Catalog

SAYFA CUMHURİYET 22 ARAUK 2005 PERŞEMBf 10 HEDEF CUMHURİYET YönetimdeDeğişme...ALEVCOŞKUTS C umhuriyet Gazetesi'nin ilk sayısı 7 Mayıs 1924 giinüyayımlandı. Önü- müzdeki mayıs ayında Cumhuriyet 82. yılını dolduracak ve 83. yılına basacak. Böylece uzun ve onurlu bir geçmişi arka- sında bırakarak, Atatürkçü yolda yılmadan yürümesini sürdürecek Gazetemizin başyazarı ve Yayın Kurulu Başkanı tlhan Sekuıkun Cumhuriyet'in geç- mişiyle ilgili doğru ve güzel bir formülü vardır. Ilhan Selçuk "•Cumhuriyeti Yunus Nadi kurdu,Nadir Nadi kurumlaşürdı" der. Yunus Nadi'nin 28 Haziran 1945'te ya- şama veda etmesinden sonra, Cumhuriyet'in başına büyük oğlu Nadir Nadi geçti. Gazete, Yunus Nadi'nin eşi Nazime Na- di, oğullan Nadir Nadi, Doğan Nadi, kızla- n Leyla Uşakhgil ve Nilüfer Nur'un ortak- lığında kurulan "Cumhuriyet Matbaacıhk ve Gazetecilik AŞ" tarafindan yönetilmeye başlandı. Nadir Nadi, 28 Haziran 1945 'ten, ölüm ta- rihi olan 20 Ağustos 1991'e kadar gazete- de gerek başyazar olarak, gerekse yazarlar arasında dengeleri oluşturarak kısa süreli aynlmalar dikkate alınmazsa Cumhuriyeti 46 yıl yönetti; Cumhuriyet'i yörüngesine oturttu, kurumlaştırdı. Ölümünden birkaç yıl önce 18 Şubat 1987 yılında Nadir Nadi'de hastalık belirtileri başladı; yürümesi zorlaştı, giderek teker- lekli sandalye ile hareket eder hale geldı amakafası çalışıyordu, yıne başyazılannı ya- zıyordu. Işte bu tarihten, yaşamını yitirdiği 20 Ağustos 1991 tarihine kadar geçen 4.5 yıl içerisinde gazetede Nadir Nadi'den sonra ne olacak tartışması hararetlendi. Hasan Cemal, Cumhuriyet'in Ankara tem- silcisi olarak çalışıyordu ve 2 Nisan 1981 tarihinde resmen Cumhuriyet'in Genel Ya- yın Müdürüoldu. Nadir Nadi ninyetkinol- duğu günlerde genel yayın müdürlüğü yap- mak hem kolay, hem keyifliydi. Ama, Na- dir Nadi'nin sağlık durumunun bozulduğu 1987'den itibaren işler zorlaşıyordu. Yunus Nadi'nin kızı Leyla Uşaklıgilin kızı Emı- ne Uşaklıgil bu dönemde müessese müdü- rü olarak gazetede görev yapıyordu. Nadir Nadi'nin isteğiyle 14Kasım 1989'da, Nadir Nadi'ni başkanlığında Yayın Kurulu oluşturuldu. Kurulun başkan dahil 10 üye- si vardı. Kurulda yazarlardan: tlhan Selçuk, Uğur Mumcu, Okta> .\Jkbal, AB Sirmen,Ge- nel Yayın Müdürü Hasan Cemal, Yaznşle- ri Müdürü Okay Gönensin, Haber Merkezi Müdürü Yalçın Bayer, Ankara Temsılcisi AhnıetTan, izmirTemsilcisi HikmetÇetin- kaya bulunuyordu. Nadir Nadi, 20 Ağustos 1991'de vefat edince, güç dengesi bozulmuş ve Hasan Ce- mal ve ekibinin gazetey i "çeşitli fikirlere aç- mak" sloganı ile "sağa çekmek" politikası daha açık bir biçimde belirginleşmişti. Artık Cumhuriyet'te Cengiz Çandar, Şa- hin Alpay, Murat Belge gibi imzalar vardı. Hasan Cemal kitabında, gazetede Ata- türkçü düşünceyi savunan ekibin adına *şe- ker abiler" takmıştı. Kitabın 460. sayfasın- da belirtildiği gibi eğer Cumhuriyet "şeker abflerden kurtulursa", kanatlanır, tirajı yük- selirdi. Ama, okuyucu aslında "Hboş ve dö- nek" takımını istemiyordu. Bunlann Cum- huriyet'in "ayakbağV olacağını düşünen ya- zarlar da aztmsanmayacak derecede güç- lüydü. Hasan Cemal "gazete gibi gazete" istiyor- du. (s. 456) Bunun anlamı "Atatürk İlkele- ri" gibi misyondan vazgeçilsin, gazete her- kesinyazdığı çorba olsun. Hasan Cemal ay- nı zamanda Yayın Kurulu'nun fonksiyonla- nnı daraltmak, onu bir danışma kuruluna dö- nüştürmek istiyordu. (s. 476) Bu nokta, son derece önemliydi, Cumhu- riyet için ideolojik anlamı vardı. Cumhuri- yet'in bir çizgisi vardı, bu çızgi bu politika yayın kurulu tarafindan saptanırdı. Hasan Ce- mal ise kendini aşıyor, yayın kurulunu "kü- münist partisinin polit bürosur> na benzeti- yordu. Oysa. dünyadaki bütün büyük ve cid- di gazetelerde buna benzer göre\ ler üstle- nen yayın kurullan vardı. Bu ciddi ideolo- jik sürtüşme 5 Kasım 1991 'de yönetim ku- rulu toplantısında noktalandı. Hasan Cemal'in getirdiği öneri şuydu. " Yayın Kurulu, Yönethn Kurulu tarafindan danışma niteüğmde oluşturulmuş bir kurul- du. Gazetenin yayın işleriniıı \ürütülmesin- de yetki ve sorumluluk. Yönetim Kurulu'nun deİegasyonu çerçevesinde tümüyle genel ya- yın müdürüne ve hukuken yaznşleri müdü- rüne aittir." (s. 476) Bunun anlamı açıktı, Hasan Cemal, ga- zeteyi tek başma yönetmek istiyordu. Bu konudaki oylama 4'3 biçiminde noktalan- dı. Hasan Cemal kazanmıştı. Bunun üzeri- ne Ilhan Selçuk, Osman Nuri Torun ve Be- rin Nadi Yönetim Kurulu'ndan ayrıldılar. Di- ğer tarafta Hasan Cemal, Leyla Uşaklıgil, Emine Uşaklıgil ve Şükrü Kaya Aktan var- dı. tlhan Selçuk'un aynhnası üzerine onu, yazarlar Uğur Mumcu, Oktay Akbal, Hik- met Çetinkaya ve gazete mutfağından otuz kadar çalışan takip etti. Hasan Cemal kita- bında şöyle yazıyor: " „ Istifalar çığ gibi yağıyordu. Kimi faks- Cazetenin yazarlaruun büyük bir kısmı 12 Mart ve 12 Eylül darbeleri sırasında turuklandı. tlhan Selçuk 12 Mart'ta rutuklanıp Zherbev Köşkü'n- de kontrgerilla tarafindan sorgulandL 12 EylüTde de yazılan yüzünden Sıkrt önetim Mahkemesi'nde \argılandı. Cumhuriyet yazarlanndan AB Sir- men, Erdal Atabek, Ataol Behramoğhı ve Hüseyin Baş, Banş Derneği davasmdan tutuklandılar. (alttaki resün). Uğur Mumcu, Ortıan Bursalı ve Oral Çanşlar 12 Martta tutuklanan Cumhuriyet yazarlan. Oktay Akbal da 12 Eylül'de yazılan yüzünden Sıkryönetim Mahkemesi'nde yargüanandL la, kimi teleksle, kimi yazıh duyumlaria. Bürolarda el ayak çeküiyor, neredeyse ha- ber yazacak kimse kalmıyordu. Gazetenin bin yıldır ahşünuş köşeleri boşabyor, sayfa- laruı düzeni her geçen saat bozuluyordu. Şaşırmışüm. Baskın tarzındaki bu kadar çok isrifayı beklemiyordum. İ stelik hazırhksızdık, kâ- ğıt üstüne döktüğümüz yazariarla önceden oturup konuşmadığunız için de gazetenin köşelerini hemen doldurmak mümkün ola- mryordu."(s. 477) Bu satırlar karşısuıda şu mantıksal soru hemen akla geliyor... Gazetenin iç dinamik ve dengelerini madem bilmiyordunuz. ne- den bu hareketi başlattmız? Böyle Genel Yayın Müdürlüğü olur mu? Tiraj düşüyor tşte bu noktada Kasım 1991 başında Cum- huriyet Gazetesi'nin günlük satışı (tirajı) 110 bın idi. tlk hafta, (9-15 Kasım) günlük tirajı 40 bin düştü ve satış 68 bın'e gerile- di. Okur tepkisini göstermiş, Hasan Ce- mal'in düşlediği yeni Cumhuriyeti, o gün- lerin deyimi ile u LJghtCumhuriyet"i; iste- memişti. Hasan Cemal, liderliğinde ilk hafta 40 bin okuyucu kaybeden Cumhuriyet'in Aralık ayında tirajı 55 bine, 1992'nin Ocak ayın- da 48 bine ve Şubat ayında 41.838'e düştü. Hasan Cemal kitabında bu durumu bakı- nız nasıl anlatıyor: "Düşüşümüz Aralık ayı ortasına kadar durmadı. 14-20 Aralık haftasında 55 bindi tirajmuz. Aralık ayı böyle kapandı. 1992'nin Ocakaymda 8 bin kadar daha düştük, 48 bin channda sattı CumhuriyeL 1992 yılı Şubat ayının ilk haftasında ise dibe vurduk. 41 bin 838 satabildi Cumhuriyet! Bu bir başansız- hktı. Cumhuriyet boykotunda başı çekenle- rin de başansı... Ve başansızlığın altındaki imza, Genel Yayın Müdürü Hasan CemaTdL Gemi karava oturmak üzerevdi ve kaptan ben- dim." (s. 529) Hasan Cemal bunu itiraf edıyor ama. bir- kaç safır sonra yine işi sulandınyor. suçu baş- kalanna atıyor, "tlhan Selçuk, Yayın Kuru- lu'yla beni teslim alarak kendi saltanatını kurmak, kurumsallaştırmak istedi..." dıyor. (s.528) Görülmemiş bir tepki Oysa bu yaman bir okuyucu tepkisıydi. Dünyada nadir görülebilecek bir okur tep- kisiyle karşılaştığını Hasan Cemal göremi- yordu. Okur, gazetenin "Ozallaşünlmasrnı istemiyordu. Okur, Atatürk ılkelerine bağ- h ve onu koruyan gazetesinı geri istiyordu. Konu bu kadar açık, basit ve yalındı. OKURLARDAN Cumhuriyet 'E DESTEK • Sayın İbrahim Yıldız, Başyazanmız tlhan Selçuk 'a. dolayısıy- la Cumhuriyet Gazetesi 'ne, basmda toplu olarakbaşlatılan saldınmn amacı biz Cum- huriyetçiler tarafindan lyı bılinmektedir: Şimdiye dek bu boyutta olmasa da, yapılan hücumlarla Cumhıırivet Gazetesi doğrultu- sunu, özgürlüğünü, 1923 Devrimi taraftar- lığını hiç değiştirmedi; tek başına savaşı- mını sürdürdü, bu tutum saldırganlan müt- hiş kızdınyor. Bu direniş yazılı, sözlü tüm medyayı karşısına alsa da sürecektır. çamur atanların sesi kısılacakama Cumhuriyet 'in ne sesi ne soluğu kesilecektir. Meriç VELtDEDEOĞLU # Sayın tlhan Selçuk Cumhuriyet okuru olarak bizler Cum- huriyet'i, ülkenin en önemli "müessesele- rinden/kurumlanndan " biri olarakgörü- yoruz. Cumhuriyet Gazetesi, Atatürkçü, Cumhuriyetçi, laik görüşün, inanışın ka- lesi olarak, bu inanıştaki insanlann sığı- nağıoluyor. Cumhuriyetiçindekikişiselkır- gmlıklan hikâye edetı bir kitabın tanıtımı süresince olan bitenin sizleri ne kadar üz- düğünü tahmin ediyorum. Ama bunlar okurlanngazeteyegüvenini, inancını, se\'- gisinizedelemez. Cumhuriyet okurları ola- rak "Cumhuriyet'l ve sizleriseviyoruz. Güngör URAS # Sayın İlhan Selçuk Özellikle Ortadoğu 'da inanûmaz ışler dönihor, bahanelerlede\ietleryıhhyor, ka- bilelere derletler kurduruluyor. Türkive 'nin de bash altında olduğunu görmemek ım- kânsız. bize hırse\ ler vaptınlmak istenn or flımlı İslam buplanlanan komplolar için ge- reklı görünüyor, bu nedenle tslami olaylar, etnik olavlar artn, daha pek çok âlâmetler varken son kale olan Cumhuriyet 'ı yok et- mek gereklı: nereden başlayahm. tabiı en çok sevilen, İlhan Selçuk'tan. Ve iste baş- ladılar; hadi Cumhuriyet okurları iş başma, venıden bir nnicadele dönemi başlnor. Prof. Dr. Avhan ULUBELEN Ama, Hasan Cemal son kitabında bu nok- tayı bile özümseyememiş... Sonra ne oldu?.. Tiraj kanaması sürünce. bu kez Emine Uşaklıgil ile Hasan Cemal arasında çatışma doğal olarak ortaya çıktı ve Hasan Cemal gazeteden kendi isteğı ile Şubat 1992 'de ay- nldı. Tiraj kanaması sürerken, gazetenin eko- nomik durumu da zora girmiştı. Zaten 1991 yılı 1 Ağustos tanhinde gazetenin Mali Mü- şavin Prof. Dr. Salih Şanver'in verdiği ra- porda, gazetenin zarannın o günkü para ile toplam 7 milyon TL. olduğunu ifade edi- yordu. "Toplam borçlar, Haziran 1990 sonunda 10 miryar 134 milyon TL. Haziran 1991 so- nunda 29 nıilvar 426 milyon TL'dir. Borç ye- kûnu bu iki tarih arasında 20 milyon kadar artnuşür. Böylece şirket öz varhguıı tamamen >itirmiştir. Borçların artış oranı yüzde 190'dnu."(s.436) Konkordato Şubat 1992'de aynlan Hasan Cemal'den sonra da tiraj düşmesi sürdü. Bu arada ga- zetenin borçlan kabanyordu. Kemall zan ın Imar Bankası alacaklan için mahkemeye gitti. Cumhuriyet'i yöneten şirket konkor- dato talebinde bulundu. Mart 1992 sonunda Yunus Nadi'nin toru- nu LaleTokuş ile gazetenin çalışanlan Ilhan Selçuk'a gittıler. Genye dönerek gazetenin başına geçmesini istediler. Şirketin 8 Nisan 1992 günü yapılan Genel Kurulunda yöne- tim değişti. Yönetim kuruluna Lale Tokuş, Çetin Ozek Ale\ Coşkun, Erol Erkut, Atil- la Coşkun, AB Nun seçildiler. Yönetim ku- rulu ilk toplantısında Prof. Dr. Çetin Özek'i başkanlığa, Alev Coşkun'u başkanvekilli- ğine seçti. Bu karann ılan edilmesiyle, Uğur Mum- cu ve diğer yazarlar gazeteye geri döndüler. Ertesı gün İlhan Selçuk başta olmak üzere kendi sürunlannda yazmaya başladılar. Ozgen Acar genel yayın yönetmenı, Hik- met Çetinkaya Genel Yayın Koordinatörü ol- du. Yönetim Kurulu. Cumhuriyet Matba- acıhk ve Gazetecilik AŞ tarafindan tstanbul 1. icraTetkik Mercii'ne yapılan ve 1992456 Esas sayılı dosyadaki konkordato talebini ay- nen benımseyen bir karar aldı. (15.4.1992 tarih ve 3 No'lu karar) zaten başka da bir se- çenek yoktu. Yeni yönetim kurulu gazetede göreve baş- ladığı zaman, gazetenin matbaalan. bilgisa- yarlan. kâğıt bobinlen. hatta masa ve san- dalyelenne vanncaya kadar bütün mal var- lığı hacızliydi... Ancak ne yazık ki, Hasan Cemal kitabın- da bu noktaya yer vermemekte, bu önemli hususu adeta es geçmektedir. Bir süre sonra Prof. Çetin Özek aynldı. Yö- netim Kurulu Başkanhğını, Cumhuriyet Vakfı Başkanv ekıllığine seçilinceye kadar 12 yıl kesintisiz götürdüm. Onun için 1992'den bu güne kadar geçen 13 yılın her aşamasını dolu dolu yaşadım. Şimdi yine 1992'nin o heyecanlı günlerine dönelim. Yem Yönetim Kurulu'nun 28 Nisan 1992 tarih ve 5 sayılı toplantısında alınan 4 ve 5 No'lu kararlar devralınan Cumhuriyet'in durumunu açıkça anlatmaya yeterlidir. Devralınan gazetenin acıklı durumunu an- latmak yenne, gazetenin arşivindeki karar defterinden aktanlacak olan bu iki karar her şeyı apaçık gözler önüne serer: "4- Nisan 1992 maaşlannın ödenmedigi saptandığmdan çahşanlara bu ay sonunda en azmdan belli bir avans verUmesi konu- $unda tüm imkânlann kullanümaısna ka- rar verildi. 5- Gazetenin, yeni yönetim kurulunun, gö- revi devraldıktan sonraki tiraj durumu in- celendi ve eski saüş durumu ile karşüaşnnl- dL (10-27 Mart 1992 tarihleri arası ortala- ma net saüş 40.055, yeni yönetimin göre%e baş- ladığı 8 Nisan 1992; den*itibaren, 10-27 Nisan 1992 tarihleri arası ortalama net saüş 61.666 adet) tiraj arüşı olduğu görüldü. Bu konu- da gerekli hiçbir du\-uru ve reklam yapıl- madığı haide tiraj daki artış umut verici gö- rüldü. Ancak bu trendin devamı için reklam harcamalarmı yapmak üzere gerekli fonla- nn sağlanması için çahşma yapümasma ka- rar verildL" İlhan Selçuk ve arkadaşlan gazeteye dön- dükten sonra, ilk haftadan itibaren tiraj yük- sehneye başlamıştı. Okuyucu istediği gaze- tesine kavuşmuştu. Bir yandan tiraj yükselirken, yeni yöne- tim konkordato ve daha sonra iflas konula- rında büyük hukuk savaşı verdi. Bu savaş- ta en ön safta çarpışan; Yönetim Kruulu Hukukçu üyelerine. başta Atilla Coşkun ve genç avukatlar grubu B. Bayram Belen, Akın Atalay, M. Kenıal Güngör ve Bülent Ut- ku'nun çalışmalarını saygıyla anıyorum. Cumhuri\'et bütün bu davalardan yüzünün akıyla çıktı. Daha sonra 1993 yılında Cum- huriyet Vakfı'nı kurdu. Cumhuriyet'in en önemli mal varhğı olan isim hakkı bu vakıf- ta toplandL Şu anda Cumhuriyet bütün kuşatmalan yarmıştır. Ekonomık dengeleri sağlıklıdır. Gazetenin politikasınm ne olacağı vakfın resmi senedinde yazılıdır. Bundan sonra hiç kimse, Cumhuriyefın laik çizgisini, Atatürk- çü çızgisini, değıştirmeye yeltenemez.