Catalog

i ARAUK 2<D2 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA H i J v U i ı U I V J J . ekonomi(acumhuriyet.com.tr 13 lütünde beral dönem başlıyor • ÂNKARA(ANKA) - Tituı piyasasuıda, Tekfl'ın destddeme alurlanndan cekilmesi ve sertest piyasa koşullannda üıerci \ e tüccann karşı karşya kalacağı yeni dömm başlıyor. Tekel'in yeniien yapılındınlmasına ilîşkjn 4733 sayılı yasa ile oluşnırulan ycnetmelik Restıi Gazete'de yayımlandı. Yönetmelikle fiyat oluşumu ve tütün dış ticaretine ilışkin esaslar beliriendi. Euro heyecamazalth • BRÜKSEL(AA)- AvTupalılann yüzde 45'i ortak para birimi Euroyu bırakarak eski para binmine dönülinesini istiyor. Uzmanlar, 11 aylık sürenin ardından, '"başlangıçtakı Euro heyecanının söndüğünü" belirtirken bunun ana nedeninin Euro ile birlikte kendıni hissettiren mal, mülk, ürün ve servis ücretlerindeki anormal artış olduğunu ifade ediyorlar. Batı Avrupalılann yüzde 53'ü ise Euronun varhğını sürdürmesinden yana. Işçi emeklilermin aylMarı • ANKARA (AA) - Işçi emeklilerinin aralık ayı ayhklan beliriendi. Buna göre en düşük işçi emekli aylığı, 257 milyon 51 bin 528 lira, en yüksek aylık ise 495 milyon 447 bin 502 lira oldu. Devlet Istatistik Enstitüsü (DtE) tarafindan kasım ayına ilişkin olarak açıklanan yüzde 2.9 oranındaki Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) artışırun aylıklara yansıtılması sonucu en düşük işçi emekli aylığı 7 milyon 112 bin 230 lira artışla 249 milyon 939 bin 298 lıradan 257 milyon 51 bin 528 liraya çıktı. Ortalama emekli aylığı ise 7 mıryon 999 bin 718 lira artışla 280 milyon 542 bin 330 lıradan 288 milyon 542 bin 48 liraya, en yüksek emekli aylığı ise 13 milyon 831 bin 718 lira artışla 481 milyon 645 bin 784 lıradan 495 milyon 447 bin 502 liraya çıktı. 107.7 milyon lira vergi iadesi • İSTANBUL(AA)- Asgari ücretli bu yıl için 107.7 milyon lira vergi iadesi alacak. Istanbul Serbest Muhasebeci Mali Mûşavirler Odası'run Yıllık Vergi iadesi Raporu'nda yer alan hesaplamalara göre, ayda ortalama net 500 milyon lira ücret alan bir kişi 481 milyon lira, 1 milyar lira net ücret alan bir kişi de 1.3 milyar lira vergı iadesi alabilecek. 40 bin kişiye • ANKARA (ANKA) - Işsizlik Sigortası Fonu'ndan işsizlik ödeneği alanlann sayısı 40 bini aştı. Fondan kasımda 40 bin 637 ışsize toplam 6 trilyon 566.1 milyar lira ödendi. Bu arada prim tahsilatına Temmuz 2000'de başlayan îşsizlik Sigortası Fonu'nun toplam birikimi Kasım 2002 sonu itibanyla 4.7 katrilyon liraya ulaştı. Koç şirketlepinin birteşmesi SPK'de • ANKARA (AA)-SEK Süt'ün, Maret, Pastavilla ve Tat Konserve ile birleşme karan, SPK'ye gönderildi. Koç Grubu'na bağlı SEK Süt Olağanüstü Genel Kurulu'nda konuya ilişkin sair gerekli işlemleri yapmak ve izinleri almak ûzere yönetım kuruluna \etki verildi. Petrol ürünlerindeki artış, yüzde 27 olan 11 aylık enflasyonu ikiye katladı Akaryakıtta ölçükaçtıEkonomi Servisi - Dolar kuru ile yıl- lık enflasyondaki düşüşe karşın akarya- kıt ürünlerine zamlar sürüyor. Akarya- kıt ürünlerine dünden geçerli olmak üzere yüzde 0.25 ile yüzde 1.13 arasın- da zam yapıldı. Son zamla beraber 11 ayda akaryakıt ürünlerindeki artış yüz- de 50'yi aştı. Oysa Ocak-Kasım döne- minde enilasyon toptan eşyada yüzde 27.5, tüketici fıyatlannda ise yüzde 27.7 oldu. Haziran ayı seviyesinde seyreden dolar kurundaki artış da yüzde 17 civa- nnda kaldı. Uluslararası petrol ve kur fı- yatlanndaki artışa göre ayarlama yapı- lan akaryakıttaki bu artışın başlıca ge- rekçesi Özel Tüketım Vergisı'nin (ÖTV) her ay açıklanan toptan eşya enf- lasyonu orarunda arttınlması. Ote yandan Ocak-Eylül döneminde, ham petrol fıyatlan yüzde 32 oranında arttı. Bu dönemde Türkiye'de akaryakıt ürünlennin fıyatlan yaklaşık yüzde 47 oranında artarken kurşunsuz benzinin perakende fıyatı da yüzde 26.9 oranın- da zamlandı. Nasıl hesaplanıyor? Akaryakıt fıyatlanna yapılan zamlar- da yüksek verginin payı büyük. Akar- yakıt fiyatlandırmasmda ÖTV, belli bir oran yerine maktu (belli tutar) olarak alındığından, vergi gelirinin reel olarak azalmaması için, her ayın üçünde açık- lanan enflasyon (TEFE) rakamlanna paralel vergi arttınlıyor. LPG ve otogazda da benzer durum- dan kaynaklanan ayarlamalar, bütçede- ki vergi geliri hedeflerinin tutturulması Kurşunsuz benzin fiyatlarındaki değişim , _ Fiyat (Turk Lirası) Zam oranı (Ortalam %) Yoksul ama pahalı Kurşunsuz benzinfiyatlan.yüksek geM ülkeierle aynı dûzeyde Ulkeler Ingtttere Türkiye Danimarka Italya Fransa AJmanya Portekiz Isviçre ispanya Yunanistan Fıyat(ort) 1.01 dolar 97 sent 88 sent 88 sent 85 sent 81 sent 80 senf 76 sent 64 sent 58 senf Kişi başma milli gelirfdo'ary 29.360 2.850 39.050 24.700 27.890 29.210 14.070 41.880 18.710 15.060 • Dolar kurunun yüzde 17 arttığı, enflasyonun yüzde 27 olduğu yılm 11 ayında benzine yüzde 30 dolaymda, diğer petrol ürünlerine de yüzde 50'yi aşan oranda zam yapıldı. Bu da Akaryakıt Tüketim Vergisi'nden kaynaklandı. Araç sahiplerinin akaryakıta ödediği her 100 liranın yaklaşık 80'i vergiye gidiyor. v e akaryakıt fıyatlannda fiyat elastiki- yeti sağlaması amacıyla, her ay enflas- yonun açıklanmasının ardından düzen- li olarak uygulanıyor. Aynca rafınerilerin petrolü dolarkar- şılığmda alması ve dolar bazında ilave edilen dağıtıcı ve bayi paylan da, dolar değer kazandığında, Türk Lirası olarak yakıt fıyatlanna yansıyor. Fiyatlandırmada uluslararası ham petrol fıyatlan da etkili oluyor, artışlar ürün satış fıyatlanna yansıhlıyor. Her 100 liranın 80i vergi Petrol Ürünleri tşverenler Sendika- sı'nın (PÜIS) verilerine göre petrol ürünlennin pompa fıyatı içinde TÜP- RAŞ'ın rafineri satış fiyatırun payı yüz- de 20 civannda. Araç sahiplerinin ben- zin alırken ödedığı her 100 liranın yal- nızca 20.6 lirası bunu üreterek satan TÜPRAŞ'm kasasına giriyor, 79.4 lira- sı ise ATY KDV ve AFÎF ile dağıtım ve bayi paymdan oluşuyor. Özellikle pom- pa fıyatı içinde ATV'nin payı yüzde 55 düzeyinde bulunuyor. Bayram turizmcilerin ağzını tatlandırdı; esnaf umduğunu bulamadıKimileri DubaTde kimileıi Mahmutpaşa'da • Bayram telaşı her kesimde farklı yaşandı. Dar gelirli vatandaş bayramlıklann bütçede açacağı delikleri hesaplarken 3 milyar maliyetli yurtdışı turlan kapanın elinde kaldı. LEYLAÇEVİK Bayram tatili, turizm şirket- lerinin yüzünü fazlasıyla gül- dürmekle birlikte çarşı pazara da hareketlilık getırdi. Yüksek gelir grubu tatilini geçirmek üzere yurtdışına yönelirken, dar gelirli vatandaş da bayram alışverişi için semt pazarlannın yolunu tuttu. Ucuz alışverişin Istanbul'da- ki merkezi Mahmutpaşa'da es- naf, krizin bayram kültürünün gelenekselleşmiş ka\Tamı "bajTamlıklara" dahi sekte vurmasından yakındı. Geçen yıl, on gün önce başlayan alış- Ba\ ram alışverişinin bütçede açacağı delikleri de düşünen vatandaş, şekerlerden çok fiyat etikederine göre ahşveriş yapü. de etti. Bayram alışverişinin ay sonuna denk gelmesinin de in- sanlan çarşı-pazara çıkmaktan baharhavası ise toplumdaki ge- lir uçurumunu bir kez daha gözler önüne serer nitelikte. rizmciler. özellikle Dubai ve Mısır turlannda bir talep patla- ması yaşandığını belirttiler. eriş trafiğinin bu yıl görüle-—alıkoyduğmıu beliıteıı esnaf,—Uzakdogu'dan Aıııeıika'ya,—Bavrarnda pirarrritr. mediğini dile getiren Mahmut- paşa esnafı, satışlannın bekle- nenin çok altında kaldığını ifa- "bereketü geçen" tek günün arefe günü olduğunu söyledi. Turizm şirketlerinde yaşanan ı—Amerıka ya, Afrika'dan, Avrupa'ya kadar uzanan geniş tur yelpazesi bile talebi karşılamaya yetmedi. Tu- .ıeıı goııııe- nin maliyeti ise en az pramitler kadar ilgi çekici Mısır'a oda kahvalü birturun fıyatı 850 do- lar olsa da vize ücreti, havaala- ru vergisi, program dışı geziler, ekstra yemek giderleri ile ra- kaııı 150üdolan aşıyor. 949 do^ larlık bir turla Dubai'ye gide- ceklerin toplam harcamalan ise 2000 dolan buluyor. Uzmanlar, kısa sürede elde edilecek zaferin büyüme getireceği görüşünde D ekonomisi savaşla patlayacak Ekonomi Servisi - ABD'de yapılan strateji konferansında uzmanlar, olası Irak savaşında kısa sürede elde edile- cek bir zaferin ABD ekonomisini ve finans piyasalannı ateşleyeceğüıi söy- ledi. Irak savaşının ekonomik etkilerini "iyi, orta ve kötû" olarak adlandırdık- lan üç senaryoda toplayan uzmanlar, "kötü" senaryoda Irak'm kitle imha si- lahlannı kullanması, Isra.il ve Tür- kiye'ye saldırması. petrol fiyatlan- nm patlaması gibi olasılıklan saya- rak ABD'de borsamn yüzde 40 de- ğer kaybedeceğini, büyümenin 4.5 gerileyeceğini öngördüler. Stratejik ve Uluslararası Çalışma- lar Merkezi tarafindan düzenlenen konferansta anlatılan üç senaryo ise şöyle özetlendi: İyimser senaryo: Gerçekleşme olasılığı yüzde 40 ile 60 arasında olan bu senaryoya göre, ABD 4 ile 6 hafta içerisinde başan sağlar, Irak hükümeti düşü- rülür, kitle imha silahlan kullanıl- maz. Petrol fiyatlan 35 dolar sevi- yesine çıkar, ancak bölgenin petrol alt- yapısmda herhangi bir yıpranma olma- ması durumunda bunun etkisi kısa sü- rer. Bu sonuç, 2003'te ABD ekonomi- sinin yüzde 0.5 daha fazla büyümesini getirir. Ancak 2004 yılında büyüme oranı yüzde 0.4 oranında geriye düşer. Orta senaryo: Irak'taki savaşın 6 ile 12 hafta süre- rek ABD'nin lehine sonuçlanması üze- rine kurulu senaryonun gerçekleşme olasılığı yüzde 30 ile 40 arasında gö- rülüyor. Irak halkının direniş göster- mesi ve sivillerin ölümü ihtimalini kap- sayan senaryoya göre, artan savunma harcamalanna karşın ABD ekonomisi sıfira yakın büyüme oranlannı yaşaya- cak. Sermaye piyasalan yüzde 18 de- ğer kaybedecek ve 2003 sonuna kadar Işsiz sayısı kasımdaki ani yükselişle 4 milyonu aştı Almanya işsizlikle boğuşuyor Ekonomi Servisi - Avrupa'nm en büyük ekonomisi Almanya işsizlikle boğuşuyor. Kasım ayında 96 bin kişinin daha işsiz kaldığım bildirmesiyle, resmi rakamlara göre ülkedeki işsizlerin sayısı 4 milyon 26 bin kişiye çıktı. Avrupa Birliği'nde ekonomik büyüme oranlanna ilişkin tahminlerin sürekli geriye doğru çevrilmek zorunda kaldığı bir dönemde ortaya çıkan ani işsizlik, uzmanlar tarafindan Almanya ekonomisindeki zayıf görünümün bir göstergesi olarak tanımlandı. Uzmanlar, ülke görünümünün ileriye dönük tahminlerde bu veriden olumsuz etkileneceğini kaydetti. îşsizlik oranındaki beklenmeyen yükselişin, henüz iki ay önce başbakan seçilen Gerhard Schröder'in popülaritesini bir kez daha sarsacağı belirtildi. toparlanamayacak. Kötü senaryo: Irak kitle imha silahlannı Israil ve ArapTürkiye üslerine karşı kullanacak, petrol tesislerini imha edecek. ABD ek- senlı koalisyon dağılacak. Suudi Arabis- tan hava sahasını kapatacak ve Arap dün- yası petrolü ABD'ye karşı silah olarak kullanmaya karar verecek. Gerçekleşme ihtimali yüzde 10 olarak görülen bu se- naryoya göre, petrol fıyatlan 80 dolara çı- kacak, ABD serma- ye piyasalan yüzde 40 değer kaybedecek ve tüketici güveni yok olacak. Bu du- rum. ABD ekonomi- sini 2003'te yüzde 4.5 geriletecek, 2004'te ekonomi yüzde 0.9 toparlana- bilecek. Petrol fıyat- lan ancak 2004'te 40 dolar seviyesine ka- dar genleyebılecek. İŞÇİNİNEVREINİNDEN ŞÜKRAN SONER Sis Çanı'na Kulak Vermek CUMOK'lan, Cumhuriyet okurlannı iyi bilirsiniz. Galiba dünyada örnekleri pek yok. Gazetenin say- falannı didik didik eder, mektupla, telefonla, şımdi- lerde elektronik postayla tepkilerini koyma huyla- nndan hiç vazgeçmezler. Cumhuriyet çalışanlann- dan binni yakaladılar mı, sorgulama başlar.. - ... satış yerinde, geçen pazartesi günü niye Cumhuriyet yoktu? Dünkü 3. sayfadaki haberin başlığı yanlış değil miydi? Filan yazar bugünkü ya- zısında niye öyle kıvırtmış? Medyanın peşinden siz desürüklenırseniz?..Tirajneâlemde?Gelenleryö- netime kanşıyor mu?.. Cumhuriyet'in tam da kim- liğinı koruma, görevinı yapma zamanı... Bilmeyenler için Cumhuriyet okuru - Cumhuriyet çalışanı ilişkisı birazzorlu gibi gözükebilir. Oysa ne kadar özel ve ayncalıklıdır. Başka gazetelere gıtmek zorunda kalan arkadaşlanmızdan duymuştum. Bi- rısi "Pusulamı kaybetmiş gibiyim" demişti. "Işimi yapmaya aynı özenle devam ediyonım, ama oku- run tepkisini alamıyorum. Ulaşıp ulaşamadığımı, iletişimin kumlup kurulamadığını bilemiyorum" di- ye söze devam etmişti. Cumhuriyet'in gazeteciler ıçın okul ışlevi, özünde Cumhuriyet okurlarının Cumhuriyet çalışanlannı yönlendirmesi, bilgilendir- mesi, dayanışması ile gelişmiyor mu?.. Cumhuriyet'in ayakta kalmakta zorlandığı, siya- sal çalkantıların yoğunlaştığı, kritik dönemeçlerde Cumhuriyet okurlarının duyarlılığı, eylemliliğe dönü- şür. Gazetesini göstere göstere okumak, taşımak, Cumhuriyet okurları arasında ilişki, iletişım kurma- nın ilk aracıdır. Sonra dostluklar kurulur. Dayanış- ma örgütlülüğe dönüşür. CUMOK, Cumhuriyet okuriannın Cumhuriyet'i ayakta tutmak üzere örgüt- lenmelerinin ürünü. Istanbul CUMOK'lar, Erol Geyran'ın öncülüğün- debırarayagelışlerinin 7. yıldönümündeönceki ak- şam Caddebostan Balıkadamlar Lokali'nde yine bir aradaydılar. CUMOK'ların, içinde bulunduğu- muz zaman dilimi içindeki duyarlılıklarını yansıtan açılış konuşmasından bir bölümü, orada bulunama- yan sizlerle paylaşmak ıstiyorum.. "Cumhuriyet okuru olmanın ayncalığını iyi kulla- namadığımızı, başladığımız güzel şeyleri sonuç- landıramayışımızın toplumsal saynlığımtzdan kay- naklandığını üzülerek belirtecektim ki.. Onların (Melih Cevdet Anday, Bülent Tanörj sevdikleri, inandıklan işleri yaparak, sivriliklerini veya ayrıca- lıklarını ortaya çıkartarak yürüyüp gittiklerini öğ- rendik. Biriyazın dünyasındaki ustalığını evrensel- liğe taşımış, diğeri bilimi, insanlığı haksızlıklarla, acılarta bilenmiş, cilalanmış dorukta iki insan.. Ne olur onlarla yaşamı paylaşma mutluluğuna erdiğimiz bu yıllara ihanet etmeyelim, yaşamımız boyunca Sıs Çanı'na kulak verelim..." (Uyuyamıyacaksın / memleketin hali / seni ses- leıîe uyandıracak / oturup yazacaksın / çünkü sen artık o degilsin / sen şimdi ıssız bir telgrafhane gi- bisin / durmadan sesler alacak / sesler vereceksin / uyuyamıyacaksın / düzelmeden memleketin hali / düzelmeden dünyanın hali / gözüne uyku giremez ki / uyuyamıyacaksın / bir sis çanı gibi gecenin için- de /ta gün ışıyıncaya kadar/ vakur metın sade / ça- lacaksın.) Anday'ın "Sis Çanı" kulaklanmda, sabah haber- leri ile gözlerimi açıyorum. "Türkiye'nin içinde bu- lunduğu sıkışıklıktan yararlanarak üç koldan birden bastınyorlar" diye söze giriyor bir bilim insanı, dış politika uzmanı. Bir gün önceki yoğun trafiğin, ABD, AB, İMF'den gelenlerın görüşmelerinin, pazarlıkla- rının, istediklerinin, bizimkilerin yanıtlarının özetini yapmaya çalışıyor. Dışardan destekle ıçerde iktidar olmaya çalışan AKP ve Tayyip Erdoğan'ın ülke çı- karları açısından önemli potları satır aralarından sı- rıtıyor. Kriz, IMFilişkileri, Türkiye'nin AB üyeliği, Kıbns'ın geleceği, Irak savaşında Türkiye'nin rolü üzerine iç içe gırmiş, düğümlenmiş pazarlıkların sonucu üze- rine açıklamalan dinledikçe kafamız karışıyor. Sadece Dışişleri Bakanı Yakış'ın "Hava sahası ve üsleri açarız" sözünün önce Genelkurmay, sonra Dışişleri tarafindan "Bilgimiz yok" sözleri ile doğ- rulanmaması dahi, gelişmelerden kaygı duymamız için yeterli. ABD'den 24 milyar dolar destek pazar- lığı, resmi yetki ve sorumluluğu olmayan Erdoğan'ın AB seferinden sonra Beyaz Saray'da ağırlanaca- ğı.. türünden uçuşan haberler, Türkiye'nin nasıl bir kıskaca sokulduğu üzerinde izlenim edinmeyeye- tip artıyor. soner@cumhuriyet.com.tr Asgari ücrette çappık yapı • ANKARA (ANKA) - 2003 başından geçerli olacak yeni asgari ücreti tespit çalışmalannda yeni hükümetin tavn beklenirken brüt olarak belirlenmesi nedeniyle uygulamadaki çarpıklık da bir kez daha gündeme geldı. Halen 250.9 milyon lira olan brüt asgari ücretin, çeşitli kesintilerden sonra çalışanın eline geçen net kısmı 184 milyon lirayla açlık sınınmn yansı düzeyinde kalırken işverene maiiyeti ise 333 milyon liraya ulaşıyor. EKONOHİ 1923: Türkiye Turing ve Otomobil Kuru- mu kuruldu. 1933; Eskişehir Şeker Fabrikası üretime başladı. 1967: Tekel Diyarbakır Içki Fabrikası ku- ruldu. 1974: Dünya piyasalannda altın fıyatla- nnda başlayan hızlı düşüş Türkiye'yi de etkiledi. 24 ayar külçe altının gram fiyatı 90 liradan 83 liraya indi. Cumhuriyet attı- nı da 620 liradan 590 liraya düştü. 1995: Türk-lş'e bağlı Selüloz-lş Sendi- kası'nın SEKA işyerlerinde 6.500 işçi adına yürüttüğü toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde anlaşma sağlandı. 1997: Bir süredir izlenecek ekonomi politikaları konusunda hükümetle görüş ayrılığına düşen Hazine Müsteşan Mahfi Eğilmez görevin- den istifa etti.