Catalog

SAYFA CUMHURİYET 8 EKİM 2004 CUfc OLAYLAR VE GORUŞLER AÇI MLMTAZ SOYSAL Bin Tersi Ne İçin Vardır? HUKÜMETTEKİ sorumlu- lar bın bır sozcuk oyunu ve anlatım dolambaçlıklarıyla saklamaya ne kadar çalışır- larsaçaJışsınlar, bılgılı vedık- katlı gazetecı Sedat Ergin ın resmı metınlen sıralayıp ge- reklı bağlantılan ortaya ko- yarak ıspatladığı gıbı, Avru- pa Komısyonu çeşıtlı yollar- danTurkıyeKurtlen'nı "azın- lık" saymaktadır YaJnız Kurtlen mı? Geçen yılkı raporunda "Sunnt olmayan cemaat" de- dığı Turkıye Atevılennı de şım- dı "Sunnı olmayan azınlık- lar" kapsamında sayıyor Ne Kurtlerın buyuk çoğun- luğuna ne de Alevılerın hıç- bınne sormadan Bucumhu- nyetın o vatandaşlan hepsı bırden "azınlık ' olmayı ıster- ler mı ıstemezler mı AB'lı kom/serienn umurunda değıl Buyuk olasılıkla hıçbın, Tur- kıye Cumhunyetı'nın felsefe- sının ılkelennın Fransız ihtı- lalı'nden kaynaklandığını Hı- nstıyan vatandaşlannın azın- lık sayılmasına bıle ancak Lo- zan zorlamasıyla razı oldu- ğunu bılmıyordur Onun ıçın de Fransa'dan ısteyemedık- lerını Turkıye'den ıstemeye kalkışmışlardır Doğrudur bucumhunyet Fransız devrımcılerının ortaya koyduklan bır ılkeyı "vatandaş "ın aynı zamanda "ınsan" olduğunu, vatandaş- lann butun ınsan haklanndan tam bır eşıtlıkle yara/ianma- sını sağlayamamış zaman zaman bu konuda yanlışlar yapıp ters uygulamalara sap- mak zorunda kalmıştır Ama, ılkeyanlış mıdır^ "Bız Lozan dakı tammlama dışın- dakı vatandaşlanmız arası- na bır de 'azınlık' aynmını sokmak ıstemıyoruz, zaten bu ulkenın bolgelerı ve sınıf- lan arasında ekonomık ve sosyal uçurumlar var, onla- ra bır de bunu eklemeden uçurumları doldurup Fran- sa'dakıne benzer, etnık kö- kene dayalı olmayan bır 'va- tandaş'lıkkavramını oluştur- maya kararlıyız" demek çağ- dışılık mıdır^ Çağdaşlık asıl bu ılkeyı benımseyıp gelıştırmek değıl mıdır? Elın tersı, ışte onunuze ko- nan boyle kâğıtlan ıtrp karşı- nızdakılenn yuzune çarpmak ıçın vardır Yoksa, onların şımdılık saklamaya çalıştıkları, ama bır sure sonra adıyla sa- nıyla ortaya koyup uyulma- sını ısteyeceklen dayatmala- rına kılıf uydurmak, vatan- daşlarınıza yalan soylemek, onlan sonu karanlık bır çığı- ra suruklemek ıçın değıldır ınsan ellen Gerektığınde doğrulan yaz- mak, doğrular uğruna çalış- mak, vuruşmak ıçın vardır o eller Insanın butun organları, ayaklan, beynı goğsu ve kal- bı gıbı Ama hayır,bugununıktı- dar sahıplenne, onlann danışmanlarına yardakçıla- rına ve yalakalarına gore, ın- san obur ınsanlan, ustelık ul- kesının ınsanlannı aldatmak ıçın vardır O ınsanların ken- dılennı hem haklı hem de guç- lu hıssetmelerı gereken da- valarda bıle Kıbrıs davasın- da olduğu gıbı Yahudi Kültürü Avrupa Günü... "Yahudi Kültürû Avrupa Günü"nde, Cemal Reşıt Rey Konser Salo- mı'nda sunulan etkınlıkler cıddıyet, ağırbaşlılık ve nıtelık açılanndan kutlanmaya değer bır gorunumdeydı Izleyıcılenn ellenru çırparak, sözle ya da sesle tempo tutmamalan da o güne verdıkJen onemın ışa- retı sayılabılır Konserde, Yahudi bestecılenn eserlen profesyonel bır sanatçı grubu tarafından başan ıle yorumlandı Yakup ALMELEK 1 996 yılında AvTupa'mn beJh başlı 23 ulkesının Yahudı ce- maatlen, aralannda toplana- rak ozel bır gun seçtıler Her yıl eylul ayının ılk pazannda ger- çekleştınlen bu gune "Yahudi Kültu- nı Gunu" adını verdıler Amaçlan, bu ozel gunde bırlıkte ya- şadıklan ulke halklannın Yahudılen daha ıvı tanımalan ıçın çaba goster- mektı Içınde bulunduğumuz 2004 yı- lında. bu bağlamda bır etkınlık tstan- bul da Cemal Reşıt Rey Konser Salo- nu nda ızleyıcılere sunuldu Neden Yahudi Gunu7 Obur halkla- nn ulkelenndekı Yahudılen yetennce bılmedıklen \e tanımadıklan bır aer- çek Antısemıtızm dıye betımlenebılecek Yahudi duşmanlığmın butun dunyada tehlıkelı boyutlara doğru tırmanması bunun en belırgın gostergesı Bu durum ancak Yahudılenn kendı- iennı daha ıyı anlatabılmelenyle gıde- nlebılır Bu konu, goz ardı edılırse Ya- hudıJer bıreysel bır başkaldırma üe kar- şı karşıya kalabılırler Şu da bır gerçek, dunyada yenn dı- bıne batınlması gereken Yahudıler ol- duğu gıbı el ustunde tutulması gere- ken Yahudıler de var OnemJı olan olumsuz yonde davra- nışlarda bulunan Yahudılenn kendıle- nne çekıduzen \ ermelennı sağJamak- tır Yoksa hem kendıleruıı hem de men- subu bulunduklan toplumu kotu du- rumlara duşurebılırler Sosyal bır gerçektır, her toplumda ıyıler kotulerle bırlıkte yaşamak zo- rundadırlar Yahudıler bu konuda ıstıs- na teşkıl etmezler. ancak maalesef bır Yahudının kotu bır davTanışta bulunma- sı onun Yahudi kunJığı ıle değerlendı- nlır, aynı kışı kotu değıl de ıyı bır fa- alıy et sergılerse bu onun mensubu bu- lunduğu ulke kımlığı ıle anılır Orneğın Erdem dışı ya da yasadışı bır ış yapan kımse Yahudi ıse medya bunu, onun Yahudi oldugunu ustune basa basa duyurur O>sa bır Fransız Yahudısı uluslara- rası bır başanya ımza atsa \obel Tıp Odulu'nu alsa o kımseyı medya okur- lanna, Fransız olarak tanıtır Yahudi kımlığınden ya hıç soz etmez ya da sa- tır arasında kısaca geçıştınr "Yahudi olmak zordur". çunku Yahudıler su- reldı bır dıkkat edılme konumundadır- lar Öyleyse ne yapmalı? Yahudılenn yaşadüdan toplumu ıyı tanımalan, kımhklenru yıtırmeden top- lumla butunleşmelennı ve kendılennı de yapmacığa ve yapay lığa kaçmadan, gerçek venler ıçınde tanıtmalan gerek- mektedır Bu ıyı başanlırsa. ortaya çı- kacak olan sevgı, taraflann mutlulu- ğuna yol açacaktır "Yahudi Kulturü Avrupa Gunü" bu amaçla duşunulmuş olsa gerek Kuşku- suz Yahudi kulturu ulkeden uJkeye fark- hJıkJargostermektedır Çunku Yahudı- ler, yaşadıklan ulkelenn kulturlenn- den esınJenırler Turk Yahudılen once- len Osmanh Imparatorluğu nun yaşa- yış, duşunce ve sanatsal etkınlıklen- nın etlasınde kendı yaşayış. duşunce \ e sanatsal etkınlıklennı oluşturmuşlar- dır Bugun de aynı durum gozlenebılır Turk Yahudılen Turkıye Cumhunye- tı'nın kulturel ve sosyal kurallan ıçın- de ulkenın edebıyat gorsel sanatlar \ e muzık bınkımlennden yararlanarak kendılennı gelıştırmektedırler Mutlulukla belırtmelıyız kı bu gelı- şım artık yapıtlar verme aşamasına ulaşmıştır Cumhunyet rejımının Turk Yahudı- lenne tanıdığı eşıt olanaklar onlann ozellıkle muzık edebıyat, resım, fo- toğraf ve yontu dallannda ulke hatta dunya çapında yapıtlar v ermesıne ola- nak sağlamaktadır Artık Turk Yahudısı salt tıcaret ve sa- nayı ıle meşgul bır kışı olma kımlığı- nın yanı sıra yazar çızer, sanatçı v e oğ- retmen olma yolunda da buyuk bır ça- ba ıçınde gorunuvor Kaldı kı Yahudi aıleler bu bağlamda çocuklanna v erdık- len destekten dolayı kıvanç duvuyor- lar "YahudiKulturuAvrupaGunu"nde, Cemal Reşıt Rey Konser Salonu'nda su- nulan etkınlıkler cıddıyet ağırbaşhhk \e nıtelık açılanndan kutlanmaya de- ğer bır gorunumdeydı Izleyıcılenn el- lennı çırparak, sozle ya da sesle tem- po tutmamalan da o gune verdıklen onemın ışaretı sayılabılır Konserde Yahudi bestecılenn eserlen profesyo- nel bır sanatçı grubu tarafından başan ıle yorumlandı Konsenn bıtımınde ızleyıcılenn yuz- lennde ıyı kı geldık sevıncı okunuyor- du Ancak Yahudi toplumunun dışın- dakı ızleyıcılenn azlığı, o gunu oluş- turanlarda bır duş kınklığı yaratmıştır Bundan sonrakı etkınlıklerde durumun değışeceğını umalım Yahudıler, yurttaşı ohnaktan kıvanç duyduklan ulkelerde, kendılennı ger- çeklere dayalı olarak ne kadar ıyı tanı- tırlarsa ınsanlan da antısemıtızm tra\ - masından o kadar uzaklaştırmış olur- lar Solu Kurtarmak Diye Diye Solu toplumsallaştırmaktan başka gorunur çıkış azdır ("Gelın bırlıkte yönetelım" hıkâyesı hıkâyedır ) Toplumsallaştırma sıfırdan başlanarak yaratılacak ve yarataru-yonetenı-denetleyenı toplum olacak, bır "sol duzlem proje onermesı" olabılır Ertan ÜNVER i i zellılde son yırmı yıldır, | 1 yapılan her seçımın ar- V_x dından, ı\edıhkle solu ara- mak \ e solu kurtarmak adına bır tartışmaaçılır Bu tartışma, he- men her alana sa\Tularak saçılır, ortalık toz dumandan goruhnez O arada, değerlendume gereğı- nı dayatan bırçok goruş de ser- gılenme olanağına ulaşır Bu bıl- dık gelışmelenn temehndekı et- men. her seçım sonrasında sol oylarda gozlenen azalmadır O ılk saptama bıle, sol açısından ya- şamsal ve acı bır gerçeğı haykır- maktadır Sol, boylesı bır olum- suz durumun oncesınde, "Dü- şunceuretim\e iletişimlerini sa>- saklama luksünu" aşabılecek du- zeye varamamaktadu1 kı, bunu yaşamak. kaçınılmazlan arası- na gırmıştır, solun Bu durum çok duşundurucudur Bu "vüzej'seltraMnatik'' goru- numden fazla etkılenmeyen ve et- rafından dolanarak yapılacak su- nuşlardan bınnı kopaımaya ça- lışmak, en ıvısı dıye duşunmek- teyım Onu da ozetle yapmanın "Her > önden sayılamavacak ka- dar varan olacakür")') Bugun yaşanan "sol durum olgusunun tahlüini" sol çevrelenn ıçınde bulunduğu "öznel >apı" açısın- dan boyle koparmaya çalışmak en rasyonel olanıdır, çunku Genel anlamda bakınca evren- sel solun konumu neyse, Turkı- ye solununkı de orada denebılır Ozellıkle 20 yuzyılın son çey- reğınde yoğunlukla yaşanan ve evTensel yonden "sosjoekono- mikpolitik" duzlemı alabora eden uretim bıçımı donuşumu sonucu, Marksıst kuram ve sol, gorece bıryetersızhk yaşamak zo- runda kaldı Bu durumdan Tur- kıye solu da nasıbını aldı, kaçı- nıhnaz olarak "Adacıklanna sığuımış" radı- kal sol en buyuk nasıplenen ol- du doğal sonuç YDD'den beslenen modern sol merkez sol, oncelüde "sol- da buJunma" nıtelığmı buyuk oranda yıtırecek konumlara ıtıl- dı Sol, anlamda buyuk y ıtımler yaşadı "Bunlann vaşanılması kaçuulmazdı" dıyemeyız Da- ha hafıf atlatılabılırdı, yıtımle- nn buyuk bolumu onlenebılır- dı Ancak yaşanan nesnel ger- çeklık budur Turkıye solunun genel gorunumu de buna koşut bır duzeydedır Ozellıkle modern/merkez sol uzennde somut-ozet bır açımla- maya gıdıldıkçe konu daha be- lırgınleşıyor Hele partının du- zeyıne vanlınca, daha da netle- şıyor Hele hele bır de "son CHP metaforunaf!)" ulaşıhnca. değ- meyın gıtsm ışın bır başka keyıf- h yanına Sosyopolıtık duzlemdekı so- mutlamada CHP-DSP-SHP- YTP-vbg orgutlenmelerden soz etmeden Turkıye'de modern mer- kez solun konumunu açıklayabıl- me olanağı yoktur Dahası, 2002 Kasım ve 2004 Mart seçımlenn- den sonra konu. CHP'ye kadar daralarak sıkışma zorunluluğu yaşamaktadu" Bunlann arasına bır de 2003 Ekım CHP Kurulta- yı gınnce, solu tartışmak bugun- ku toz dumandan kurtulamamak- tadır, kaçmıhnaz olarak Burada saptanan. bır dayatma sonucu olsa da CHP 'nın ışgalıy - Ie yaşanmakta olan BavkaJ ger- çeğıdır (Sız ıstersenız buna Bay- kal patolojısı \e totolojısı dıye- bılu-sınız ) Artık CHP, kesınlık- le Baykal'ın partısıdır, "veçev- resiırinr> eklemesını kullanmanı- za gerek kalmamıştır CHP'nın Baykal 'ın ehnden ahnamayaca- ğı olgusu yalnızca Baykal 'ı ''Bay- kal'' yapanlarca onlenebılecek bır konuma gelıp dayanmıştır (Ben yandan, Kemal Derviş'ın ıçenk olarak CHP soluna kazan- dırmaya çabaladığı "çağdaş ar- tı modern sol"un ne olçude ya- şama taşmacağı sorusu, askıda durmaktadır Askıdakı duruşun sonrasmdakı beklentı ızlemmı de hıç umut \ encı gorunmemek- tedır Orneğuışuvahşıkapıtalız- mın. son yuzyılda değıştu"dığı nıtelık gormezden gelınerek çok- tuğunun belırtılmesı, *birazüginç kaçmaktadn-" ) Buna onlarca yıldır "duayen- lerce" surdurulen \ e bır turlu ba- şanya varamayan bırleşıp butun- leşme çabalamalanm da eklersek "modern,merkezva da efektifso- lun" Turkıye açmazı ortaya çı- kar Turkıye'de solun. evTensel solda yaşanan yıtımlen de kat kat katladığı gerçeğı, ışın caba- sı olur Toplumsallık Tam burada patlayıv eren "do- minant sorular" Bu durumda sol kurtanlabıhr mı9 O halde sol nasıl kurtanlacaktır9 Bana gore o sorularda bır ıç- sel çelışkı ve tutarsızlık, hatta yapısallığı da ıçınde banndıran bır anakronızm bulunmaktadır Çunku sol tum kurumlarda ol- duğu gıbı ozel bır çaba ıle kur- tanlacak bır kurum olamaz (Za- ten kurumlann ve sıyasal partı- lenn kurtulması dıye bır konu "muhaldir" ) O nedenle sol, an- cak uzennde konumlanması nes- nel anlamda zorunlu olan "sos- yoekonomikpoBtik" yapıya uyar- lanarak v e ınsanoğlunun yaşam sorunlannın çozumseUığıyle uyu- şan konuma taşınarak yemden duzenlenebılır 21 yy uretim bıçımı (UB)do- nuşumuyle dayatılan yenı "sos- yoekonomipolitik'" duzleme so- lu uyarlamanın v e taşımamn bu- gunİcu yolu, "su^dan msanı" ger- çek. anlamiı v e uygulanabılır yo- netsellığe eklemleyen, katılun- cı^yan doğrudan doğrudan yo- netım kanallannm kullanımını da ongorerek onermelerde bu- lunan. çağdaş v e uygulanabılır bır toplumsallaştuTnadan geçer Denm kı, solu toplumsallaştır- maktan başka gorunur çıkış az- dır ("GehnbirHkte\onetefim" hı- kâyesı hıkâyedır ) Toplumsallaş- tuma sıfırdan başlanarak yaratı- lacak ve yaratanı-yonetenı-de- netleyenı toplum olacak bır "sol düzlem proje onermesi" olabı- lır Proje, toplumun kılcaüanna kadar demokratıkleşmesını. duz- lemın toplumca ınşasını ıçere- ceğı ıçın, varacağı noktanın çağ- daş sol olması doğal sonuç ola- caktır Bunabu-geçerlılıkveuy- gulanırlık kazanduma amacı gu- dulup orgutlenme aşamasma ka- dar aktanldığında -orneğın- *Top- lumsal Demokrasi Projesi (TO- DEP)" dıyebıhnz Boylesı bır projenın solu. evrenselde de, ulusalda da yenıden geçerlı ve uy - gulanabıhr konumlara taşıyabı- leceğının kanıtı, Gramsci'nın çağdaşlaştınlmış Blok Tezfnın gunumuz gerçeğı ıle butunleşe- rek sergıledığı geçerlı v e nesnel yapıdır Toplumun kendı orgutlenme- sı toplumsal tum ıstemlen yen- ne getırmeye yonehk bır orgut- lenme tum uyelerının kendı oz- gul \ e ozgun çıkarlan ıçın yapı- lanmış, temelı toplumsala daya- nan btr orgutlenme, bugun var ol- madığına gore, bu onerme en azından tartışmaya açıhnalıdır, denm "Sohı kurtarmak dive di\e" çıkılan "tozdan dumandan gö- rulmez >oldaki karmaşa" bıraz anndınlınca, nesnel gerçeklığın egemen olduğu, çağdaş v e uy gu- lanabıhr bır sol duşunsellık mı do- ğunıyorne 1 * PENCERE Avrupalı OlmakL Kemal Tahır ın mızah dergılenne "mustear adlayazdığı romanlar vardı, onlardan bınnde kah ve halkı konuşuyor, Avrupa'ya kapağı atmış bı arkadaşlarından haber gelmış - Ne olmuş7 - Bacağını kırmış - Nasıl? - Gece çukura duşmuş Bın sorar - Ulan Avrupa'da çukur olur mu? Avrupa bızım ıçın masallardakı ruya ulkesıdır, mıl- yonlarca ışçımız gıdıp yerleştı, ıçlennden hatın sayılır bır bolumu patron oldu; bu duygu degış- medı Yalnız bızım ıçın mı boyle9 Asya'nın, Afnka'nın yoksul ulkelerınden kopan nıcelen Avrupa ya kapağı atmak ıçın kıyılanna ge- mılerle abanıp helak olmayı goze alıyorlar Avrupa bu1 Orada çukur yokf • Pekı, nasıl Avrupalı olunur? Bu soruya yanıt verebılmek ıçın once bır baş- ka soruya yanıt vermek gerekıyor1 - Avrupalı nasıl Avrupalı olmuş? Bırkaç sozcuk yanıt ıçın yeterfı Ronesans Reform Aydınlanma Avrupalı yuzyıllar boyu çıle çekmış, sonunda ak- lı egemenleştırmış devlet duzenınde ınancı gen- ye ıtmış bılım duşuncesını benımsemış, kılıseyı polıtıka hayatından çıkarmış boylece Avrupalı ol- muş Bır Musluman, Avrupalı olmak ıstıyorsa, Aydın- lanma'yı yaşamak zorunda Yoksa kadını tesetture mahkûm ederek Avru- palı olunamaz, şımdı Avrupa'da yaşayan "Mıllı Goruşçuler Avrupalı mı oldular? Yok canım Olamazlar' • Avrupa Bırlıgı Komısyonu Turkıye konusunda bır rapor hazırladı Bu rapor 'şartlı bır 'tavsıye ıçenğı taşıyor Turkıye'nın -AB uyelığı ıçın değıl- bu yolda mu- zakerelere başlayabılmesı ıçın karan 17 Aralık'ta Avrupa Konseyı verecek Avrupalının bılıncıne enşmış kışı bu durumda ne yapar? Gobek mı atar' Şıkıdım şıkıdım oynamaya mı başlar? Tabancasını çekıp beş el ateş mı eder? Gazetesınde manşet mı patlatır - Ey ahalı koşeyı donduk' Bızım medyanın dunku bırıncı sayfalanna ba- kan bır deneyımlı meslektaş dedı kı - Bızım basının Avrupalı olması ıçın daha bın fınn ekmek yemesı gerek' • Avrupa'nın Turkıye yı dışlamayayureğı yok, ıç- lemeye de gonlu pek razı degıl' Bızı ne tutacak ne bırakacak en azından 10 yıl surelı bır zaman dılımınde elının altında bulunduracak, değıl mı9 Pekı, gerçek boyleyken alaturka bayram hava- sında gobek atmak Avrupalılığımıza yakışıyor Ne bıçım aşağılık duygusunun baskısı altında- yız kj kendımızden geçtık' NecdetADALI 8 Ekim 198O'de idam edildi. Şımdı sensız soyluyonız türkülenmizı Ve bılıyoruz. Yokluğunyakacakbir gun Eylul'un saraımışyorgunyuzunü. Mücadele arkadaşlan 26yılönce, 8Ekıml978'de "Bahçelievler Katliamı'nda yıtırdığımız TÎP üyesı arkadaşlarımız Faruk Ersan, Latif Can, Serdar Alten, Efraim Ezgin, Salih Gevenci, Osman Nuri Uzunlar ve Hürcan Gürses'ı sevgı ve özlemle anıyoruz. Onlann anısı ınsanlığın belleğınde her zaman yaşayacak. Unutmadık Unutmayacağız. Arkadaşlan