Catalog

SAYFA CUMHURİYET 20 EKİM 2002 PAZAR 14 Ul\ kultur@cumhuriyet.com.tr 60. sanat yılını kutlayan 80 yaşındaki Turhan Selçuk hâlâ çalışıyor ve zamanla yanşıyor Modern karikatürümüzün duayeni Turhan Selçuk*un çizgi ile mizahında, yapıtlarında; bir düşünürün felsefesini bulursunuz. Karikatürümüzün delikanlısıŞAKtRBALM Turhan Selçuk'un düşündürü- cü, akılcı, yahn ve yergi dolu çız- gileriyle, RefikHaütKaray ın "Ay- dede"sınde karşılaşmıştım; elli kü- sur yıl önce. Onun o ilk çizimleri bile, o gü- nün karikatür uğraşma ve moda- sına (Cemal Nadir, Ramiz, Necmi Rca, MünifFehim,Orhan Ural,Sa- di Dinççağ) pek uygun düşmüyor- du. Ama yine şu da vardı ki, onun çizgilerinde, o günlerde, gelenek- sel çizimleri andıran izler yok de- ğildi. O ızler gözlere yansımış ol- sa da gene de onun çızgı ile miza- hında, bir değişım ve dönüşüm göze çarpıyordu. Bu bekleyiş uzun sürmedi, Türk karikatür sanatın- da yeni bir "çizün" ve yeni bir "stü" doğmak üzereydi. Turhan Selçuk'un bu tarz çizi- mi (mizahın geometrisi) ve "yazı- sıza" yönelmesi, Yokuş'ta bir hay- li şaşkınlık yaratmıştı. Zaten artık belli olmuştu ki, Türk çizgı ile mi- zahına yeni bir dil ve yeni bir an- latım gelmişti, geliyordu. Bu da do- ğal olarak, kimi tepkilere de neden olmuştu. Eleştirileralrruştı. "Böy- lekarikatürmü çizflir'' diyenler bi- le çıkmıştı. Ama sanatçımız, o dik ve yalın çizgisinde yürümeye ka- rarlıydı. Turhan Selçuk'un bu uğ- raşı, sabn, asla pes etmeyişi, ka- rikatür dünyamıza yeni bir boyut ve yeni bir soluk getirmişti. Ama bu olayın en önemli yanı, çizgi ile mizahı, "resun" olmaktan kurtar- masıdır. Çizerimiz bu vadide uğraş verir- ken, Batı dünyasında da yeni çı- zimler, kimi biçimler ve anlatım- largündeme taşınmıştı. Steinberg, Levin, Neuz, Hovh, A. AIexand- re.~ A. Alexandre bir inceleme- sinde ve yorumunda, çizerimizi, "Bugün, karikatürün en önemli temsilcisi Turhan Selçuk'tur" di- ye değerlendırmişti. Yıldızın parladıflı an 194O'h ve '50'li yıllardayapılan o eleştirilere karşın, O'nun de\Tİm yaratan yapıtlan gazete/dergiler- de yer almaya başlamıştı. Aydede, Akbaba, 41 Buçuk, Dolmuş; daha önceki yıllarda, Turhan Selçuk'u H. Edip Törehan'ın mavi başhklı "Yeni İstanbul" gazetesinde gör- müştük. Sözü edilen gazete, büyük iddıalarla çıkmıştı. Turhan Selçuk ve Bedii Faikbu gazetede çizip ya- zıyorlardı. Çizerimiz, o "Yıküzm Parladığı Anlar"ı yaşamaya baş- lamıştı artık. Onun kurmuş oldu- ğu ekol, o "Yazısız"larla sürüyor- du. O, gelenekselden evrenseli ya- kalamıştı böylece. Mizahm ge- ometrisinı oluştururken, acaba. ka- rikatür alanındaki "putian" da mı kınyordu? Ama artık her şey bel- lı olmaya başlamıştı. Eskiler ve yeniler, daha başka bir deyışle, ge- lenekçiler konumlannı belli et- mişlerdi. Yalın çizimler, bu yeni dil genç kuşaklar tarafından da be- nimsenmişti. Turhan Selçuk, ar- tık yadırganır bir çizer değildı. lç basın kendisine kucak açarken, dış basının o ünlü gazete ve dergileri de sanatçımıza yer vermeye baş- lamışlardı. Evet, yıldızın parladı- ğı andı bu. Elbette ki. Babıâli'de yeni bir karikatürün rüzgârlan esmeye baş- lamıştı ! Ama bu rüzgârlar esedur- sun, Cem ekolünün çizerlerinden Cemal Nadir'ler, Ramiz'ler, Nec- mi Rıza'lar, Orhan Ural'lar, Sadi • Kuvay-ı Milliyeci, aydınlanmacı Turhan Selçuk, tam 60 yıldır, 80. yaşının doruğunda ve yorgunluğunda, iğne ile kuyu kazarcasına, büyük bir sabırla, bir "düşünür" gibi, Türk karikatür sanatına ışık tutmaktadır. Bu alçakgönüllü büyük ustanın 60. sanat yılını yarın akşam CRR'de kutluyoruz. Dinççağ'lar da yapıtlannı sergili- yorlardı. Ama Turhan Selçuk'un getirmiş olduğu yeni akım, çız- giyle oluşan bir felsefenin esintı- lerini taşıyordu. Gözleriniz Turhan'ın yalın ve dik çizgilerinde dolaşmaya başla- dığında, kendinizi önce düş ile gerçek arasında bulursunuz; ama, sonra da mantıksal/akılsal doğru- larla baş başa kalırsınız. Onun çiz- gi ile mizahında, yapıtlarında; bir düşünürün filozofisini bulursu- nuz. Onun yapıtlannda Yunus'un mistisizmi, Nesimî'nin ezgisi ve Nâzım'ın türküsü yok mu? Ama belki de Giritli El Greco'nun esin- tileri, Picasso'nun felsefesi, Joy- ce'un dili de vardır. O eskl Babıâli' yılları... Babıâli ve Turhan Selçuk. Bu- rada geçen bir "60" yıl. Dile ko- lay, bir ömür! O eski Babıâli, bu- ranın gızemli ve düşsel dünyası. Yo- kuş yukan ve yokuş aşağı.. Yüz yıl- lar boyu, bu yokuştan kimler inip çıkmadı? Kimler dorukta kaldı, kimler yuvarlanıp oraya buraya savruldu? Geçmiş günler, kimi anılar... Turhan Selçuk da buranın 60 yıl- hk tanığı oldu. Gazeteler ve der- giler, o ahşap yapılar ve düşsel so- kaklar? Bırbirleriyle kesişen o da- racık yollar.. Yönetim evleri? O loş zemin katlarda, kimi ara yerlerde tıkır tıkır işleyen matbaalar! Mü- rekkep kokulan, kâğıt bobinleri; koşturan çizerler ve yazarlar? Çay- lı/sımitli o geçen yıllar... Basık odalar, üzerlerine bastıkça gıcırda- yan/esneyen merdivenler; bilgisa- yarsız/' fakssız geçen geceler ve gündüzler... Cumhuriyet (Pembe Köşk), Akşam, Vakit, Tanin, Tas- vir, Son Posta, Sons Saat,Hûrriyet LAYLAR, KlŞlLER, TtPLER ONUNELİYLE ÖLÜMSÜZLEŞ/YOR Çizginin özünü yakaladı OKTAY AKBAL Bir sanatçının, 60 yıl j güncelliğinı koruması büyük bir başandır. Bir sanatçının, yalnız güncellıkte kalmaması, ı insanoğlunun iç ve dış dünyasına derinlığine inebilmesi, güldürüyü bir silah gibi kullanarak yaşadığı çağa damgasını vurabilmesı en , büyük özelliğidir. Turhan Selçuk'u ilk çalışmalarından bu yana izleyenlerdenım. Çızgisini hep aynı incelikle, ustalıkla sürdürdü. Bir çeşıt toplum tarihçisı oldu. Altmış yıldır çizdiği olaylar, kişiler, düşsel ya da gerçek tipler, onun eliyle ölümsüzleşmişrir. Charlfc Chaplin'i de anımsanm. o da güldüriiyle hüznü, gerçekle düşlen, uzun bir zaman sürecinde yaşatmasını başarmıştı. Turhan'ı da böyle bir sanatçı olarak görüyorum...Yanm yüzyılı geçen bir zaman parçasında, hep daha iyiye, daha ileriye, daha çağdaşa ulaşma; aynı zamanda güzelliği kalıcılığa ulaştırma çabası ve başansı... Sevgılı dostum Turhan Selçuk'u ıçtenlikle kutluyorum. SEMİH BALCIOĞLU Turhan Selçuk. Türk karikatüründe çok önemli bir kilometre taşıdır. Türkiye gibi bir ülkede. 60 yıl süreyle karikatür çızmek, her babayığıdin yapabileceği bir ış değıldır. En eski meslektaşımı. bu önemli gününde yürekten kutlar, sevgıli Turhan'a bundan sonraki yaşamında, sağlıklı ve başanlı yıllar dilerim. HASAN PULUR Turhan Selçuk'la ilk tanışmamız, 1950'lı yıllarda 'Yeni IstanbuF gazetesinde oldu. Bu, okur - karikatürcü tanışmasıydı. Ama yüz yüze 1954'te Milliyet gazetesinde tanıştık. Turhan, Milliyefin karikatürcüsü. ben de muhabiriydim. Uzun yıllar arkadaşlığımız sürdü. Turhan hem günlük karıkatürlerindeki çizgileriyle, hem de Abdülcanbaz'la, bir devrimciydı. O, günlük karikatürleriyle düzeni eleştirirken, çarpıklıklan, yanlışlıklan, kendine has çizgileriyle ortaya koyarken, Abdülcanbaz'la unutulmaz maceralannda hep 'Gözlüklü Sami'yle mücadele ederdı. Gözlüklü Sami. bozuk düzenin ahlaksızhğın, yolsuzluğun, şimdiki deyimle ^alakahğın' bir simgesi; Abdülcanbaz ise cesur, sözünü esirgemeyen, namuslu bir vatandaştı. Abdülcanbaz'ın maceralannda Gözlüklü Sami kadar önemli tipler de vardı. Bunlardan biri de KaraıuH Hoca idi. Atatürk de\Timlenne bağlıydı. Günümüzün bazı hocalan gibi, dinı siyasete alet etmezdı. ve Milliyet... O eski Babıâli sabah- ları, gün sökmek üzereyken evle- rine dönen basın emekçılen ve ka- lemadamlan! O yıllar çaylrsimıt- li yıllardı ama, o "fikri namus" da önemli yer tutuyordu. Turhan Sel- çuk'un o günlerin Babıâli'si böy- le bir yerdi. 'Söz çizglnln' 80. yaşını sürdürmekte olan de- ğerli sanatçı Turhan Selçuk, 60 yıllık bir karikatür biliminde, uğ- raşında; öyle akılalmaz melanet- Iiklerle karşılaşmıştı ki, az kalsm "hayata"veda ediyordu. 12 Mart ve 12 Eylül'ler, faşizmin o kara pençesi onu da kıskacına almış- tı. (Onun yaşamına kastedenler acaba şimdi neredeler?) Ama o hâ- lâ gündemde, Cumhuriyet gibi saygm bir gazetede yapıtlar ser- gilemektedir. "S&z Çizginin" de- mektedir. Modern karikatürümü- zün duayenliğini yapmaktadır. Hâlâ çalışmakta ve zamanla ya- nş etmektedir, 80. yaşında bulun- sada. ödül şamplyonu Turhan Selçuk için, "Obirödûl şampiyonudur" diye konuşmamız ve böyle bir değerlendırmede bu- lunmamız asla bir abartı ya da bir gerçekdışılık sayılmaz. Onun "ödül" halkalannı birbirine bağ- larsak eğer. soylu ve göz kamaş- tıncıbirzıncirmeydanagelir. Ital- ya'da "Altin Palmiye" (Bordighe- ra< 1956) ödülünü kazanması, ken- disini uluslararası üne kavuştur- muştu. Bu ünü sayesinde, Batı'nm ünlü ve saygın gazete ve dergile- rinde çizmeye başlamıştı. Böyle- ce. Türk grafik mizahını Avru- pa'ya, Atlantik ötesine götürmüş- tü. Uluslararası bir kımlik kazan- mış olan Turhan Selçuk, dışanda ve ülkemizde açmış olduğu sergı- lerle büyük ilgi odağı olmuştu. Onun bu 60 yıllık çizgı serüve- ni, çok değerlı albümler de orta- ya koymuştu. O, hâlâ genç bir us- ta gibi çalışmakta ve özgün yapıt- lar üretmektedir. Onun Milliyet Yayınlan'ndan çıkmış olan "Söz Çizginin" (1979) adlı çalışması, günümüze değın hâlâ aşılamamış- tır. Modern Türk Karikatürü'nün bir "anıti" olarak yaşamaktadır. Turhan Selçuk'un en son yapıtı da "Grafik Mizah" (tns-1998) baş- lığı ile yayımlanrruştır. Çizerimiz, 18. tstanbul Kitap Fuan'nın da "OnurSanatçısı"olarak değerlen- dirilmışti(1999). Sanatından ödfln vermeı» Bir karikatür ustasının, bir yaza- nn, tiyatrocunun, bestecinin. res- sanun, yontucunun, daha doğrusu bir sanatçının kendi kulvannda 30, 40,50,60 yıl ödün vermeden koş- ması, ilginç bir olaydır gerçekten. Sanatçımızın, "60" yıl boyunca "SözÇizginin"; Abdülcanbaz, Ka- ranfil Hoca, Cihan Yandı Saliha, Fayrabi ile birlikte soluk alıp ver- mesi, bir başka heyecandır. Belki de bir erdem ya da ermişliktir. Kuvay-ı Milliyeci, aydınlanma- cı Turhan Selçuk, tam 60 yıldır. 80. yaşının doruğunda ve yorgunlu- ğunda, ığne ile kuyu kazarcasına, büyük bir sabırla, bir "düşünür" gibi, Türk karikatür sanatına ışık tutmaktadır. O alçakgönüllü ya- şam biçimiyle de gerçek bir sa- natçı kimlıği sergilemektedir. Türkan Ayhan'dan depinlik masdC • Kültür Servisi - Türkan Ayhan'ın dün açılan "Bir Derinlik Masalı' adlı resim sergisi 1 Kasım'a dek Dedeman Art Gallery'de görülebilır. Ana teması 'balıklar' olan sergide sanatçı farklı teknikleri buluşturuyor. Ayhan, düzenlemelerinde CD'ler, plastik balıklar, balık avı kepçeleri, kartvizit ve zarflar gibi malzemelerle yapıtlarında plastik öğe bütünlüğünü sağladığını ve onlan sanat nesnesi durumuna getirdiğıni belirtiyor. Sanatçı yapıtlannm, 'güzellik sarhoşluğunun, gizemin, tehlikenin, korkunun, cazibenin resimleri' olduğunu, başka bir deyışle, bir 'derinlik masalı'nı tuvaline davet ettiğini söylüyor. Istanbulyakası'nda yarışma • Kültür Servisi - Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesı, Kadıköy Belediyesi işbırliğiyle 'Istanbulyakası' etkinlikleri çerçevesinde bir heykel yanşması düzenliyor. Malzeme, konu sınırlaması olmayan ve başvurulann 9 Aralık tarihine dek süreceği yanşmanın amacı, kamusal alanlarda sanatı yaşamın odak noktalanna çekmek ve kentlilerin yaşam dinamiğine katılan heykeller elde etmek. Otuz beş yaşın altında olan herkesin katılabileceği yanşmada kazananlar on beşer milyar lira ile ödüllendirilecek. (0216 414 38 00 / ww.kadikoy-bld.gov.tr) 'Pinokyo'nun rekoru • Kültür Servisi - Sınemaseverlerin uzun zamandır gösterime girmesini beklediği 'Pinokyo' adlı film, birinci hafta Italya'da 6.93 milyon dolarlık gişe hasılahyla rekora ulaştı. Roberto Benigni'nin en büyük projelerinden olan yapım. Carlo Collodi'nin aynı adlı klasik eserinin beyazperdeye uyarlaması. Geçen hafta sonu Italya'daki her 3 salondan 1 'inde gösterime giren filmi, üç günde 1 mılyondan fazla kişi izledi. 40 milyon dolarlık bütçeye sahıp fılmde. yönetmen Benigni'nin Oscar ödüllü oyuncu eşi Nicoletta Braschı de Pinokyo'nun koruyucusu mavi saçlı periyi canlandınyor. Goettıe Enstitüsü'nde film keyfı • Kültür Servisi - Vanessa Jopp'un yönettıği 'Amerika'yı Unut' adlı film 23 Ekim Çarşamba günü saat 19.00'da Goethe Enstitüsü'nde görülebılecek. Almanca ve tngılizce altyazılı olarak ızlenebilecek fılmde, Marek Harloff, Roman Knizka ve Franziska Petri rol alıyor. Doğu Almanya'nın küçük bir kentinde geçen film, Da\id ve Benno adlı iki arkadaşın aynı kıza âşık olmalannı ve bu şekilde zamanla dostluklannın tehlikeye girmesini konu alıyor. (0212 249 20 09) 'Seçim Afişleri' Konferansı • Kültür Servisi - Tarih Vakfı ve Garanti Bankası'nuı ışbirliğiyle düzenlenen 'Türkiye'de Seçim Afişleri Sergisi' kapsamında, 24 Ekım Perşembe günü saat 18.30'da Maya Sanat'ta bir konferans düzenlenecek. Seçim afişlennde kullanılan siyasal dil ile afişlerin doğuşu ve geçırdikleri değişün sürecinin işlenecegı konferansa, yazar Hıfzı Topuz ve Prof. Dr. Nermın Abadan Unat katılacak. Hıfzı Topuz'un dünyada ve Türkiye'de afişın doğuşunu ve gelişimınin bir özetını anlatacağı konferansta, Nermin Abadan Unat ise seçim öncesı ve sonrası yapılan araştırmalann önemine değinecek. Unat, aynca afişlerden bazı örneklen kullanarak simge ve sloganlann kullanımı hakkında açıklamalar yapacak. rö 212 233 21 61) Sinema kursları başlıyor • Kültür Servisi - tki ay sürecek olan ve katıhmcıların kendi filmlerini de çekme ımkânı bulacaklan Film Atölyesi ve Senaryo Atölyesı, 12 Ekim'de Ankara'da, dün de Istanbul'da başladı. Katılımcılann bir film çalışmasınrn tüm aşamalannı görerek, yaşayarak. bir film ekibinin görevlerini üstlenerek öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan Film Atölyeleri'nde bunu gerçekleştirmek içın temel sinema bilgileri teorik olarak anlatılacak. senaryo yazımı, sinema tekniği bilgisi, kamera, kurgu ve çekim bilgileri uygulamalı olarak yapılacak. 2 aylık atölye sonunda bir film çalışması süreci yaşayacak olan katılımcılar ortak bir lasa metraj film üretecek. Atölye bitiminde tüm öğrencilere içinde kendi filmleri olan birer VCD verilecek. (Aynntılı bilgi için: www.sinematek.org) BUGÜN • CEMAL REŞÎT REY'de 19.30'da Joseph Veua (saksofon) ve Ivelina Ivencheva'nın (piyano) konseri. (0 212 232 98 30) • BAŞKA KÜLTÜREVt'nde 15.30'da Stanfcy Kubrick ın '2001: Uzay Macerası' filminin gösterimi. (0 212 249 12 54) FİLMEKİMİ'NDE BUCÜN • EMEKStNEMASI'nda 10.30'daCaroline Link'in 'Afrika'da Bir Yerde', 13.30'da GabrieleMuccinonun 'SonÖpücük', 16.00'da Eric Rohmer'in 'LeydB ve Dük', 19.00'da Istvan Szabo'nun 'TarafTütmak', 21 30da Manoelde OKveiranın 'E\ime Dönüyorum' filmlerinin göstenmı. (0 212 334 07 00)