Catalog

2* EKİM 3002 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DtZİ Sıvas katliamı, Gazi olaylan, Susurluk ve Manisalı gençler davası 1995-99 seçimlerinde Alevileri etkiledi Solayeterincesahipçıkıknadıirlik Partisi ve Banş Partisi deneylerini anımsayacak olursak; rahatlıkla söyleyebiliriz ki; Aleviier; kendi kutsallannın, parti amblemi, parti söylemi ve oy aracı yapılmak istenmesine karşıdırlar. Bu, onlann laik karakterlerinden kaynaklanmaktadır. Inancın yeri ayndır, ekmeğin yeri ayn... Her biri olduğu yerde güzeldir. Güzel olmayan, bu iki değeri birbinne karşı kullanmaktır. oyverecehi A L 1 B A L K 1 Z A leviler, 1994 Yerel ve 1995 /A Genel seçimlerinde Sıvas'ı ve i l Gazi olaylannı tartışıyor, dönemin iktidarlannı eleştiriyor ve çıkış yollan anyorlardı. 1999 Seçimleri'nde de Alevi seçmenler açısından durum farklı değildi. Tüm bunlann sonucunda 60 'lı yıllardan beri Alevi seçmenlerin kitlesel halde destekledikleri CHP 1999 seçimlerinde ancak yüzde 8.7 oranında oy alabiliyordu. T~ T'anı bır yargı vardır; "En kötü ğ—t karar. kararsızlıktan daha iyi- A. A. dir" dıye. Cephedeki komutan için belki doğrudur da bu söz, sen gel bunu bir de seçmene sor. Cümle seçme- nin işi zor. Alevi seçmenin işi daha da zor. Zira onlar öbûr seçmenlerin dışında bir de "AlevT oluşlanndan kaynaklı so- runlarına. hangi partınin nasıl baktığına bakacaklar. Bu yazı dizisinde; Alevi seçmenlerin 91 - 95-99 seçımlennde kımlere oy verdikle- rine. oy verirken nelere dikkat ettiklerine. bu seçimlerde kımlere, neden oy verecek- lerine. sıyasi partılenn Alevi seçmenlere neler vaat ettiklerine, bir Alevi seçmen profilinden bahsedilir mi, sonılanna ya- nıt aramaya çahşacağız. Sondan başlayacak olursak: ve de Bir- lik Partisi \e Banş Partisi deneylerini anımsayacak olursak; rahatlıkla söyleye- biliriz ki Aleviler. kendi kutsallannın. par- ti amblemi. parti söylemi ve oy aracı ya- pılmak istenmesine karşıdırlar. Bu. onla- nn laik karakterlerinden kaynakJanmak- tadır. tnancın yeri ayndır. ekrneğin yeri ay- n... Her biri olduğu yerde güzeldir. Güzel olmayan, bu iki değeri birbirine karşı kul- lanmaktır. O nedenledir ki Aleviler, hila- fetin karşısında cumhuriyetin. şeriatın kar- şısında demokrasinin peşine düşmüşler- dir. Bu neden böyledir? Çünkü Alevilik bir yaşam tarzıdır. In- sanı merkezine koyan, 72 milleti bir tu- tan. "Her ne arar isen kendinde ara" di- yen. doğay ı ve toplumu buna göre yorum- layan. "Çağ sana uymuyorsa artik sen ça- ğa uy" diyen, sürekli değişen, gelişen, dö- nüşen, ama özündekı insan sevgisini hep saklı tutan; inançsal yönleri olmakla bir- likte. birçok din ve kültürden etkilenerek bunlan kendi potasında eriten. yeniden şekillendıren, kendine benzeten. kendisi olan, bir yol, felsefe ve yaşam biçimidir. Bunun böyle olması. onlann sadece inançsal değil, sosyal, ekonomik ve el- bette siyasal tercihlerini de etkileyecektir. Aynca onlann sırufsal konumlan da bu ter- cihte önemli bir etmen olacaktır. Etklnliklere siyasetçl akını Son on yıl içinde hiçbir Alevi etkinliği yoktur ki; başta Hacıbektaş etkinlikleri olmak üzere, o yerin kaymakamından cumhurbaşkanına dek tüm yöneticiler ve siyasetçiler katılmamış olsun. Katılıp Ale- viliğin güzelliğine. kardeşliğine. banşa ve onlann incitilmişliklerine vurgu yap- mamış olsunlar. Ancak "vurgu" para getirmiyor, Ale- \ilerin yıllardır sürdüregeldikleri ve her fir- satta dile getirdikleri temel taleplerine iliş- kin somut bir adım atılmıyordu. Bu talepler kısaca; laiklığın tam uygu- lanması, bu çerçevede; a) Diyanet Işleri Başkanlığı'nm devlet yapılanmasının dı- şına çıkanlması veya Alevilerin de orada temsil edilmesi. b) Zorunlu din dersleri- nin zorunlu olmaktan çıkanlarak seçme- li hale getirilmesi ve programının yeniden düzenlenmesi veya Aleviliğin de o kap- samda okutulması. c) TRT'nin yansız ya- yın yapmasının sağlanması, d) Cem ve kültür evleri için arsa tahsisi, e) Alevili- ğin anayasal güvence altına alınması gi- bidir. Bu süreç içerisinde bu taleplerin kabu- lü bir yana; 2 Temmuz 93'te Sıvas Madı- mak katliamı yaşanıyor, 37 kişi yaşamı- nı kaybediyor. onu 12 Mart 1995'te Gazi katliamı izliyor, 2 Eylül 1995'te Tayyip Er- doğan'ın dozerleri Karacaahmet Dergâ- hı'nın duvarlannı yıkmaya kalkışıyor, 3 Kasım 1997'de Susurluk hadisesi patlı- yor. 13 Şubat 2002'de ıse Alevi-Bektaşı Kuruluşlan Birliği, adında "Alevi-Bekta- şi" sözcükleri bulunduğu gerekçesiyle ka- patılıyordu. Sıvas katllaml ve Cazl olayları Bu acı olaylar nedeniyledir ki Aleviler, 1994 yerel ve 95 genel seçimlerinde Sı- vas'ı ve Gazi'yi tartışıyor, dönemin ikti- darlannı eleştiriyor ve çıkış yollan an- yorlardı. Demokratik Banş Harekeu (DBH) bu çıkış yollanndan biri olarak algılanmış- tı, ancak ne yazık ki toplumsal bir muta- Alevilerin yıllardır sürdüregeldikleri ve her nrsatta dile getirdikleri temel taleplerine ifişldn somut bir adım aüfanamıştır. bakat sağlanamadığı için başansız kal- mış. tüm bu tartışmalara Çfller'in 96 Büt- çesi'nden Alevilere 3 trilyon lira ayıraca- ğı sözü de eklenince Alevi seçmenler yi- ne ellerinde şaşkın pusula ile başbaşa kal- mışlardı. İsslzllk faktörü 99 Seçimleri'nde de Alevi seçmenler açı- sından durum farklı değildi. Gazi davası Trabzon'a taşınıyor, 22 kişinin katledildi- ği bu davanın üstü adeta örtülüyor, Sıvas katliamında perde bir türlü aralanmıyor, asıltertipçileraçığaçıkanlamıyor.AzizNe- sin'in tahrik ettiği vb. gerekçelerle, dava bir gidip bir geliyordu. Aynca Susurluk ve Apotartışıhyordu. Yolsuzluklar, hayat pa- halılığı, işsizlik. Manisalı gençler davası ise işin tuzu biberi idi. Tüm bunlann sonucunda 6O'lı yıllardan beri Alevi seçmenlerin kitlesel halde des- tekledikleri CHP (HP,SHP)oylan 1983'te yüzde 30.5 iken, 86'da 22.7'ye, 87'de 24.8'e. 91'de 20.8'e. 95'te 10.7'ye, 99'da 8.7'ye geriliyordu. Alevi seçmenler SHP-CHP'yi adeta ce- zalandınyorlardı. En geçerli nedenleri ise 93 Madımak katliamı sonrası bekledikle- ri tutumu bu partinin almamasıydı. Bir başka neden ise bu partide politika yapan Alevi kökenlilere parti yönetiminin takındığı olumsuz tavır idi. Sağ partllerln fırsatçılıflı Sağ partiler bu durumu iyi değerlendi- riyor, bir yandan onlann gecelerini, gün- lerini şereflendiriyor (!), çiçekler yolluyor, sıcak ılışkiler kunıyor, giderek pazarhk- lara oturuyor, 95 ve 99 seçimlerinde lis- telerinde Alevi adaylara da yer veriyor, bu- nun için aynca özel propagandalar yapı- yor, Alevi seçmenleri etkilemeye çalışıyor- lardı. RP'nin söylediği; "Hz. Ali'yisevmek- seAlevflik'', MHP'nin söylediği ise; "Ah- met Yesevi Hazretleri'nden el almış Hün- kar Hacı Bektaş Veli" idi. Bu söylemler umduğunu CHP'de bula- mamış, AJevi seçmenlen ister istemez et- kiliyor ve yapıyı parçalıyordu. Artık bir "Mok oy"dan bahsedilemezdi. 95 seçimleri sonrası ABBakz Nefes der- gisinde (Şubat'96 sayısı) bu durumu şu cümlelerle değerlendinyordu: "Resmibir istatistik olmamakla bûükte Türkiye'de 20 müyonAlevinin olduğu tahmin edüiyor. 20 milyon nüfustan. hele de seçmen yaşı- nml8"eindirilmesindensonra,neredenba- karsaıuz 12 milyon seçmen çıkar. 12 mil- yon o>, bugün RP'nin aldığı oy nüktannuı iki nıisli demektir ve yalnız başına iktidar olmak demektir™ Oy vermede 'Alevi' sı- faü yetertiobaydı 'Alevi Partisi'nin bugün iktidarda olması gerekirdL Ama görülü- yor ki CHP, DSP, HADEP ve bagımsızla- nn aldıklan bütün oyları üst üste koyup Alevikrinhanesmeyazsakbik8milyonovu biraz geçeriz, Geriye sağa verOmiş ya da sola veriİmemis 5 niilyon oy var demektir. Bu da bize şunu gösterir, ya Türkiye'de 20 müyonun çok alnnda Alevi var ya da Ale- viler veterince sokuı değüV Yarın: Partilerin vaatleri Geçmişten gelen sözler1950'li yıllardan itibaren başlayan köyden kente göç olgusu, Alevıliği derinden etkilemiştir. Kent koşullannda artık poyraza açık durumdadırlar. Inanç ve kültürlerini yaşamakta sıkıntı çekmektedirler. Toparlanmaya ve örgütlenmeye gereksinimleri vardır, zira kent onlan yutmaktadır. Bu nedenledir ki; son 15-20 yıldır dernekler. vakıflar. federasyonlar kurmakta, dergiler. gazeteler. kitaplar yayımlamakta. radyolar kurmakta, kültür ve inançlannı öylece yaşatmaya, istem ve özlemlerini bu örgütleri ve yayınlan aracılığı ile dile getirmeye çalışmaktadırlar. Söz konusu seçimler olduğunda da söyleyecek sözleri vardır Kervan dergisi 1994 yerel seçimleri öncesi; Şubat 1994 sayısında okuyuculanna kapaktan; "Hayat doğruyu dayaöyor: Sandığı gideceğiz, SHP'yeoy vereceğiz!" diye seslenirken gerekçesini şöyle açıkhyordu: "27 >Iart 1994 yerel seçimlerinden çıkacak sonuç siyasal bir ağuiık ifade edecek ve ülkenin yakm geleceğini belirlemede önemli rol oynavacaktır. Bu nedenle (ivlanmı/ dağümamaü, SHP'ye gjtmelidir." Nefes dergisi 95 seçimleri öncesi Aralık'95 sayısının sunuş yazısında okuyuculanna şöyle sesleni)ordu: "Se\gili canlar: haber vermeden apansız bir seçim sürecine girdik. Hazuiıksız yakalandığımız bir gerçek. Ancak oylanmızm yolunu vitireceğini hiç sanmjyoruz. Ale\ilik- Bektaşilik Anadolu insanının birlikte eyiemi, toplu söylemi kapsammda kaçmılmaz olan ihşki- çelişküerle biçimlenip yapılandı. Bu süreç kendisine halk inancının. kültürünün. memnuniyetsizliğinin taşıvıcısı olma anlammda bir •'toplumsal refleks" kazandırdı. Önseziye dayalı bu "refleks" sayesinde kendini yaratan. beslevip büyüten toplumsal temele hiçbir zaman ihanet etmedL Oylannı bu temelin sözcüsü durumundaki sol partilere ya da adaylara verdi \ uıe öyle v^pacaklardu-." Reha Çamuroğiu Nefes dergisinin Mart 1994 sayılı nüshasında SeçımJer ve Aleviler başlığı altında: '•RP'nin amacı ve zihniyeti belüdir'" diyor ve soruyordu: "ANAP ve DYP'ye mutlaka şu sorular sorulmalıdır": "1- Siz Türki>e'> nin Sünni- Alev i laik insanlarmı İslamcılar gibi şirretleştirmek mi istivorsunuz? 2- Siz laikliğe karşı gelismelerden doğan gerginngi hissetmiyor musunuz? 3- Laik insanlanmızm daha ne kadar sürevle savunmada kalacağmı düsünüyorsunuz?" Pir Sıütan Abdal Kültür Sanat dergisi ise 1999 Seçimleri öncesi Marü 1999 sayısının sunuş yazısında okuyuculanna şöyle sesleniyordu: "Sevgüî canlar, siyasi partiler ve seçim yasasının değiştirilmediği. parti içi demokrasi koşullarmm yaratılmadığı. halkuıuzm önemli bir bölümünün iradesinin baraj engeli ile parlamentoya yansunasnun engeUendiğj koşullarda seçüne gidiyoruz. 18 Nisan'da yine sandık başmda olacağız. Yine zor karar vereceğiz. Bir yandan gönJümüzdeki parti barajı aşabilecek mi diye düşünürken, öte yandan parti u'derlerinin iradesiyle beiirienerek önümüze Hi/ilnıiş isimler arasında sıkışıp kalacağız, Yine de 'Hayırlı olsun' dejip mührü birine vııracağız. Mührü vururken elimiz titrey ecek. O an onlarca soru gelecek akhmıza._ Samimi sosyal demokratlar ile sosyalistler neden bir ve birlik otamadılar, neden hiç ounazsa bir seçim işbirtigi yapmaddar, yapamadılar diye vakınıp duracağız. 19 Nisan günü ise göreceğiz ki, ne hamam değJşmiş ne hamamcı, değişen sadece tellaklar olınuş." Bu değerlendirmeler ne kadar da bugüne benziyor. Sahi ne değişmiş?... BAZI İLCELER VE KÖYLERİN KARSILASTIRMASI Hangi seçimde Ale\i oylanrun hangi partiye yöneldiğinin hesabını yapmak; kent merkezleri için belki oiası değil ama, AJevilenn yoğun olarak yaşadıklan kimi il- çe ve köyler açısından olanaklıdır bu. Seçimler itiban ile durum şöyledir: Divriği (Ilçe Toplamı) Seçim Yıh 1983 1987 1991 1995 1999 Geçerli OYSJVHI 16190 18765 16852 14183 13043 ANAP 2176 4307 HP 11420 2525 1884 1114 ; - SHP - 12621 11192 - CHP - - 7638 5410 DYP . 298 662 910 637 DSP _ 542 204 260 1101 RP . 567 2212 1856 - FP MÇP - 869 363 - - - MHP 935 2140 ÖDP - 732 Göriilüyor ki; Divriği'de bir yandan göçler nedeniyle seçmen sayısı azalmakta (91'de 23468,95'te 18583 ikeri 99'da 15848) diğer yandan da sol oylar yan yan- yadan daha fazla erimektedir. Aynı durum il merkezinde de görûlmekte, 91 'de SHP ve DSP'nin oy sayısı 23344 (yüzde 21.6) iken, 95 seçimlerinde CHP ve DSP'nin oylan 14971 'e (yüzde 11.3) düşmüştür. Divriği'de MHP'nin oylanndaki artış ise E)emir-Çelik'e dışandan taşınan işçiler nedeniyledir. Hacıbektaş (Ilçe Toplamı) Secin Vıiı 1983 1987 1991 1995 1999 1999 tlçe mericea Geçerli OySı\»ı | A.VAP 8441 10652 9393 8940 2192 3582 1592 1929 9889 2262 3264 589 4177 HP SHP 4448 3066 CHP DSP 654 1185 2018 986 1439 1886 1004 580 DYP RP 1056 2417 1943 1397 426 235 FP 807 1 - 702 329 33 MÇP ı MHP ÖDP 374 825 1713 i 357 95 318 Hacıbektaş'ın ilçe merkez nüfusunun yüzde 100'e yakımmn Alevi olduğu dü- şünülürse 99 için söylenecek olan şudur: Seçmenin yaklaşık yüzde 40'ı sağa oy vermektedir. CHP ilçe merkezinden yüzde 31 oy alırken ilçe merkezi dışındaki Sünni seçmenden ancak yüzde 7 oy alabilmektedir. Aynca 91 'e göre 95'e, 95'e göre 99'a bakıldığmda sol oylarda hissedilir bir düşüş vardır Arguvan (İlçe Toplamı) Seçim Yıh 1983 1987 1991 1995 Gcftrli ChSayuı 6559 A.NAP 1027 7850 ; 2373 6989 , 1181 6035 711 1999 6019 453 T HP 3838 . - SHP 4611 4710 . CHP 2525 2617 DSP DYP RP 365 222 372 455 210 145 259 526 1273 436 430 - FP - 401 MÇP MHP ÖDP 74 j - 1 - - | - ! - - 118 ! - 316 189 HADEP 403 Arguvan'da yıllar itiban ile seçmen sayısında önemli bir farklılık görülmemek- le birlikte 87 ve 91'e göre 95 ve 99'da toplam sol oylarda 10197'den 6158'e dü- şüş vardır. SHP ve DSP'nin ortak olduğu koalisyonlu yıllar, solu sola, Alevileri sola küstürmüştür. Öbür yandan da milliyetçi söylemler prim kazanmıştır. Samandağdlçe To Seçn Yiı 1983 1987 1991 1995 1999 Gfçerti OySayuı 22369 35165 44512 52006 ANAP 2531 4968 4927 2514 51126 10009 >lamı) HP 10396 - SHP . 17892 22871 CHP - - 21225 - 17822 DSP . 4316 4090 3426 9152 DYP . 7243 4631 10553 4365 RP . 430 373 582 FP - - 347 MÇP . 163 - MHP ÖDP . 1961 2245 2418 MDP HADEP 9442. - . - - 1152 Samandağ nüfusunun yüzde 90'dan fazlasının Nusayri Alevisi olduğu, anadil- lerinin Arapça olduğu düşünülürse; MHP ve HADEP'in oylannı nasıl izah etme- li? Örnek olarak aldığımız bu dört ilçe içinde sağ partilerin bu denli çok oy aldık- lannı nasıl değerlendirebiliriz? Bu dört ilçenin 99 seçim sonuçlanna bakıldığm- da dikkat çeken bir başka husus da ÖDP'nin oylandır. ÖDP 99 seçimlerinde Tür- kiye genelinde 0.8 oy almışken Divriği'de yüzde 5.6, Hacıbektaş'ta yüzde 9.7, Ar- guvan'da yüzde 13.4, Samandağ'da yüzde 4.7 oy almıştır. Antalya, Elmalı, Tekke Köyü (Her yıl Abdal Musa Etkinlikleri'nin yapıldığı köy) 1991 1995 1999 SHP (CHP) 290 418 211 DYP 195 189 105 A.NAP 133 18 13 RP 16 2 DSP 9 3 256 MHP 34 68 MHP'nin, "En has Türkler AJevflerdir" söyleminin tutmakta olduğunun gös- tergesidir bu köy. Aynca son üç yıldır MHP Antalya Milletvekili Nesrin Ünal'ın buradaki etkinliklere çağnlmasının da etkisi unutuhnamalı. Aynca 2002 etkinlik- lerinde, Çiller bu köye bzettin Doğan'la birlikte ayru helikopterle indi. Daha lokal birimlere, seçmenlerin neredeyse tamamınuı Alevi olduğu khni köy- lere bakıldığmda ise durum şöyledir: Malatya Vazıhan llçesi, Fethiye Köyü 1995 1999 CHP 279 327 DYP 75 11 ANAP 27 91 DSP 9 185 MHP 7 4 ÖDP 37 Tokat, Turhal (Derbentçi, Erenli, Kızoglu. Samurçay köyleri) 1995 1999 CHP 261 234 DYP 182 9 ANAP 29 38 DSP 49 195 MHP 7 16 Ordu, Gölköy, Kozören Köyü 1995 1999 CHP 8 22 DYP 35 6 ANAP 21 33 DSP 54 107 MHP 4 6 Içel (Kuzucubelen Köyû) 1999 CHP 34 DYP 44 ANAP 30 DSP 124 MHP 80 tçel, Tarsus, Çamalan Köyü (Tahtacı) 1999 CHP 47 DYP 21 ANAP 20 DSP 122 MHP 19 Bir karşılaştırma yapmak açısından; Sıvas-DrvTİği Kangal'a bağlı üç Alevi kö- yü (Höbek, Mursal ve Yellice) ile bu köylere komşu Kangal'a bağlı üç Sünni kö- yünde (Akçakale, Akçamağara ve Akçaşehir) ise durum şöyle: Höbek, Mursal, Yellice (Alevi Köyleri) 1998 1999 CHP ' DYP 461 ; 13 320 I 14 ANAP 2 57 DSP 1 59 MHP 4 0 BBPRP(FP) 1 1 2 Akçakale, Akçamağara, Akçaşehir (Sünni Köyleri) 1995 1999 CHP 12 5 DYT 39 52 ANAP 187 19 DSP 23 10 MHP 49 113 RP(FP) 280 182 BBP 167 Birbirine komşu iki köyde oylar öylesine yoğunlaşmıştır ki, Alevi köylerinde sola verilen oy oranı yüzde 90 iken, Sünni köylerinde sağa verilen oy oranı yüz- de 96'dır.Bu denli keskin bölünmeye karşın bu köyler banş içinde yaşamaktadır.