Catalog

26 ARAUK1992 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Tekel de modaya uydu • ANKARA (ANK\)-Tekel. promosyon dmacı> la Tekel 2000. Samsun, Maltepe ve Yenı Harman sıgaralanrun baskısını taşıvantoplam löObınadet -akmakyaptıracak Tekel, soz .onusu çakmaklann >aptınlması ıçın ıhaleaçtı Buna gore her bınnden 40 bın adet olmak uzere Tekel'ın urettığı dort sıgaranın baskısını taşı> an çakmaklann vaptı- nlması ışı açık eksıltme yonte- mıyleıhaleedılecek Ihale29 aralık gunü Tekel ın Istan- bul'dakı Cıbalı muessesesınde gerçekleştınlecek Ihaledege- çıcı temınat tuiannın 60 mılyon lıra olduğu bıldınldı KOİ'nin otoyol finansmam • \NKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Gore\ len arasındd vapımı suren otoyollara finansman sağlamak da bulunan Kamu Ortakhğı ldaresı (KOI) bu yıl yuksek tutarda ıç ve dış borçlanmaya gıttı KOI ocak-kasım donemmde 1984-1991 donemını kapsayan sekız yıl- dakının toplamına yakın tu- larda 13 4tnlvon lıraborçlan- ma gerçekleştırdı Aynı donemde oto>ollaraaktanlan tutar da 11 9 tnlvon lıra oldu ŞİRKETLERDEN HABERLER INTER- BANK Bakırkö} Şubesı çalışmalannı yenı yen Galena'da surduruyor nCOMMERCIAL LMONSıgorta. ülkemızdekı en buv uk 327 sınaı v e tıcan uruluşa ıhtıy açlanna gore ı5 tnlyonluk sıgorla temınatı verdı ANADOLL SİGORTA, tum bolge mudurluklenne on lıne bağlantı çalışmalanna başladı . _ PİRELLU İIRELLÎ O Pover Assocıates'ın tuketıcının bır yıllık lastık kullanımından memnunıyetını behrlemek ıçın vaptığı araştırmada bınncı olarak seçıldı SOFRA. Fransız ortağı ŞHR şırketınm.Bırleşmış Vlılletler den >eterlık belgesı alması üzenneTurkıve'dekı yemek dağıümmı 32 bıne çıkarttı B4GFAŞ 1992 >ılında 11 ay 1 boyunca463bın tongubreıle421 ton asıt ürettı DEVA Holdmg. 1992yılı ılaç satışlannın geçen > ıla gore yuzde 90 artışla 410 mılyan sını beklıyor DERB4NK. Istan- bul. Kadıko), Sırkecı. Bakırkoy, Ankara Izmır şubelennı açarak dev bır atak yapmayı planlnor ' KLMHavayollan, kıtalararsı uçuşlarda 'kışıve ozelvıdeosıstcmı' u>gulamasına geçıvor PINAR SÜT, yenı urunu 'Çıkolasul'u tuketıcının beğenısıne sundu AKBANKyedı şubesınınkuruluş > vıldonumunutum şubelennde > apmış olduğu koktev 1lerle kutladı Turkıye Genel Mumessılı SımkoTıcaret Mudurluğüne Chnstoph Lrban getınldı KODAK, genel amaçlı rontgen fılmlenvle Kızılay'ın da tercıh ettığı marka oldu OLIVETTI, Italya'nın onde gelen bılgısayar ve buro ekıpmanlan arasında olmasına rağmen bu vılı zararla kapatacağını bıldırdı ARÇELİK, 1993 [vılındayan sana>ıden4.5 ] tnlvon lıralıkmal alacaânı bıldırdı BAŞ\KSİGORT\. sektonın 1992'dekıdurumu ve çalışmalannın sonuçlannı, 1993 yıh ıçın hedeflennı vonetıcıler toplantısında belırledı GÜDERŞırketlerGrubu 1992 yılı a> akkabı ve gıda sektöru ıhracatında bınncı sırada yer alıyor EKİN Danışmanhk Hızmetlen e% lul ayından ıtıbaren Soundvıew Executıve Book Summanes vayinlan abonelığını kurdu THY,TÜRSAB veMarmara jljnıversıtesı rSosval Bılımler Meslek YuksekokuluTunzm Eğıtım Kooordınatorluğu ışbırlığıv le gerçekleştınlen seyahat'acentelığı tur operatöru yetıştrrme kurslan 5 dönem mezunlannı verdı V AKKO'nun vılbaşı ıçın Italya dan getırdığı aıle tarafındanvapılıyorve 1 yıl onceden sıpanş venlıyor DISK'ten Türkiye işçi sınıfı haritası Işçileriıı başkenti Istaııbul • Ücrethler İstanbul'a, maaşlılar ıse Ankara'ya yığılmış durumda. DISK-AR'ınson araştırmasına göre İstanbul'da çalışanlann yüzde 73'u ücreth. An- kara'da ıse maaşlı oranı çalışanlann yuzde 62'sı. Ekonomi Senisi- DISK Ge- nel Başkanı Abdullah Baş- turk un bınncı ölum yıldonü- mu nedenıyle ozel olarak yayı- mlanan "1990larda Turkıye Işçı Sınıfı" başlıklı araştırmava gore İstanbul ışçılenn, Ankara memurlann başkenti duru- munda Ucretlı oranı İstanbul'- da >uzde 73 ıken memur şehn Ankara da maaşlı nüfus yuzde 62'yı buluyor Yanm mıl>onu aşk'ın ucretlı nufusa sahıp Izmır de ucrellıler. toplam nu- fusun yuzde 57'sını oluşturu- yor DISK Araştırma Enstıtusu tarafından hazırlanan " 1990'- lardd Turkıye İşçı Sınıfı" araş- tırmasına gore 19 mılyona >ak- laşan çalışan nufusun yuzde 37'sını ücrethler oluşturuyor Toplam 7 mılyon ücretlının bır mılyonu mevsımhk ve geçıcı statudc Ücretlılenn üçte ıkısı "mavı yakalı' olarak tanımla- fstanbul • 1 371 • % "-3 _ . Zonguktak Kocadl • 139»% 38 • 1:58B%52 m * •• Esklşehir tzmb- • 512 «%57 Bt " • 218 Ücretli Sayı* trs • • t %40 146fl • 1 l%35 • Aokara Arfana Kayseri Gsriancep • 116» B UCF0İİI OfMH nan kol emeğı ıle çalışanlar Yuzde 16'sı teknık eleman. yuz- de 17 7'sı hızmet ışlennde. yuz- de 2 2'sı satış personelı, yuzde 5'ı tanmda. yûzde 13 2'sı ıdan perşonel. yffzde 2 5'ı \ onetıcı Lcretlılenn yuzde 70"ı sanayı ıle toplum ve sos>al hızmetler sektorunde çalışıyor Yansı ilkokul mezunu Işçılenn vuzde S4'u ilkokul mezunu vuzde 6'sı okurvdzar değıl. vuzde 3 2"s>ı dıplomasız okuryazar Yuzde 10 3'uortao- kul. yuzde 17 3'u lıse ve dengı okul, yuzde 9 2'sı unıversıte mezunu Ücretlılenn yuzde 60'ı 35 yaşın ustunde 44 yaşın üstun- dekı ucretlı oranı yuzde_13, 1,5 mılyon genç ücreth var Lcretlı- lenn >uzde 42 sı 1980 kuşağı- ndan Lcretlılenn yuzde 30'unun haftalık çalışma suresı 50 saatın ustunde vuzde 4O'ı haftada 40 saat. yuzde 16'sı 40 saatten az çahşıyor En yuksek ücreü kımya sek- torunde çalışan ışçıler alıyor Onlan sırayla metal, kağıt, ma- denı eşya, taş ve toprak sanayıı, gıda, dokuma ve orman ışçılen ızlıyor Bır ışte çahşmaktayken yenı ış arayan ve "yan ışsız dıye" tanımlanan ücretlılenn sayısı 650 bın Bunlann 79"u gehn az olduğu ıçın yenı bır ış anyor Yuzde 3'u meslegınde çalışmı- Çağlar, yeni yıl için 'zeytin dalf uzattı 'Tansu Haııım, bacımdır'ANKARA (Cumhuri>et Bü- rosu}-De\ let Bakanı Cav ıt Çağ- ldr, >enı >ılda butun kırgmlıklan gende bırakmak ıstedığını behrterek, kabıne ar- kadaşı Tansu Çıller e şoyle ses- lendı '1992 gende kald'ı artık Eskı ldflar da.eskı kırgınlıklar da gende kaldı \ enı yılda her- kesle dost olmayı ıstıyorum herkesın de bırbınnı sevmesını ıstıyorum Tansu Hanım'a ge- lınce. çok sevenm kendısını adeta bır kızkardeşım gıbı seve- nm Ama şunu da söyleyeyım kı tartışmak sağlık ışaretıdır Benım goruşum başkadır, onun goruşü başka olabılır. ama bunlan bır araya getırdığj- nız zaman doğruyu bulur- sunuz V oksa aynı goruşler de- faiarca tekrarlansa bunun kıme • Bakanlar arasındakı tartışmalann, doğrulan bulmak ıçın gerek şart olduğunu soyleyen Çağlar, Pakıstan'dan ıthal edılen pamuk konusunda.kendı fırmasına ayncalık tanındığı ıddıalanna da ' Bız denızde damlayız' ^eklınde konuştu nefaydasıoldcak 9 ' Pakıstan'dan yapılan pamuk ıplığı ıthdlatına once antı-ddm- pıng \ergısı konulup sonradan kaldınlmasının kendı şırketlen ıle ılgıb olduğu ıddıalannı red- derek De\letın bır kuruşu i(,ın gururumu ayaklar altına aldır- mam" dıve konuştu Kendı ışlennı dev let ıçın "arka plana attığf'nı ılen suren Çdğlar, "Ben mantığın yanın- davım hakkın yanındayım" goruşunever verdı Pakıstan'dan yapılan ıplık ıt- halatma, bır yıldır uygulanan antıdampıng vergısının geçen günlerde kaldınlması uzennde- İcı tartısmalar sürerken Cum- hunyet'ın sorulannı yanıtlayan Çağlar, şoyle konuştu "Aslında bu uygulamanın getınlmesı yanlıştı Neden 9 Şımdı ıhracatçıya denıyor kı '1 mıKon dolarhk ıhracat yaptığın zaman, ıhraç etnğın malın yansını ben sana gum- ruksuz. fonsuz vennm' Pekı o zaman, buna fon koyduğunuz zaman o ıhracatçıyı ceza- landırmıyor musunuz'' Sonra bunun benı çok ılgılendıren bır tarafıyokkı Turkıye'de >nzler- ce fırma pamuk ıplığı ıthal edıp. kumaş yapıp uçuncu ulkelere ıhraç edıvor" CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN ıH ARMAĞANLI KİTAP KÂMPANYASI. ÜYE OLAN VE OLMAYAN HERKESE, TÜM OKURLARA... 7-31 ARALIK 1992 °c35'e varan indirimler... 150.000.- T.L.'ya kadar armağan kitap Cumhuriyet Kitap Kulübü Taksim Mağazamızda (îstiklal Cad. Zambak Sokak 4/1 Fransız Konsolosluğu yanı) dilecüğiniz kdtabı seçin, armağan paketinizi ve sürpriz hediyenizi alın. Sipariş Tutarı 250.000-500.000 arası 500.001-1.000.000 arası li)00.000'un üstü İNDİRİM Elden %25 %30 %35 P T T 20 25 30 Armağan Paketi Tutan D 50.000.- T.L. D 100.000.- TA. • 150.000 Ti.'lik Kitap veya DBeyoglu 1930 Albümü a nttmmt « *ınm Marrfbrvinfft Önemli Not: KampanyayaPTT ile kaülmak isteyenler için mevcut kitaplar listesi Cumhuriyet Kitap Eki'nde yer almaktadır. Sipariş tutannı Posta Çeki No.: 666322 (Çağ Pazarlama A.Ş.) ye yatırdığınıza ilişkin fotokopiyi ulaşünn. Kitaplannız ve hediyepaketinizadresinizegönderilecektir. Cumhurfyet Kitap Kulübü, Çağ Pazarlama A.Ş. Istıklal Cad Zambak Sokak No 4/1 Taksim- İSTANBUL Tel 252 38 81-82 yor, yuzde 18'ı haftada 40 saa- tın altında bır ışte "alışıyor İşsız ve >an ışsızlcnn sayısı 2 mılyon 415 bın Işsız sayısının ucretlılere oranı yuzde 30'a yaklaşıyor Işsızlenn >uzde 56 4"u 24 yaşın altında, yuzde 80'ı 35 ya- şın altında Işsızlenn yüzde 58 2'sı ılk kez ış anvor Işsızlenn yuzde 10 3 u ımalat, 7 6'sı ınşa- at, 7 6'sı tanm, 6 ^'u tıcaret ve tunzm. 5 9'u toplum hızmetlen sektorlennde Işsızlenn yansına yakını bır yıldan fazla süredır ış bulamı- yor Yuzde 30'u altı aydan çok ışsız kalıyor Kadınlar ücretsiz Ekonomıdekı 6 mıl)on ka- dının dortte uçu ucretsız aıle ış- çısı 910 bın ucretlı kadının yuz- de 63"ü oranında 579 bın ışsız kadm var Yanı uç ışsız kadının ıkı yedeğı var Ücretlılenn yuz- de 15 4'u kadın Çalışan kadın- lann yuzde 29 u teknık ele- man yuzde 28 ı ıdan perşonel, yuzde 22'sı hızmet sektorunde, yuzde 22'sı tanm dışı ücrethler, yuzde 4 4'ü tıcarette Yonetıcı durumundakı 151 bın ücretlı- nın ancak 11 bını kadm Işveren kadınlann sayısı ıse 12 bın do- layında Kadın ücrethler erkek- lerden daha eğıtımlı Erkek üc- retlılenn yuzde 15'ı hse \e dengı okul mezunu ıken, bu oran kadın ucretlılerde yuzde 30 Er- kek ücretlılenn yuzde 8'ı unı- versıte mezunu ıken bu oran kadınlarda yuzde 14 3 Erkek- lenn yüzde 22'sı genç tanımına gırerken. kadın ucrethlenn yuz- de 37'sını gençler oluşturuyor İşçi>im, sendikasızım Toplam 7 mılyon çalışanın ancak 2,5 mılyonu bır iendı- kaya uye Bu sendıkahlann yuzde 57'sı 28 ışkolunun beşın- de toplanmış durumda Sendı- kalaşmanın en yuksek olduğu ışkollan metal, dokuma, gıda genel ışler ve ınşaat 2,5 mılyon sendıkah ışçının 820 bınının grev hakkıyok Toplam gelır vergılennın yuzde 44'unu ücrethler oduyor Işçının brut ücreürun yuzde 35 6'sı de\lete kesılıyor Bunun yuzde 21 "ı Gelır Vergısı. yuzde 10u SSK pnmı, yuzde 4'u ta- sarrufu teşvık İbnu kesıntısı, yuzde 0 4'u damga vergısı Bordro mahkûmlan Memur sayısı 1 mılyon 564 bın Her yuz memurdan 26'sı eğıtım ve oğretım hızmetlenn- de, 25'ı genel ıdan hızmetlerde 12'sı sağlık sektorunde 8'ı em- nıyette, 5'ı dın hızraetlennde. 5'ı teknık eleman Memurlann yüzde 56 6 sı 5 ve 9 dereceler arasındakı orta dılımde yer alı- yor IŞÇENIN EVRENINDEN ŞUKRAN KETENCI RadyasyonAradan 6 yıl 7 ay geçtı Ancak aklımız başımıza geldı Rad- yasyonun dönemın sıyası ıktıdarının olayı halktan saklaması- nın gereken onlemlerı almamasının tartışmasını yapabılme- mız ıçın Karadenız ve Trakya yorelerımızde ınanlann daha yuksek oranlarda kansere yakalandıklarını gormemız gerektı Bundan tam 6 yıl 4 ay kadar once bır sabah unıversıteden bır bıltm kadını arkadaşımın telefonu ıle uyandım Almanya da Turk çayında radyasyon çıktığı haberlen uzerıne merak edıp pıyasadan çay orneklen almıslar 25-55 bın bekerei gıbı yuk- sek oranlarda radyasyon bulmuşlar Ancak unıversıtelere daha once ulaştınlan bır genelge ıle radyasyon araştırması yapmaları ve açıklamaları yasaklanrms Bır grup oğretım üye- sı olarak gunlerdır uyku uyuyamadıklarını, bır şeyler yapama- dıklarını anlattı Sonunda benım sana telefon etmemde karar kıldık Bızden gunah gıttı Ne yaparsan yap" dıyordu Ne yapa- bılırdım'' Çocukluk arkadaşım Berlın NukleerTıp Hastanesı Başhekı- mı ve radyasyon onleme komıtesı uyesı Dr Alı Nadır Savaser ı aradım Berlın Araştırma Merkezı bılım adamları ıle gorustu Örnekler goturmem halınde ıstenen tahlıllerın yapılacağı so- zunu aldım Turkıye nın coğrafı yapısı ve bulut akışına gore en yoğun kırlenmenın olabıleceğını dusunduğum Rıze den top- rak balık mısır sebze omeklerı ıle değışık ıllerden pıyasadan alınmış çay orneklerını göturdum Berlın Araştırma Merkezı uzmanları benı bılımsel heyecanla karşıladılar Sonuçlar ılk bakıstaonlaraçoksaşırtıcı gelmıştı Çayda çok yuksek radyas- yon çıkıyordu, başta toprak dığer butun urunlertemızdı Turkı- ye haritası onunde uzun bılımsel tartısmalar sonunda kesın bır sonuca varabıldıler Radyasyonlu bulut 5-6 mayısta gelmıştı Doğu Karadenız de dık dağları aşamadığı ıçın yoğunlasmış batıda ıçerılere doğru yoğunlaşmadan yayılmıştı Otanhte ha- vadan ınsanları ve butun canlıları da etkılemıstı Ancak bız olaydan haberlı değıldık Kırlenme az olduğu ıçın toprak te- mızdı 4 ay sonrakı yeşıl sebzede olması zaten beklenemezdı Karadenız ın dıp çukurları aşağı çektığı ıçın yuzeyde yaşayan hamsı balığı da temız çıkmıstı Fındıklar bahar çıçeklennın ar- dından olustuğu ıçın kırlı ıdı En çok da başta mayıs surgunü çayda kırlılık kalmısö Kalıtelı olsun dıye Almanya ya gonderı- len mayıs surgununden yapılmış çaylarda 60 bın bekerele kadar radyasyon çıkıyordu Eskı çaylarla hamnanlanmıs bızım pıyasadan topladıklarımızda ıse 25-55 bın bekerei arasında degışen oranlarda radyasyon bulunuyordu Alman bılım adamları Turkıye nın kazayı çok hafrfatlattığını o dönemın ruzgar yönlerı sayesınde kurtulduğunu duşunuyor- lardı Alı ıle ben ıse sonuçları aldığımız gece uzuntuden yemek yıyemedık Trakya'da ozellıkle Doğu Karadenız de ınsanımız- dan radyasyon bulutu saklanmıştı Bılmeden bulutun yağmur- la yere ındığı günlerde tarlalarda dolaşmışlardı Dönemın sebze-meyvesını onlem almadan kullanmışlar, otu yıyen hay- vanların sutunu ıçmışler, etını yemışlerdı Alı ozellıkle bulutun daha yoğun ve etkılı olduğu Doğu Karadenız yoresınde kanser oranının artacağından emındı Almanya da da kanser turlerı- ne gore 4-5 yıl sonra başlamak uzere artışlar beklıyoruz An- cak buradakı kaçınılmazdı önlemlerle en aza ındırıldı Tur- kıye de onlem alınsa hıçbır şey olmayabtlırdı dıyordu Uzun tartısmalar sonunda Turkıye gerçeğını duşunerek radyasyon almış yoreler ınsanlarına 'Sızde kanser olayları artacak de- meme kararı aldık Ancak radyasyonlu çayın henuz çok azı ıçılmıştı ilk bakışta bır bardak çaya duşen radyasyon mıktan çok duşük gıbı gorülüyordu Ancak gunde 5-6 bardak çay tçen ınsanın, radyasyonun 20 gun vucutta kalması gıbı bılımsel bır gerçekle durumu gozlendığınde vucuttakı radyasyon bırıkımı kansere yol açabılecek sınırlann çok ustüne çıkıyordu Gazete yayınında radyasyonlu çaya ağırlık verecek, tcplumu uyara- caMık ilk günlerde gazete olarak tek başına ıdık Evren, özal ve Aral ve sorumlu yetkılı kım varsa dığerlerı televızyonda go- runtulerle radyasyonlu çaydan ıçtıler 'lyıdır' dıyenlere cınsel gücu arttırdığını ekleyenler de çıktı özal belkı de yayını bızım başlatmamızt kastederek "bazıartnıyetlıkışıler' suçlamasın- dabulundu Yınede bılımsel, resmı raporlanmıza çayın sağlı- ğı tehdıt eden verılerıne ınandırıcı. bılımsel bır tekzıp yalanla- ma gelemedı Bır sure sonra başta Mılhyet dığer gazeteler bıze katıldı Kasım ayında başlattığımız kampanya ancak ocak ayında sonuç verdı Radyasyonlu çayın uretımde kullanılması ve uretıcıye sunulması durduruldu 1986 radyasyonlu çay urü- nunun yarısını mılletçe afıyetle ıçtık Yıllar sonra olayı tartışıyoruz Sonu nereye varacak'' Tartış- maktan yorulup unutacağız Hesap sormayı hak aramayı oğ- renemıyen toplum olarak kaldığımız surece, bır başka ulkede sorumlusunu yuce dıvana gotürecek sorumsuzluklar, yapan- ların yanına kalacak KONUK YAZAR TAMERÖZEL Ilaçlara Patent Verilsin mi, Verilmesinmi? (!) Dranlarır laçlara patent verilsin mı ve- rılmesın mı dıye sormak, lyı yasamak ıçın sıyanurle mı kurşunla mı dahaiyı olunür^ dıye sormaya benzetılebılır Soruyu soranların saflığmı patent sıstemınden ne kadar bıhaber olduklarını gosterır Uluslararası saygınlığa temel bır ulusun pozıtıf yonde yaratıcı zekasının ve teknolojı uretme becerısının gostergesı olan otoplumun fertle- rı tarafından dığer ulkelere kıyasla alınmıs olan patent sayısı dır Bubakımdan bırdeğerlendır- me yapıldığında Anadolj ınsanının durumu ıç- ler acısıdır 1879 da patent kanununun kabul edılmesınden gunumuze kadar tescıl edılmıs patent sayısı yaklaşık 26 000 dır Bu patentlerın yaklaşık 23 000 ını yabancılar tescıl ettırmıstır Yanı Anadolu ınsanının yaklaşık 113 yılda tescıl ettırebıldığı patent sayısı yıne yaklaşık 3 000-3 500 cıvarındadır Amerıka BırleşıkDevletlerı n-< de (ABD) patent sıstemı , ılk kurulduğu 1790 yılında baslamıs bugun ıse tescıl edılen patent sayısı 4 5 mılyona yaklasmıştır ABD de her haf- tayaklaşık 1 800patenttescıledılmektedır Yanı Anadolu ınsanının yaklaşık 110 yılda tescıl ettı- rebıldığı patent sayısı -pozıtıf zekayaratıcılıgı- ABD de 10-15 gunde uretılen yaratıcı zeka uru- nune tekabul etmektedır (Ustelık de bu 3000-3 500 patentın buyuk bır kısmına ABD de -yenı ol- madıklarından dolayı- patentdahı verılemezdı) Bu pozıtıf zeka yaratıcılığının teknolojı uretımı- nın adeta sıfıra yakın bır duzeyde olmasının se- bebı ne Anadolu ınsanının zekasının kıt olması ne de patent kanununun 19 yuzyılın ortalarında kaleme alınmıs Fransız Patent Kanunu ndan tercume edılmış olmasıdır Patent sıstemının felsefesının anlasılamamıs olmasıdır Patent sıstemı su uç faalıyetı tahrık eder 1 Öğretmeyı Patent sıstemının ana hedefı teknolojık bılgının gızlenmesıne manı olmak her turlu teknolo|ik yenılığın gelısmenın bır an evvel toplum fertlerının oğrenımıne patentın koruma suresı bıtımınde de kullannnına acılmasını sağlamaktır Makıne proses veya kımyasal kompozısyon- da, ne kadar kucuk veya buyuk olursa olsun, herhangı bır yenriık veya lyılestırme bulan mu- cıt bu yenılık veya lyılestırmeyı oaskalarına oğ- retırse, oğrettfğınınsınırlı bır sure tekelı huku- kun korunmasında kendısıne verılır Ömeğın ABD de bu sure patentın tescıl '.arıhınden ıtıba- ren 17 yıldır Surenın bıtımınde ıse ıcat/bulus artık kamu malı olur \e ısteycn herkes tarafından kanunı hıçbır kısıtlama olrıaksızın, ıstenı- lenşekılde kullanılabılır Bahs geçen teknolojı ıçın patent koruması bıttıgınde üretım rekabe- tı baslar teknolojı fıyat/kalıte bakımından uy- gun sartlarla bırçok uretıcı tarafından uretılme- ye başlanıroa halıyle fıyatlar tekel donemının çok çok altına duşer 2 AraştırmaGelışürmeyı(AR-GE) Patent sıs- temı AR-GE faalıyetjennın temelını oluşturur Dığer bır deyışle patent sıstemını kavrayamamış ve kuramamış olan toplumlarda (omeğın bugü- nun gen kalmış ulkelen) AR-GE faalıyeüen ola- maz Gelışmış ulkelerdekı' tum uretıcı fırmaların AR-GE faalıyetlerınde bulunmalarıııın amact yenı teknolojık gelışmeler sağlamak patent alarak tekel sahıbı olmak ve yıne donerek bu tekel sayesınde AR-GE ıçın yaptıkları masraf- ların çok uzerınde gelır temın edebılmektır 3 Yaratmayı Patent sıstemı toplumun tüm fertlerının pozıtıf yonde yaraöcılıklarını tahrık eder Herhangı bır teknolojık yenılık veya lyıles- tırme sağladıkları zaman bunu başkalarına oğ- reterek patent yanı bulusları ıçın tekel alacak- larını bılen fertler yenı teknolojıler uretmek ya- ratmak ıçın çabalarlar Gelışmış ulkelerde' pa- tent kutuphanelen nde vatandasların dırsek dtrseğe patent/geçmış ve guncel teknolojı araştırması yapmalarının sebebı budur Bır de gerı kalmış ulkelen gelışmışler nez- dınde çok komık duruma dusuren patentlerın uluslararası uygulaması vardır Kopyahakkının (C copynght) tersıne pa- tentler otomatık olarak çalışmazlar Yanı bır ya- zanrı kopyahakkı korumasındakı eserı o ulke- nın ımzalamış olduğu beynelmınel anlaşmada- kı tum ulkelerde otomatık olarak korunur An- cak patent ıçın durum tamamen farklıdır Patent koruması ıçın yapılan ılk basvurudan tam bır yıl sonraya kadar muçıt baska hangı ulkelerde ko- ruma ıstıyorsa o ulkelerın yerel kanununa gore oralarda basvuruyu gerçeklestırmek zorun- dadır Bır yılı bır gun geçtıkten sonra dıger ulke- lere patent koruması ıçın artık başvuramaz Dı- ğer bır deyısle ılk başvuru tarıhınden bır yıl ıçın- de patent koruması ıçın başvuru yapılmayan ul- kelere patentte oğretılen teknolojı hıbe edılmış olur Gerı kalmış ulkelerın patent sıstemınden bıhaber olmalarından dolayı gelısmıs ulke ure- tıcılerı patentlerını bu ulkelerde tescıl ettırme gereğını pek duymazlar Halıyle bugun ABD de tescıl edılmıs yaklaşık 4 400 000 patentın 4 380 000 ını her hafta tescıl edılen yaklaşık 1 800 yenı teknolojının 1 792 sı Turkıye ye hıbe edıl- mıştır ve edılmektedır ilaçlara patent verilsin m1 verilmesin mı' sualı yapayanlıs bır sorudur Patent sısterı nın felsefesı kavranmıs olsa once kendı teknolojı- sını uretmek uzere altyapının olusturbiması yanı dunyadakı tum patentlerın/teknolo,,ft oılgı- nın ulkertın en ucra kosesındekı fert'e''0 r-add kulfet yaratmaksızın ve zaman kay ^> - maksız'n ulastırıiması yonunde tPd'--"»1 ' alınırdı Dunyadakı mevcut tum teknolojık buyt nın yayılması sagıanmamıs br toplumda var olan patent kanununun o toplumun kendını to- katlatmasına/tokatlamasına sebep olmaktan baska bır fonksıyonu vok'ur