Catalog

5 AĞUSTOS 1989 DtZt YAZI CUMHURÎYET/7 Değişemeyen sosyal demokrat düzen Isveç Notlan 2 'Refah devleti'nin sağladıklarını reddeden biryaşam tarzını Isveç'te geçerli kılmak neredeyse olanaksız Osman Ulagay İsveç'te Sosyal Demokratik Parti'nin 44 yıllık iktidanndan sonra 1976'da iktidan ele geçiren "burjuva partileri" gerçek anlamıyla iktidar olamamışlar. Sosyal demokrat felsefeye karşı çıkarak "refah devleti"nden geriye dönmenin olanaksız olduğunu iktidara gelince anlayan "burjuva partileri" 1982'de bir "ekonomik enkaz" bırakarak iktidardan uzaklaşmış. 1982'de yeniden iktidara gelen Sosyal Demokratik Pârti ise o dönemdeki başkanı Olof Palme'nin "Üçüncü Yol" diye lanse ettiği programla, sendikaları işsizlik tehdidiyle karşısına almadan ve işsizliği arttırmadan bunalımı aşmayı başarmış, bütçe açıklarını hızla kapatarak ekonomiyi rayına oturtmuş. litikalar ortaya koyamadı, refah devletini yıkma>a ise cesaret edemedi, sonuç başansızlık oldu" diyor. Ilginç değil mi? Isveç'te 1932'den 1976'ya kadar tam 44 yıl iktidan, zaman zaman farklı partilerle koalisyonlar yaparak, elinde tutan Sosyal Demokratik Parti, 1976'da sınırlı da olsa oy kaybına uğrayarak iktidan "burjuva partileri"ne terk ediyor. Ve 44 yıldan beri sosyal demokratlara veryansın eden burjuva partileri ne yapacakiarını şaşınyorlar iktidara gelince. İktidara gelmiş görünüyorlar ama tam anlamıyla iktidar olamıyorlar. Örneğin Türkiye gibi bir ülkede sosyal demokratlann karşı karşıya gelebileceği durum, Isveç'te burjuva partilerinin başına geliyor. Ve burjuva partileri kendi araiarında istikrarsız koalisyonlar olusturarak aJtı yıl zor bek sürdürdükleri iktidan 1982'de yeniden "asli sahibine", yani sosyal demokratlara teslim ediyorlar. Bu olayı anlamadan "Isveç modeli"ni kavramak sanırım olanaksız. Bu yıl 100. kunıluş yıldönümünü kutlayan tsveç Sosyal Demokratik Partisi'nin temsil ettiği felsefe, 'rcfab derleti'yle gerçekleştirmeye çalıştığı yaşam tarzı, o denli dokulanna işlemiş ki toplumun, bunun tam tersi bir felsefeyi, 'refab devleti'nin sağladıklarını reddeden bir yaşam tarzını tsveç'te geçerli kılmak neredeyse olanaksız hale gelmiş. Sosyal Demokratik Parti'nin 100 yıllık tarihi boyunca sergilediği uzlasmacı, esnek ve pragmatik tavır; savunduğu ana ilkelerden çok fazla ödün vermeden düzene ağırlığını koymasını sağlamış sosyal demokratlann. Evet sanıyorum İsveç^te "düzen"i sosyal demokratlar temsil ettiği için, toplumdaki dengeler sosyal demokrasiden ve "eşitlikçi toplum" ilkesinden yana olduğu için burada devlet, üretim surecinde buyük bir rol oynamadan, devasa bir "KİT sektörü" yaratmadan, üretim sonuçları ve gejir dağılırmnda belirleyici rol oynayabiliyor. Üretim araçlarının yüzde 90'ının özel sektörde olduğu bir ülkede 'refah devleti' işleyebiliyor, toplumsal refaha ve dayanışmaya öncelik veren bir anla 57yılda, 51 yıl iktidar Isveç'te Sosyal Demokratik Parti 1932'den beri yalnızca iki seçimde yüzde 50'nin üzerinde oy alabiltnesine karşın, 197682 dönemi dışında sürekli iktidarda kalmış. Zaman zaman komünistlerle, zaman zaman da "burjuva partileri" diye anılan partilerin biriyle ya da diğeriyle uziaşmaya vararak iktidanru korumayı başarmış ve sosyal demokrasinın Isveç'te adeta vazgeçilmez bir yaşam tarzı haline gelmesinde büyük rol oynamış. Sosyal Demokratik Parti'nin 1932'den bu yana yapılan genel seçimlerdeki oy oranları şöyle: yış egemen olabiliyor. Bir de bunun tam tersini düşünelim. Toplumdaki dengelerin sosyal demokrasiden yana olmadığı, sermaye kesiminin ideolojik ağırlığının ve dini ideolojinin "sol"u azınlıkta bıraktığı bir ülkede siz üretim araçlannı büyük ölçüde devletin elinde toplasanız da, pek çok seyi devletleştirseniz de "eşitlikçi topium"u gerçekleştiremiyorsunuz, "refah devletTni kuramıyorsunuz. Yani devletleştirmeyle, büyük bir kamu sektörü yaratmakla, daha eşitlikçi, daha adil bir düzen kurmak arasında otomatik ve doğrudan bir ilişki yok. Isveç örneğinin de gösterdiği gibi belirleyici olan sey, toplumdaki sınıfsalideolojik dengeler ve bunun kaynaklann yönlendirilmesine yansıma biçimi galiba. Isveç'in 1970'lerde yaşanan petrol şoklanndan sonra gündeme gelen ekonomik sıkıntılan aşma ve enflasyonu önleme çabalannda, çoğu Avrupa ulkesinden ve ABD'den farklı bir yol izlemesi de herhalde bu toplumsal dengelerin bir sonucu. Başta tngiltere ve ABD ol1932 Yüzde 41.7 Iktidar 194053.8 194846.1 195644.6 1964 47.3 1968 50.1 1970 45.3 1973 43.5 1976 42.7 Muhalefet 1979 43.2 1982 45.6 İktidar 1985 44.7 1988 43.2 mak üzere pek çok ülkede işsizlik tehdidi kullanılarak sendikaların gücü kınlırken ve ücret artışı talepleri sınırlandırılarak çıkış yolu aranırken İsveçHe sosyal demokratlar bu çözümü reddetmişler. Bu belirleyici tercih sayesinde, bugün Avrupa ulkelerinin birçoğunda yüzde 10 dolayında olan işsizlik oranı, tsveç'te yüzde 1.5'in altında. Belki biraz da bu yüzden bugün tsveç'te enflasyon oranı (son 12 ayda yüzde 7 dolayında) OECD ortalamasının biraz üzerinde ama işsizltğin sorun olmaktan çıkartılmasının fiyatı olarak biriki puan fazla enflasyon ağır bir bedel değil herhalde. Sosyal Demokratik Parti ile birlikte tsveç sosyal demokrasisinin ikinci temel direğini oluşturan tsveç Sendikalar Konfederasyonu (LO)nun başekonomisti P.O.Edin, "Düşük enflasyonu düşük işsizlikle birlikte saglamak tabii ki kolay değil ama Avrupa'da en iyi sonucu bizim aldığımızı sanıyorum" diyor. Enflasyonla mücadde uğruna işsizliğin tırmanmasına göz yuman ülkelere oranla tsveç/teki 'işsizlik oranıenflasyon oranı' kombinezonunun Sosyal Demokratik Parti'nin oy oranları çok daha iyi olduğunu belirten Mr. Edin örnek olarak Ingiltere'yi gösteriyor. "Bugün Ingiltere'de işsizlik bâlâ yüzde 67 dolayında, üstelik enflasyon da yeniden yükseldi, tsveç'teki oranın üzerine çıktı" diye konuşuyor. 1982 yılında "burjuva partileri" tam bir ekonomik enkaz bırakarak iktidardan ayrıldıklarında yeniden göreve gelen sosyal demokratlann işi hiç de kolay değildi. Bütçe açığı milli gelirin yüzde 13'üne yükselmiş, enflasyon tırmanışa geçmiş, sınai üretim 1972 düzeyine gerilemiş, dış açık büyümüştü. tşsizliği, "korkunç bir israf, insanlık için bir acı ve açıkdemokratik topİBm açısından büyük bir tehlike" olarak niteleyen Olof Palme'nin kamu harcamalannda büytik kısıntılara gitmeden ve işsizliği tırmandırmadan soruna nasıl çözüm bulacağı merak ediîiyordu. Olof Palme'nin "üçüncü yol" diye sunduğu çözüm, yuzde 16'lık bir şok devalüasyona ve sosyal demokrat duzenin ikinci ayağını oluşturan sendikalarla varılan, ücret artıslarını geçici olarak sınırlandırma anlaşmasına dayanıyordu. Kamu kesimi ise işsizliği önlemek ve yeni iş olanaklan yaratmak için gerekli düzenleme ve harcamalan yapacaktı. "Üçüncü yol" umulanın da üzerinde bir başan sağladı. Dış rekabet gücü devalüasyonla kamçılanan özel sektör; üretimin, ihracatın ve yeni yatınmlann arttınlmasında önemli rol oynadı. Kamu programlan işsizliği önlerken ekonomik faaliyetin bütünüyle canlanması, vergi gelirini hızla tırmandırdı ve bütçe açığı kapanmaya başladı. Sonunda tsvec, 198889 bütçesinde fazla verecek noktaya geldi, işsizlik oranı ise yüzde 1.5'in altına indi. Ekonomideki çıkmaz, işsizlik tehdidi kullanılmadan, sendikalarla çatışmaya girilmeden önlenmiş; "refah devleti" askıya alınmadan tsveç usulü bir çıkış yolu bulunmuştu. tsveç'in rauhafazakâr partisi sayılabilecek oİan Moderate (Ilımlı) Parti'nin milletvekillerinden Nic Grönvall ile Stockholm'de, parlamento kompleksindeki odasmda konuşuyoruz. Odanın bir yanında bilgisayar ve telefaks sistemlerinin de yer aldığı bir çalışma masası, diğer yanda Bay Grönvall'ın yatağı ve spor malzemeleri. Yaşamının büyük bir bölümünün bu odada geçtiğini anlatan Isveçli parlamenter, İsveç"te kullanılan terminolpjiyle "burjuva partileri"nin iktidar olduğu 197682 dönemini değerlendirirken açık sözlü konuşuyor: "197682 burjuva iktidan lara bir Irajedi oldu. Sosyal demokratlann 44 yıllık arahksız iktidanndan sonra iktidan ele geçiren burjuva partileri, sosyal demokralların polilikalannı onlardan çok daha kötu biçimde surdiirmekten başka bir şey yapamadılar. Burjuva partileri, ulkedeki butun altyapının sosyal demokratlar tarafından biçimlendirilmiş oldugunu, ülkenin asıl hâkiminin sosyal demokratlar ve sendikacılar olduğunu iktidara gelince fark etliler. Bu koşuDarda kendi polifikalannı uygulayamadılar. Burjuva partilerinin kendi aralanııda ınumlu koalisyonlar oluştununamalan da bu basansızlıkta rol oynadı." Sosyal Demokratik Parti'nin Uluslararası Uişkiler Sekreteri Conny Fredriksson da kendi îfadesiyle aynı gerçeği dile getiriyor, "Bizim bırakağımız boşlukta, 197682 döneminde tsveç'i yöneten burjuva koalisyonlan jeni po StRECEK KİTAP/Y^IN NADÎR Ben Değilim 5.000 Lira KDV içinde NAD i KİTAPLARI mKfiSmm Mozart 7 • BASI 5.000 Lira KDV içinde Cumhuriyet Kitap Kulübü Taksitle Kitap Kampanyası 31 Ağustos'a kadar uzatıldı Yalcın tarihimizin en trajik olayına ışık tutan belgesel KARTPOSTAL ALBÜM DİZİSİ Ö Z E L JA K A P A K İ Ç İ N D E 1 9 K A R T M **U.T "^ii'rîr '" J A N FAUST fKarıkaturler) O U İ N O (Karıkatürler) 19. Y. YIL İSTANBUL'U (Fotoğrafiar) Bu diziden yeni çıkacak albümler: TURHAN SELÇUK (Abdülcambaz) MENGÜ ERTEL (Afış) G. DOĞAN EKŞIOĞLU (Grafik resim) İSTANBUL GRAVURLERİ • Tek ısteklerde albüm bedelı kadar damga pulu gondenlmelıdır İsteme Adresi: • Toplu ısteklerde ındırım yapılır. m 10. BASI ÇACDAŞ YAYEVLARI Türk Ocajı Cad. 3941 CagaioğlutSTANBUL FIVATI: 3000 TL (KOV Dahll) m ^^mm~m~m ^ ^ ^ ^ m ^ m m m SEM Yayıncılık Ud. Ştı Tosbağa Sok 22/3 Galatasaraylstanbul Tel • 149 34 71 151 49 43 YAYINLARI Babıâli Cad. No: 19 Kat: 2 Cağaloğlu İSTANBUL DEM BASIM^AYIM A.Ş. NazÜprao tıfcoı» J<V3 Caa^cAı hıanbul W. 517 43 n Genel Dağıtım: TUMDA Tel.: 511 79 16 NEDİM GÜRSEL'İN KİTAPLARI Bütün kitapalarda SORGUDA 4.500 Lira ACUSTOS 1989 SAY1:451500 URA «CDV ithi] KADINLAR KİTABI {2. bs.) 5.400 Lira Dinamo Frankfurt Okulu Günümiizde Marksist Eleştiri Hasan İzzettin Dinamo, Arslan Kaynardağ, Tahsin Saraç, Cengiz Bektaş, Özdemir İnce, Afşar Timuçin, Era> Canberk, Ataol Behramoğlu, Veysel Atayman, Hasan Bulent Kahraman, Gülıekin Emre, Ergin Koparan, Ömer Aıeş, Behçeı Çelik AĞUSTOS SAYISI TÜM BAYİLERDE SEVGİLİM İSTANBUL (2 bs.) 5.000 Lira Açıklama: Posta ödemeli gönderemiyoruz. Tutarı kadar DAMGA PULU gönderilmesi. CKK Türkocağı Cad. 3941 CağaloğluİST. Tel: 512 05 05/514518 TURK DILIDERGISI TemmuzAğustos sayısı Ahmet Miskioğlu, ömer Asım Aksoy, Marcellesi, Gardın Doç. Dr. Mustafa Durak Lorca Dr. M. Cengiz Buker, Sami N. Özerdim, Erhan Tığlı, İlhan Selçuk, Kenan Mümtaz Akışık, Doç. Bahadır Gülmez, Tahir Ozçelik, Doç. Dr. M. Fuat Bozkurt, Mahmut Yağmur, Doç. Dr. Nail Bezel Kemal Bek, Mahrt Ünlü, Rüştü Ergun, AN Balkız, Behzat Ay, Arslan Kaynardağ, Etem Ütük ve Arat Ovah'nın yazılarıyfa bütün kitapçılarda... Lütfen üşenmeyerek postaya değin gidip Türk Dili Dergisi'nin 122807 posta çeki hesabına 5000. TL yatırarak dergi üyeliğinizi yenileyiniz. Hiçbir kötülük, düşünen dilimizin bağımsızlık ülküsünü yok edemeyecektir. SALDIRGANLIK / Memeı Fuaı İÇERİK Mİ. BİÇİM Mİ?/Samım Kocâgöz 1990LARIN EŞİGİNDE ŞİİRİMİZ/ Mehmel H. Doğan PRAODA BİR KA VKA KUŞU / Uğur Kökden STEP İNSANININ YÜKSELİŞİ / Husevm Ferhad ÇAGDAŞ DİLBİLİM / David Robe\ SANAT BİR İLETİŞİMD1RI Ahmet \urav MİMARLIGI TARTIŞMAK / Üstiın Alsaç AUGUST MACKE. PAUL KLEE VE LOUIS MO1LLETİN TUNUS YOLCULUGU TUNUS YOLCULUGU GÜNLÜGU / Paul Klee ÜSKÜDARLI MICKEY MOUSE / Yavuzer Çetinkaya Şiir: Iskender Fikret Akdora. Can Yücel. Cevat Çapan. Özdemir Ince, Özkan Men, Erdal Alova, Murathan Mııngan, Elif, Ali Asker Barul, Kiiçük İskender, Metin Göz. Bu Sayıdaki Ressam: Augıısı Macke Yazışma adresi: P.K. 158 80622 Leventİstanbul 100 yayınevi 5000 seçme kitap! Dem Yayınları sunar NAZLI ILICAK'IN SON ESERİ GENEL KATALOG 1 9 8 9 ÇIKTI :, GENEL KATALOG P.K.118 KADIKÖYİSTANBUL DEM BASIMYAYIM A.S. Nazifpasa Ishanı 20'3 Cağaloğlu Istanbul Tel: 512 43 73 GRAFİKFOTOĞRA 1ARIDEKORASYOW Y ;NIKENDÜSTRIYP Konular dizini, yazarlar dizıni, alfabetik kitap lıstesi ve fiyat cetveli ile. Cumhurivei jurkocağı Cad 3941 Cagaloğlulstanbul 512 05 05 / 516518 ^ Posta Çekı Nrr 148 784 KrtapKulubu Uyelık odentısı 15.000 TL / 40 DM UYELIK FORMU Adı Soyadı . Mesıeğı Tel Adres Sehır Cumhuriyet koleksiyonu Mür: 163 56 41 1965 1989 TIPECZACILIK IVİODATEKSTÎL 3BIEL SANATLARı Konulannda Bu Yayınları AJdınız mı? ÜNİVERSİTE ADAVLARI! BEKLENEN KİTAP! Talat Keçeci'nin Türkçe Edebiyat kjtabı pek yakjnda çıkryof. 31 AĞUSTOS'A KADAR SÜPER İNDİRİM U N I O N KİTABEVİ Hâlâskârgazi Cad Günaydın Apt. 64/6 Pangaltı İSTANBUL Tel. (1) 133 05 30146 30 54 Fax. (1) 130 61 00 F.M CORNFORP PLATON'UN BILGI KURAMI (METNE EŞLİK EDEN BİR YORUMLA BİRLİKTE PLATONUN mEAETETVSVE SOFtSTAOU DIYALOGLARI) İsteme Adresi: Tuna Cad. Halk Sok. No:7 Yenişehir ANKARA Tel : 9 (4) 131 02 B3 133 13 26 GUNDOGAN Çeviren: Ahmet Cevizci YAYINLARI