik. Bu açıklamaya karşııfı, Bush'un Wolfowitz'in adaylığını, arşlarında Ital- yan Başbakanı Silvio Berlusconi dahil ban- ka ortağı bir grup Avru- palı hükümet başkanı- na telefonla bildirdiği ortaya çıktı. Bankanın kurucu ortağı Türkiye'ye Bush'un telefon edip etmediği açıklanmadı. Avrupa'da kıyamet kop- tu. Bu tepkilerden bazı örnekleri sıralayalım. Fransa "not ettik" de- mekle yetindi. Alman basını "Bush'un yaptı- ğı dilenci küstahlığıdır" derken DerSpiegel der- gisi "4 Temmuz ABD kutlamalannda Bush'un çikolata yerine halka çürük yumurta atmasından farkı yok" yo- rumunu yaptı. ABD basını "Bankacı- lık konusunda en ufak birbilgisi yok" diye yazdı. Ingiltere'nin eski Uluslârarası Kal- kınma Bakanı Bayan Clare Short "Bu adaylık uluslararası Isistemi çö- kertmektir, dünya yoksulıarına haka- rettir" dedi. Adaylık açıklamasından önce Kemal Derviş i deı aday gös- teren bankanın Nobel ödüflü baş eko- nomisti Joseph Stiglitz "Yoksulluk- la savaşta yanlış generalseçimi ba- Paul Wolfowitz. şarısızlığa yol açar" sözleriyle tepki gösterdi. Avrupa basınında "Bush'un bu göreve Rahibe Therasa'y/, Da- lay Lama'yı atamasını mı bekliyor- dunuz?" diye soruldu. Banka çalı- şanları "3. Dünya'nınyoksulluğunail- gi duymayan böyle birkişinin bu gö- reve atanması saçmadır" demekle yetinmeyip protesto gösterileri baş- lattılar. AB'nin Kalkınmadan Sorumlu Ko- miseri Louis Michel, 20 milyar do- larlık kalkınmayardım bütçesine sa- hip dünyanın en önemli bankasının ba- şına gösterilen adaya AB'nin kızgın- lığını bildirmek amacıy- la Wolfowitz'i Brüksel'e davet etti. Avrupalıları daha da kızdıran nok- ta, Bush'un BM Temsil- ciliği'ne, Dışişleri'nin "en tehlikeli diplomatı" de- nilen, "38 katlı BM bi- nasının 10katıyıkılsabir şey değişmez" diyen John Bulton'un hemen ardından Wolfowitz'in adaylığının açıklanma- sı oldu. Daha önce ABD, kardeş örgüt Uluslararası Para Fo- nu'na bir Alman adayı engellemişti. ABD'nin 16 oyuna kar- şı 30 oyu olan Avrupa'nın engelleme yapıp yapmayacağı henüz belli de- ğil. Bankanın başına bir Amerikalı- nın, fona ise bir Avrupalının getiril- mesi birgelenek. "Ekonomik küresel- leşmeyi" bilen, bankacı olan eski baş- kanın, atalarından gelen soyadı "Wol- fensohn (Kurtoğlu)" yerine gösterilen adayın soyadı da yine Leh kökenli atalarından dolayı "Wolfowitz (Kur- toğlu)" anlamınageliyor. Giden "Kur- toğlu"nun yerine bu kez ağzı kanlı bir "Kurtoğlu"nun gelip gelmeyece- ği henüz belli değil. Elmek: oacar(o)super(t>nline.com Faks: 0312. 442 79 90 Akayev'e isyanKırgızistan 'da seçim sonuçlarına karşı çıkan muhalefet ayaklandu Devlet Başkanı, iki kenti ele geçiren muhalefetle görüşmeye hazır Kazakıstan Bişkek KIRGIZİSTAN Özbekıstan . Oş f Tacıklstan Çln Dış Haberler Servisi - Kırgı- zistan'da 27 Şubat'ta yapılan genel seçim sonuçlanna itiraz eden muhaliflerin gösterileri ve şiddet olaylan tırmanırken güneydeki iki büyük kent mu- halefetin eline geçti. Muhale- fet, Celalabad'dan sonra Oş'ta da valiliği yeniden işgal etti, her iki kentteki havaalanlannı kontrol altına aldı. Başkent Biş- kek'te herhangi bir kargaşa ya- şanmazken Devlet Başkanı As- kar Akayev, dünkü gelişmele- rin ardından muhalefete görüş- me çağrısı yaptı. Önceki sabah düzenlenen bir operasyonla ülkenin ikinci baş- kenti Oş'ta işgal ettikleri eya- let valiliğinden çıkanlan gös- tericiler, dün valiliği yeniden iş- gal etti. Valiliği korumakla gö- revli 35 kadar polis, herhangi bir müdahalede bulunmadan binadan çıktı. Göstericiler, va- lilik binasında ciddi zarara yol açtı. Birkaç bin kişiden oluşan bir grup da aynı saatlerde ha- vaalanına doğru yöneldi. Bu grup, öğleden sonra havaalanı- nın kontrolünü ele geçirdı, dı- şarıdan gelebilecek takviye güç- leri engellemek için pisti taş- larla doldurdu. Muhalif liderlerden Roza Otunbayeva, eski millervekili Düyşönkul Çotonov ve "hal- Kırgız muhalifler, Oş kenrinde vilayet binasını, molotofkokteylleri ve sopalarla saldırarak işgal etti. (Fotoğraf: AP) kuı seçtiği'' Vali EnverArükov, kent merkezinde binlerce kişi- nin katılımıyla düzenlenen mi- tingde güvenlik güçlerini, ken- di saflarına çağırdı. Ölen yok, 23 yaralı var Kırgız Haber Ajansı'nın (KABAR) haberine göre bazı ajansların Oş ve Celalabad'da- ki operasyonlar ve eylemler sı- rasında güvenlik güçleriyle gös- tericiler arasında ölenler oldu- ğuna yönelik açıklamalan, mu- halif liderlerden eski Başba- kan Kurmanbek Bakiyev tara- fından yalanlandı. Operasyon- lar sırasında, aralarında asker- lerin de bulunduğu 23 kişinin yaralandığını ve hastaneye kal- dırıldığını ifade eden Bakiyev, bunlardan ikisinin silahla yara- landığını, bir kişinin gazdan /ehırlendiğini söyledi. Muhalif lider Bakiyev, olay- lara iktidarın kendisinin yol aç- tığını, ancakmuhalefetı suçla- dığını dile getirdi. Iktidann, ül- kenin güneyinde Özbek ve Kır- gızlar arasında etnik sorun çı- karmaya çalıştığını ifade eden Bakiyev, bölgede durumun çok ciddi olduğunu belirterek özel- likle güvenlik güçlerini halka karşı silah ve güç kullanma- maya çağırdı. Görüşmeye hazır Şiddet olayları tırmanırken devlet başkanlığından yapılan açıklamada, Askar Akayev'in muhalefetle görüşmeye hazır olduğu bildirildi. Başkanlık sözcülerinden AbdilSegizbayev, Akayev'in, yüksek mahkeme ve merkez seçim komisyonu baş- kanı ile görüşeceğini açıkladı. Devlet başkanının ülkeyi terk ettiğine yönelik iddialann or- taya atıldığını belirten Segizba- yev, güneydeki durumun çok ciddi olduğunu ve kimsenin müdahale edemediğini dile ge- tirdi. Segizbayev, "Buönlemlebir- likte ülkede istikı ıııııı sağlana- cağını düşünüyorum. İJtkenin güneyinde yaşanan gelişmeler, vatandaşlann güvenliğıni teh- dit eder hale gelmişti" dedi. Eşitlikte şampiyon bölgesel meclisler Kanunun öngördükleri Seçim Sonuçları Kadın adayların yüzdesi Avrupa Parlamentosu •w Parlamenterler listelerde kesin bir kadın-erkek katılım eşitliğiyle yüzdeli oylamayla seçiliyor. Ulusal Meclis y Eşitlik kanunu ıçın baskı yapılmıyor, fakat kadın-erkek eşitlığini kabul etmeyen partilere para cezası uygulanıyor. Senato «> Senatörler listelerde kadın-erkek eşit katılımıyla yüzdeli oylamayla seçiliyor. Kanundan önce f Kanundan sonra I %40.2 1999 %43.5 2004 Y Bölge Meclisleri Meclis üyeleri kadın-erkek eşit katılımıyla yüzdeli oylamayla seçiliyor. Genel Meclisler • Eşitlik kanununda tek adlı oylama uygulanmıyor. Belediye Meclisleri I 3500'den az nüfuslu ilçelerde: Eşitlik kanununda tek adlı bu oylama uygulanmıyor. 3500'den fazla nüfuslu ilçelerde: Meclis üyeleri yüzdeli oylamayla seçiliyor. Listelerde 6 adaylık gruplar halinde aynı sayıda kadın ve erkeğin katılması gerekıyor. %10.9 1997 » ^ ^ %10.9 2001 %27.5 1998 %9.2 2007 %12.3 2002 -,'."t . %16.9 2004 %47.6 2004 •: %10.4 2004 7995 %30.05 2007 %27 7995 %47.5 2007 Kadınlar sahnedeFransa'da2000yılındayürürlüğe girenyasa siyasete eşitlikgetirdi. Son 5yılda, buyasa sayesinde Fransız siyasetinin çehresi değişti Kültür Senisi - Fransa'da 6 Haziran menönsaflardaveralamıvorlardı.Çün- cak Feidt, bu eelismelere karsın l<Kültür Servisi - Fransa'da 6 Haziran 2000'de yürürlüğe giren seçimlere ka- tıhmda kadın-erkek eşitliğiyle ilgili ka- nunla birlikte Fransız siyasi hayatında kadınlann sesi daha çok duyulur oldu. Le Monde gazetesi Fransa'nın siya- si yaşamındaki bu değişim ve etkileri üzerine bir inceleme yayımladı. Habe- re göre, 6 Haziran 2000 kanunu onay- landığından beri Fransa'da eşitlik ön- cesine göre 50 bin daha fazla kadın be- lediye meclisi üyesi, 400 bin daha faz- la kadın bölge meclis üyesi, 8 daha fazla kadın milletvekili ve 21 daha faz- la kadın senatör bulunuyor. 2000'den sonra Fransa'da oyunun ku- ralı kadınlann lehine çok değişti. Ar- tık erkek egemen meclis devresi çok- tankapandı. Pas-De-Callais'nin kadın millervekili Catherine Gcnisson, "Bu kanun siyasi hayata aktif olarak katıl- maya hazıryeni kadınjeneı asyoımnun su yüzüne çıknıasını sağladı. Onlar da- ha önce de partilere üye olmalanna rağ- mcn ön saflarda yer alanuyorlanb. Çün- kii seçimler sırasında her zaman erkek adaylardaha çok tercih ediliyordu. Ama arhk bu devir kapandT diye düşünce- lerini açıklıyor. Seçim listelerinden artık kadın-er- kek eşit katılımı ve yüzdeli oylamayla eşitlik zorunlu hale getirildı. Bunun sonucunda 2001 'de 3500'den fazla nü- fusu olan ilçelerin belediye meclisle- rindeki kadın üyelerin oranı yüzde 27'den yüzde 47.5'e çıkarak neredey- se ikiye katlandı. Önyargılar tamamen yıkılmadı Toule'un kadın belediye başkanı Ni- cole Feidt ise bu kanunla ilgili olarak şöyle konuşuyor: "1968'de ilk seçim kampanyamı yapbğımda çok az kadın aday vardı. Onlar da kendilerini çok fa/Ja gösteremezlerdi. Bııgün artık bu devir kapandı. Arbk birçok kadın siya- si hayata atıhyor ve kendini seçmenle- rineçokgüzel birşekildetanıtıyor." An- cak Feidt, bu gelişmelere karşın ka- dınlara karşı olan önyargının yıkılma- dığını düşünüyor. 2001 'de kadın belediye meclis üye- lerinin oranı yüzde 7.5'ten yüzde 10.9'a yükseldi. Kadın senatör ve Meurthe-et- Moselle'in il genel meclis üyesi Evelyn Didier, "Eşillik hareketi başladı ama bunun ülke çapına yayılması için biraz daha zamana ihriyaç var. Kadınlar bi- linçlenmeye başladı. Hareket bu bilinç- lenmenin iiriin vermesiyle sona erecek" diye açıklıyor düşüncelerini. Belediye ve bölge meclislerinde yüz- deli oylama sayesinde eşitlik korunu- yor ama tek adlı oylamanın yapıldığı seçimlerde kadrnlar azınlıkta kalıyor. Seçimlere katıhmdaki kadın-erkek eşit- liğiyle ilgili kanunun uygulanmadığı meclislerde kadın üyelerin oranı 2001 'de yüzde 9.2'den 2004'te yüzde 10.4'e çı- karak hemen hemen sabit kaldı. Hükümet, eşitlik kanununu uygula- mayan meclislere para cezâsı veriyor. İNSANLIKSUÇU' 5 bin Çeçen 4 kayıp'Dış Haberler Servisi - Çeçenistan'da Rus yetkililerin bilgisi ve dolaylı onayı çerçevesinde gerçekleşen sivillerin "kay- bounası" olaylannın, tt insanhksuçu"bo- yutlarına ulaştığı bildirildi. Avrupa Bir- liği'nin konuyu bu yılki komisyon top- lantısı gündemine almaması ise "şaşır- tıcı" olarak değerlendirildi. Insan Hakları İzleme Örgürü (HRW) taraftndanyayımlananbirraporda, "Çe- çenistan'da kayıp olaylannın, insanlığa karşı bir suç ve korkunç bir insan hak- ları krizi aşanıasına geldiği" kaydedildi. Raporda, Moskova yanlısı güçlerle ba- ğımsızlıkçılar arasında 1999'da yeniden başlayan savaşta, bugüne dek binlerce ki- şinin "kaybolduğu" belirtildi. Örgüt, Birleşmiş Milletler İnsan Hak- lan Komisyonu'na "Rusya hükümetini bu olayları acilen dunlııı ınası konusun- da uyarması ve Çeçenistan'da kaybedi- len kişilerle ilgili bir kınama tasansı ha- zırlaması" çağnsı yaptı. AB bunları görmüyor Örgüt ayrıca, Avrupa Birliği'nin bu yılki komisyon toplantısında Çeçenis- tan'ı gündeme almama yönündeki kara- rını da "mantıksız" bularak gözden ge- çirmesini istedi. HRW'nin kayıplar ra- poru ile ilgili açıklamasında, "AB'nin ko- misyon toplantısında Çeçenistan ile ilgi- li olarak herhangi bir adım armanıa ka- rarı alması şaşırücıdır. İnsanlığa karşıiş- lenen suçlar dururken başka bir şeyle il- güenmek mantıksızdır" denildi. Halen sürmekte olan Rus-Çeçen sava- şı sırasrnda, Moskova yanlısı Çeçen güç- ler ya da Rus askerleri tarafından götü- rüldükten sonra Çeçenistan'da hiçbir iz bırakmadan kaybolanlann sayısrnın 3-5 bin kadar olduğu belirtiliyor. Çeçenis- tan'ın Moskova yanlısı yönetimi ise "so- rumluluğunu reddetnıeklebirlikte, konu- nun öneminin farkında olduğunu gös- termek" iddiasıyla kayıplarla ilgili 2 bin- den fazla soruşturma açmış durumda. Çeçen halkının, artan kayıp olaylan ne- deniyle büyük bir korku atmosferi için- de yaşadığı belirtiliyor. r\