Catalog

Cumhuriyet Imtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yaym Yönetmenı: Orhan Erinç • Genel Yavın (Coordınatorü Hikmet Çetinkaya • Yazıışlerı Müdürlen: IbrahimYıldı/. Dinç Tavanç (Sorumlu) 0 Haber Merkezi Müdürü: Hakan Kara 0 Görsel Yönetmen. Fikret Eser Dış Haberler Şinasi Danışoğlu 9 Istıhbarat Cengiz Yüdınm • Külıür: Handan Şenköken • Spor Abdülkadir Yücelman 0 Makaleler Sarni Karaören 0 Düzeltme Abdullah Yazıcı 0 Fotcğraf: Erdoğan Köseoğlu • Bılgı-Bdge Edibe Buğra 0 Yurt Haberlen: Mehmet Faraç Yaym Kurulu: İlhan Selçukı Başkan ı. Orhan Erinç. Oktay Kurtböke. Hikmet Çetink*ya.ŞükraD Soner. Ergun Balcı, Dînç Tayanç. tbrahim V ıldız. Orhan Bursalı, Mustafa Balha\. Hakan Kara. Ankara Temsılcısı: Mustafa Balbay • Haber Muduni Doğan Akıo Atarurk Bulvan No: 125. K.at.4. Bakanlıklar-.Ankara Tel 4195020 O hat).' Faks: 4195027 • tzmır Temsılcısı: SerdarKmk,H.ZıyaBh 1352 S.Z3Tel. 4411220. Faks 44191 r#AdanaTemsılcısı. Çetin Yiğenoğlu. lnönüCd. 119S No.l K.at:l.Tel:363 12 11. Faks-363 12 15 Koordinatön AJımet Kondsan 0 Muhasebe Bülent Yener 0 tdare: Hüseyin Gürer 0 tşletme: ÖnderÇetfk#Bılgı-Işlem. NaU İnal 0 Bılgisayar Sistem Mürûvet ÇUer MEDYA C : • Yonetım Kunılu Baîkanı - Genel Mudur Gfilbin Erduran # Koordınator Reha Işıtman 0 Genel Müdur Yardımcısı: Mine Akdağ Tel 514 <F 53 - 513 9580- 513 S46<W1. Faks:51?8463 Ya> ımlıyan ve Basan: Yen! Gun Haber Aıanst. Basın ve 'l avuıcıhk A Ş Türkccaj] Cad 39 41 CağalûŞlu 34334 IstPK. 246 lstanbu] Tel lO 212) 512 05 05 (20 hatl Faks 10 212) 513 55 -15 19MAYIS1997 tmsak: 3.46 Güneş: 5.36 Öğle: 13.08 îkindi: 17.02 Akşam: 20.25 Yatsı: 22.07 Parasn yatılı sınavları yapıMı • Istanbul Haber Servisi - Ortaokul ve Lise Ara Sınıflar Devlet Parasız Yatılı ve Bursluluk (DPYB) sınavlan yapıldı. Sınav dün saat 10.00'da tüm il merkezleri ile Lefkoşa. Cidde. Riyad ve Medıne'de gerçekleştirildi. Sına\ ın lise kısmı için 26 bin 603 aday başvururken 1951 öğrenci yatılı okuma hakkı elde edecek. Ortaokul sınavına başvuran 119 bin 510 ögrenciden, sadece 3 bin 69'u başanlı olacak. Bebekler ölmeyecek • İZMİR(AA)-Erken dogum sebebiyie akciğerleri gelişmediği için ortaya çıkan bebek ölümlerini engellemek amacıyla bir yıldır kullanılan ve "Surfaktan" adlı madde içeren ilacın başanlı sonuç verdiği, ilacın denendiği 14 bebekten 13'ününyaşadığı •bildirildi. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıklan Anabilim Dalı N'eonatoloji (Yenidoğan) Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nilgün Kültürsay, "Bebek. doğması gereken güne ne kadar yakın dogarsa. yaşama şansı da o kadar yüksek olur" dedi. 'Van Gölü canavarı'na ilgi • VAN (AA) - Van Turizm II Müdürü Özer Aslan, Van Gölü'nde yaşadığı iddia edilen canavann. yöreye gelen turist sayısını arttırdığım bildirdi. 1990 yılında 150 bin turistin geldiği Van'a gelen turist sayısının son yıllarda, bölgedeki olumsuz gelişmeler nedeniyle 10 bine kadar düştüğünü belirten Aslan, "Ancak geçen yıl alınan önlemlerin yanısıra Van Gölü canavan sayesinde ile gelen turist sayısı yüzde 50 arttı. Turistler. yöreye özellikle Van Gölü canavan ile Akdamar adasını görmek için geliyor" dedi. 10 liraya gazete • MANYAS(AA)- Balıkesir'in Manyas ilçesinde 1991 yılında yaym hayatına başlayan Manyas'ın Sesi Gazetesi. 7 yılda hiç fiyat arttırmadan 10 liradan satılıyor. Gazetenin sahibi Semih Keleş, amaçlannın ilçedeki sorunlan dile getirmek ve Manyas'ın sesini yurda duyurmak olduğunu belirterek 10 liraya sattıklan gazeteyi çok güç koşullar altında ayakta tutmaya çalıştıklannı söyledi. Enflasyona rağmen 1991 yılındanberi hiç fiyat artışı yapmadıklannı kaydeden Keleş, "Her şeyi ilçemiz için yapıyomz. Abonelerimize ulaşmak için posta masrafını bile biz karşıhyonız" dedi. Ipek Yolu kervanı Sıvas'ta • SIVAS(AA)-Tarihi Ipek Yolu'nu yeniden geçmek amacıyla Çin'den yola çıkan kervan. Sıvas'ın Hafik ilçesine geldi. 4 Haziran 1996 tarihinde, Çin'in Xian (Şian) kentinden yola çıkan kervan. 9 deve ve 4 kervancı ile yoluna devam ediyor. Tarihi Ipek Yolu Kervanı'nın Sıvas'tan sonra Kayseri. Kırşehir, Kınkkale, Ankara, Eskişehir. Bursa, Çanakkale ve Çan güzergâhını takip ederek yolculuğu tamamlayacağı ka>dedildi. Ipek Yolu Kervanf nm 11 ay süren yolculuğunda 1 milyon dolarlık harcama yapıldığı bildirildi. Çok konuşma rekoru • BUENOS AIRES (AA) - Arjantin'de Juan Otero adlı radyo sunucusu mıkrofonda aralıksız 144 saat 18 dakika konuşarak Guiness Rekorlar Kıtabı'na geçti. Daha önceki rekor 136 saat 20 dakika ile Meksikalı Raul Torres'e aitti. Herhangi bir yiyeceğin azaldığmı saptayan buzdolabı, en yakındaki markete sipariş verecek Gelecekte evlerimîz 'akdlanacak'Çeviri Servisi - Eve zamanından önce mi geldiniz? Havalandırma sis- temi geldiğinizi hissedip ısıtıcıyı dev- reye sokacaktır. Aç mısınız? Buzdola- bı zengin mönüsüyle hizmetinizdedir. Belki de yanınızda özel bir konuğunuz var. Hiç merak etmeyin. kontrol pano- su istediğiniz romantik ortamı yarat- ma konusunda oldukça anlayışlıdır: Işıklar kararacak. gizli hoparlörlerden yayılan hafifbirmüzik günün yorgun- luğunu üzerinizden atmanıza yardım- cı olacaktır. * Bahçenizde toprak çok mu kuru? Kaygılanmanıza gerek yok. Bir gün önceki duştan arta kalan suyu filtre edip depolayan sistem. otomatik ola- rak zamanı geldiğinide sulama işlemi- ni yerine getirecektır. Her şeyden önce. size ve çevresine karşı son derece duyarlı olan bu ev. za- man, para ve çe\Te konularında en faz- la yaran sağlamak üzere tasarlanmış- nr. En önemlisi, yaşh dünyamızın önem- li sorunlanndan biri olan kısıtlı enerji kaynaklannın israfını önlemeye yöne- liktir. Bugünün evleri birbirinden bağım- sız olarak çalışan elektronik aygıtlar- la dolu. Dolayısıyla pek çok alet, bir diğerinin sağladığı faydayı, aralannda iletişım kurulmacjhğı ıçın yetersiz kıla- bilıyor veya etkisiz hale getirebiliyor. Bu sakıncalan gidermenin yollarını arayan dünyanın en büyük elektronik şirketleri geleceğin evini tasarladılar. Aralannda Phıllips. Thorn- EMI ve Electrolux gibi çokuluslu kuruluşlann da bulunduğu. ev otomasyonuna yöne- lik "aküTT gereçler üreten şirketler, geleceğin ev lerinin bir ana komuta pa- nelinin kontrolü altına gireceğıni ileri sürüyor. Enerji tüketimi açısından bü- yük önem taşıyan bu tek merkezden kontrol teknolojisinın hedefleri. dün- yadaki kısıtlı enerji kaynaklannın kul- lanımmı optimum düzeyde tutmak ve aile bütçesini enerji faturalannın ağır yükünden kurtarmak gibi ıki ana ko- nu çerçevesinde saptanıyor. "Bundan böyleakşam işten çılap arabayla eve dö- nerkencep telefonundan ana bilgisaya- n arayıp akşam yemeğini hazır etme- sini isteyeceksiniz*" dive konuşan Ho- neyvvell'ın araştırma ve geliştirme bö- lümü sorumlusu. ilk akıllı ısıtma sis- uPuCÜ • EEDnF ECJZJ'Zİ' s '• * • Dünyanın en büyük elektronik şirketleri, geleceğin evini tasarladılar. Ev otomasyonuna yönelik "akıllı" gereçler üreten şirketler, geleceğin evlerinin bir ana komuta panelinin kontrolü altına gireceğini ileri sürüyorlar. temini şimdiden piyasaya çıkardıkla- nnı bildiriyor. Geleceğin evi şu anabi- rimlerden oluşacak: Ana bilgisayar Ev sahipleri. merkezi kontrol pane- linin üzenndekı basit bir mönüden ısıt- ma. aydınlatmave güvenlikdevreleri- ni ve elektronik ev gereçlerini istediği gibi yönlendirebilecekler. Sistem içi- ne yerleştirilmiş olan modem, gaz. su ve elektrik girişleri ile bağlantı kura- rak tüketilen miktarı ölçecek v e otoma- tik olarak farura çıkaracak. Kontrol pa- nelleri enerji birim fiyatlan değiştik- çe güncelleştirilecek ve özel bir bilgi- sayar programı ileev gereçlerinin ener- ji binm fiyatlannın en düşük olduğu saatlerde devreye girmesi sağlanacak. Güvenlik -Duman alarmı: Acıl durumlarda duman alarmı ses ile ev sahibini uya- racak. Bu arada ana kontrol panosun- dan elektriği kesecek ve su fışkırtma sistemini harekete geçirecek. -Telefon sistemi: Telsiz telefonlar ile evin herhangi bir yerinden dışansı aranacak. -Tele-doktor: Kapalı devTe TV ka- meralan, evden dışan çıkamayan has- talar ve aile doktoru arasında görüntü- lü telefon bağlantısı kuracak. -Pasif kızıl-ötesi dedektörü: Eve gir- meye yeltenenleri meydana çıkaracak. Evde kimse yokken ışıklan aralıklar- la yakıp söndürerek evde birileri oldu- ğu izlenimini verecek. -Özel kapı kilidi: Ev sahipleri anah- tar yerine özel şıfrelerini kodlayacak. Temizlikçiler ve onanmcılar bir kere- lik giriş şifiresi ile eve girebilecekler. Ev işl«ri -Buzdolabı: Buzdolabı kapağının üzerindeki bar kodlan, içerideki yiye- ceklerin envanterini tutacak. Belirli bir malm azaldığını saptayan buzdolabı. en yakın markete sipariş vererek bu ma- lm sürekli aynı miktardBkalmasını sağ- layacak. -Bulaşık makinesi: Kontrol panosu elektrik birim fiyatının en düşük oldu- ğu saatlerde makineyi devreye sokacak. Isıtma -Güneş panelleri: Dama döşenen gü- neş panelleri suyu ısıtacak. Kontrol pa- neli. güneş enerjisinin yeterii olduğu du- rumlarda elektrik enerjısini kesecek. -Duyarlı şofben. Kontrol panelin- den gelen sinyaller uyannca enerji ve- nmini ayarlayacak. -Pasif kızıl-ötesi dedektörü: Güven- likte olduğu gibi evde kimse olmadı- ğı zamanlan saptayarak ev ısısını ayar- layacak. -Akıllı radyatör valfı: Radyatörün üzerindeki kontroller. dışandaki hava durumunu ve binanın ısı geçirgenlik kat- sayısını dıkkate alarak evdeki ısı düzeyini düzenleyecek Eğlence -Uydu çanak anteni: Dijital iletişimi kolaylaştıracak. -Uzaktan kontrollü kolonlar: Evin dört bir yanına yerleştirilen kolonlar uzaktan kumanda cihazı ile ayar- lanabilecek. -Görsel ve işitsel eğlence sistemi: Televızyon. stereo müzik ve video. tek kumanda cihazından ayarlanabilecek. TV çahşırken ışıklar kısılacak. ÇÇ -Nem kontrol sistemi: Bahçedeki sensorlardan gelen uyanlar doğrul- tusunda toprağm nemine göre otomatik fıskıye devreye girecek. -Havuz: Sarnıç vazifesi görerek yağ- mur sulannı toplayacak. -Kullanılmış su filtresi: Evde kul- lanılan sular antılarak ikinci kullanım için yeraltmdaki tanklarda depolanacak. Buradan bahçe sulama. araba yıkama gibi ışlerde kullanılmak üzere otomatik olarak çekilecek. Gazetecüer Federasyonu kuruldu ENVERSEVİŞ DtYARBAKIR (Cumhuriyet) - Ev sahipliğinı Güneydoğu Gazete- cüer Cemiyeti'nin yaptığı ve 55 ga- zeteciler cemiyetinden oluşan Gaze- teciler Cemiyetleri Başkanlar Konse- yi, "Tûrldye Gazeteciler Federasyo- nu"yla ilgili çalışmalannı tamamla- dı. 55 gazeteciler cemiyetinderi oluşan Gazeteciler Cemiyetleri Başkanlar Konseyi'nin Gazeteciler Federasyo- nu'yla ilgili açıklamalan, dün Gü- neydoğu Gazeteciler Cemiyeti'nde yapıldı. Açıklamayı, Güneydoğu Ga- zeteciler Cemiyetleri Başkanlar Kon- seyi Dönem Başkanı ve Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Naci Sapan yaptı. Sapan. 55 gazeteciler cemiyetinden oluşan Gazeteciler Ce- miyetleri Başkanlar Konseyi'nin Di- yarbakır'da 2 gün süren çalışmalan sonucunda Türkiye Gazeteciler Fede- rasyonu'nun resmen kurulduğunu belirtti. Sapan federasyonun kurucu genel başkanlığına Izmir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı İsmail Sivri'nin getirildiğini açıkladı. Sapan. "•Başkanlar Konsevi top- lantısında Gazeteciler Federasyonu adnia gazeteciler cemivetieriniveder- neklerini bir araya getirecek bir ku- ruluşun oluşturulması ve bu konuda kamu varanna caiışan cemivetierin ge- rekli yasal hazırtık çalışmalannı yap- ması ilke olarak kabui edildi ve çalış- malara başlandı" dedi. Gazeteciler Cemiyetleri Başkan- lar Konseyi tarafından federasyonun kuruluşuyla ilgili yayımlanan ilk bil- diri Güneydoğu Gazeteciler Cemi- yeti Başkanı Naci Sapan tarafından açıklandı. Çeşitli vöntemlerle birbi- rinı izleyen saldıntılaylannın, bazı so- rumsuzsiyasetçilerindüşmancatav- n ve basını hedef gösteımelerinden kaynaklandığının belirtildiği bildir- gede şu görüşlere yer verildi: u Bu tür saldınlar halkın haber al- ma hakkı demek olan basın özgürlü- ğü ilebirüktedemokratik rejimi ve hu- kuk devieti anlayışını zedeler duruma gelıniştir. Doğu veGü nev doğu'da ola- ğanüstü durum nedeniyte gazetecile- rin çok güç koşullar alünda çalışöğı- nı da % urgulav arak. halkın bilgi edin- me görevini j erine getirmesinin öniin- dekiengellcrin bir an önce kaldınlma- sını istivoruz. l lus iradesini egemen kılan l lusal Kurtuluş Savaşı'nın baş- langıcı olan 19 Mayıs'ı gfiçlü bir inanç ve bağlıbkla kutluvoruz. 19 Mavıs'ın kav nakhkettiği laik Türkiye Cumhu- riyeri'nin sonsuza dek savunucusu olacağımızı açıklanz.'" 'Kirlilik güneş enerjisiyle durdurulur' e-posta : tan (a vol. com. tr ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Antalya gibi "gû- neşli gün sayısı" fazla olan yerlerde. konutlann güneş- ten gelen enerjiyi depolayıp daha sonra iç bölümlerine aktarabileceği bir proje ge- liştirildi. "Güneş mimarisi" adı verilen sistem y'a^ama geçirilirse binalann tüm mi- mari elemanlan güneş ener- jisi kullanacak duruma ge- lecek. Orta Doğu Teknik Üni- versitesi Mimarlık Fakülte- si öğretim üyesi Prof. Dr. Çetin Göksu. günümüzde kullanılan enerji türlerinin dünyayı büyük hızla kirlet- tiğinı belirterek. "Herşeyden önce bu enerjilerin kirletki. canhlan yok edici özellikle- ri vardır. Bü nedenleen kısa zamanda 'temiz enerji sis- temleri'ne geçilmesi kaçınıl- mazdır" dedi. TÜBİTAK için Ankara'da yapılan bir araştırmada. da- ha planlama aşamasında meydana gelen enerji kayıp- lannın yüzde 35'leri buldu- ğunun ortaya çıktığını belir- ten Göksu, "Kullanılacak enerjinin seçimi valnızca 'çevTe' sorunudeğiL aynı za- manda 'yaşam' sorunudur. Türkhe'de yaşam alanlan gün geçtikçe daha sağlıksız duruma gelrjor" dedi. Göksu. çevreyi kirleten etkilerin birbölümünden gü- neş enerjısini kullanarak kur- tulmanın olanaklı olduğunu belirterek, "Yapılar, bir gü- neş topla) ıcısı gibi ele alınıp tasarlanabilir.' Güneş mima- nsi" adı verilen bu sistemle güneşten gelen enerji önce yakalanır, sonra depolanır. daha sonra da iç mekânlara aktanlarak ısınma sağlanır" dive konuştu. Bergama'da Eurogold'a karşı düzenlenen etkinlik şenliğe dönüştü Siyanür savaşı aıutlaştı HAİC\N DİRİK BERGAMA - Bergamalılanıv siyanürle altın çıkanlmasına karşı sürdürdükleri savaşım anıtlaştı. "Sulanmıza siyanür kanşmadan önce" sloganıyla düzenlenen piknik, Danıştay'ın aldığı kararla dün büyük bir şenlige dönüştü. Türkiye'nin birçok yöresinden ve yurtdışından gelen aydm. sanatçı, çevreci ve yurttaşlar. Bergamalılann sevincine ortak oldular. Şenlik için Çamköy'e gelenler köy girişinde jandarma tarafından durduruldu ve "Yapüğımz eylemin yasalara aykuı olduğunu biliyor musunuz" sorusuyla karşılaştılar. Kalabahk hep bir ağızdan "Piknik hakkımız engdtenemez" 7 sloganı atarak köy meydanında toplandı ve Bergama Belediye Bandosu eşliğinde coşan yöre köylüleri ve konuklar hep birükte halay çektiler. Şölende konuşan Bergama Belediye Başkanı Sefa Taşkın. Bergama halkının zaferini kutlamak için Türkiye'nin dört bir • Bergamalı köylülerin yedi yıldır verdikleri savaşımı simgeleyen "On yedi köy kitabesi anıtr'nın açılışı Sefa Taşkın, Ufuk Uras ve Oktay Konyar tarafından yapıldı. yanından siyanür karşıtı insanın bir araya geldi ğini belirterek şöyle devam etti: "Devlete karşı, çoluk çocuğumuzu zehirlejecek siyanürtü şirkete karşı uzun süredir verdiğiniz savaştan zaferle aynldınız. Bergamaulan Türkiye ve Avrupa duvdu. Baa egemen güçlere, yabancı güçlere karşı siyanürlü altına karşı 'hayır' dediniz. Siz, hep haklıydınız, Onun için kazanduıız. Şenüğiniz kutlu olsun. Sakın ola ki, bundan sonra da'hayır' demeyi unutmayınız Halk istediği zaman kazanır. Halk haklı olduğu zaman. mücadele ettiği zaman kazanır. Şenliğiniz kutlu olsun." Söz alan ÖDP Genel Başkanı Ufuk Uras da Türkiye'nin kalbinin Bergama'da attığını belirterek "Çünkü sizler Bergama'daki menfaat çetelerini ne güzel süpürdünüz. Türkiye'nin buradan öğreneceği çok şey var. Demek ki örgütlü olursak kimse önümüzde duramaz" diye konuştu. "Bergama'ya değiL çetelere siyanür" sloganlarıyla sözü sık sık kesilen Uras'tan sonra konuşan Bergama Çevre Yürütme Kurulu Sözcüsü ve CHP llçe Başkanı Oktay Konyar da şunlan söyledi: "Bergama'daki mücadelemiz partilerüstüdür. Eurogold Bergama'dan aynbnadan mücadcloyi bırakmayacağız. Sakın rehavete kapılmayın. Şirket Bergama'yı, Türkiye'yi terk ermeden mücadeleyi bırakmayacağız. Topraklanmızı sivanüre teslim etmeyeceğiz.'" Daha sonra Bergamalı köylülerin yedi yıldır verdikleri savaşımı simgeleyen "On yedi köy kitabesi anıtı"nın açılışı Sefa Taşkın, Ufuk Uras ve Oktay Konyar tarafından yapıldı. Şölene, sinema sanatçısıHalil Ergün. Menderes Samancılar. Rutkay Aziz ve Serap Aksovda katıldı. SÖYLEŞİ ATTİLÂ İLHAN Başka Bir Galaksinin 'Fedaileri'... Kız, çilli kızıl; oğlan, gözlü kaşlı, esmer: iki genç şa- ir; oğlan fakülteli, iletişim okuyor, kız 'boğazına kadar medıa çamuruna batmış', deyim onun. Cam- lan yağmur, sabah kahvesinde oturmuşuz, elimde, Nail V.'nin kitabını görüyorlar: ('Daha Çok Onlar Ya- şamalıydı'- Scala Şiir Dizisi!) Çakırhan onlann gö- zünde ünlü bir mimar, Nail V. tanımadıklan biri; dedim ki: "... mutlaka okumalısınız, onlarşiırevreninde baş- ka bir galaksinin iedaileri'dir, Nail V., llhami Bekir, Ercüment Behzat, Hasan Izzettin..." Eve mahzun dönüyorum, o acımasız soru kafamı burgu gibi deliyor 'Türkiye'de şiir hafızası, sistemli olarak öylesine uyuşturulmuş, öyle programlanmıştır ki, bazı şairleri ve şiirterini, kolay kolay bulamazsınız; merak da etseler, bu çocuklann o galaksiye ulaşma- lan, nasıl mümkün olacak?' Hasan Izzettin'in, bana yazdığı o mektuptaki dehşet verici 'tesbiti', hele bir fıatırlayınız! Ne diyordu: "...Türk edebiyatını yine de bizler yapmak ve Türk edebryat tarihindeki yerimizi almak zorunda- yız. Ahmet Kabaklı gibi 'gericiler'in yazdığı ede- biyat tarihinde ne kadar yerimiz yoksa; Türk şiiri- ni tam anlamıyla dejenere eden, sonra da onun Ozerine birer sultan gibi kurulan Garip'çilerin ya- zacağı, ya da salıklayacağı edebiyat tarihinde de yerimiz olmayacaktr..." "...polrtikanm demiryumruğu, bizi dediğiniz ma- ğaralara kovarken, onİarrahatça -kendiliğimizden boşarttğımızı sandıklan- yertere kuruldular ve biz- lere bîr kere olsun, asla dönüp bakmadılar; ve in- sancıl bir acıma bakışı bile fıriatmaya tenezzül et- mediler..." (istanbul'dan İzmir'e 11 Mart 1965 tarihli mektubu). Evet, aynen böyle olmuştu: Gâzi döneminin top- lumcu yıldızları, inönü Cumhuriyeti'nin 'lânetli' şair- leriydi: 'ikinciadresleri', mapusâne değilse sürgün, sür- gün değilse 'emrâz-ı asabiye ve akliye' hastahanele- ri! Gâzi'nin 'himayesindeki' Kadrocular'ın bile varlığı- m sürdüremediği o ortamda, Mayakovskiy / Yese- nin çizgisinden -bir manada Proletkult'dan- gelen, bu 'fedail' öncülere kim hayat hakkı tanıyacaktı? Kimse tanımadı! 'ProletRult' neydi? Yanılmıyorsam, Proletkultkelimesi, Rusça Prole- taria Kultura (Proletarya Kültürü) deyiminin kısal- tılmışı; 1951 Paris'inde, (arduvaz grisi, şarap kırmızı- sı, Gitane mavisi) Mayakovskiy'in 'evveliyatı'n kur- calarken, karşıma çıkmıştı; Sovyet Edebiy^tı'nı irde- leyen Jean Perus, onu 'Sovyet Edebiyatı 'na Giriş' ad- lı, küçük fakat yararlı kitabında şöyle tanrtır: "...Proletkutt, burjuva şubat devrimi ile işçi ekim devrimi arasında, Kerenskiy Hükümeti sıralann- da kurulmuş, Proteter Kültür demeği!.." (Introduc- tion a la ütterature Sovietique, p. 31. / Editions Soci- ales, 1949). Izmir'den Yön'e yazdığım notlarda, (21 Haziran 1966) mahiyetini -Perus'dan naklen- şöyle özetlemi- şim: "...o tarihte Sovyet iktidan henüz sanata da iliş- mezmiş, sanatçılara da: Parti'nin yazarian, ozan- lan, ressamlan ve bestecileri 'gütmesi' karara bağlanmış değil; Trockiy, sanat sonraki iş, diyor, önce dünya devrimini yapalım, üstelik -devrimden sonra sınıf kalmayacağından- bir proletarya sa- nata olabileceğini de pek aklı kesmiyor onun. Buk- harin derseniz, oldum bitim Parti'nin sanat so- runlanna bumunu sokmasına karşı, hatta bıraka- lım diyor biçimcisi de, içlemcisi de, ne halteri var- sa görsünleıi.." "...bu serbestlikte Proletkult, ilk bakışta ger- çekten ilginç görüşler atıyor ortaya; asıl kültür ve sanat halk (proleteıj kültür ve sanatıdır. Şimdiye kadar burjuva kültür ve sanatınca ezilmiştir, yok sayılmıştr, Değil mi ki arbk işçi devrimi yapıldı, geç- miş sanatlan, burjuva sanat ve kültürünü yok say- ma sırası şimdi bizde, zira biz, yeni bir proleter sa- nat ve kültürünü yaratacağız, vs." ÇFaşizmin Ayak Sesleri', II. basım, s. 133. Bilgi Yayınevi). Hareket, Bogdanofuntezlerinedayanıyordu: "sos- yalizme üç paralel yoldan gidilir: ekonomi, siyaset ve kültür, bunlann üçü birbirinden bağtmsızdır." Vladi- mir İliç, 1920'de Proletkurt'a şiddetJe karşı çıkacak, hareketin 'parti disiplini içine alınmasını' isteyecekti. Devrimin ilk yıllanndaki özgürlükle, sonradan ortaya çıkan şiddetli disiplin, birçoklan için, Yesenin'i de, Mayakovskry'ı de, ıntihara sürükleyen asıl sebeptir. 30'lu yıllarda, Nâzım ve çevresindeki şaiıier, işte o galaksinin şairleriydi. Endüstrlyel bir $iîr...' Nasıl şiirlerdi onlar? Hangimiz Nâzım'ın ünlü mıs- ralannı hatırlamaz? "...trrrrum trrrum trrmım / taka tiki tak/ makinalaşmak / istiyorum!..." Ya da, daha az ünlü olmayan, 'Üç Telli Saz' şiirindeki, şu mısralan: "hey avanak / bana bak / elinden o zınl- tıyı bıraksana / sana / üç telinde üç sıska bülbül öten / üç telli saz / yaramaz!." Nail Vnin 'Yaktın Bütün Gemileri' şiirinden, birkaç mısra:"... artık benim / ne bir köşeye konmuş / üç arşın birkefenim /ne de sıcak/biryatakta /bek- leyenim / var / ne yar / kaldı ne diyar / dönmem dönemem geri / yaktın bütün gemileri / tank bin ziyad gibi!" Türkiye'de, o ham haliyle, daha çok 30'lu yılların ilk yansında hükümrân olan bu şiir, açıkça meydan oku- yucu, 'yukardan', her an kavgaya ve kavga için her türtü belâya hazır bir şiirdi; klasik ve romantik şiirin bü- tün iç özelliklerini reddediyor; adeta bir 'endüstriyel' şiiri yaratmak istiyordu. Nâzım, çok uzun yıllar, yaz- dıklanna 'şiir' değil, 'yazı' demiştir: bilir miydiniz? Acaba neden, kurcalasak mı? http:// www. prizma.net tr/ A İLHAN http://www./-bilgiyay/yazar/ailhan.htlm