Catalog

3 SUBAT 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 IRAK KRizt MALIYETI BOYOTTÜ [ I r a k ' a b a k ı r t e ı s a t a n üreticiye altı aydan beri izin yok Eneıjiye 8 mîfyar dolar İNKARA (ANKA) - Sıcak savaş lurumunda Türkiye'y* zarannın boyutu ienûzfcestirîJemeyenIrak krizi, ük fürisini enerji faturası üzerinde löstermeye başladı. Emerji fîyatlannda yaşanan aiış Türkiye'nin ithal ettiği ham petrol ve diğer eaerji kaynaklan için ödedifi parayı, geçen yüın ik on bir ayı itibanyla 8.1 milyar dolara çıkarch. DtE verilerinden yapıLan belirlemeye göre, Türkiye'nin ham petrol, doğalgaz, LPG, kömür, akaryakıt ve diğer ürünlerden oluşan enerji raaddeleri ithalatı, 20O2'nin kasım aymda 817 nilyon dolar olarak gesçekleşti. Enerji faturası, bir önceki yılın kasım ayına göre yüzde 143 a-tü. Böylece, Tûrkiye'nm toplam enerji fırurası, 2002*nin ilk an bir ayı itibanyla 8 rnilyar 83.6 miryon dolara kadar ulaştı. Enerji feturasında, 2001 yılınan aynı dönemindeki 7 milyar 621.1 milyon dolarîık dûzeyine göre yüzde 6.1 'lik arnş yaşandı. Gizli ambargonun faturası Türkiye 'yeSEDATKURT DENİZLf- Irak'a 2000 yılından bu ya- na BM akreditasyonu ile yapılan bakır tel ihracatına 6 aydır izin verilmiyor. Irak'ın telekomünikasyon, elektronik eşyaüreti- mi ve iletişimde kullandığı bakır tel ko- nusundaki gizli ambargo sanayiciyi zor durumda bıraktı. 1991 öncesinde Irak'a 50 miryon dolar- lık ihracat gerçekleştiren Türk bakır fil- maşin üreticileri, Körfez krizi ile başla- yan 9 yıllık ambargonun ardından 2000 yılında bu ülkeye tekrar mal gönderme- yebaşlamıştı. Irak'ın telekomünikasyon, elektronik eşya üretimi ve iletişimde kul- landığı 8 milimetrelik bakır filmaşin te- lin ihracatını BM akreditasyonu şartıyla gönderebilen Türk sanayiciler, son 1 yıl- dır sorunlar yaşıyor. Denizli'den Irak'a bakn- filmaşin gön- deren firmalardan biri olan Erbaİor Hol- ding, 2000 yılında 2 milyon, 2001 yılın- da 16 milyon 500 bin dolarlık mal gön- derdiği Irak'a BM'nin gizli ambargosu nedeniyle, 2002 yılında yalnızca 1 milyon 300 bin dolarlık mal gönderebildi. Erbakır Holding Ticaret Müdürü Sedat Erikogtu. daha önce ihalesini aldıklan 10 milyon dolarlık işi de BM'nin akreditas- yon vermemesi nedeniyle teslim edeme- diklerini söyledi. Bakır filmaşin sektörü ve yan sektör- lerinin son bir yıl içinde yaşanan BM ile ilgili sorunlar nedeniyle 100 milyon do- lann üzerinde zarara uğradığını da belir- ten Erikoğlu, BM'nin akreditasyona yönelik politikasının, Irak'm ithal ettiği ürünleri telekomünikasyon, eiektronik araç gereç üretimi ve iletişim araçlannda kullanmasına yönelik olduğunu düşün- düklerini vurguladı. Cazip Davetiye! \hr< Yer: Bugüne kadar yüz binlerce kişinin davetiyelerini, kartpostallarını evlerinin en özel köşesinde sakladıkları Koza Davetiyeleri İmalat İthalat ve İhracat A.Ş.'nin şimdi hisse senetlerine ve geleceğineortak olabilirsiniz. Dünya çapında rekabet gücüne sahip ve sürekli gelişen Koza Davetiyeleri İmalat İthalat ve ihracat A.Ş. halka açılıyor. Davetlisiniz. • İletişimde etki gücü eşsiz "Davetiye, Tebrik ve Duyuru Kartları"nda uzmanlık • Dünya kart pazarında deneyim • Konusunda en büyük pazar olan ABD'de rekabet gücü • Son yıllarda ABD pazarına yönelik çalışmalar •Yurtiçinde 5 mağazamız 24 bayi, 1 7 franchising mağaza ile güçlü satış ağı ve satışta tam hizmet. KOZA DAVETİYELERİ İMALAT İTHALAT VE İHRACAT A.Ş. Necatibey Caddesi No:56/B Demirtepe/ANKARA Tel:(0 312) 229 00 12 - 229 13 58 Faks:(O 312) 231 09 19 Halka Arz Yöntemi : "Borsa'da Satış" İMKB Birincil Piyasadan Halka Arz Fiyatı : 8.000 - TL'den Başlamaktadır. Halka Arz Tarihi : 05.02.2003 - 07.02.2003 Saat: 11.00 - 12.00 Halka Arzı Yüklenen Aracı Kuruluş : Evgin Yatırım Menkul Değerler Tic. A.Ş. ve Universal Menkul Değerler A.Ş. Başvuru Yerleri : Evgin Yatırım Menkul Değerler Tic. A.Ş. ve Tüm Şube ve İrtibat Büroları Tel: (0212) 296 56 16 Faks: (0212) 231 46 00 Universal Menkul Değerler A.Ş. ve Tüm Şube ve İrtibat Büroları Tel: (021 2) 329 79 00 Faks: (021 2) 276 55 1 2 ve Tüm aracı kuruluşlar Halka arz ile ilgili olarak hazırlonan izahname başvuru yerlerinde, ortaklık merkezinde ve www. imkb.gov.tr adresinde yatırımaların incelemesine sunulmokta olup fasarruf sahibi sirküleri ise 13.01.2003 tarihli Dünya ve Finansal Forum gazetelerinde ilan edilmiştir. ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK Hükümetin Devraldığı Ekonomi Hükümetin çözüm üretmesi gereken en önemli sorun ekonomidir. Bu nedenle, nasıl bir ekonomi devralındığı, kimi ana değişkenler kullanılarak irde- lenmeli; bu konuda bir tarih düşülmelidir. Ekonomik büyüme venleri, hükümete, beklene- nin üstünde bir üretim artışı bırakıldığını kanıtlıyor. Gerçekten de, 2002'nin ilk dokuz aymda ulusal üretim (GSMH) artışı, yüzde 6.5 ile, gerek hükümet ve IMF'nin gerekse diğer gözlemcilerin yüzde 4.0 olan beklentilerinin çok üzerinde olmuştur. Ancak, alt sektörtere bakıldığında, ekonomik büyümenin sağlıksız taraflan olduğu anlaşılıyor. Yılın ilk dokuz ayında, inşaat ve mali kuruluşlar sektörlerinde, bü- yüme oranlan sırasıyla eksi 3.4 ve eksi 6.8'lere ulaşmaktadır. Bir başka anlatımla, 2002'nin ilk do- kuz ayında bu sektörferin üretimi, çok ağır bir bu- nalım yılı olan 2001 'e göre bile gerilemiştir. inşaat ve bankacılık, diğer sektörlerin üretimini doğrudan etkileyen bir nitelik taşıdıklanndan bu sektörel ge- rilemelerin özel politikalarla giderilmesi gerekir. Ağır bir bunalımdan geçen ekonominin, gelişme yönünden en anlamlı göstergelerinden biri, sabit sermaye yatınmlandır. Ulusal üretim ve gelir he- saplannda görülen gayri safi sabit sermaye olu- şumu yılın ilk dokuz ayında ağır bir bunalım yılı olan 2001 'e göre yüzde 5.7 oranında gerilemiştir. Parasal göstergeler ve enflasyon, hükümetin işini kolaylaştıracak özelliklertaşıyor. Geçen yılın ilk dokuz ayında para arzı bir önceki yılın aynı döne- mine göre yüzde 44.1 gibi geçmiş yıllara göre ol- dukça sınırlı bir artışla yaklaşık 15 katrilyon lira do- layında olmuştur. Seçimlerden önce, Ekim 2002'de aylık ortalama döviz kuru, dolann TL karşılığı ola- rak 1 milyon 646 bin 900 liradır. Yine ekim ortala- ması olarak enflasyon oranlan da olumlu sayılma- lıdır; yıllık ortalama toptan eşya (TEFE) yüzde 36.1; tüketici (TÜFE) de yüzde 33.4'tür. Kamu finansmanı ekonominin kil'rt sorunudur. Hükümet, geçen yılın ekim ayı sonunda 144.2 kat- rilyon TL iç borç ve haziran sonunda da 125.9 mil- yardolardış borç stoku devralmıştır. Geçen yıl har- camalan 98.1, gelirleri de 71.2 katrilyon lira olarak bağlanan konsolide bütçenin harcamalannın 62.7 katrilyonu, büyük bölümü borç faizi ödemeleri ol- mak üzere, transfer ödemelerine aynlmıştı. Hükü- met işbaşına geldiğinde, kamu iç borçlanmasında ödenen reel faiz yüzde 20'lere düşmüştü; reel fa- izler şimdilerde yüzde 30'lara tırmanmış bulunuyor. Reel faiz oranının düşürülmesindeki başan, hükü- met için de olumlu bir gösterge olacaktır. Ekonominin dış dünyasındaki gelişmeler çok da pariak sayılmaz. Geçen yılın ilk dokuz ayında dışsatım hızla artmakla biriikte, dış ticaret açığı, bir önceki yrlın aynı dönernine göre, bir milyar do- lardan fazla artmış, 3.9 milyar dolardan yaklaşık beş milyar dolara çıkmıştır. Bununla biriikte Mer- kez Bankası döviz varlıkJan 25 milyar dolann üze- rine çıkmıştır. Bu bağlamda dış ticaretle ilgili bir başkâ önemli sorun olan fryat eğilimlerine dikkat çekilmelidir. Eğer, dışsatım ve dışalım fiyatlan en- deksi 1994=100 alınırsa, 2002'nin ilk dokuz ayın- da, dışsatım fiyatlan ortalaması 83.3'e; dışaJım fi- yatlan ortalaması da 92.1'e düşmüştür. Türkiye, dışanya sattığı ürünlerin fiyatı satın aldıklanna gö- re daha düşük olduğundan, yani, bu fiyat farklılaş- ması nedeniyle kaynak kaybıyla karşı karşıya kal- maktadır. Işçi dövizleri girişi, 2002'nin aynı döneminde, bir önceki yıla göre azalmış, aylık ortalama 241.6 milyon dolardan 174.1 milyon dolara düşmüştür. Bunun gibi, yılın ilk dokuz ayında gelen doğrudan yabancı sermaye yatınmlan da 300 milyon do- lardırve önceki yıllara göre olağanüstü düşük- tür. Hükümetin izleyeceği ekonomi politikası bu iki değişkenin eğilimlerini de biçimlendirecektir. Eko- nominin en ağır sorunlanndan biri işsizliktir. Ge- çen yılın üçüncü çeyreğinde kentlerde işsizlik ora- nı yüzde 14'e, eğitilmiş gençler arasında da yüzde 31.1 dolayına yükselmiş bulunuyor. Hükümetin ekonomideki başansının en önemli göstergesi, iş- siz sayısını azaftmasıyia açıklık kazanacaktır. Türkiye, geçirmekte olduğu ağır ekonomik bu- nalım nedeniyle hızla yoksullaşmış, dar ve sabit gelirlilerin gelirleri azalmıştır. Gelir dağılımı eşrt- sizliği daha da artmıştır. Gelir düşüşlerinin bir göstergesi olarak imalat sanayiinde birim ücret endeksi 1997=100 alınırsa, 2002'nin üçüncü çey- reğinde, ücret endeksi 67.8'e düşmüştür. Hükü- metin, işsizliği önlemek kadar, artan üretimle bir- iikte, uygulayacağı vergi, kamu geliri ve bütçe harcaması politikasıyla, maaş ve ücretlerin art- masını da sağlaması gerekiyor. Vurgulanması gereken bir nokta daha var, kentsel istihdamın yüzde 34.8'i herhangi bir sosyal güvenlik kurulu- şuna kayrtlı değildir. Kırsal kesim ise sosyal güven- likten çok daha sınırlı bir oranda hemen hiç yarar- lanamıyor. AB üyeliği sürecindeTürkiye'nin önem- li adımlar atması gereken bir alan da sosyal poli- tikalardır. Hükümet, bunalımdan çıkış sürecinde bir eko- nomi devralıyor. Burada say/lan ve sayılamayan göstergelerin, iç ve Irak, Kıbns gibi dış gelışmele- re bağlı olarak önümüzdeki dönemde alacağı de- ğerier, hükümetin başansının da ölçüsü olacaktır. yakup@metu.edu.tr etĞONOHf I \ J TAZİHİND6 EUÇÜN J 1933: Istanbul'la Ankara arasında dene- "•* me niteliğinde uçak seferleri yapıldı. 1970: Türkiye'de ilk kez plastik üretildi. 1977: THY'de grev gece yansından itiba- ren başladı. 1990: Cumhurbaşkanı Turgut Özal, m'âet- vekJllerine erken emeklilik imkânı sağla- yan yasa ile milletvekillerinin emekli ma- aşını arttıran yasayı veto etti. 1998: Körfez krizi Istanbul Menkul Kıy- metler Borsası'nı vurdu. Borsa 180 puan birden düştü. Dolar 220 lira oldu. 2001: Yıllık enflasyon TEFE'de yüzde 28.3, TÜFE'de yüzde 35.9'a kadar ge- riledi.