Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
SAYFA CUMHURİYET 25 ARALIK1993 CUMARTESİ
OLAYLAR VE GORUŞLER
Ismet Inönüüzerine
Siyasal tarihte, tüm yetkileri elinde toplayan bir parti ve devlet
işleyişinin başında oîup da, "Bizim tek noksanımız çok partili
yaşama daha geçememiş olmamızdır" diyen bir devlet adamı
örneğini bulmak güçtür.
L.ERTUĞRUL KAZANCI Eğitimci-Hukukcu
A
tatürk. İsmet İnönü'yü.
"her büyük işin yetenekli
yapıcısı" olarak göste-
rir. Gerçekten de em-
peryalizme karşı Ana-
dolu ulusal halk e\ lemi-
nin ilk bilinçlı ve ilk düzenli başansı
olan 1. ve 2.Inönü Savaşlan, çağın ko-
şullanna göre evrensel etkileri bulu-
nan bir başkaldınşın da bağımsızhk
muştusudur. Sömürgeciliğin ekono-
mik ve siyasal boyunduruğu altında
ezilen halİclar, Anadolu'da şekillenen
şanlı dırenişi hem desteklemış \e hem
de kendıleri için umut venci bir örnek
olarak saymışlardır.
Anadoİu Kurtuluşu'nun ardından
Lozan'da İsmet İnönü'nün karşısında
yer alanlar. yepveni bir ülkenin dünva
tablosunda kişilik bulmasını en alt dü-
zeye indirerek yüzyıllara dayalı bir
enkazın hesabını sormak ve yargıla-
mak gibi bir tavnn içindeydiler. Ne
var ki. İnönü bu tavn hiç önemseme-
miş, alabildiğine diplomatık bir direnç
göstermiş ve açıkça da meydan oku-
muştur: "Bütün dünva bilsin ki en so-
nunda bu halk tam bağımsızlığının elde
edildiğjni görmedikçe, yürümeye başla-
dtğı yolda bir an için durmayacaktır."
Böylesine kesin bir tutumla temsil
ettiği toplumun kararlılığını savunan
ve bugün. uluslararası dıplomasi tan-
hinde geçerliliğini sürdüren ender ant-
laşmalardan birini yapan. yine İsmet
Inönü olmuştur.
"Tam bağımsızhk" tutkusunun gere-
ğü Ekonomik bağımsızlığı. siyasal
bağımsızlıkla özdeş tutan bir görüş.
Kurtuluş Savaşı sonrasında görev va-
pan İsmet İnönü hükümetlerinin te-
mel felsefesı olmuştur. Bu nedenle de
"devletçilik", ülkenin genel kalkınma
atılımında başlıca yöntem savılmıştır.
İnönü bu konuda şöyleder "Devletçi-
lik siyaseti, bir savunma aracıdır. Yüz-
yılların savsaklığını giderecek. haksız
tahripleri imar edecek, yeni zamanın
çetin koşullarına davanacak sağlam bir
devlet bünyesi kurabilmek için. her şey-
den önce devleti ekonomide vıpratacak
nedenlerden kurtarmak gerekir. Top-
luınsal kalkınmayı. devletin yardımcı
gözetimi ve hatta doğrudan doğruya gi-
rişimi olmaksızın gerçekleştirmek güç-
tür. Serbest ekonominin, devletçiliğe
üstünlüğünü söyleyenlere hem şaşıyor
ve hem de kuşkuyla bakıyorum."
Şevket Süreyya Aydemir. "Tür-
kiye'nin devletçiliğe yönelişinde, tek
kendi gücünü seferber etmeye çalışarak
bir özgür kalkınış çabası devri vardır.
Bu çabayı, Lozan ruhuna, siyasal ve
ekonomik egemenlik tutkusuna, anti
emperyalist bir uğraşıya bağlamak ve
ulusal ekonomi üstünde; gerek içten ve
gerekse de dıştan gelecek sorumsuz her
türlü denetime karşı yiğitce bir savaş
şaymaljdır" der. Gerçekten de İsmet
İnönü'nün isabetle u>guladığı devlet-
çilik. bugün bile bu ülkenin belkemiği-
ni oluşturmakta devam eden olumlu
sonuçlara yol açmıştır: Dokuma. ma-
den. selüloz. seramik, kimya, kömür.
bakır. petrol arama. elektrik, suni
ıpek. demir-çelik. şeker. ulaşım ve di-
ğer nice alanlarda "sosyal devlet" ilke-
sıne bağh, ekonomide kendı ayaklan
üzerinde durabilecek bir üstün amaç
için ciddi adımlar atılmıştır. Gerçi gü-
nümüzde, "devleti küçültmek". iç ve
dış sermayeye ülkenin varlığını tüm
kaynaklanyla birlikte yok pahasma
teslim etmek için olumsuz eğılimler
saptanmaktadır. Bu eğılimlenn. bu ül-
ke ve bu halk için. hem "insani yaşam"
ve hem de "sosyal şemsiyeli toplum" ıl-
keleri açısından olumsuz, kasıtlı ve
reddi gereken yanlan bulunmaktadır.
Sorunlar ve çözûmleri
İsmet İnönü'nün sosval yaşamı
doğrudan ilgilendiren düzensizliklere
ilışkin şu sözleri. bugün için de geçerlı
sayılamaz mı: "Çözümlenmesi gereken
konu, genel güven havasının sağlanma-
sıdır. Bulanık zamanı. bir daha ele geç-
mez fırsat sayan eski batakçı çiftlik
ağası ve elinden gelse tenefTüs ettiğimiz
havayı ticaret metaı vapmaya yeltenen
gözü doymaz vurguncu tüccar ve biitün
bu sıkıntıları politika ihtirasları için bü-
yük işler savan ve hangi vabancı ulusun
hesabına çâlrşttğı belli olmavan birta-
kım siyasetçiler, bu halkın yaşarnına
küstah bir şekilde kundak sokmaya ça-
lışırlarsa buna asla müsaade etmemeli-
viz. Ticaretin ve ekonomik çalışmalann
serbestiiğini bahane ederek halkı soy-
mak hakkını hiç kimseye ve hiçbir züm-
reye tanıyamaytz."
Osmanlılar'dan kalan borçlan son
derece cılız bütçeye karşın aksatma-
dan ödemek. kapitülasyon dönemin-
den gelen ayncalıklan yabancı ülkele-
rin şirketlerinden geri alarak devleıleş-
tırip sonra da halkın hizmetine
sunmak. ülkenin her türlü çıkanm iç
ve dış egemen sermave güçlenne peş-
keş çekmemek. evrensel bir banş için
elden gelen çabayı göstermek; serü-
vencı. yılışık ve onursuz bir dış sıyaset
izlememek İsmet İnönü devrinin etkin
davranış motifleridir.
\1 Nisan 1940 tarihinde Köy Ensti-
tüJerTnin açılışını \apan Cumhurbaş-
kanı İnönü, bilgi ve becerinin birbiriv-
le kaynaştığı. ülke gerçeklerinden
esinlenmiş. uygulamalı bir eğitim mo-
delıne öncülük edivordu. Somut. dü-
zenli ve disiplinli. bilimsel venlere
dayalı Köy Enstıtüleri çatısından me-
zun olan öğretmenlenn. bu ülke ve
halka verdiklen coşkulu, başanlı ve di-
rençli hizmetler, ulusal eğitim tanhi-
nin kıvandıncı örneklerini oluştur-
maktadır.
1937 yılında Başbakan sıfatıyla
TBMM kürsüsünde konuşan İnönü.
"Toprak işleyenin, su kullananındır"
vaklaşımıvla yüzyıllann fedoal düze-
nine açıkça karşı çıkıyordu. Bu düşün-
cesinievlemedegeçıren İnönü. 1945'te
kendi partisini bile zorlayıp "Çiftçiyi
Topraklandırma Kamınu" çıkartmıştı.
Ne var ki Demokrat Parti'nin doğuşu-
na yol açan ünlü "dörtlü takrir" sonu-
cu görülen gelişmeler ve sonunda da
14 Mayıs 195Oyılında köylülerin oluş-
turduğu oy vermeme(!) sonucu söz
konusu yasa. uygulama alanından
kaldınlıpatılıyordu!..
Politika ve ötesi: •'Politika. ciddi bir
iştir. Çûnkü politika, devlet vönetme
sanatıdır" sözüyle birlikte: "Bir ülkede
namuslu kişiler en az namussuzlar ka-
dar cesur olmadıkça" hiçbir şeyden
konu edilemeyeceğini dile getiren İs-
met İnönü'nün davranışlan. öne sür-
düklerinin kanıtlandır.
İnönü, iktidan boyunca çok partili
siyasal rejimın kurulması için gerekli
koşullann içtenlikle hazırlanmasına
özen gösteımiştir. Siyasal tarihte. tüm
yetkileri elinde toplayan bir parti ve
devlet işleyişinin başında olup da. "Bi-
zim tek noksanımız çok partili yaşama
daha geçememiş olmamızdır" diyen bir
devlet adamı örneğini bulmak güçtür.
"Benim en büyük zaferim, en büyük ye-
nilgimdir" şeklindeki bir dcmokrası
havariliğinin sındirimi İsmet İnönü'de
görülmektedir. "İyisi mi, mukadder
hezimetler ve inkârlar devrinin sıkıntı-
ları benim üzerimde yasansın" dcmc
olgunluğu O'nu; yergilere. kınamala-
ra. başma taş atmalara. lınç etme hd-
zırlıklanna. tanh kitaplanndan adını
sılmelere. Aıatürk için hesap sormak
isteyip de soramayanlann dolavlı he-
defi olma durumuna kadar getirecek-
tir. Ama; İnönü yılmaksızın. demok-
rası kurumlannın tümünü. kendısine
saldıranlar dahil korumakta duraksa-
mayacaktır.
Gerçekçi ve ilerici bir kimlik
Dınsel ve duygusal sömürülere karşı
her ne pahasına olursa olsun. diret-
meyle birlikte. "ırkçüık ve Turancılık
fesadını" reddederek. halkçı ve insan-
cıl bir tavnn siyasetini kuran İnönü,
anti-militarist, demokrasilerde idam-
kurumunu onaylamayan. askeri dar-
belere karşı. her türlü düşünceye açık
ilerici bir kimliğin adamı olmuştur.
"Olaylara benim gibi. hayalsiz, yaldız-
sız, çırıiçıplak göz dikmek cesaretine
malik olan herhangi bir sonımlu insan,
benim tuttuğum yoldan başkasım uygu-
layamaz" derken. gerçekçi bir kişiİiğin
behrgin özelliklerini veriyordu.
İnönü'nün. demokraük yaşamda
öncülüğünü yaptığı politikalar bakı-
mından değerlendirilmesi özenli olma-
lıdır. Siyasal terminolojive l%5 yılın-
da getırdiğı "ortanm solu" boyutu ile-
rici ve demokrat bir zemınin temel
nirengisi olmuştur. Grevli ve toplu iş
sözleşmeli sendıkacılık. İsmet İnönü'-
nün son başbakanlığı döneminde ger-
çekleştinlmıştir. 1961 Anayasası'nda
yeral^n; çağdaş. hukukun üstünlüğü-
ne^dav^lı ve genış bir siyasal yelpazeye
açık perspektif. İsmet İnönü'nün "Ku-
rucu Meclis"tekı ciddi desteğine bağh
olarak çıkanlmıştır. "Laiklik" ve "sos-
>al devlet" ilkelen. İnönü'nün ödün-
süz sav unulan olmuşiur.
İsmet İnönü. bu ülke ve halkının:
saygı v e sevgisini kazanmaya hak sahi-
bi bir kişıdir. O'nu önemli gün ve geliş-
melerde anmakta. yine kendi deyimiy-
lc. "sayısız yararlar" bulunmaktadır.
25 Aralık 1973"te yitırdiğimiz İnönü'-
ye, ölümünün bu 20. vıldönümünde
minnet ve şükranlanmızı sunanz.
TARTIŞMA
Tiliz'in tımağı'
kcama
yansıdı.
gazeteler
sözetti.
gazetecıler
köşelerine
aldı ve tüm iletişım araçlarında
dalgalandı. yayımlandı, basıldı,
daha da uzun süre söz edileceğe
benzer. nedense sonradan
yadsınan bu aşk öv küsü. Araya
para girdı mi girmedi mi. sevgi
gırdi mı gırmedı mi.
anlaşılmadı... Ancak çok
düşündüren bir tümce erkeğin
ağzından çıktı. kansı duymuş
mu bilemıyoruz, ama önemi
dağlara bedel: 'Sen Filiz'in
tımağı bile olamazsın."
'Filiz' adını bir simge olarak
kullanıyorum, başka ad da
olabilirdi. ancak bu ad mutlaka
başannın adı olmalı: tıpta.
sanatta, tecimde, ekinde ve
daha usa gelen gelmeyen.
toplumda ün ve başan sağlayan
meslek kadınlannın adlan.
Pespaye kadınlara hiç kimse ses
çıkarmıyor. Üstübaşı dökük.
evde sokakta penşan. bakımsız
saçlar: giyinmemiş, örtünmüş.
tırnaklar hak gelire; y üzünde
ne bir renk. ne bir özen. hani
hafıftenyanaklannı
renklendirseolacak, bırazda
dudaklannı, ışte bambaşka bir
kadın:birkadınyani. birazda
uçuk bir koku... Oldu bile.
Oy sa altta şalv ar. üstte çul.
koku>ordur kesin. Birerkek
nasıl yatar bununla Tannm!
Ona benzeven birerkek vatar
ancak. 'Kadını dövdü, karısını
yumrukladı, sevgilisini
tekmeledi..." Elbette kı bunlar
olacak işler değil. Ancak
unutmayahm ki erkek hep
dışarda. ve tüm gününü
'Filiz'lerle geçiriyordizdıze.
dırsek dirseğe işyerinde.
dolmuşta. garajlarda. gezılerde.
fuarlarda. bankalarda.
şirketlerde; sanşını. esmen.
doktoru. dişçisı. ebesi. işletme
sahipleri. kuruluş müdireleri.
patroniçeler.. tümü narin.
tümüyumuşak.hoşkokulu.
hoş görünümlü. çok çağcıl. çok
şık. her şey son moda. kafanın
icinde de bedenın üstünde de.
Ötekılen. acaba kocaları bıraz
ga\ ret etseler. düzeltebilirler
mi°Sanmıvorum.
Düzeltebılselerdı kadınlar
kendileri başanrdı ve Filiz'in
tırnağı. hem saçı olurlardı.
Üstelik bakımlı olmak için okul
diplomalan hiç gerekmiyor.
Düşünelim. dövdürenin hiçmi
suçuvok?
Beki Bardavit
PENCERE
Mehmetçik..Uçukluk, kimı zaman sevimlidir. Nedir uçukluk? Ayaklann
yerden kesılecek, saçma sapan bir düşüncenin ya da düşsel
bir fıkrın peşınden kanatlanacaksın...
Uçacaksın...
Eskıden 'marjlı' denen okul defterlen vardı, sayfaların sol
yanında dıkey bir kırmızı çizgi bulunur. yazı bu çızginın sa-
ğındakı kurşuni yatay çızgilerın üstüne yazılırdı.
Uçuk, saytanın solundakı dikey kırmızı çızginın de solunda
bulunan kışidır...
Marjinaldır...
Uçukları severim, aykırı fıkirlerı savunurlar. düşselliğinçe-
kıcılığını taşırlar. +
Ne varki uçukluğundüşsellığinde 'yu/1'yada bayrak'gibi
kavramları aşmak başka, komprador patronun uşaklığında
ulusal bayrağa burun kıvırıp yurtseverliğı hor görerek işkem-
besıni doldurmak başka...
Gazetecı ya da yazar adlan altında böyleleri türedi; bir
yandan gelsın paracıklar, ote yandan evrensellik ayağına
yurtseverliğe dudak bük'.. Peki ama, bayraklardan, sınırlar-
dan, devletlerden, yurtfardan arınmış bir dünyayı kım ıste-
mez?.. Osmanlı şaırı bile 19'uncu yüzyılda düş kuruyor:
Vatanım ruy-i zemin..
Milletim nev-i beşer.
Ancak bunu soyleyen kışi, ülkeyi soyup sömüren kompra-
dor medya patronundan banknotları alarak cebıni dolduru-
yorsa, ne demelı''.. Çünkü bu ülkede 'payitaht'm keyfıni
sürenlerıngözünde 'yurtseverlik' aytp bir şey oldu, 'Mehmet-
çik' sözcüğü de hakaret ıçın kullanılıyor.
•
"Yurtseverlik, çeşitli yurtlann yüzlerce ve binlerce yıldan
berı birbirinden ayrılmış olmasından kaynaklanan derin
duygulardan biridir" dıyor Lenin... "Yurtseverlik duygusu-
nun taşıyıcılan, tarihın her çağında halk kitleleridir. Yurdun
yazgısıyla en çok ilgilenenler bunlardır."
Lenının modası geçtı mi? öyleyse Marks'ın ve sosyalız-
min dedıği nedır:
' Sosyalist yurtseverlik, bilinçli yurtseverliktir Emekçilerin
yaratıcı etkinliklerinde banş ve sosyalizm için verilen hedefi
belli bir savaşımda dışlaşan atılgan bir yurtseverliktir. Sos-
yalist yurtseverlik, yurtseverliğin en yüksek biçimidir."
Lenin'ı, Marks'ı, sosyalızmı, komünizmi bir yana bırakıp
burjuva düşünürlerine geçtığımız zaman, yurtseverliğin en
koyusu karşımıza çıkar..
Yurdunu sevmeyen kişıden hayır gelir mi?..
Gelmez... " >••
Evinı, komşusunu, mahallesini, köyünu. kentini, ülkesini,
dünyayı. gezegenımızı, havayı, denızı, bulutlan, yıldızları,
evreni. ınsanlığı sevmek bir bütündur: Fransa'yı sevmeyen
bir Fransız ya da Almanya'yı sevmeyen bir Alman, eğer
uçuksa hoşgörulür; ama sevgısızlığinı doğru durüst bir felse-
feye oturtamayan insan, kendisinı mutsuzluğa mahkûm
eder, ekşır, bozulur, çirkinleşir Türkiye'yı sevmeyen bir
Türk'un Ânadolu'yu hor gormesı, 'Mehmetçik' sözcüğünü
karşısındakı ıcın hakaret anlamında kullanniası, yurtsever-
lıkle alay etmesı, kendisinı küçultmesınden başka bir ışe
yaramaz.
Yurtseverlik, çağımızdunyasındaki gerçeklerın potasında,
ınsanlıkla anlamdaş ve eşdeğerlı bir erdemdır Pekı, Tür-
kiye'de ne zamandan berı tu kaka oldu?.
*
Mehmetçik halktır.
Ânadolu'yu korumak için ölümü göze alan kişiye 'Mehmet-
çik denırkıen büyuk rütbedır.
Henf-ı naşerıf, KörfezSavaşı'ndaSaddam'ın Irakıuzerıne
Mehmetçığı surmek ıçın Özalla birlikte seferber oluyor, ba-
şaramıyor, sonra Mehmetçik yurdun parçalanmasını önle-
mek ıçın savaşınca kötuleniyor
Komprador patronun koltuğu altında kalem oynatmak, in-
sanın aklını oynatmasına mı yol açıyor''.
HARIKA BİR TABLO
Tempra SVV'yi gördüğünüzde, özgün tasarımtyla sizi öylesine etkileyecek ki kendinizi seyrine
doyulmaz, harika bir tablo kar$ısındaymı$ gibi hissedeceksfniı.
Tofaş tarafından artık Türkiye'de üretilen Tempra SW ve Tempra SW AK, bugiine kadar
gördüğünüz tüm station-wagon'lardan daha estetik, daha kullanışlt, daha farklı.
S kişinin rahatça oturabildigi geniş ve sessiz iç mekânı, "sedan" konforuyla "station-wagon"
kutlanışlılığını, kusursuz biçimde birleştiriyor. Arka koltukları gerektiğinde katlanarak, geniş bir
taşıma alanı elde ediliyor.
Arka tamponu ise istendiğinde geriye doğru düz olarak açıtabiliyor ve böylece yükleme işine
yardımcı bir platform otuşturuyor.
Size daha rahat, daha konforiu bir ortam sunabilmek için Tempra SWde hidrolik direksiyon,
dijital gösterge tablosu, merkezi kilit sistemi, arka emniyet kemerleri, elektrikli ön cam açma
mekanizması gibi özellikler de bulunmakta.
Tempra SW AK modelinde aynca tam otomatik Idima, ön far yıkama sistemi, ön sis lambası,
alüminyum jantlar ve portbagaj gibi donanımlar da var.
Terrpra SW fnooeter tu"ı TOrVıye'de KDV dahn 2' 1593 2 X - TL'de^ basavan perakendefiyaSa^asatılmskatir
Tempra SWIer güvenlik açısından da harika. Sağlam ve dayanıklı yapısai elemanları, bilgisayar
teknolojisiyle tasarlanmıs butunuyor.
90 derece açılabilen yan kapılarında ise, darbeiere karjı koruyucu tateral bariar yer altyor.
Tempra SW"lerin 1.6 It'lik ve 97 beygir gücündeki motoru aynı zamanda kursunsuz benzin de
yakabiliyor. Bu verimli, atak ve güçlü motor, otomatik cut-off sijtemiyle, çevreci oldugu gibi yakıttan
da büyük tasarruf sağlryor.
Tabii Tempra SVVIer de, diğer Tofaş modelleri gibi, kilometre sının olmaksızın 1 yıl mekanik
garanti, çürüme ve paslanmaya karsı 3 yıl özel garanti altında.
Tofaş'ın tüm yurdu kapsayan servis ağı ile Opar'ın bol ve hesaplı yedek parça güvencesi ise
her zaman yanınızda.
Tofaş'ın eseri olan bu harika tabloyu görmek için hemen Tofaş bayiinize gelin.
Tempra SW orada sizi bektiyor. ,