Catalog

SAYFA CUMHURİYET 16 NİSAN 2004 CUMA 14 JV.LJJLJ1 U J \ kultur@cumhuriyet.com.tr 88 yıl önce bugün doğan BehçetNecatigil'e göre radyo oyunu tiyatrodan çok şiire yakındı Radyo içinyazılan şiirlerEJLKUAYYAZ Ülkemızde radyo oyunu yazarlığı alanında uzun yıllar emek vermiş ve dramatik edebiya- tımıza sözü olan oyunlar üretmiş bulunan Beh- Çet Necatigil radyo oyununu şiire en yakın tür oiarak tarumlar ve ironiyle, simgelerle bu 'ken- dine özgü türün' işlevsellik kazanabileceğini belirrir Necatigil'e göre radyo oyunu, çok kere mecaz diliyle konuşur. Alegorik ve trajiktir. Tu- lıoatla, skeçle, kabare ile hiç ilgisi yoktur. Dü- şiindürücüdür. Okuyucusundan, dinleyicisin- den incelmiş bir zevk ve beğenı bekler. Sahne cryununun klasik edebiyattan gelmesine karşın, radyo oyunu modern edebiyatın bir koludur. Necatigi], radyo oyununu şiire en yakın tür ola- rak tanımlar. Yazann deyişiyle, "Yazdığı oyun- lann çoğunda ka\ bolmuş bazı değeriere karşı ya- kıinuş ağıtiar görülür. Şiirin lirizmi nasıl çok va- tât hüzünlerden, acılardan doğuyorsa o oyunlar- da da belli belirsiz ince acılar dile getirilmiş. Bu da bu oyunlan şiire yaklaştıran özelliklerdir". Şimdı Necatigil ın oyunlanru dramatik ede- biyat açısından irdelemeye, söz konusu oyun- lann nası] bu denli özgün bir duruma yükseldi- ği üzerüıde durmaya çalışacağız. Bir oyun klşlsl oiarak 'mekân' Necarigil'in oyunlannda neredeyse bir 'dış aksht»n' bulunmamaktadır. Daha çok iç aksiyon önem kazanmakta, birdurum oyunu kurulmak- tadır. Çatışmalar, kriz anlan, harekette kınlma- lar, kahramanı bir baht-dönüşüne sürükleyen olay'ilişkiler yoktur. Oyun kişileri durum için- de kendi dünyalannı sergilerler. Durumu yara- tıp kuran da kişilerin içsellüderidir. Böylece im- gelem dünyası ıle durum örtüşür. Dramatik olan, bu örtüşmeden doğmaktadır. Sözünü ettiğimiz durum, gerçekçi dramın yas- landığı çevre koşulundan son derece farkhlık gös- terir; sosyal çevre koşulundan öte bir anlamla yüklüdür. Oyun kişilerinin geçmışten getirdik- leri, imgelem dünyalan, an'daki tasanmlan, on- lann yaşamlannda belirleyici olmakta, giderek adeta kendilerinin 'çevre koşulunu' yaratmak- tadır. Böylece insanın derin gerçeği yalnız dış koşullarda değil, dış ve iç koşullann bütünlü- ehçet Necatigil, radyo oyununun, çok kere mecaz diliyle konuştuğunu söyler: Radyo oyunu alegorik ve trajiktir. Tuluatla. skeçle, kabare ile hiç ilgisi yoktur. Düşündürücüdür. Okuyucusundan. dinleyicisinden incelmiş bir zevk ve beğeni bekler. Sahne oyununun klasik edebiyattan gelmesine karşın, radyo oyunu modern edebiyatın bir koludur. Bugün verflfyor Necatigil Şiir Ödülü Erözçelik'in 13 Aralık 1979'da yitirdiğimiz şair Behçet Necatigil'in anısına her yıl düzenlenen 'Necatigil Şiir Ödülü' bu yıl 'Kitaplar' adlı yapıtıyla Seyhan Erözçeük'e verildi. 'Kitaplar' (Toplu şiirler 1980-2003) adlı yapıtta Erözçelik'in daha önce yayımlanmış şiir kitaplannın yanı sıra yayunlanmamış ikı kitabı da yer alıyor: 'Bitti' ve 'Kara Yazüı Meşkler'. 1980 yılından bu yana verilen ödülün seçiciler kurulu Adalet AğaoğJu, Doç. Füsun Akath, Prof. CevatÇapan, Mehmet H. Doğan, Doğan HcJan, Hilmi Yavuz ve Prof. Tahsin Yücel'den oluşuyor. Ödül, Seyhan Erözçelik'e usta şairin doğum günü olan bugün saat 20.00'de Iş Sanat'ta düzenlenecek törenle verilecek. ğündearanır. 'Mekân'açısındanbakıldığındada, oyun kişilerinin içsel belirleyici koşullan ile bir örtüşme kendinı açığa voırmaktadır. Necarigil'in radyo oyunlannda mekânı, deyim yerindeyse, bir oyun kişisi gibi görmek gerekir; bir özdeşlik saklıdır burada. Mekân, içerisi ile dışansını 'işaret eden' bir simge-motıf'tir. Pencere oyununda Içeri'nın asal simgesi Ev; Dışan'nın ise Sokak'tır... Pencere, içeriyle dı- şan arasında köprüdür. Giinünü dar basık oda- da geçirmek zorundakı yatalak anne damadının yanına sığınmıştır. Oyun boyunca kısık bagnş- lannı, ınlemelerinı işitıriz yalnızca. Kan-koca bu inleyişlerin, çırpınışlann nedenını araştınr. Yıldızlara Bakmak, yıldızlan görmek ıçin gözlemevı müdürlüğüne baş\iıran bir adamın dra- mını sergiler. Adarn, hep kendi önüne bakmış- tır, sonra çocuklanna, bakkalın, kasabın ellen- ne bakmıştır. Yıldızlara bakmaya zamanı olma- mıştır. Kadın ve Kedi oyununda yazar, eski ıle yeni kiracıyı karşı karşıya getirir. İmgelem dünyala- n, içsel yaşantılan aynı mekânda boy vermiştir. Belirleyici olan Ev'dir. "Ev; yaşannlara el koy- muştur." Evin iki hali, iç ve dışı var etmektedir. Asal motlf dışarı çıkma Isteği Uzak Yol Kaptanı, İç ve Dış" ın bir yolculuğu- dur adeta. Yeni evli çift, gün görmüş Kaptan'ın yönetiminde deniz motoruyla yolculuğa çık- mışlardır. Çift, ümit dolu beklentiler içindedir. Fakat Kaptan'ın deyişiyle: "-.gemilerinveinsan- laruı beklenmedik engeller karşısında vatak de- ğişrirmesi kolay olmaz.* 1 Denız, Dışan'nın, 'ya- tak değiştirme' îç'in simgesidir. Üç TUrunçlar'da Dış bir masal evreninde ve- rilir. Dar, loş odalarda bunalmış, yaşamaya ça- balayan üç kız kardeşin kurtulma çabalan, oyu- nun asal motifidir. Dış (masal evreni), îç (bek- lenti-çabalar) oyunun ana göstergeleri oiarak öne çıkmaktadır. Yazann son oyunu Temmuz, yaratma sürecin- de bir sanatçıyı Ev'de ve çalıştığı yeraltında (Temmuz odası) ele alır. Iç dünyanın zenginli- ği, sevinçler, ince sızılar Temmuz odasında boy verir. Yukansı Dış'ın, yeraltı îç'in simgesidir. Oyunlarda, kişilerin Dışan çıkma isteği her za- man varlığını sezdınr. Bu istek içsel çatışmanın ateşleyicisidir. Dışan çıkanlar 'içeride' yüklen- dikleri dünyalan da birlikte götürürler. Drama- tik edebiyatımıza ilginç, düşündürücü, kendine özgü oyunlar vermiş bulunan Behçet Necati- gil'in oyunlanndan öğrenilecek çok şey var. KÜLTVK • SANAT (0312) 293 «9 7« FERNANDO KRAPP BANA MEKTUP YAZMIŞ Yazan Çeviren Yönetefi Oekor Kostüm Münk Oyuncular Femando Krapp Julia Kont Baba >TanKred Dorst >Zeynep Avcı >lşıl Kasapoğlu >CXıygu Sağıroğlu >Canan Goknıl >Joe(Simon >Selçuk Y'ontem >Tlıbe Saran >Bekır Aksoy »Cuneyt Turel Her Cuma > 20.00 Her Cumartesi > 17.00/20.00 Akb*nk Kûttür Sau* M«rtezi > D212 252 35 ÜO 0 1 İlanlannız İçin (0212)293 89 78 perareUam@pefarekiam com tr perareltlanı@5uperonlıne.ccmı www.perareklam.com.tr JT.C KÜLTÜR ve TURZİM BAKANLIĞI İDEVLET TİYATROLARI J GENELMUDÜRLUGÜ ISTANBUL DEVLET TİYATROSU MÜDÜRLÜĞÜ Hafta içi 20.00 Cumartesi 15.00 / 20.00 Pazar 15.00 Taksim Sahnesi 0212.249 69 uu N.VGogol Müfettiş 16-17-18 Nısan Darıo Fo Bir Anarşistin Kaza Sonucu Öliimü 20-21-22-23-24 Nısan Neıl Sımon Güneş Cocuklar 27-28-29-30 Nisan 1-4-5-6-7-8 Mayıs Enc Vos Dans Eden Eşek (Cocuk MuzıkalıJ 20-21-22-23-25 Nısan Saat:H.OO AKM Aziz Nesin Sahnesi 0212.245 25 90 AKM Aziz Nesin Sahnesi 0212.245 25 90 Nazım Hıkmet Benerci Kendini Niçin Öldürdü 4-5-6-7-8-9-11-12-13-14-15 Mayıs AKM Oda Tiyatrosu 0212.245 25 90 Aleksandr Gelman Bankta İki Kişi 20-21-22-23 24-25 Nısan Martın Crımp Kır 27-28-29-30 Nısan 1 Mayıs Yakup Kadrı Karaosmanoğlu Yaban 16-17-18 Nısan 4-5-6-7-8-9 Mayıs Ephraim Kıshon Oh Romeo, Oh Juliette İRousseDT) 2 Mayıs AKM Büyük Salon 0212.245 25 ?û Memet Baydur Kamyon 16-17-18 Nısan Edip Cansever Ben Ruhi Bey Nasılım 20-21-22-23-24-25 Nısan Martın McDonagh Leenane'in Güzellik Kraliçesi 27-28-29-30 Nısan 1-2 Mayıs Gişe Çalışma Saatleri: Pazar ve Pazartesi : 10.00 -19.00 Salı, Çarşamba, Perşembe, Cumartesi, Pazar: 10.00 - 20.00 internet gişesi: www.istdt.gov.tr Toplu Satış Rez: 0212 292 39 00/111 / Öneri Dilek Şikayet Hattı: 0212 293 61 61/5 Bilet Fiyatları:6.000.000 TL. / 4.000.000 TL. Çocuk Oyunlan: 2.000.000 TL. Nazım Hıkmet Kuvayi Milliye 18 Nısan Yazan IHUflc C«M0LEm CAN KAPVUI e<ar PlERRE COANEMAU Şaskın Asıklar KOMEDİ2BÖLÜM £Z£gZZ$&XZ T"coew ÇETH AKCAM KESVA^K-SIKESELÇUK MURTAZO r h a K f nı a Sahneye Uyartayan Gunay Ertekin toneten Işıl Kasapoğfu Biilent Emin Yarar İlanlannız İçin (0212) 293 89 78 perareklam@perareklam.com.fr perareklam@superonline.com www.perareklam.com.fr 16 Nısan Cuma 20 30 Çevre Tiyatrosu 1 ^ Nısan CuTiartesı 2C 30 Çevre Tiyatrosu " 9 N san Pazadesı 20 30 Afrfe Jale Sahnesi 22 Nısan PerşemSe Oyun Atölyesı 0 212 585 59 35 J ÇEVRETIVATIOSII «0CHMÜSIAMM5A ( Afife Jale Sahnes \ Pnncess Otel Yanı / Ortakoyy Oyun Atölyesı 0216 3453939 1 ncıtnuRK Cumhurfye< New York'ta kutlamyor Köy Enstitükri'nin 64. kuruluşyüdönümü KüJtür Servisi - 'Övkülü Gcceler' ekibı ile diğer bir Türk kuruluşu olan 'Moon and Stars Pojeck/Ma>fest 2004' ekibinin ortaklaşa düzenledikJeri Öykü Festivali'nin bu ayki teması •Bir AydınJanma Projesi ve Türkhe'deJd l nurulmuş Köy Enstitüleri' Bugün ve yann New York'ta düzenlenecek festivale Köy Ensritülü yazarlardan Talip Apavduı, Pakize Türkoğiu, Osman Şahin ve gazeteci VarhkÖzmenekkatılacak. Festı\alin ilk gününde, Genç Köy Enstıtülülerin yayımladıklan 'Yeniden tmece Dergisi'nin, enstıtülerin tarihsel sürecini anJatan 'Yanm Kalmış Mucize' başlıklı fotoğraf sergisı açılacak. Açılışın ardından Can Dündar ve .\hmet Soner'in hazırladıklan 'Köy Enstitüleri' belgeselleri gösterilecek. Talip Apaydın, Pakize Türkoğiu, Osman Şahin ve Varlık Özmenek, Köy Enstitüleri'ndeki eğıtım, sonuçlan, dün ve bugün temalı konuşmalar yapacaklar. Festivalin ikinci gününde Talip Apaydın ve Osman Şahin'in öyküleri okunacak; Köy Enstitülü öykücülerin yaşamöyküleri ile birer öykünün yer aldığı kitapçıklar dağıtılacak. Ardından yazarlar, New York'ta yaşayan Türk okurlarla söyleşerek kitaplarmı imzalayacaklar. Program akordeon ve piyano eşlığinde 'Ziraat >Iarşı"nın topluca söylenmesiyle son bulacak. İlk gösterimi yarın yapılacak 'Saraydan Kız Kaçırma Almanya'da Kültür Servisi - Yekta Kara Almanya'nın Karlsruhe kentinde Baden Devlet Operası'nda Mozart'ın 'Saraydan Kız Kaçırma 1 operasıru sahneye koyuyor. Kara, konusu Istanbul'da Topkapı Sarayı'nda geçen operayı, yapıta genelde yüklenen folklorik özelliklerin ötesinde farklı bir anlayışla sahnelediğini belirtiyor. Yorumunda. Doğu-Batı ikilemiyle eski-yeni çatışmasınj ön plana çıkardığını ve bunun yanı sıra kadın-erkek ilişkısi ile sadakat kavTamını da sorguladığını vurguluyor. Yapıtın tanıtımı ıçin düzenlenen basın toplantısında Kara, külfürler ve dinler arası diyalogun önemini sa\Tindu. Aynca, insan ilişkilennde önyargılardan sıynlmamn ve birbirine hoşgörüyle yaklaşmanın günümüzde daha da önem kazandığını vurgulayarak 'Saraydan Kız Kaçırma'nın içerdiği çağdaş boyuta dikkat çekti. tlk gösterim Karlsruhe'de yann yapılacak ve gösterimler aralıklı oiarak 8 Mayıs'a kadar sürecek. 'Sara>dan Kız Kaçırma' aynı zamanda 17. Avrupa Kültür Günteri'nin de açılış gösterisıni oluşturuyor. , Yapıti Yekta Kara sahneye koyuyor. YAZI ODASI SELİM İLERİ llkyaz Eşiğinde Boğaziçi Son otuz yılın yıkım tablosunda her şey gibi Boğaziçi de çehre değiştirmeye zorunluydu. Öyle de oldu. Boğaziçi konusunda karar veren, yetkili ama bilgisiz kişiler, kurumlar, Istanbul'un bu en gü- zel semtler, köyler ırmağını amansızca kurut- tular. Bugün, dünkü Bogaziçi'ni bir iki eski, yı- kık yıprak, çok şükür güncel restorasyona uğ- ramamış yapı, silik çizgilerle belgeliyor. Boğaziçi'nin başına gelen yıkım, doğrudan doğruya, "okumama"nın sonucudur. Sırtlardaki o ürkünç villa sitelerinde oturan- lar, birkaç kitap okusalardı, şüphesiz bu kadar açgözlü ve zevksiz olmayacaklardı. Onlann Bo- ğaziçi üzerine yazılmış eserleri okumalarına da gerekyoktu. Koru gezintilerinden, kotralardan, yalılardan, köşklerden söz açmış bir iki aşk ro- manı bile yeterliydi. Boğaziçi birdenbire göçmedi. Boğaziçi'ne özgü doğa güzelliklerini taşra zihniyetinin kur- banı olmaya usul usul sürükledik. Boğaziçi'nin sırtlarında/Amer//(a'yı çağnştırır villalar. Oralarda oturanlar, ne taşralı, ne Istan- bullu,amaAmerika'dabulunmuş. Istanbulşim- di böylesi bir yaşayışın içine çekilmekte. Keşke Kafka'nın Amerika'sını okusaydılar. Amerika'yı görmeden yazılmış bu eşsiz kâbus romanı belki bir şeyler fısıldayabilirdi... Boğaziçi siteleri için özel dergiler yayımlanı- yor. Ne hikmetse, bana da gönderiyorlar. Yerli Kafka olabilirim... Kitaplığımdaki Boğaziçi kitaplarını ayn birkö- şede biraraya getirmeye çalışıyorum. Boğazi- çi üzerine pek çok şey yazılmış. 1930'larda Refik Halid en az yedi sekiz ya- zı yayımlamış. Çeşitli kitaplarında yer alan bu yazılarında Nilgün romancısı, Bogaziçi'ni "ha- rap " haliyle koruyalım, o, harap haliyle daha gü- zel, daha özgün demeye getiriyor. Demek ki açgözlülük, zevksizlik yetmiş kü- sur yıl önce başlamış. Refik Halid'in bir de Boğaziçi'nde geçen ro- manı var: Bu, Bizim Hayatımız. Etkileyici Bo- ğaziçi tasvirieriyle yüklüdür. Doğaya düşmanlık çok daha eskilere daya- nıyor. Hüseyin Rahmi Gürpınar, Namuslu Ko- kotlar romanında, Maslak yolundaki bitki örtü- sünün gaddarca yok edilişine değinir. Yeşillik, ağaçlar yerle bir edilip kökten sökü- lürken korulara sığınmış kuşlar, börtüböcek savrulup gider. Ruşen Eşref'in Boğaziçi Yakından kitabı çağdaş edebiyatımızın ender bitki örtüsü mo- nografilerinden biri olmakla kalmaz, Cumhuri- yetin ilk kuşağına seslenir: "Cumhuriyet nesilleri, dünyanın en güzelyaz şehri olan Boğaziçi kıyılannda, yeni anlayışla- nnın ve dileyişlerinin sürekli umranını, onun tükenmez şirinliğine yaraşacak bir üslupta ye- niden diriltecektir." Ama diriltememiştir... Boğaziçi'nin "müze"yedönüşmesini, Boğa- ziçi'nde müzeler var olmasını, orada, yaşayan, canlı bir geçmiş zaman ortamı dileyen Abdül- hak Şinası bugün artık hiç okunmuyor. Abdülhak Şinasi'nin sayısız ayrıntıyla gör- kem kazanmış Boğaziçi metinleri mevsimler- den, rüzgârlardan, denizden söz açar, ayışı- ğından, musikiden. Bir zamanlar deniz mavisi, çınar yeşili ve ah- şap renkli, beyaz meımeıii Boğaziçi'ne giden yollarda yükselen soğuk cam yüzlü dev gök- delenler, tarihi bir kentin siluetini sonsuza dek harap ettiler. Geçenlerde, akşam saati, Beykoz'a gidiyor- duk. Alacakaranlıkta ışık ışık koru villalan göz okşuyordu. Sadece uzaktan. Hepsinin bir ör- nek dünyasını düşündükçe, ürküp kalıyorsunuz. Kapılarda aynı otomobiller, aynı cipler. Pence- relerdeaynı perdeler. Bahçelerdeaynı düzen... Yahya Kemal, bir köyden ötekine yol aldık- ça, Boğaziçi'nde diyarlar gezildiğini söyler. llkyaz geçsin, üç beş erguvanın eflatun çiçek- leriyle bu yıl da avunuruz. Öneriler: Kitap / Manzaralı Oda, E.M. Forster, Sevil Cerit çevirisi, lletişim Yayınları, 2002. K Ü L T Ü R I Ç İ Z İ K K Â M İ L M A S A R A C I