Catalog

SAYFA CUMHURİYET 22OCAK1995 PAZAR 14 KULTUR Darülbedayi'nin ilk oyunu 'Çürük Temel', 80 yıl sonra Şehir Tiyatrolan'nda okuma tiyatrosu olarak sunulacak CELAL USTER "\h. o ilk gecenin heyecanlannı nasıl anlatayım! Nasıl anlatabılınm! Hepımız de heyecandan utnvorduk, Hepsinin en gencu hatta çocuk vaşta olaiu bendım. Mınagyan Efendı'nin gelıni Aznıf Hanım'la yakınlığımız olduğundan üyatroya erken dadan- mıştım. Sonunda, aktris olacağım diye gunun bırinde evden kaçrver- dim. Nişanlıradan aynlarak. Bile- mezsinız, tiyatro için nelerimi ver- medim!" 20 Ocak 1916'da Tepebaşı Dram Tıyatrosu'nda Danjlbedayı'nın ilk protesyonel oyunu olarak sahnele- nen Çuruk Temel'ın oyunculann- dan Sara Mannik Hanıın ilk gece- nin coşkusunu böyle anlatıyordu Ama o gece sahnede daha kımler yoktu kı' Roza Fekkyan mı, Kınar Srvacıyan mı Eliza ve Adriyen Bt- nemeciyan mı Nurettin Şefkati ıle Ahmet Refet Muvahhit mı, yoksa o gunlerde 24 yaşını süren Muhsin Ertuğrul mu9 Nıtekım, şaır Halit Fahri Ozan- soy, Muhsin Ertuğrul'un ve Çuruk TemeTın başansına alkış tutmaktan kendını alamıyordu "Bilhassa Ertuğrul Muhsin'in rolundeki muvaffakrYeti, halkı heve- can ıçıne surukluvor ve sahnede saf- ha safha açüan bır aile facıasının en dcnn psıkolojik hareketleruıe alaka- yı gıttikçe çoğaltı>or. Madam Felek- yan'ın, Madam Kınar'ınkıni bastı- ran bozuk telaffiızuna rağmen eser tutulmuş ve muvaffakiyet notu bazı- lannca butun tahmınîenn usrundt üç yüdızlı bir nam numaradır..." Fransız \ergı ve aıle trajedısı va- zan Emite Fabre ın La maison d'ar- gile adlı oyununu gazetecı ve yazar Huseyin Cahit YaJçın'ın ağabevı şa- ır ve oyun yazan Hüseyin Suat Yal- çın uyarlamıştı Reşat Rıdvan ın sahneye koyduğu oyunun ilk prova- ları Şehzadebaşı'ndak' Letafet Apartmanfnda yapılmış, ilk genel prova 6 Kânun-ı Sanı 1331 (19 Ocak 1916) çarşamba gunu saat 21 30'da ozel çagnlılar ıçın gerçek- leştınlmıştı Şehzade Zıyaeddın Efendı ıle ba- zı nazırlann da ızledığı genel pro\a- nın beyaz karton uzenne bastınlmış davetıyelerınde şunlar yazılıydı "Danılbedayi'nin ilk temsil edeceği 'Çuruk Temel'in umumi provası Kânun-ı Sani'nin 6. Çarşamba gii- Teşrifleriniz mütemennâdır efendim Şehır Tiyatrolan. 80 yıl sonra ilk oyun "Çurük Temeri, bu kez Zihni Kuçümen'in ybnetimiyle Okuma Tiyatrosu olarak sunuyor. Cürük Temel Yazan Emıle Fabre Uyarlayan Huseyin Suat Yalçın Çevın yazı. Sezaı Gulşen-Doğan Yavaş Sahne ve gıysı tasanmı Bernard Rosenthal/ Ayşen Aktengız-Sabahat Çolakoğlu Muzık Sehm Atakan Sunan MucapOfluoğlu lclal Eliza Binemedyan/ Jeyan Mahfı Ayral Munevver Hanım Roza Felekyan/ Hale Akınlı HalımBey Nurettin Şefkati/ Nejdet Mahfı Ayral Hızmetçı Kanma Sara Mannik/ Sevıl Uluyol Şukran Hanım Adriyen Binemeciyan/ Şehıme Erton Pervın Hanım Kınar Sıvacıyan/ Celıle Toyon Necıp Bey Ertuğrul Muhsin/ Nuvıt Özdoğru Fent Bey Ahmet Muvahhit/ Fuat Işhan nü akşam saat dokuz buçukta Tepe- başı Kışlık Tıyatrosu'nda kra edile- ceğinden teşrıfleri mütemennâdır efendim—'' Ertesı gece ilk oynanış Asker Aı- lelerıne Yardım Cemıyetı yaranna olmuş, gosten gecesı bır de konser venlmış, konserde Darülbedayı Musıkı Heyetı tarafından Tamburi Cemil Bey'ın taksımı, Benli Hasan Ağa'nın Rast Peşrevı ve Saz Sema- ısı, Hammamizade tsmail Dede Efendi'nın Usul-ı Duyek Rast Kâr-ı Nev'î Hafız Post'un Rast Yüruk Semaısı, Had Arif Bey'm bır şarkısı seslendmlmıştı Şımdı Şehır Tıyatrolan, 80 kuru- luş yılını kutlarken. Türk tıyatrosu- nun ilk resmı kurumu Darülbeda- yi'nin ilk pıyesı Çurük Temel ı ye- nıden sahnelıyor Ama bu kez Zihni Kuçumen ta- rafından sahnelenen bır "okuma ti- yatrosu" olarak, Kınar Hanım'lar Roza'lar, Sara Mannik'ler, Nurettin Şefkatf ler artık yok. ama onların yennı sahnede Şehır Tıyatrolan'nın daha sonrakı ustalan Nejdet Mahfi Ayral, Şehime Erton, Fuat Işhan, Jeyan Mahfı Ayral, Mucap Ofluoğ- lu, Nüvit Özdoğru alacak Hale Akınlı, CelUe Toyon ve Sevil Uluyol da Çurük Temel ın ustalanna eşlık edecek Okuma Tiyatrosu, o günlenn ko- nuşma bıçemı fazla değıştınlmeden sunulacak Günumuz Türkçesı'ne Sezai Giılşen ve Doğan Yavaş tara- fından çevrılen Çuruk Temel'ı "okuma tiyatrosu "olarak duzenle- yen ve yoneten Zıhnı Küçumen, oyunu yorumlarken, "Guçlu bır sa- nayiye dayanan bir burjuva ailesinin dağılmasını konu almıştır" dıyor "Bu bakımdan da 19. yuzyıl burju- va dramlannın bır uzantisı sayüır. Çunku toplumun temeli sayılan aile- nin dağüması, burjutazinin en bu- yuk korkulu nıyasıdır. Bununla ıde- olojik bir durumu belırtıvorum sa- nıbnasın. Zira dağıhş nedeni sadece aile arasındaki miras anlaşmazlığı- dır. Kısaca, sermayenin parçalan- ması, en buytik değenn yitirilmesi- dü-_" 1934'e kadar Darulbedayı-ı Os- manı. 1934'ten 1976'ya kadar ls- tanbul Şehır Tiyatrosu, 1976'dan 1984'e kadar tstanbul Beledıyesı Şehır Tıyatrolan dıye anılan, bugun artık lstanbul Buyukşehır Beledıye- sı Şehır Tıyatrolan adını taşıyan ku- rum ınışlı çıkışlı geçmışıne, belırlı dönemlerde geçırdığı butun dalga- lanmalara karşın. her donemde Is- tanbul'da onemlı bır kultur hızmetı sürdurdu Oynadığı ilk oyunun adı Çüruk Temel olmasına karşın, Andre An- toine ın, Reşat Rıdvan ın, Mardiros Mınakyan'ın Ahmed Fehimın at- tıklan harç tuttu, temel sağlam çık- tı Şehır Tıyatrolan bugun Türkı- ye'nın en uzun ömurlu odeneklı tı- yatro kurumu olma ozellığını taşı- yor Bu, pek az şeyın kurumlaşabıl- dığı bır toplumda hıç de yabana atı- lamayacak bır ozellık olsa gerek Çüriık Temel'ın okuma tiyatrosu, 23 ve 30 ocak pazartesı gunlerı 20 30'da Harbıye'dekı Muhsin Er- tuğrul Sahnesf nde ıcra edıleceğın- den teşnflen mütemennâdır efen- dim Pavarotti'yi dinlemek için kaç lira verirdiniz? Kuhür Servisi - Nereden bakar- sanız bakın Luciano Pavarottı çağımızın en buyuk tenorlanndan bırı Kralıyet Operası da onun konser bıletlerıne 267 sterlın (16 550 000 TL) fıyat bıçıyor Pa- varottı'nın sırf fızıksel gorünuşü bıle. zaten onun en buyuk tenor- lardan bın olduğu fıknnı guçlen- dınyor Nessun Dorma, onu yenı ve ge- nış bır havran kıtlesıne tanıtma- dan önce bıle Lucıano'nun ses ve fizık endamı, onun Caruso, Gigli ve Jussi Björlıng gıbılenne rakıp olarak ortaya çıkmasına yol aç- mıştı Pavarottı yuruyen bır anıt Dık- kat çekıcı butun davranışlannın ve 'Uç Tenor' konserlenndekı "Sizin ulaşabılecegıniz biitun no- talan, ben daha uzun sure söyieye- bflirun" dıyen tavırlannm otesın- de, Pavarottı gerçek bır sanatçı Sanat yaşamının uzunluğu da bu- nu kanıtlıyor Pavarottı, ilk kez 1961 de sahneye çıktı 60 yasına yaklaşırken o halâ guçlu Oysa Caruso'nun yaşamı 48 yıl sur- muştu Bu yûzden esas sorulması gereken Pavarottı'nın mesleğını daha ne kadar surdurebıleceğı llerleyen yaşı ve onun yennı dolduracak başka sanatçı olma- ması Pavarottı'nın sahneye her çıkışma ayn bır değer kazandın- yor O artık koleksıyonu yapıla- cak bır şey halıne dönuştu -Uste- lık Londralı operaseverlenn bu konuda pek şansı da yok Pavarottı Londra'da son olarak 1992 Eylulu'nde, Covent Gar- den'da Pucdni'nın Tosca adlı ope- rasında soylemıştı Edward Sec- kerson, onu şoyle yorumluyor "O geldi, ayakta durdu, söyledi. Evrt, bize hiç şüphesiz, zamanıım- nn buyük seslennden bınnı dınle- digımizi ammsatan utremeler ya- şadık baştan ayağa." Pavarottı'nın konserlen ıçın be- hrlenen bılet fıyatlan Kralıyet Operası 267 sterlın (16 550 000 TL) Metropolıtan Operası 102 sterlın (6 325 000 TL), Munıh De\let Operası 55 sterlın (3 400 000 TL), Berlın Operası 52 sterlın (3 224 000 TL), Ham- burg Operası 50 sterlın (3 100 000 TL), Ingıhz Ulusal Operası 48 sterlın (2 975 000 TL) DostLarmdan Yılmaz Güney belgeseli CUMHUR CANBAZOĞLU Yıhnaz Güney'ın onuncu ölüm yıldonumunde, sanatçının yaşamına tanık olanlann anılannı saptamak amacıyla çekılen belgesel, mart ayında baslayacak Uluslararas» Ankara Fılm Festıvah'ne yetıştınlmeye çalışılıyor 1965-71 arası bırçok toplumsal olayı kamerasıyla belgeleyen. Yılmaz Güney'le Acı, Ağıt, (jmutsuzlar, Baba gıbı bır dızı fîlmde çalışan Ahmet Soner hazırhyor ve yonetıyor belgeseli Toplanacak belgelenn zengınlığıne göre 60 ıla 90 dakıka surecek olan belgesel, vıdeo teknığıyle hazırlanıyor Gelecek kuşaklara kalacak Belgeseli Yılmaz Guney Kultür ve Sanat \akfi fmanse edıvor Bugune dek Atilla Dorsay. Agâh Özguç, Onat Kutlar, \ü(\ ılmaz, Yılmaz Atadeniz, Hasan Kazankayu, Ayşe Emd Mestçi, Abdurrahman Keskiner, Muzaffer Hıçdurmaz, Hayri Caner, Kaya Ererez, Ozdemir tnce, Erdal Oz, Guven Şengfl. Selahattin Geçgel, Mevlut Ekincı'yle goruşup anılannı çeken Ahmet Soner'le, Tank Akan'ın anılannı belgeledığı çekım sırasında gorüştuk - Belgeseli oluştururken sovleside bulunduğunuz msanlan neve gore seçtınız? Her başv'urduğunuz insan konuşmayı kabul ediyor mu? Yılmaz Guney le bırhkte çahşmış sınema adamlanndan, yazarlardan ya da yakınlanndan meydana gelen 150 kışılık bır lıste tespıt ettım önce Sonra en vazgeçılmez ısımlenn dışında, ulaşmamızın zor olacağı ınsanlan lısteden çıkardım Ulke dışında da eskı Fransız Kultûr Bakanı Jack Lang gıbı, Kurt Enstıtusü'nden Kendal gıbı, goruşlennı almamız gereken dort- beş ısımle de konuşulacak \ncak konuşmak ıstemeyenlerden şıkâyetçıyım, Şerif Gören, Zeki (Fotoğraflar DEVRlM BARAN) ılmaz Güney Kültür ve Sanat Vakfı'nın finanse etttiği belgeseli hazırlayan ve yöneten Ahmet Soner, "Arulardan yola çıkarak Yılmaz Güney'in yaşamının tüm evrelerini anlatacağız. Ancak, özellikle sinemacı ve sanatçı yanı ağır basacak. Kahramanlaştırmadan, anlatılanlar neyse onu aktaracağız. Zaten belgeselin özü de budur"diyor. Ökten, trfan Ünal, butün ısrarlara ragmen konuşmuyorlar Oysa bu bır belgesel ve gelecek kuşaklara kalacak Bu soyleşıyı okuyanlardan Yılmaz Guney'e çok vakın olup da bızım aklımıza gelmeyen ınsanlar, vakıfla bağlantı kurup yardım edebılırler - Tanıklarla yapılacak soyleşilerden başka. hangı kaynaklan kullanacaksınız belgesekk? Yabancılann yaptığı, 'Yılmaz Günev Belgeseli', 'Duvarın Etrafinda', 'Y ılmaz Güney ve Ülkesi' adında üç belgesel fılm var Bunlardan bazı bölümlen kullanacagız, çunku aynı kaynaklara ulasmamız kolay değıl PRT'den de göruntu almaya 1 > çalışıyoruz Ellennde haberlerde kullandıklan uç-dort dakıkalık zayıf bırarşıv mevcut Bunlann dışında Bedri Kayabal'ın Toptaşı Cezaevı'nde Isveç TV'sı ıçın çektığı gonıntulenn olduğunu bılıyoruz ve bu fîlme ulaşmaya çalışıyoruz Amlardan yola çıktik Şu anda mumkun olduğunca malzeme topluyoruz Bulduğumuz gorüntulen, fotoğraflan ya da anılarda yer alan mekânlann goruntulennı kullanacagız Butün bu materyalı, bellı bır kronolojık sıraya gore anlatacağız sonra - Son donemde V ılmaz Güney ismi etrafinda oluşan pazar, ınsanlan olumsuz yonde etkılemeve basladı. \ ılmaz Gunev gostenmleri eskısi gıbı ılgı gormuvor. Bu belgeseL, Guney 'in hangi yonlenni on plana çtkaracak, nasıl bir dil kullanacak? Amlardan yola çıkarak Yılmaz Guney'ın yaşamının tüm evrelennı anlatacağız Ancak, ozelltkle sinemacı ve sanatçı yanı ağvr basacak Kahramanlaştırmadan, anlatılanlar neyse onu aktaracağız Zaten belgeselin ozü de budur Festivali amaçhyoruz - Belgeseli nasıl değerlendirmeyi planhyorsunuz? Öncelıkle mart başında düzenlenecek Ankara Fılm Festıvah'ne yetıştırmeyı planlıyoruz Festıvalde Yılmaz Guney Toplu Göstensı var Vakfin arşıvınde her zaman böyle bır çalışmamn bulunması gerek zaten Bırçok TV kanalı, 'Yol' ve 'Duvar' fılmlennı ıstıyor Fatoş Guney, bu fılmlerden önce belgeselin de yayımlanmasını arzu edıyor Aynca yurtdışı festıvallennden de ıstendıgınde artık gönderebılecek bır belgeselımız olacak 18.yüzyıl tombaldarı müzayedede Kültür Servisi- Antık A Ş'nın dü- zenledığı 164 muzayede, bugün saat 14 OO'te Çırağan Sarayı'nda gerçekle- şecek Muzayede oncesı, özellikle pa- ha bıçılmez yapıtların arasında yer alan Tombaklann Koç aılesının mı Sabancı aılesının mı koleksıyonuna gıreceğı konuşuluyor Bundan yırmı beş yıl once yapılan bır müzayedede, Hacı Ömer Sabancı ıle Vehbı Koç kapışmışlar, muzayede sonunda Koçlar bugün Dıvan Ote- h'nın önunde duran heykelı satın al- mışlar Sabancı ıse dığer heykelı sahn almış ve Atlı Köşk'e yerleştırmış 250 antıka yapıt ve tablonun satışa sunulacağı müzayedeyı yönetecek olan Turgay Artam bu muzayedenm çok özel olduğunu, 25 yıldır ilk kez bu kadar nann tombak ve tablolann bır arada satışa sunulduğunu ve yenı rekorlar bekledıklennı belırtıyor Tombak nedir? En onemlı Osmanlı sanatlanndan bın Bakır ve bakır alaşımlannın "al- tm- dva" amalgamı ıle elle kaplan- ması ışlemıne "tombaklama" bu şekılde altm kaplama yapılmış ya- pıtlara ıse tombak denır Tombaklar az sayıda uretıldığı ıçın gerçek altından daha değerlı 18 yüzyıldan once elektrolız yonte- mı bulunmadan altırun cıvada entıl- mesı sırasıda çıka gaz, ustayı zehır- ledığı ıçı o >ıllarda az sayıda tom- bak uretılmış Yıllarca guncel eşya gıbı değer- lendınldığınden, tombaklara gereklı önem verılmemış ve korunmamış New York'ta Metropolıtan, Lond- ra'da British Museum. Vktoria and Albert \e Pans'tekı Louvre müzele- nnde de Osmanlı tombaklan sergı- lenmektedır Muzavedede. 17 yy sonu 18 yy başı Tombak şerbetlık 2 mılyar, 18 yy Tombak ıbnk 1 5 mılyar, Tombak zerdehk 800 mılyon, "Valide Sultan Çırağı Eyubaga" yazılı tombak sahan 200 mılyon, tombak çıft şamdanlar ıse 350 mılyon lıradan satışa çıkacak tbrahim ÇaDı nın baş yapıtı olarak kabul edılen "Emirgan KahvesT 1 5 mılyar Hoca Alı Rıza'nın baş yapıtı "Ortakoy SırtJan" 1 5 mılyar Süley- man Sevid ın "Natürmort"u 1 mıl- yar, Amedeo Presiosi nın "tstanbul Peyzajlan" 200 mılyon, Abdülha- mid'ın 1896'da Ressam-1 Hazreti Sehriyatı unvanı verdığı Fausto Zona- ro'nun "Seiarai Dede Turbesi" 1 mıl- yar 600 mılvon. Şevket Dağ ın "Ko- nak Avhısu" 350 mılvon hradan satı- şa sunulurken Barbızon ekolunun ku- ruculanndan Narasse Mrgille Dıaz de la Pena'nın "Ormandakı Kız" tablosu 25 bın dolardan, Italvan Simone Se- ipani'nın "Haremdekı Kadın" tablo- su 18 bın dolardan arttırmaya gırecek Mılyann uzennde bır fıyata alıcı bul- ması beklenen Sultan Abdulaziz ın fermanı (Menşur- u Humayun) ıse teklıf olarak satışa sunulacak Müzayedede ayrıca, heykel, saat, halı, ışleme, beykoz porselen ve mu- cevherler de 6 mılyon ıle 300 mılyon lıra arasında değışen fıyatlarla alıcıla- ra sunulacak Tombakşerbettik, benzerleri müze- lerde yer alan koleksivonluk eser, 17.yüzyıl sonu, 2 milvar ll.dan sa- üşa sunuluyor. Gurün'ün södeşmesi yenüenmedi • Kültur Servisi - lstanbul Beledıyesı Şehır Tıyatrolan'nın geçen yılın hazıran ayında ' görevınden alınan eskı genel sanat yonetmenı Gencay Gurun'un yurütmeyı durdurma talebı mahkemece reddedıldı Mahkeme karan oncekı gun Şehır Tıyatrolan'na Sildınldı Ote yandan, Gürün'ün ocak ayında yenılenmesı gereken sozleşmesı de Beledıye , Başkanlığı'nın karanyla yenılenmedı Mozarrm özel eşyaları sergileniyor • SALZBURG (AFP) - Avusturya'nın Salzburg kentınde Mozart'ın doğduğu ev onanlarak, 1756 yılında doğan bestecının yasamımn ilk yıllanndan ıtıbaren kullandığı bazı özel eşyalan burada sergılenmeye basladı Bestecının partı turlanndan seçmeler, ona aıt bazı mekrup ve eşyalar, alınan bazı onlemlerle nemden korunuyor Sergılenen eşyalar arasında en değerhsı, yeteneklı genç Mozart'ın ilk muzık çalışmalannı gerçekleştırdığı kuçuk bır keman Mozart'ın Salzburg'un merkezınde bulunan evı, kentte tunstlenn ılgısını en çok çeken mekânlardan bın Ev, yaz aylannda gunde ortalama uç bın kışı tarafindan zıyaret edılıyor 1991 yılında bestecının olümünun 200 yıldönümü nedenıyle yıl boyu süren kutlamalar suresınce Mozart'ın evını yaklaşık beş yüz bın kışı zıyaret etmıştı llhan Berk, -•Kültür Servisi - llhan Berk, çarşamba gunu tspanya Kultür Bakanhğı'nın davethsı olarak Ispanya'ya gıdıyor Berk, bır hafta sürecek olan uluslararası sempozyumda, bır bıldın sunacak ve çeşıth kentlerde konferanslar verecek îlhan Berk, aynı zamanda, daha once Ispanyolca yayımlanan "Eslambol"(tstanbul, 90) ve "Poemas"(Seçılmış Şıırler) kıtaplannın yanı sıra, üçuncu kıtabı "Rıobella"yı da (Güzel Irmak) ımzalama fırsatı bulacak Berk, 2 şubatta Turkıye'ye dönecek • ANKARA (AA)- Edebıyatçılar Derneğı, bugun "şıırşenlığı" duzenlıyor Dernek Başkanı Mustafa Şenf Onaran, şenlığın amacının 194O'lı yıllann Ankarası nda çağdaş Turk şımnın doğuşunu yansıtmak olduğunu söyledi Nurullah Ataç, Sabahattm Eyuboğlu ve Suut Kemal Yetkın'ın oluşturduğu edebıyat ortamında "40 Şıın"nı hazırlayan buyuk ustalar Orhan Veh, Melıh Cevdet, Oktay Rıfat, Cahıt Kulebı, Necatı Cumah, Ceyhun Atuf Kansu, Nıyazı Akıncıoğlu, Şınası Özdenoğlu ve Sabahattın Teoman'ın önemının dıle getınleceğı şenlıkte, Fazıl Hüsnu Dağlarca, Ahmet Muhıp Dıranas ve Cahıt Sıtkı Tarancı'nın şıu- anlayışlanyla ılgılı konuşmalar yapılacak Şınası Sahnesf nde, saat 20 00'de düzenlenecek olan şıır şenlığmı Mehpare Çelık sunacak Şurler de Devlet Tiyatrosu sanatçılan Özlem Ersönmez ve Rüştü Asyalı tarafından okunacak Türk Tabipleri BlPliği yarışma düzenliyor • Kuhür Seni» - Turk Tabıplen Bırhğı (TTB), duyarlı doktor ve tıp fakultesı oğrencılennm yazdıklan, "oyku", "anı" ve "gunluk"len "anlatı" adı altında yan yana getınp genış kıtlelere sunmak, yazınımıza kazandırmak. "yazar" doktorlan ve doktor adaylannı desteklemek amacıyla "TTB Anlatı Yanşması" duzenlıyor Seçıcı kurulunda Fende Çıçekoğlu, Muzaffer llhan Erdost Remzı lnanç, Sevgı Özel, Advtye Aysan, Dr Şukru Hatun ve Dr Ata Soyer'ın yer aldığı yanşmaya son karılma tanhı 10 şubat (Turk Tabıplen Bırlığı, Mıthatpaşa Cad , No 62/18, Yenışehır-Ankara, Tel 312/418 31 56)