Catalog

23 AĞUSTOS 1989 EKONOMİ CUMHURİYET/13, TÜRKİYEUen ALTINDÖVİZ SERBEST PİYASADA DÜN Dotar (satış) 2212 M v k (satış) 1132 Ata Ura (satış) 174.000 M. BANKASI'NDA BUGÜN M a r (döviz alış) 2205.59 Dolar (efektif satış) 2216.63 Marfc (döviz alış) 1128.17 Maffc (efektif satış) 1133.82 1 ore »rbn (S) 366.65 İnterbank faizi: H51.25 Zaııılı kıshk kervanı açılmadan Kışlık giysiler yüzde 70150 zamlayola çıktılar. ha sezongeldi. Sezon mantoya 3 kez zam açıldığında Mağaza sahipleri, iplik ve hammaddeye gelen da gelir, düşünün artık" diye belirtiyorlar. zamların çok yüksek olduğunu vurgulayarak, "Satışları düşürse de satış fıyatlan yüksek Esnaf: Olan bize oluyor olacak" şeklinde konuştular. Iliklere işleyen bu zamlan yine Saptanan toptan fıyatlar, mağaza sahiplerinin zamla açıklayan bir toptancı eszam haberlerini doğruluyor. Geçen yıl toptan 97 naf, "Hükümet bir kez zam yasektör 3 Olan bin liradan satüan triko kazaklar 180 bin liraya, pıyor, özel diyor. Bukez.içinde bize oluyor" yıl ip47 bin liradan satılanlar da 120 bin liralık liğe ve diğer hammaddelere birbiri üzerine zam geldiğini ve bunun da fıyatlarlaperakendecilereaktarılacaklar. Ekonomi Servisi Kışhklar yürek yakıyor. Yaz sıcaklan türa ağırhğıyla sürerken konfeksiyon sonbaharkış sezonu yüzde 100'ü aşan zamlarla açdıyor. Yaptığımız araştırmalar bu kış üşümemek için giyinmenin "cep yakacağını" ortaya koydu. Şişli, Osraanbey ve Nişantaşı'nda vitrinleri dolaştık. Yazhk indirimlerin doruğa ulaştığı şu günlerde, mağazalara sonbaharkış sezonu hazırlıklarım sorduk. Gezdiğimiz mağazalarda perakende satış yapanlann henüz kışlık fiyatları belirlemediğini gözlerken imalatçı ve toptancı esnafın yüzde 100'leri aşan zamlardan yakındığını gördük. Bu yıl fiyatların "korkunc artnğım" belirten mağazacılar, "Bu fiyatlarla halk asgari maaşla ancak bir kazak giyebilir. Onun dçında aç kalır" diyorlar. Geçen yıla oranla fiyatlarda yüzde 70150 artış olduğunu söyleyen mağaza yetkilileri, "Dasonbaharkış fıyatlarına yansıdığını belirten Osmanbey esnafı, stok yapamamaktan ve fazla mal satamamaktan yakınıyor. Turgay Gömlek ve Triko'nun sahibi Turgay Kökel, "tki yıl öneesine kadar sezonda 1520 bin parça salardık. Bu yıl ancak 23 bin adet satabildik" diyor. Geçen yılın da zor şartlarda geçtiğini ve fiyatlar arttıkça satdan malın miktarlannda azalrnalar olduğunu belirten Kökel, "Bu yıl da aym şekilde düşraüş olacak" diyor. Altın ve döviz varlıkları ANKARA (ANKA) Merkez Bankası'nın altın ve döviz varlıkları yılbaşından 11 ağustosa kadar olan yaklaşık 7.5 aylık dönemde önemli artış göstererek 10 trilyon liraya ulaşırken, altın ve döviz borçları tam tersi önemli miktarda azaldı. Merkez Bankası verilerine göre, bankanın geçen yıl sonunda 7 trilyon 17 milyar lira olan altın ve döviz mevcutları 7.5 aylık dönemde yüzde 42.5 oranında 2 trilyon 982 milyar liralık artış gösterdi. Havaların iyi gitmesi nedeniyle kış sezonunun eylül sonunda açılacağını belirten Ankan Triko'dan bir yetkili, "Son indirimlerie saüş yapmaya çalışıyoruz. Ne kadar geç kalsak, o kadar iyi" diyor. lîu yılın ortalama fiyatlannın 100 binlerle ifade edileceğini söyleyen mağaza yetkilileri, özellikle trikoda fiyatların 200, 300, hatta 400 bin liraya kadar çıkabileceğini vurguluyorlar. Mağaza sahiplerinin kışhklar için verdikleri örnekler de "büyiik zamlan" doğruluyor. örneğin geçen yıl 22 bin ile 35 bin lira arasında satılan triko kazaklar bu yıl 45 bin ile 75 bin liralık fiyatlarla perakendecilere aktarılacaklar. 1988 sezonu toptan fîyatları 47 bin lira olan kazaklar da bu yıl 120 bin liradan satılacaklar. Bir başka mağazanın sahibi de geçen yıl perakende olarak 66 bin lira ile 225 bin lira arasında satılan kazaklann, bu yıl 175 bin liradan satılacaklarını söyledi. Denizde yabancı var Denizyolları'nın yolcu taşıma gemilerinin az sayıda olması ve bunlardan yalnızca bir tanesinin dış hatlarda çalışması, Türkiye dışındaki bölgelere yönelik yolcu taşımacılığının büyük bölümünün yabancılann eline geçmesine neden oluyor. tZMİR (Cumhuriyel Ege Bürosu) Turkiye'de sadece i 3 tane yolcu gemisinin bulunması ve bunlardan sadece birinin dış hatta sefer yapması, yabancı acentelerin işine yanyor. Türkiye'deki işletme ve acente sahipleri, Türkiye'nin deniz taşımacılı|ında çok gerilerde kaldığını, imkânlannın daha kısıtlı olmasma rağmen Yunanistan'ın Türkiye'yi geçtiğini söylüyor. Bunun yanı sıra Denizyolları tşletme Müdürü Irfan Aras, Türkiye'nin deniz taşımacılığında diğer Akdeniz ülkelerine oranla payının çok küçük olduğunu kabul ettiklerini belirtti. Türkiye Denizcilik tşletmesi'ne bağlı 13 yolcu gemisinden sadece Samsun feribotu, tzmirVenedik seferini yapıyor. Türkiye'nin AkdenizMe deniz taşımacılığında diğer ülkelere oranla yetersiz olduğunu söyleyen Deniz Türkiye limanlan yabancı yolcu gemilerin vazgeçilmez uğrak yerteri dururmına geldi. Denizyolları, yabancı gemilerin rakipsiz seferlerine 1990li ytllarda "dur" demeyi planlıyor. tktisaVtan tütün kredisi Ekonomi Servisi Sanwa Bank ve Türkiye tktisat Bankası 25 temmuzda 12 milyon dolarlık tütün ihracatı öncesi kredi anlaşması imzaladı. Türkiye tktisat Bankası önce 20 milyon dolarlık bir kredi talebinde bulunmuştu. Sanwa Bank kredi çalışmalanna başladığmda konsorsiyum için başvuranlar istenenin çok üstünde oldu. Ancak tktisat Bankası iç piyasada talep olmadığından krediyi 20 mılyondan 12 milyon dolara düşürdü. Mevduatta erozyon Yılın ilk yedi aylık döneminde 8 trilyon 312 milyar lira artış gösteren toplam mevduat, enflasyonun tahhbatı sonucu 1988 sonuna göre reel olarak yüzde 2.5 azaldı. Ekonomi Servisi Yüksek faiz politikası da reel mevduat artışı sağlayamadı. Özellikle enflasyonun hızla ürmanışa geçmesi, toplam mevduatı yüzde 2.5 erozyona uğrattı. Yılın ilk yedi aylık döneminde 8 trilyon 312 milyar lira artış gösteren toplam mevduat, enflasyonun tahribatı sonucunda reel olarak 1988 sonuna kadar yüzde 2.5 azaldı. \NFLASYONA DAYANAMADI Mevduatenflasyon ilişkisi 1MS 1986 1987 1988 1987 (7 av) 1988 (7 ay).... 1989 (7 ay)... IfcatfM Mnyt 113.80 92.95 92.45 95 75 89.40 .....97.50 m 41.8. 38.4. S69 15 3 21.8 36.8. m gerçekleşti. Reel olarak 1987 yılının tümü içinde yüzde 7.05 oranında gerileme gösteren mevduat 1986'da ise yüzde 13.8'lik reel artış kaydetmişti. Mevduat artış hızı, aylık bazda üüşli çıkışlı bir seyir izlemekle birlikte, yıhn ilk yarısı itibanyla enflasyon hızırun üzerinde bir düzey oluşturdu. Ancak, temmuz ayında mevduat toplamında meydana gelen yüzde 1.6'lık azalma, ocaktemmuz dönemi itibanyla, mevduat artış hızının enflasyon hızırun altında kalmasına neden oldu. Geçen yıl ise, ilk beş ay mevduattaki artış oranı enflasyon oranuun çok altında seyretmiş, haziran ve temmuz aylarında ise mevduat artış enflasyondaki artışın üzerine çıkmıştı. .24.6 48.9 69.7 20.04 36.2 40.3 .....«.,., Emisyon hacmi ANKARA (AA) Emisyon hacmi yeniden 8 trilyon liranm altına indi. Merkez Bankası dün piyasadan 44.3 milyar lira çekerek piyasadaki kâğıt para miktanm 7 trilyon 980.5 milyar liraya indirdi. Özellikle maaş ödemeleri nedeniyle 15 ağustosta 8 trilyon 275 milyar liraya yükselen emisyon hacmi, 16 ağustosta 47.3 milyar lira, 17 ağustosta 105.9 milyar lira, 18 ağustosta da 97 milyar lira daraltılmıştı. ANKA'nın hesaplanna göre, temmuz sonu itibanyla 30 trilyon 869 milyar liraya ulaşan toplam mevduatın gerçek değeri geçen yıl sonundaki 22 trilyon 557 milyar liralık düzeyinin alünda kaldı. Geçen yılın sonundaki 100 liralık mevduat temmuz sonunda 136.80 liraya yükselmesine karşın, reel olarak bu rakam 97.50 liraya indi. Toplam mevduat, 1986 yılın dan bu yana enflasyon oranından daha düşuk oranda bir artış göstermesi nedeniyle, reel açıdan gerileme göstermiş bulunuyor. Geçen yılın ilk yedi ayında yüzde 21.8 oranında artan mevduat, enflasyondan anndırüdıktan sonra yuzde 10.6 oranında azaimaya konu olmuştu. Geçen yılın tümü içinse, mevduattaki gelişme yüzde 7.55'Uk bir gerileme şeklinde niz taşımacılığına el atması gerektiğini belirterek, "Kabotaj kanunu yanlıs anlaşüıyor. Türk karasulannda yabancı bandıralı bir gemi iç hat seferi yapamaz. Ancak bir Türk işieCmesi istediği zaman iç hatta çalışabilir. Bunu engelleyen bir kanun yok. Ancak denu taşımacılığı ağır bir yatınm yolları İşletme Müdürü Irfan olduğu için cazip değil. Biz buAras, 1990 yılında bu olayı dü na öncülük elmeye çalışıyoruz. zeltmeye çahşacaklarmı söyledi. Diğer sektörlere göre yeterli kaÖzellikle yaz aylannda büyük ta zancı sağlayamaması bu alana illeplerle karşılaştıklannı belirten giyj azalttı" şeklinde konuştu. Aras, "Akdeni/'deki payımız çok küçük. Ancak gerekli çalış Yabancı acenteler kârh malanmızı yapıyonız. Özellikle 1990 yılında Almanya ile anlaşTürkiye'nin elindeki olanaklama sağladıgımız takdirde Antal rı kullanamamasından yakınan ya çıkışlı ve Yunan adaJannı da işletme sahipleri ise Yunanistan, kapsayan bir taşıma ağı oluştur İtalya ve İspanya ile tek bir gemak istiyoruz. Böylece bdirii bir minin başetmesinin söz konusu pazan da ele geçirmiş olacağız. olmadığını ve Akdeniz taşımaaAncak bu gemiye keanliklc Türk lığında alınan payın çok komik alınmayacak. Sadece turisüer bu rakamlarda olduğunu belirterek, gezide yer alacak. Şu an İtalya ve "Samsun feribotu Venedik'e giYunanistan en gıiçlii durumda. diyor. Burada Avnıpa'da calışan Bu ülkelerin büyük bir payı var. vatandaslanmız kuynıkta. GemiÖzellikle Yunanistan'ın coğrafi yi onlar dolduruyor. Hem rahatyapısj deniz yoüannın geruşlerae ça geliyorlar hem de daha ucuz. sine neden oldu" dedi. İşçilerimizin bu akını maales«f Samsun feribotunun devamlı yabancı acentelere ve işletmeleolarak dolu gidip geldiğini belir re de büyük kâr sağlamakta" ten trfan Aras, özel sektörün de dediler. Dünya Bankası Afganistarfa krediyi kesti WASHINGTON (AA) Dünya Bankası, 6 aydan bu yana borç ödemesi yapmadığı gerekçesiyle Afganistan'a krediyi kesti. Dünya Bankası'ndan yapılan açıklamaya göre Afganistan, bankaya yapması gereken ödemelerinin 792 milyon dolarlık bölümünü geciktirdi. Dünya Bankası, ödemelerin 6 ay geciktirilmesi durumunda genel olarak yeni kredileri askıya alıyor. Dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alan ve büyük siyasi sorunlar yaşanan Afganistan, Dünya Bankası'nın yan kuruluşlarından Uluslararası Kalkınma Birliği'nden (IDA) borçlanıyor. Kredilerin kesilmesiyle, Afganistan, bu fondan kullandırılan kredileri askıya alınan ilk ülke oldu. Pamukta Sılusal politika^ tZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosn) Politik nedenlerle pamuk ürününde alınan degişik kararlar ve bunun yarattığı sorunlann en ait duzeye indirilmesi için "uİDsal pamuk politikası" oluşturulması istendi. tzmir Ticaret Borsası Başkanı Mehmetçik Paykoç, "Üretiminden tüketimine dek pamuk ürününde ilkeler belirlenmeli ve buna göre hareket edilmesinin saglanması gerekir" dedi. Paykoç, şoyle dedi. "Pamuk bizce Türk tanmının en kıymetli maddesidir. Lifınden tekstil sektörii, çekirdeğinden yağ sektörii ve küspesinden hayvancılık sektörii büyük ölçüde yararlanmaktadır. Oluşturulacak bir ulusal politika ile üretici, sanayici, tiiketici ve ülke menfaatleri korunmaya özen gösterilirse gecmişte yaşanan karmaşa olmayacaktır. Belirlenecek politika ile üretici, çırçırcı. tüccar, ihracatçı, iplik sanayicisi, harnbez sanayicisi. konfeksiyon sanayicisi ve tekstil ihracatçısı ne yapacağını büebUir, çalışmalannı ona göre ayarlayabilir. Bu politika ile kimse magdur olmaz. Üretici emeginin karşılığını alır.'' Emlak Bankası 9 ndan 32 ıııilyarbk saüş ANKARA (ANKA) Emlak Bankası, toplam 268 adet bina, arsa, tarla, işyeri ve konuttan oluşan gayri menkulu satışa çıkardı. Satılacak 208 adet gayrimenkulün toplam bedeli 32 milyar 968 milyon 866 bin 500 lira olarak belirlendi. 60 gayri menkuhın satış bedelinin ise daha sonra belirleneceği bildirildi. Emlak Bankası'nın ilanına göre gayri menkul satışı beş grupta gerçekleştirilecek. Birinci grupta yer alan 9 milyar 346 milyon lira bedelli 39 gayri menkulün ihalesi 5 eylül'de, ikinci grupta yer alan 13 milyar 173 milyon lira bedelli 75 gayri menkulun ihalesi de 19 eylülde yapılacak. Üçüncü grubu oluşturan 2 milyar 789 milyon lira bedelli 60 gayri menkulün ihalesi 3 ekim, dördüncü gruptaki 7 milyar 661 milyon lira bedelli 34 gayri menkulün ihalesi ise 17 ekimde gerçekleştirilecek. Beşinci grupta yer alan ve bedeli daha sonra belirlenecek olan 60 gayri menkulün ihalesi de 1 kasımda yapılacak. thaleye katılmak isteyenlerin, bedelin yüzde 3'ü kadar geçici teminat yatırmalan gerekiyor. Teklifler, belirtilen tarihlerde ilgili şubelere ulaştınlacak ve ihale aynı gün en yüksek bedel üzerinden açık arttırmaya dönüştürülecek. Satış kararı SCnci maddeye dayandınlmakla birlikte, bankacüık çevreleri, Emlak Bankasının 100 milyardan fazla zararda bulunmasının da satış kararı verilmesinde rolü bulunduğu görüşünü savunuyorlar. Aynı çevreler, Emlak Bankası'mn geçmişte de tek kalemde çok daha fazla gelir getiren gayri menkul satışma yöneldiğini, üstelik bu satışlann büyük bölümünün kâgıt üzerindeki satışlar olduğunu hatırlatıyorlar. Emlak Bankası, yılın ilk üç ayını 135 milyar 980 milyon lira zararla kapatmıştı. Satışa çıkanlan gayri menkuller arasında bedeli bir milyarı aşan sekiz gayri menkul bulunuyor. AnkaraOran'da 39 daireli bir apartman, 5 milyar lira bedel karşüığında satışa çıkanldı. Beyoğlu'nda üç ayn bina 1.8 milyar, 1.6 milyar ve bir milyar 60 milyon lira; Sanyer'deki bir bina. 2.5 milyar lira, Eminönü'ndeki bir bina da bir milyar 175 milyon lira bedelle satışa sunuldu. tçel'de antrepolu bir arsa 2 milyar 4% milyon, Kocaeli'de de bir tarla ve besihane 1.2 milyar lira bedelle satışa çıkanldı. Kattna Değer tâiVd iade ANKARA (AA) Ücretlilere vergi iadeleriyle, ihracatçılara Katma Değer Vergisi iadelerinin toplamı temmuz ayı sonunda 1.2 trilyon liraya yaklaştı. Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nm verilerine göre, yılın ilk yedi aymda ücretlilere 963 milyar lira vergi iadesi yepıldı. Hammadde kutuk gereksinmelerini karşıladıklan Türkiye Demir Çelık işietmeleri'ne (TDÇI) bağlı Iskenderun ve Karabük fabrikalarırıda grev uygulamasmın ardından ortaya çıkan hammadde sorununu aşamayan haddehaneler, üretimlerine tumuyle ara verdUer. Hammaddelenni İskenderun DemirÇelik Fabrikası'ndan sağlayan Iskenderun, Payas, Adana, Mersin, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Kayseri'de kurulu 29 haddehaneden 25'ı kapandı. Üretimini sürdüren dört haddehaneden ikisi, aynca demir ithalatçısı olan Ekinciler'e ait. Diğer ikisi ise Ekinciler'e fason çalışan haddehaneler. Payas ve Çevre Haddeciler Sanayiciler Derneöi Yönetim Kurulu Başkanı Bırol Celem, sorunlarına çözüm bulunması amacıyla bugüne kadar Başbakan Turgut Ozal ile ilgili bakanlara birçok kez başvurduklannı, ancak herhangi bir yanıt rjahi alamadıklanm söyledi. Celen, üretjme kapanan haddehanelerin "ekonomik çıkmazda" olduklannı, 3 bin kadar çalışanmın da açlıkla yuz yuze bulunduğunu anlattı. (Fotoğraf: Mehmet Yapıcı / Adana) DÖVİZ KURLARI Dovizin Cinsi 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkas 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 isveç Kronu 1 isvtçre Frangı 100 itaryan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Steriin 1 S.Arabıstan Riyali Döviz Alış 2205.58 1686.83 160.31 1128.17 53.98 290.50 500.93 334.48 1001.40 , 333.77 1310.11 157.42 15.43 7392.84 3479.08 588.06 Döviz Satış 2210.00 1690.21 160.63 1130.43 54.09 291.08 501.93 335.15 1003.41 334.44 1312.74 157.74 15.46 7407.66 3486.05 589.24 ŞİRKETLERDEN HABERLER mtUSTOS 1989 Efektif Alış 2203.37 1656.15 160.15 1127.04 53.06 287.60 492.41 334.15 1000.40 330.43 1308.80 154.74 15.28 7267.16 3475.60 578.06 Efektif Satış 2216.63 1695.28 161.11 1133.82 54.25 291.95 503.44 336.16 1006.42 335.44 1316.68 158.21 15.51 7429.88 3496.51 591.01 ÇAPRAZ KURLAR $ $ S S 1,9550 6,5940 2,2024 1,6835 B Alman Marta Fransız Frangı Hollanda Horini Isviçre Frangı $ 1401.03 i 142.95 $ 3,7505 £ 1,5773 ttatyan Lireti Japon Yeni S. ı trabistan Rrya I $ • FtLtZ MAKARNA Bulgaristan'dan gelen Türkiere gıda yajdımı yapıyor. Filiz Makarna'nın çeşitlerinden oluşan 20 tonluk yiyecek yardımımn tutan 22 milyon lirayı buluyor. • BUDGET Rent A Car ekibi yerli otomobiller maratonuna kaülıyor. Budget Rent A Car / Camel Oto Kiralama, Günaydın Gazetesi ve Mobil tarafından düzenlenen maratonda Budget ekibi yaklaşık 2300 kilometrelik bir parkurda yanşacak. • LOCKHEED Havacılık Sistemleri Firması'na ait NWL kontrol sistemleri, Amerikan Deniz Kuvvetleri'ne denizaltısavar uçaklarına uçuş kontrol cihazları yapacak. • EGE tHRACATÇI BİRLİKLERİ "Export 198990" adh bir katalog yayımladı. Birliğe üye ihracatçıları ve ihraç ürünlerini tanıtacak olan katalog, 25 bin liradan satılıyor. • CAMEL Lights İOO'S satışa sunuldu. Hafıf içimli Camel Lights ile birlikte piyasada üç çeşit Camel markalı sigara oluyor. • UNICEF ve Ezra Jack Keats Vakfı, çocuk kitaplan çizerleri yanşması düzenledi. Yanşma koşullanna göre bir çizer yanşmaya katıldığı kitabıyla önce Türkiye'den milli aday olarak belirlenecek ve daha sonra New York'taki uluslararası jüri 5000 dolarlık ödülün sahibini belirleyecek. • DEUTSCHE BANK sigorta şirketi kuruyor. 30 milyon mark sermayeyle kunılan şirket, yaşam sigortası yapacak. KöNUK YAZAR Konvertibilite 'yarım' bile değil ASIM ERDİLEK Case Westem Reserve Univershy/CLEVELAND Ekonomi Dalı Öğretim Üyesi kan, kendi kendine zarar veren, bürokratik kontrol altında ezilen hasta bir ekonomidir. Türk Lirası'nın 19231930 yıllan arasında ALTIN GÜMÛŞ Alış Cumhuriyet Resat 24 ayar altın 22 ayar bileak 18 ayar attın 900 ayar gümüş 1 ons altn ($): 172.000 195.000 26.130 23.260 19.595 Satış 174.000 205.000 26.200 25.700 19.650 SERBEST PİYASADA DÖVİZ Alış ABDOolan Batı Alman Markı Isviçre Frangı Hollanüa Ftonn ingilız Steriinı Fransız Frangı 366 00 2209 1129 1306 İcSfCfi Akçimento AlarKo Holdıng A Cam Bagfaş Bolu Çımento Bnsa Çeıık Halat Çımsa ÇEtektnk Döktaş Euacı Yatınm Ege Bıracılık EgeGubre Ereğ. D Ç. GoodYear Güney Bıracılık tzmır D.Ç. izocam Kartonsan Koç Hokling Kordsa Koruma Tar Köytaş Koç Yatınm Maret Mettş Nasaş Olmuksa Otosan Pimaş Pınar Sut Rabak Sarkuysan T Oemır Dök. Teleteş T.Şışe cam TSnaKataraB Yasaş Yapı Kredi Bartk. tfton oHrlan: A. Borsada işlemler 22«intos1M9 ÖnceMseans « a n 2250 1500 3800 2700 21500 3650 4175 3850 17300 3125 2125 11500 1025 27000 6950 4650 Bugunkiı endüş* 2150 1500 3850 2675 22500 3600 4150 3800 17300 3000 2100 11500 1025 27000 7050 4675 Bugüntaı Bugimfci en yuteek kapanış 2200 1500 3850 2800 22500 3600 4225 3850 17700 3075 2125 11700 1025 28000 7100 4750 2150 1500 3850 2800 22500 3600 4200 3850 17600 3000 2125 11700 1025 2B000 7100 4700 4550 3175 4300 4200 4750 1250 2375 1200 1300 1075 3850 3500 1575 2250 1950 6500 2100 42500 2350 2850 1175 1900 1350 tştem 6625 1400 84300 Encoksfe. 2200 1500 3850 2800 22500 3600 4200 3800 17500 3075 2100 11600 1025 27500 7100 4750 4550 3150 4300 4200 4800 1250 2375 1200 1275 1075 3850 3500 1575 2225 1900 6500 2100 4250 2325 2850 1175 1900 1350 miktan Yapılan fty. ort.fiy. afrrMdı 2184 1500 3850 2751 22500 3600 4195 3823 17513 3039 2104 11630 1025 27417 7091 4724 Yeni çıkanlan ve 30 sayıh karann yerine geçen 32 daha ilk maddesı okunur okunmaz TLnın kısmen bıle konvertıbl ruriükte oian 1567 sayıh Türk Parasmm Kıy metini Koruma (!) Hakkında Kanun kısıtlaolmadığı anlaşılır. Bu madde kambiyo rejiminin hâlâ devletin • yıcı ve yasakçı bir kambiyo rejimi getirmiş ve doğrudan müdahale ilkesine dayandığını, amacın da sürekli, o yüzden Türk Lirası konvertibilitesini yitirsözde "Türk parasının kıymetini korumak (!)" olduğunu açıkça miştir. Bence bu kanundan Türk Parası Kıymetini Mahvetme Kanunu diye söz etmek dasöylemektedir. Konvertibilite tam değil de kısmi olabilir. Başlıca iki çeşit kısmi konvertibiliteden söz edebiliriz: (1) Konvertibilite sadece dış odemeler dengesinin cari işlemleri için geçerli olabilir. Bu çeşit konvertibilite genellikle tam konvertibiliteye geçişin ilk adımıdır. Fakat tam konvertibiliteye geçiş dış ödemeler dengesinin sermaye hareketteri içinde konvertibilite gerektirir. (2) Bir ülkedeki yerleşik kişilere kambiyo kısıtlamalan, yasakları uygulanabilir, fakat dışarda yerleşik kişiler bu kısıtlama ve yasaklardan muaf tutulabilirler. O durumda sadece dışanda yerleşik kişiler için geçerli konvertibilite vardır. Özal hükümetinin 32 sayıh kararla ne çeşit kısmi konvertibiliteyi amaçladığı açık değildir. 998 3460 407 386 25 427 M.Bankası 333 (londra) Satış 2212 1132 1310 1002 3500 335 366.65 630 200 J L TURKINVEST YATIRIMDA "GÜNÜN KIYMETİNİ BİLENLER" TURKINVEST İLE GÖRÜŞÜYORLAR. SİZ DE ONLARA KATILIN. TURKINVEST'İ ARAYIN.... TURKINVEST'İ TANIYIN... Hozınc BonosuHısse u Yatınm Fonlon r.k B. (B) 4450 3175 4150 4150 4800 1250 2425 1475 1275 1075 3500 3550 1450 2225 1875 6000 2100 4200 2375 2850 1150 1850 1350 890 4500 3150 4200 4100 4750 1250 2375 1175 1275 1050 3850 3500 1575 2225 1875 6200 2100 4200 2325 2850 1175 1875 1350 880 4550 3175 4300 4200 4600 1250 2400 1200 1300 1075 3850 3500 1575 2250 1950 6500 2100 4500 2350 2850 1175 1925 1350 890 890 3997 4027 3300 18267 1700 3700 2950 7800 26805 1725 5150 11152 7450 3272 6671 5174 600 890 3557 1000 3765 8450 500 6060 45400 7780 2000 19129 4985 475 300 300 880 300 47725 1100 4533 3153 4275 4171 4789 1250 2378 1187 1278 ' 1073 3850 3500 1575 2227 1904 6384 2100 4252 2332 2850 1175 1897 1350 885 A . M1M1 ...7M.S7 |HMri 77MI| ..«.«».1.107 .<13.77* TURKINVEST Afaıdri Hümyel Cad. Potal CelU Aga İtflaru No 9 Kal 10 1*0310/ Mecıdmfcöy İatanbul Tel 111 17541 «0(7 Hall Tlx 28011 VJG TR Fa» III 173 04 65 /MURATA FAKSIMILE Istanbul 175 44 93 Adana: 122 533 Bursa: 152 206 lımir: 25 65 30 Antalya: 123 066 Özal hükumeti ağustos başında çıkardığı 32 sayıh kararla Türk Lirası'nın konvertibilitesine doğru en büyük adımı attığını iddia etti. Bazı kişiler TLÎnin artık " V 80 konvertıbl" ol<o duğunu dünyaya duyurdular. Bu yazıda 32 sayıh karann TLÎnin konvertibilitesi sorununu çözup çözmediğini tartışacağım. Sonuç olarak TL!nin hâlâ konvertibiliteden uzak olduğunu, konvertibilite için çok daha radikal önlemlerin gerektiğini vurgulayacağım. Başlangıçta hemen kısaca soyleyeyim: Bir ülkenin hükumeti o ulkenin parasının içeride veya dışanda yerleşik kişiler arasında dış ticaret veya yatınm amaçlarıyla alını satımına kambiyo kısıtlamalan, yasakları koymuşsa, dış ödemeleri izine bağlamışsa, o para konvertibl değildir. O hükümetin karar, kanun çıkarıp ülke parasının konvertibl olduğunu ilan etmesiyle konvertibilite olmaz. Mesele ana hatlanyla bu kadar basittir. Fakat konuya daha karmaşık bir açıdan bakarsak tam konvertibilite ile kısmi konvertibilite arasındaki farkı belirtmeliyiz. Bir ülkenin parasının tam konvertibiliteye sahip olması o paranın serbestçe (herhangi bir resmi kısıtlama olmadan) ve kolaylıkla (fazla uğraşmadan ve beklemeden) ne maksatla olursa olsun, kim tarafından olursa olsun, hangi ulkede olursa olsun herhangi başka bir paraya çevrilebilmesi demektir. Bir ülkenin parasının tam konvertibilitesi için enflasyon oranının düşük olması, ekonomisinin dünyada önemli yer tutması, ekonomik ve politik istikrara kavuşmuş olması da gerekir. Bir ülkenin parasının konvertibilitesi için o paranın döviz kurunun mutlaka dalgalanması, yani serbest piyasada belirlenmesi gerekmez. Ancak sabit kur, kambiyo rejiminde ya devletin saptadığı kur, denge kuru olmalı ya da yeterli döviz rezervleri bulunmalıdır. Az gelişmiş ülkelerde sabit kur rejiminin, Turkiye'de olduğu gibi sabit kur her gun değiştirilse bile, genellikle yerli parayı aşırı değerlendiren dengesiz döviz kuruna yol açtığım, doviz rezervlerini erittiğini ve böylece konvertibiliteyi önlediğini söyleyebiliriz. Eğer döviz kuru dalgalanmaya bırakılırsa konvertibilite için doviz rezervleri gerekmez. Türkiye'nin mevcut döviz rezervlerinin konvertibilite için yeterli olup olmadığı tartışmasında bu husus unutulmamalıdır. Konvertibilite ekonomik liberalleşmenin bir amacı değil vazgeçilmez bir aracıdır. Bir ülkenin ekonomisinin dünya ekonomisiyle birleşip verimlıliğinı en üst düzeye çıkarması için konvertibilite şarttır. Parası konvertibl olmayan bir ekonomi uluslararası rekabetten kor ha doğrudur. Bir hükümetin parasını koruması için yapacağı bir tek şey vardır: Para arzı artışını ekonominin reel büyüme hızının üstüne çıkarmamak, yani bütçe açıklannı kapatmak için para basıp enflasyon yaratmamak. Kambiyo yasaklanyla para korunmaz. Kambiyo yasaklarıyla ancak ban politikacılara, bürokratlara ve onlarla işbirüği yapan alaturka kapitalistlere rant yaratılır. Özal hükumeti iktidara geldikten sonra yürürlüğe koyduğu 1567 sayıh kanun çerçevesindeki kararlar dizisiyle Türk kambiyo rejimini kökten liberalleştirmekte olduğu kanısını uyandırmıştır. Bence bu kanı genellikle doğru değildir. Evet kambiyo kısıtlamalan ve yasakları sayıca azalmış ve böylece küçümsenmeyecek nicel bir liberalleşme gerçekleşmiştir. Fakat devletin dış ödemeler sistemine doğrudan müdahaleci yaklaşımının ilke bazında değiştiğini, yani nitel bir liberalleşmenin uygulandığını söylemek ne yazık ki mümkün değildir. Özal hükümetinin 1983 yılı sonunda çıkardığı 28 sayıh kararın birinci ve ikinci maddeleri devletin kambiyo rejimine doğrudan müdahale ilkesini ve Turk Parasının Kıymetini Koruma (!) amacını yinelemişür. Bu karann 1984 yılı ortasında yerine geçen 30 sayıh karar da aynı ilke ve amacı gütmüştür. 32 sayıh karara ışık tutmak için daha önce yurürlükte olan 30 sayıh karann ve ona dayanan tebliğlerin doğrudan müdahaleci içeriğini şu miktar kısıtlamalarıyla örnekleyebüiriz: 1) Dışanya çıkarılabilecek Türk Lirasının değeri Sl.OOO'ri geçemez. 2) İçeride yerleşik kişiler dışarıya çıkarken en fazla $3.0O0'lik (ArkasıJl. Sayfada)