Catalog

SAYFA CUMHURİYET 10TEMMUZ1994PAZAR 10 PAZAR YAZILARI Almanya'da bölücü gösteri •HANNOVER(AA)- AJmanya'nın Hannover kentinde Alman polisi tarafindan öldürülen yasadışı bölücü terör örgütü PKK üyesi Halil Deneriçin düzenlenen cenaze töreni PKK'nin gövdegösterisine dönüştü. Hannover Belediye Başkanı Hersert Schmalsteig'iri cenazede yaptığı konuşma, Hannover'de yaşayan Türkler tarafından tepkiyle karşılandı. Yürüyüşten sonra yapılan çağnda, federal hükümetin Tûrkiye'ye ekonomik ve askeri yardımı durdurması, PKK'ye konulan yasağın kaldınlması ve Alman polisi tarafından öldürülen Halil Dener'in ailesınden özûrdılenmesi istendi. Simpson'a yargı yoluaçıldı • WASHINGTON (AA>- Amerikab ünlü siyahi futbol yıldızı O.J. Simpson, boşandığı eşi Nicole ve erkek arkadaşı Ronald Goldman'ı bıçakla dehk deşık ederek öldürmek suçlanndan yargılanacak. Los Angeles'takı ön duruşmalann yargıcı, Simpson'u suçlayıcı kanıtlann yeterli olduğuna kararverdi. ABD'de günlerdir gündemin ilk sırasında yeralan Simpson davasında ön duruşmalar altı gün sürdü. Ön duruşmalar birçok TV kanahndan naklen yayımlanırken basm-yayın organlan, yüzlerce muhabir ile tüm gelışmeleri kamuoyuna aktardılar. CNN'in ABD'deki kanalianndan biri, her gece bir saat "Simpson davası" yayını yapmayı sürdürüyor. Columbia Uzay Mekigi fınlatıldı •CAPECANAVERAL (AA)-Uzaymekiği Columbia, içinde bulunan yedi astronotla Florida'nın Cape Canaveral uzay merkezınden fırlaüldı. Yetkilıler, mekiğin fırlatılma işlemi sırasında herhangi bir sorunçıkmadığıru belirttıler. Aralannda ılk Japon kadın astronot, Şaki Naito-Mlukai'nin de bulunduğu yedi astronot, 13 gün sürecek uzay seyahatkrinde bilimsel çalışmalarda bulunacaklar. Türk kimliksiz dolaşmaz LONDRA EDtPEMİL ÖYMEN İngılız içın kımlik kartı yoktur. Oto- mobil kullanıyorsa ehliyeti kimlik sayı- lır. Ehliyet de öyle soğuk damgalı, resim- lidegilha... Üzerinde sadece ad ve adres var, o ka- dar. Zaten polıs, sokakta adam durdu- rup kimlik sormaz. öyle bir uygulama yoktur. Hatta karakola götürülse bile kişi, kimliğıni açıklamak zorunda değil- dir... İngiltere'de yaşayan Türk vatandaşı da fngiliz makamlan ile ılışkılerinde İngilizler gıbi muamele görür. Ama Türk makamlanyla ilişkismde aynen Türkiye'dedir. Hatta sadece resmi ma- kamlarla da degil. özel kuruluşlarla ılişki de de Türk, kimliksiz iş gördüre- mez. Otomobil de kullanmıyorsa, kim- liksiz sayıhr. Türk'ün kimliği, nüfus kağjdıdır. İcabında sahteymiş, yazısı okunmazmış, ismi yanhş yazılmış, bun- lann hiç önemi yoktur. Yeter kı nüfus kağıdı olsun elinde. fngiliz için kimlik kartı, özgürlüğünün kısıtlanması gibı gelir kendisıne. Savaş sırasında kimlik kartı varmış herkesin. Ama arük yok. İngiliz için bir tek nüfus dairesindekı doğum bilgisi vardır. Ana baba adı, doğum yeri, yılı, günü orada yazar. İsteyen, gidip bakar, sorar. Ama Ingiliz, bu bılgiyi kimseye vermek zorun- da değildir. Sorulduğu zaman, isterse "beyan eder". Onun için de örneğin ehliyet alı- rken bile adını John Smıth diye yazdıra- bilir, Abüziddin diye de. Kimse, bu isim nereden çıktı, sen kımsin, kimin oğlusun, cilt, hane ve kapı numaran ne, askerliğıni yapün mı diye sormaz. Ama Ingılızın adı, sanı, kimliği bir de- ğil, birçok bılgisayarda yer alır Özellikle bankalar ve kredi kuruluşlan, kime ne kadar para verdiklerinin hesabını iyi tu- tarlar. Hesap açarken kimlik sorulmaz, ama banka. başkalanna dönüp "Bu, na- sıl biridir? Kefil olur musun?" diye sor- mayı ihmal etmez. Kredi kartı veren kuruluşlar ise daha da kılı kırk yarar. Bu adama kredi acar- sam geri alabilir miyim? Borcunu öder mi? Yoksa borç takar mı? Bütün bu so- rular ve yanıtlan bilgisayardadır. Aynca sağük sigortası ve sosyal sigorta numa- rası, varsa otomobilinin bütün bilgileri de, evine ilişkin bilgiler de. tngiliz, so- kakta bu yüzden kimliksiz dolaşır. Iste- nildi mi bilgiler şak diye ekrana çıkar çünkü. Türk ise üzerindeki kargacık bur- gaak, eğitimsiz yazılarla ezik büzük nü- fus kağıdı ile ıspatlar kim olduğunu. Sahte değılse kimliği tabii. Bağnıdılık yerine özgür birliktelikEvlilik, bir birlikteliktir. Birlikte yaşamaktır. Genellikle bir kadın ve bir erkeğin kurumsal birliğidir. Ama artık bir erkek bir erkekle ya da bir kadın bir kadınla da evlilik düzeyinde bir birliktelik kurabüi- yorlar. Birlikte yaşamak için ille de din ya da devletin olurunu almak, göze- timi aluna girmek, kurallanna uy- mak gerekmiyor. Genç ya da yaşlı, kadın-erkek, erkek-erkek, kadın- kadın birçok kişi evli olmadan bir- likte yaşıyor. Sosyalist îşçi Partısı'nin Kültür Sekreteri arkadaşım Rafael'in üç yaşında şirin bir kızı var. Rafael'in 'eşi' doktor. Evli değıller. "Neden", diyorlar, "devlet biçünksin bizim birükteliğinıizir, "Ben bir suç işler- sem devlet beni yargriayabilir, benim hakkımda bir karar verebilir; ama bir kişiyle büiikteliğinı üsrüne karar veremez.'" Arük Batı'da, din ya da devletin bağlayıcı kurumsallaştırması olma- dan, yani evlenmeden de bu birlik- teliklerin kurumsallıklan tanınıyor. Evlilere tarunan haklar, birlikte ya- şayan çiftlere de tanınıyor. Örneğin, birlikte yaşayan iki insan vergi bil- dirimi yaparken, evlilerin yarar- landıklan indinmlerden yararlana- biliyorlar. lberya havayolları ile seyahat eden eşcinsel bir çift, kendilerine aile indirimi yapılmadığı için hava- yollannı mahkemeye verdiler ve ka- zandılar. Birükteliğın hangi çeşidi 'güzeP ya da iyi*? Eşcinsel, yani kadın- kadın, erkek-erkek mi; ya da ayn- cinsel, kadın-erkek mi? 'Evli' yaşa- mak mı daha güzel ya da iyı; 'evten- meksiz1 yaşamak mı? Kişilenn yüce özgürlüklerine bırakıyorum bu so- rulann yanıtlannı. Evlilik ya da birliktelik, ille de kadın ya da erkek kişiler arasında değil, kurumlar arasında da oluyor. Siyasi partiler de örneğin bir koalis- yon evliliği yapıyorlar. Ya da koa- İisyonsuz bir birliktelik anlaşması- na giriyorlar. Koalısyonlu mu gü- zel, koalisyonsuz mu? Evlilik istikrarlıdır, ama anlaş- mazlığa düşülürse kopanp atması zordur. Evlenmeksız yaşamak -ni- kahsız birlikte yaşamak, nikahsız evli birlikte yaşamak, metres hayatı yaşamak- ise daha az bağlayıcı, da- ha özgür ve belki de bu nedenle daha istikrarlıdır. İspanya'da hükümet, evlenmek- siz bir birliktelik. Sosyalistlerin oy- lan, tek başına bır yuva kurmaya yetmeyince, milliyetçi özerk bölge partilıîerin güven desteğiyle bır hü- kümet kuruldu. Bir koalisyon değıl, azınlık hükümeti. Geçen yıla kadar yeterli çoğunluklu bır sosyalist hü- kümet vardı; kimi çevreler, demok- rası açısından sağlıkh görmüyor- lardı çoğunluk hükümetini; "asdğı astık, kestiği kestik, ber şeyi kendi tstediği gibi yapıyor" diyorlardı. Azınlık hükümetıyle, değişik çevre- lenn de bu evlilikte söz hakları doğ- du şimdı; daha demokratik oldu. Şimdilik fena gitmıyor hükümet. Gerçi, koalisyon -evli olmadığı için, her an kopuverecekmiş gibi bir his var. Ama evlilik bağîayıalığı ol- madığı ıçın de "koparsa kopar" ra- hatlığı var. Başta Katalonya yerel partısı ol- mak üzere milliyetçi özerk bölge partileri, daha coşkulu bulduklan için olsa gerek, bırliktelıği böyle sür- dürmek yanlısı. Bıraz bölge çıkar- lannı kollayarak, işlerine geldiği sü- rece sevgi sözleriyle güvenlerini ta- zeliyorlar. Sosyafistler ise Katalan- lan, "Metres hayatı yaşamak" iste- mekle suçluyorlar; gönlünü edıver- seler evlenecekler. İnsan her zaman gönlünün istediğiyle bir olamıyor; sosyalistler de, komünistler durur- ken milliyetçi özerk bölge partüerini seçtiler. Sağlı-sollu birliktelik, uz- laştıncı özelliğiye memleket için bel- kı de daha iyi. Türkiye'de de, İspanya'da oldu- ğu gıbı sağlı-sollu bir hükümet var. ispanya'da evlenmeksiz, Türkiye'- de evli. Neden? Hükümet biçımleri, toplumun bir aynasıdır. Türkiye'de toplum daha muhafazakar olduğu için 'evli' bir hükümet var; İspanyol toplumu daha özgür olduğu için sözsel sevgi güvenceli hükümet biçi- mıni kaldırabiliyor. Türkiye'de sağımız da solumuz da tatlı ınatlanyla kendi içlerinde birleşmeme, bütünleşmeme ba- şansını daha uzun süre gösterecek- lerse "birüktelik biçimlerini" bir gözden geçırmelennde yarar var. Birbırlerini tutsak yada rehin almış, zorunlu bağımlı ve sevgısiz ıki eşin birlikteliğı ülkeye ne denli yararlj ol- maktadır? Kişisel yaşamda kurulan birliktelik biçimleri, herkesin özgür- lüğünde; ama hükümet için evli mi, evlenmeksiz bir yaşam mı? ABD'de felaketler yılı Son bir yıl, Amerikalılann belleklennde felaketlerin üst üste geldiği, uğursuz bır dönem olarak yer edecek. California eyaletinde yaşanan büyük yangınlar ve ardından gelen deprem, batı eyaletlerinde bır türlü kontrol altına alınamayan büyük yangınlar, şimdi de Colorado ve Georgia eyaletlerinde yaşanan seller, Amerikalıları canından bezdirdi. Georgia'run orta ve güney bölgelerindekı sellerde ölü sayısı 13'eulaşırİcen binlerce kişi evini terk etmek zorunda kaldı. (Fotoğraf: REUTER) HanolarveyolcularÖğrencilik yıllannda gittiğim bir kı- taplık varcfa. Ve orada kimbilir ne za- mandır çalışan bir kadın. Zayıftı, ke- deriıydı, hiç kahkaha atmamış gibi öl- çülüydü gülumsemesi her zaman. Gü- zeldi, ama yorgundu. Yoksuldu; topu topu birkaç elbisesi vardı yanıbnıyor- sam. Orantısız büyük kol saatı ucuz ve ye- şildı. Arkasındakı kitap ordusıınu çok iyı bilırdı; her istediğinizi anında bolur, zayıf ellenyle ustaca raflardan çıkara- rak önünüze koyuvenrdi. Ara sıra ök- sürürdü; sigaradan olsa gerekti. On yıl sonra oraya gıttim. Kitaphk pek değışmemıştı. Eskı tahta aralar, gıcırdayan masalar hep aynıydı. Bır tek Lenin'in portrea ınmıştı duvardan Perdeler bile o yıllardan kalmaydı sanınm. Kıtaplıkta çalışan kadın yenndeydi. Yine zayıf ve yorgundu. Gülumsemesi ölçülüydü. Ve yoksuldu yıne. Kıtaplan uzatan zayıf elinde kocaman yeşıl bır saat göze çarpıvordu. Beru tanımadı. Kibarca hangı kıtabı ıstedıgımı sordu Yaruümı beklerken elini ağana götürerek öksürdü. Sıga- rayı bırakmamıştı demek. Kaç kez söyleşmıştik o yıllarda onunla. Daha çok kitaplarla ilgiü. Bir defasında aklığırn kıtaplara bakarak, psikoloji fakültesinde okuduğumu tah- min etmışti. Ben, gazetealık deyınce bır yakınının da gazetea olduğunu söyle- mışü. Kım diye sormadım; ÖZEI yaşamını kurcalamak için fırsat da yaratmadım. Utandığımdan değjl; bazen gızemlı ka- lan şe>lenn daha çekıcı olduğunu düşü- nerek. Bu kadar zaman sonra onu orada bulacağımı doğrusu tahmın etmı>or- dum. Şaşırmış, heyecanlanmıştım. On MOSKOVA HAKAN AKSAY yıl sonra her şey aynıydı. Zaman dur- muştu sankı burada. Kadın on yıl ön- cekı kadındı. On yıldır hep aynı saatte işe gelmış ve aynı saatte eve dönmüştü. Evinı de değiştırmemışü herhalde. Ve on yıldır aynı otobüse bıniyordu, günde iki kez. Oysa bu on yıl ıçınde ben kaç ev, kaç ış, kaç otobüs değışurmışüm. Uç ülke- de yaşarruş. üç kol saaü almıştım. Bir- çok kez düşlenm vıkılmış, birçok kez onlan yerudenkurmuştum. Ozanın"ge- riye döraneyi sevmem pek" dizesıni dılı- me dolayarak hep yeru bır şeyler aramış, bulduğumla yeünmemış, baş- ka, daha başka arayışlar ıçıne girmış- üm. O ise on yıldır aynı usta hareketlerte kıtaplara uzanıyor. onlan raflardan ai- yor, daha sonra da yerlenne ko>ııyor- du. Aynı pazara gıdıyor, aynı >emekleri yapıyor, aynı odalan temızliyordu. Aynı pencereden bakarak hıçbir za- man gelmeyeoek aynı düş kahramanını beklıyordu belki. Bu on yıl içinde dünya değişti. Savaş- lar çıku. Sovyetler yıkıldı. Parti ka- patıldı. Darbeler ve darbelerde ölenler oldu. Televizyonlar ve gazeteler ağiz değışürdıler. Bazen kendimı haddınden fazla *yol- cu' hissederek, tıancıiara imreniyo- rum. Bazen de kendımden daha fazla onlar ıçın üzülü'yorum... ORTAASYA Türkcurnhuriyetleri birliğedoğrugicliyor Ehş Haberler Servisâ - Orta Asya'daki Türk devletleri Ka- zakistan, Özbekistan ve Kırgı- zistan, Bağımsız Devletler Top- luluğu'na (BDT) alternatif ola- rak 'Avrasya Birliği' adlı bir yapı oluşturma karan aldılar. Kazakistan'ın başkenti Al- matı'da önceki gün bir araya gelen Kazakistan Devlet Baş- kanı Nursuhan Nazarbayev, özbekistan Devlet Başkanı İs- lam Kerimov ve Kırgızistan Devlet Başkanı Asker Akayev aralannda ekonomi ve savun- ma alanında bir birlik sağlan- ması konusunda anlaşmaya vardılar. Anlaşmaya göre ilk aşamada üç devlet ortak bir bolgesel banka kuracak. Ortak güvenlığin sağlanması, güm- riiklerin kontrolü ve uyuşturu- cu kaçakçıLğıyla mücadele et- mek için ise bir 'derletlerarası konsey' kurulacak. Diplomatik kaynaklar, üç ül- kenin aralannda ekonomik ve siyasi birlik sağlama kararlan- nın bu ülkelenn Rusya ile pa- zarlık gücünü kuvvetlendirme- ye yönelik olduğunu belirttiler. Kırgızistan Devlet Başkanı Asker Akayev, anlasmalann imzalanması sonrasında düzen- lenen basın toplantısında "Uzun vadede hedefimiz, bir 'Avrasya Birliği' kurmak" dedi. Üç lider, kurulması düşünü- len birliğin eski diğer Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyelerine açık olduğunu söyle- diler. 'Avrasya Birlıği'nin baş- kentinin 'Avnıpa ile Asya ara- smdaki sınırda". Samara veya Kazan kentinde kurulması planlanıyor. 'Avrasya Birliği'nin üderligi- ni, bölgedekı en güçlü devlet olan Kazakistan'm üstleneceği bildiriliyor. ODEME SURESI,TAKSITTUTARI NE OL ODERKEN DEMOKRAT VE MÜSLUMAN BİR TÜRKİYELİ PORTRESİ İslam, laiklik, Atatürk, Farih, 3. Selım, Nazım Hik- met, Mehmed Akif, Sivas, Refah ve demokrasi: Husrev Hafemi anlattı... Meral Özbek: Sahici ve özgürleştirici bir muhalefet için... Enis Batur Benze- mezler bıribirlerıne zenci mıdir?... Hıncal Uluç, İslam Çupi ve Express'in gözüyle Maradona... Hul- ki Aktunç kafegorıze etti: Modern, post-modern... Gûzin Abla Express'le derrieşti... Leo Ferre: Anarşi aşk demektir...Ve Marx, Kasımpaşalı Re$at Kaburga kemığı, Derya kuzulan.. Bu hafta rötarlıyız, ama kaçırmayın FAIZ ALI KULLANIRKEN AIZSIZ ODEYI 3İLGİ•ENAUIT-MAİS (212)2932626 A y f , n t ı I . b i f g i ı ç ı n b u n u m a r s y ı a r a y ı n , 8 " < t u f l a y m T u r k ı y e n ı n H e r Y e r t n d a 7 6 u n , 2 4 S a a t T e k T e l e f o n i a Y a n i n ı z d a RENAULT-MAİS YETKİLİ SATICILARINA GELİN, BU OLANAĞI MUTLAKA D E Ğ E R L E N D İ R İ N .