Catalog

SAYFA CUMHURİYET 7 MAYIS 2000 PAZAR 10 Y A / l L L A j V l dishab@cumhuriyet.com.tr n» ı£ Akabe <den ışılülarAkabe ya da eski adıyla tarihi Ayla kenti, Güney Ürdün'de aynı adı taşıyan körfezin kuzey ucunda kurulu. Akabe'nin yanı başındaysa Israil'în Eylat kenti yer ahyor. Akabe'den bakınca Mısır ve Israil topraklan, Eylat'tan bakıldığında ise Suudi Arabistan ve Ürdün topraklan görünüyor. Körfezde oturanlar evlerind en üç ülkenin topraklannı rahatça özleyebiliyor lar. ABD donanması tatbikat amacıyla bir süredir Akabe'da demirli ve Akabe kadınlı erkekli Amerikan erlerinin neredeyse istılasında. Geceleri otellerine barlan ve diskotekleri Amerikahlarla dolu. îçkiler içiliyor, müzik gürültüsü gökleri tutuyor. Sokaklarda bira yudumlayarak dans gösterileri sunan Amenkalılann çevresi onlara hayran Ürdünlü gençlerle dolu. Akabe halkı da memnun görünüyor. Amerikalılann cömertçe bıraktıklan dolarlann kent ekonomisine katkısı' olacağı düşünülüyor. Pek çok ülkede olduğu gibi burada da Amerikan karşıtı tavırlara artık pek rastlanmıyor. ABD, dünyanın bu yöresini de çoktan halletmişe benziyor. Akabe, son ziyaretimden bu yana geçen üç buçuk yıl içinde çok güzelleşmiş. Sahil boyu ağaçlandınlmış ve parka dönüştürülmüş. Sıcak ^ _ _ ^ ^ _ _ yaz geceleri insanlann soluklanacağı ve denizin serinliğini tadabilecekleri hoş bir ortam yaratılmış. Parkın orta yerinde tarihi Ayla Kalesi'nin kalıntılan yer alıyor. Ayla, Müslümanlığın ilk yayılma yıllannda Mısır ve Ortadoğu'dan Mekke'ye hacca gidenlerin mola yerlerinden biri olarak önem kazanan bir kent. Ancak kuruluşu daha öncelere gidiyor. Kentin batısında yapılan kazılarda, Ayla'nın Doğu Roma ve Bızans dönemlerinde de var olduğu ortaya çıkanldı. Akabe, şimdi önemli bir liman kenti. Amman- Akabe yolunda Türkiye'den gelen kamyon konvoylanna sık rastlanıyor. Yol üstünde Türk lokantalan bile var. Ayla Kalesi'nin güneyinde denizde bir teknede Mına House adında bir restoran var. Restoranı ışleten Osama, Ankara SBF Uluslararası llişkiler Bölümü mezunu olduğunu söylüyor. Türkçe konuşmaya çabalıyor, ama çok başanlı değıl. Mina House iyı bir balık restoranı. Bir masada ikizarifFransız bayanın balık ve şarap eşliğinde AKABE geçrniş aşklan ile ilgili karşılıklı iç çekişlerini izlerken bir diğer masada gürültülü Italyanlan görmek mümkün. Bir başkasında ise başı kapalı incecik bir Ürdünlü kızcağızın narin ellerini avuçlannın içine hapsetmeye çalışan irilayım bir gencin sevgi yüklü serenadının Arapça versiyonunu dinlemek ilginç olabilir. Ama güzel bir şarap ya da nefis bir rakı oîan Arak Haddad ile birlikte sunulan balığın tadı anlatılmakla bitmez. Bu arada, Osama'nın dinlemekten ve dinletmekten çok keyif aldığı Tarkan'ın müziğı eşliğinde Mısırlı güleç yüzlü şef garsonun karşı sahili izlerken takındığı hüzünlü tavn da görmeye değer bulabilirsiniz. Aksam inmeden önce güvertedeki masalarda birbirlerine sokularak oturan, çoğunun başlan örtülü kızlarla erkeklerin küçük aşk kavgalannı da izleyebilirsiniz. Sırtını gerideki kurşuni sarp ve yalçın kayalıklara yaslayan Akabe'de, otellerin sonradan kumlanmış plajlan dışında denize gırmek kolay değil. Kent çok yeşil ve yoğun bir cami- minare görüntüsü yok. Camiler kentin değişik yerlerine ihtiyaca göre serpiştirilmiş gibi. îki ' de kilise var. Geçen ^ " " ~ " ~ " " " ~ ~ üç buçuk yü içinde en çok körfezin panltılan artmış. Geceleri Mina House'dan, bir el uzatımı öteki Eylat'a bakarak evlerde olan biteni düşleyerek ve Eylat'ın hemen içinden havalaruveren uçaklann göğe tutunma çabalannı izleyerek zamanın nasıl geçtiği anlaşılamıyor bile. Mısır sahili de ışıl ışıl. Taba'ya kadar uzanan rengârenk ışıklar, karanlık deniz sulannı yara yara Akabe'ye ulaşıyor. Neresinden bakarsanız bakın, tüm körfez alabıldiğine pınl pınl. Ülkeler bırbinne yakınlaştıkça ışıltılar daha da artıyor. Bundabizlerin de önemli bir payı var. Mısır-Ürdün elektrik bağlantısının bir bölümü 3-4 yıl önce bir Türk şirketi tarafından gerçekleştirildi. O nedenle Mısır'da ve Akabe'de Türkleri çok iyi tanıyorlar. Ürdünlüler, PKK, cumhurbaşkanlıgı seçimi ve Galatasaray ile ilgili gelişmeleri yakından izliyorlar. ikı ülke arasındakı dostluk, körfezin lacivert sulannı aydınlatan ışıklarla besleniyor ve güçleniyor. TAHStN USLUOĞLU Bh-haftahkminiktorislerilkkeztartıvaçıktılar ve38gnMns*Jil».GüneydotpAsyaitavaşayaıı ender bir maymun tûrü olan loriskr, San Diego Hayvanat Bahcesi'nin Tehlikedeki Türlerin Ürettm Merkezi'nde dünyaya geklfler. tki narin ka kardeş, tarüldıktan sonra kendflerini he- yecanla bekkyen annefcri Lola'ya testim edüdüeE (Fotoğraf: REUTERS) Düzen, altyapı ve temizliğin kenti C **« Geniş caddeleri, temizliği ve düzeniyle dikkat çeken, hiçbir altyapı sorunu olmayan ve SSCB döneminin 4. büyük kenti olarak tarihe geçen Taşkent'te dolaşıyoruz. tşadamlan, cumhurbaşkanlıgı seçimini konuşuyorlar. Türkiye'nin Orta Asya'ya ilgisizliğinden yakınan bir t anesi, "Bu açığımızı Demirel iyi kapatryordu. Çerçevesi iyi çidhnek kaydryla Demirel'e bu ülkelerie iüşkUerimizi geüştirme konusunda özel bir görev verüebflir. Çünkû buralarda itiban çok yûksek" diyor. Bızim aklımıza ise konut, iş, sağlık, eğitim, emeklilik gibi sorunlannı çözmüş, altyapısını kurmuş SSCB'nin dağılma süreci ve nedenleri geliyor. Özbekistan'ın başkenti Taşkent, Istanbul gibi hem enine, hem boyuna değil, sadece enine gelişmiş bir kent. Kentin, kendine has eski binalan arasında yüksek katlı olanı yok. Bununla birlikte, son yıllarda yapıldığı belli olan ve gelişmiş Batı ülkelerinde örneğine çok sık rastladığımız modern yüksek binalar, iş merkezleri ve oteller de giderek artıyor. En önemli ürünü pamuk olan özbekistan'da altyapıya büyük önem verildiği çok iyi anlaşıhyor. Taşkent'in 32 kilometrelik metrosunun dışında, düzenli işleyen bir tramvay şebekesi ve otobüsler de ulaşımın hizmetınde. Yollar alttan ısıtmalı olduğu için yağıştan etkilenmiyor. Eski Doğu Bloku ülkelennın otomobillerinin yanı sıra bildiğimiz ünlü markalardan araçlar da caddelerde geziyor. Kentte büyük konser salonlan ve parklar dikkat çekiyor; bir de konsere giden insanlann temizliği ve kendilerine gösterdikleri özen. Ülkenin kültür sımgesi olan ünlü şaiı AK Şir Nevai'nin adını taşıyan pek çok eser var. Ünlü şairin heykelinin bulunduğu büyük parkta paten kayan gençler, gelinlik ve takım elbiseleriyle buraya gelmeyi gelenek edinmiş yeni evli çiftler ve çocuklanyla yürüyüşe çıkmış ınsanlar gözleniyor. özbekçe Türkçeye çok benziyor. Mesela, TASKENT Mitterrand'ın 80. vaadiFransız komünistlerinin tarihsel bir "pczevenkKkk" kotardıklan ve pazarladıklan "solun ortak programı" 1981'de sosyalistlenn lideri, François Mitterrand'ı cumhurbaşkanlığına taşıyordu. 1971 'de tarihi Epinay Kongresı'nde, "SFIO-tşçi Enternasjonaü Fransız Bötümünde" pineklemekte olan Fransız sosyal demokrasisini silkeleyerek uyandıran Mitterrand, derin devletin yetkili makamlannda, örneğin 1956'da De GauDe hükümetınde çahşma bakanlığı yapmıştı. Çahşma bakanhğı sizlere bir şeyler haürlatıyor mu? 1960'lann başında TÎP'in başansı, kamuoyunun demokrasi açhğı nasıl Bülent Ecevit'i (1963'te çahşma Bakanı) Ortanın Solu'nu keşfetmeye ittiyse Mitterrand da sol esintilerin etkisiyle "Sakin Devrim" yapmaya karar vermışti. Üstelik hazır, fabrikalarda, bürolarda, okullarda sosyal mücadelenin hamalhğını üstlenmiş, nefer komünistler vardı. Büyük oranda solun ortak programını taklit eden ^yûz vaatli seçim önerileri", "eyleın prognum" hazırladı. Kazandı da!.. 60'lann, 70'lerin eleştirel soluğu henûz tutucu ıktidarlann yakasına yapışıyordu. Şimdilerde, örneğin "Görkemli Osmanh Seramikkri" sergisıne katılıp ardından "Türkiye'nin Avrupa'da yerinin ohnadığuıı'' sşvunan eski çapkın ve çok liberal(!) curnhurbaşkanlanndan Val'ery Giscard d'Estaing, başbakanı Jacques Chirac'la (1995'ten beri Fransa cumhurbaşkanı) ilginç bölünme ve enfes didişme sahnelen sergüemişti. Fransızlar bıkmıştı sağdan, *fleriemek" istiyorlardı... Cumhurbaşkanı Mitterrand'ın yüz vaadinden bir tanesi viırdı ki Fransa'daki 3 mnyon yabancıyı yakından ügilendiriyordu. 80 numaralı vaat, Fransa'da 5 yıh aşkın süredir yaşayan yabancılara belediye seçımlerinde başkan olmamak kaydıyla seçme ve seçilme hakkını ıçenyordu. Gel gör ki sağ muhalefetin protestolan, aşın sağdan yükselen "vatan, miDet dden gidry^r" çıghklan kısa zamanda Mitterrand PARİS UĞUR HÜKÜM ve arkadaşlannı "statüko"ya mahkûm etti. Hatta Mühyetçi- Cephe Partisi ve lideri çağdaş faşist Jean-Marie Le Pen'ın 80'li ve 90'h yıllardaki "önlenemeyen - yükseljşinin'' teonk açıklaması bu 6t vaade" dayandınldı. Üstelik tüm "kamuoyu araşürmalanna" göre Fransızlann çoğunluğu yabancılara oy hakkı verümesine karşıydı. Adam ve kansı yabancı. Avrupa Birhği ülkelerinin dışından gelmiş. Fransa'da okumuş, birkaç yüksekokul bitinniş. 25 senedir Paris'in bir banliyösünde yaşıyor. Çoluğu çocugu orada dogmuş. Değme Fransızdan daha iyi tanıyor ülkeyi, kültürjinü. Stratejik sektörde yer alan 120 bin kişilik bir işyerinde çalışıyor. Personelin oyuyla yönetim kuruluna seçihniş. (Yasalara göre bir işyerinde çalışan herkes 1 yülık kıdeme sahipse, sendikalann önerdiği listelerden işyeri komitesi ve/veya işçi temsilcisi, hatta 2 yıllığına yönetim kurulu üyesi olarak seçilebilir.) Ortalama Fransızın 5 misli vergi ödüyor. Sosyal haklar içın kesilen ödentilerin haddi hesabı yoL Tükettiği her şeyin KDV'si, kredilerinin faizi Fransızlannki kadar. Vazgeçtik milletvekillerinden, oturduğu belediyenin seçimlerinde bile oy kullanamıyor. Kapı komşusu Finlandiyah, 7 aydır Fransa'da yaşıyor ve îlediye seçimlerinde oy ^kullanabilecek. (Î998'de imzalanan bir konvansiyonla AB çıkışlı kişiler en azından 6 aydır bulunduklan herhangi bir AB ülkesinde yerel seçimlerde oy kullanma hakkına sahipler.) Eeee, ötekiler cumhuriyet çocugu da bizim adam ne çocugu? Bu nasıl "Yurttaşlar Cumhuriyeti"? Işte bu soruyu Fransız "Çoğul sol" hükümetinin en "kEatantrmk" kanadı Yeşiller de sordu. Bir yasa tasansı hazırladılar. Hem de 99 Kasımı'nda yayunlanan bir kamuoyu araştırması sonucu Fransızlann yüzde 52'sinin yabancılann belediye seçimlerinde oy kullanmasından yana olduğunu göstermiyor mu? lçişleri bakanı, hükümetin küçük ortağı "Yurttaşlar Hareketi"nın başkanı değil mi? Komünistler, komûnist toplum kurmaktan şimdilik vazgeçmiş olsalar bile, daha eşit ve kardeşçe bir sistem hâlâ ıstemiyorlar mı? Üstehk Cumhurbaşkanı Chirac da 1979'da ağzından kaçuıp "Baa koşuBan yerine getiren yabancılara oy hakkı verümelidir" demedı mi? Bastır çoğul sol! Fakat yaya kaldı "yurttaş ağalan"! Tasan geçen hafta mecliste 2 gün süren gürültülü paürtılı birkaç celseden sonra kabul edildi. Ama yasanın çıkması için çoğunluğunu tutucu sağcı üyelerin oluşturduğu senatonun onayı gerek! Sağ partiler çağınyor. "Sol hükümet, sağm oylarmı böhnek, kfiDenmiş aşın sağ sıyaseti canlandırmak için gündeme getirdi bu konuyu.'' Dolayısıyla senato karşı. Yasa, anayasa değişikhği de gerektiriyor. Bu da ancak halkoylaması veya parlamentonun toplanmasıyla olası. Bu da yetmiyormuş ki Chirac sözünü geri almış durumda. Senatörleri, "büyük seçmen" sıfatıyla belediyelere seçilenler (başkan ve belediye meclisi üyeleri) seçiyor. Cumhurbaşkanı diyor ki "tş böyfe olunca ulusal egemenüğe halel He*ı İnfemef Heıi) cl> çalar 8 Hepsinin üstüne tuz biber eken ise Başbakan'uı konuya uzun zamandan beri çekimser kahşı. Yukandaki tüm argümanlarda ~ belli bir gerçeklik payı ~ bütuyormuş. Gelecek yıt yapılacak belediye seçimlerinde yabancılann oy kullanma şansı neredeyse sıfir. MütevefFa Mitterrand'ın 20 yıl önceki 80'inci vaadini tutabümek için "Cumhuriyetçi Fransa" köpriilennın altından çok su akması gerekecek. BARIŞ DOSTER ne îsfrjr« Taşkent- Urgenç yolu üzerinde bir sulama kanalının önünde yazan "Suv ~^~"'^™> " Hayot Manbaı" yazısının "Su Hayat Membağı'' arüamına geldiğini kolayca anlıyoruz. Mamlakat-memleket, yuksak-yüksek, manfat- marifet, madanıyat- medeniyet, nafıs-nefîs gibi benzerlikler de var. Para birimi "sum" olan özbekistan'da Latın harfleri de kullanıhnaya başlanmış. Kinl alfabesimn yanı sua Latın harfleriyle de yazıhmş yurt ve ulus sevgisini anlatan yazılar her yerde görülüyor. Daha çok Anadolu kentlerini andmın ve aynen Taşkent gibi düzeniyle dikkat çeken Urgenç ise Harzemşahlann yerleşim bölgesi olmuş ve Cdaleddin Harzemşah'ın mezan da burada bulunuyor. Taşkent'ten Urgenç'e giderken aracımıza eşlik eden eskortun işaretiyle karşı şeritten gelen araçlann durması hatta bazı yayalann bile dunıp bize bakması ülkedeki disiplini gösteriyor. r Sîz inferne»