Catalog

Curnhurıyet 6 EKONOMl 19 ARALIK 1982 yet realist ve obiektif bir gözl e bu işi ele aitnasi, kalkınmayı gerçekten istiyor mu, istemiyor mu buna karar vermesı lazım... SORU Bu noktada biliyorsunuz özel keslm sftzcülerinin sıkça tekrarladıkları bir iddia van Özel sektör verimll çalışıyor, kâr ediyor; kamu kesimi ise hep zarar ediyor. ekonomiye yük oluyor. bu nedenle kamu kesimine ekonomide daha fazla ağırlık verilmesi sakmcalıdır dlyorlar... OGUZ Bu görüse kesinlikle katılmam. Özel s«ktör para kazanır ama para kazanmak başka şeydir. verimli çalışmak başka şeydir. Aslmda devlet daha rasyonel çalışır. Butün muhasebe teşkilatı, kontrol teskilatı vs..'sl en son metotlara göre örgutîenmiştir. Ama devlet para kazana •Ekonomide Diyolog»un bu haftaki konuğu «Türfeıye Halkmın Küîtur Köhenleri» adh dev yapıtıyla geçtiğimiz gunlerde. Sedat Simavi Vofefı Sosya' Bilimler Odülü'nü kazanan Burhan Oğuz. Saym Oğuz'la Türkiye'de sanayüeşme ve kalkınmanv önemi ve koşulları konusunda konuştuk SORU Saym Oğuz; siz ödül alan ve yalmzca îlk Iki cil di binlerce sayfa tutan geniş kapsamlı çalışmanızda Tfir kiye halkmın kültür kökenlerini încelerken toplumsal yap ve çeşitli katmanlarm bu yapı içindeki yerine samnm sık sık deŞiniyorsunuz. Ben size ilk olarak Türkiye'de burjuvazinin rolü ve konumunu sormak istiyorum ama bundar da önce siz bu cok tartısmalı kelimeyi nasıl tanımlıyorsv TU»V. onu öferenebilir mivim? OĞUZ Burjuvazi belli tariflerle saptanmış bir kavram dır Tariflerden bir tanesi su Burjuva denilen adam bütun bilim daüanna. teknoloiiye ve sanat dallanna. hüma nıter dBvramslara schin çıkan kisidir. lkincisi buriuva denilen adam daima ilenye giripn ilerici bir adamoV Nitekirn Avrupa'da buriuvazi 1793'lerden cıkmış, 1830'dan çıkmıs 1B48'!erden, 1870'lerden çıkmış ve butün bu kanlı olay EKONOMİDE DİYALOG Burhan Oğuz kimdir? 1919 yıhnda doğdu. Yüksek Mühendls Mektebi (ITÜ)'den Makine ve Elektrik Yüksek Mühendisi olarak mezun oldu. Bazı büyuk girketlerde proje mühendisi ve teknik müdür olarak görev yapan Oğuz, 7 büyük fabrikanm kuruluşuna da katıldı. Trakya Üniversitesi'nde öğretim gö revlisi olan Oğuz'un tek nik alandaki 3 kitabı ve çok sayıda makalesi vanında sosyo pkonomik konularda da birçok çalışması var Burhan Oğuz (solda): Türkiye'de kalkınm anın f itilini ateşlemek gene devlete düşüyor. 0 Asilçelik olayında özel sektör kendüni inkâr etti. İleri bir sanayi koluna girme cesaretini gösteren unsurlanmn başarısızliğına adeta sevindi, «boyundan büyük işlere kalkma» uyarısını yaptı. Rkdeki ö burjuvavla VP iîericilik bmm özel teşebbüete uek ffcmlmez. İ8rda «ozü vılmanrs. amsn sağ sehyor. aman col geli vor demerrm ve ileriye Rittnis Tştp. bueünün Kruppları. Thvssenlpri. Das^aultlan buradan grplmıt; Dempk ki burjuva dendifti 7aman bütün bu O7ellikleri Vpndinde topiavon Vişivi anlflrriflk Rprpkir SOOTT P P M . hi7dpki Pirisimle''. özel te«phbösn bu sî7>n vprdîfrîniz tanıma srSrc «bnriuva» «say°b"lr tniMz? OCTTZ Bunuva/'inip tnrifi bu iVon bİ7d<:'lH Ö7»l tesebbusu inrplerspk bu fnrifteki ftzPİliVlprrİPn hprtiPn birbirine •uvmpd'&ını sroriırü7 Cf'ikü bunu cöv ri k*l»nı<; uikpiprfi tonuklsdıftı bir fpnnrnen. bir oisrudur. A e 'ındf Bfjtı buriuva?i«iinin pnrinrlp ralısan onun besinci knl'i ffibi rsİT^orı b'r imçıjrrln»" fteri kolmi9 ı'ıivplp^dplo Ö7el tpspbbus Kpndisi iİPriri dpftild'r uretiri dp^iidir bıljrf sah ! w defiri'^''" rflsur rte&'ldir SOPij TıirVivflMpkî fizpl tesebbüs son otuz kırk viMa si7İn vpmıis r»Wu*iirmz hmiuva tsmmına Aafrrn mpsafe r"' Rıı tr>m»»m cesît'î arıl"rd»n dabn cok vaklaş Bence havır Türkivp'd°ki mutes^bbis U7Un sukomisyonruluk vp mümp<î«!iliiiio vptindi v» vfikırı za Ulagay sordu, Oğuz yanıtladı: Türkiye de özel sektör gercek kalkınmaya öncülük edemiyor OGUZ Yuzde 100 elverişlidır. Motor yapmak îçin ne Mercedes'e, ne M A.N.'a ıhtıyaç vardır. Türk mühendisi bu nıotoru yapar Yirmi yıl once de yapabilirdı.. SORIJ Pekl o zaman burada eksik olan faktör ne? Gi rişlmcilik yani, miiteşebbisük unsuru tnu. sermaye eksik li^ı tni. ya da baska bir faktör mü? OĞUZ Bence muteşebbıslik unsuru Ancak son yıllarda o/el teşebbüs kesimınde bir buriuvalaşma eğılımi görülur gıbi oluvor Sanata meyledenler bir takını araştırmalara vs. yönelenler b>r takım ıçler yapmava calışanlar var Fa kat butün bunlar daha embnyoner yani ruşeym durumda Bu bakımdan ışin nereye varacağınt görmek ıçin bir süre daha beklempk frcrek Ayrıca son zamanlarda Ö7Pİ sektorun bazı büvtık i^imlerının malı poli'îin pençesme düştu ğunu duyuyoru7 Bu da bu kesimtn hAlâ n<;ıl ürPtimle de ğil. «înekula^yonla uğ;rastığını Kö«;terivor SORU ~ Simdi birlm sanayicJIMn şövle bir iddiaları varDiyorlar ki bundan yirmi otuz yıl önce hiç birini yaparrsadtsımız bircok mal bugün Törkiyp'de yapılıyor Sizco bu sanayiipşınp volunda Ö7Pİ sektBrün vardığı noktayı gösterme açısından önemli mi? OGUZ Efendım aslmda Türkıye'dekı teknolojı bırikımı bıraz da bu sayedp oldu Bugün buzdolabının kompresörunu yapıyoruz Bunu yapan adam kendi motorunu da yapar Dolnyısıyla bizdekı türüyle bile sanayıleşmenin teknoloji birikımine yardımcı olduğuuu söyleyebiliriz Ama bi7deki sınai uretim toplumu kurtaracak üretim olmak tan çok u?ak Biz üretimde devletin önculüğünü bir kere köşeye itmişiz. şu halde bu işi özel teşebbüsün ele alması lazım Ama bizim özel sektör hep mariinal işlerde oynu yor. Demire. çeliğe, enerjiye, demiryoluna glrmivor. tşte Asilçelik örneği ortada... SORU Asilçelik örneği aslmda özel sektörün sizin belirttiğiniz sınırlan zorlamasının bir örnefei nıi acaba? Ya da neyin örneği sizce? OGUZ Şımdi bir kere bu örnek. ozel sektorun hâlâ 200 300 bin tonluk bir sofeuk çekme haddehaneslne yaklaşamadığını. korktuğunu gösterıyor. Daha önemlisı özel sektörütnuz Asılçelık'i kurtarma operasyonuna gösterdiği reaksivonla. tepkıyle kendi kendısini inkâr etmiş bulunuyor. ^aglam bir unsur olmadsğını ıspat etmış bulunuyor. Bu olayda ne yaptı özel S6ktör? Ilerı bir sanayi koluna girme resaretını gö'.teren kesımınin başarısızlığına adeta sevindi Ve demeye getirdı ki, «Bak, boyundan büyük işe kalkma işte böyle olursun. Böyle durumlara düşmemek için bir daha b5yle işlere kalkışmavın.^ SORU Anladığım kadar siz Türkiye'de adı çok duyulan sanayici ve girişimci gruplann bir üretim patlamasını. de rinlpmesine bir sanayileşmeyi gerçekleştirebileceğine pelı inanmsyorsımuz.. OĞUZ Gerçekten de öyle. Türkiye bu açıdan patlamaya ha?ır bir görünümde Yalnız fitılı kım atesleyecek? Benım ortadaki büyük ısimlerden ümidim yok Burada öyle sanı yorum ki. devlet babaya gene cıddi bir rol düşecek öğ retmenlik, yol göstericılık rolü düşecek Bu nedenle rafe kalkrnış olan planlamayı bu kez ciddı olarak ele alma za ruretı var. Bîzde löBO'dan sonra ortava çıkan Planlame Teşkilatı'na dış etkenler ve onların buradaki temsilcilen hakim oldular Böylece plan fayda sağlayan bir unsur 0) maktan çıktı. Aynca planlama kavramını kirletmek için de çeşitli hakh haksız laflar edildi. Son yıllarda ıse plan tikri tümden rafa kalktı. Dolayıstyla bu sefer devletin ga T maz, çünkü birindsl. politîk oyunlarla kamu kunıluslarraa insan doldurulmustur, bir kisinin işini üç kişi yapar. Ikincisi, devlet çok ağır sosyal yüklerl üstlenmistir. bu yüzden fazla kâr edemez Özel sektör kâr eder ama kazandıgi parn. ka7.anç potansiyelinin onda birl bile değildir. SORU Siz yapıtınızda çesitli Oretim tekniklerinl aynntılı bictmdc ele ahvorsunuz. Şimdi burada benim sormak îstedifcim bir soru da şus Bazen sanayileşmeyl ikinci plana atıp tanma önem verellm, turunden öneriler ortaya atılıvor Bu gibi onerilere ne diyorsunuz? OGTJZ Kalkmmanın tek yolu sanayileşmedir. Baçka türlu düşünemem Hele tanma önem verelim. sanayiden vazgecelım îafmı kesinlikle kabul edomem. Gayet tabiî tanma onem verilpcek Ancak nasıl ki bir kimyft, bir dokuma sanayii varsa. bir de tarım sanayii vardır Doiayısıvla biz tarımı sanavider> soyutl«,yamayız. Sovutladık mı gerive karasaban kalir Tnnm demek hp r türlu teknoloü dpmek, makine demek Sanayii olmavan bir toplumun tanmda ilerlemesi söz konu<îu olamaz Bundan sonra vapılacak planların bu açıdan da sanayilpşmeyi gayet ciddi. gayet realist bir srözle öne alması lazımdır. SORU Siz sanayilpşme fle kalkmmayı cok yakından ilişkili prörüvorsımuz Sayın Ofeuz. Sizce sanayileşme neden bu denli önemli ve sanayileşmenin başlıca göstergeleri rc ^ Ozel sp'ctör nara kazanır ama verimli cslısmaz. Devlet sektorü daha verimli cahsır am«» nolit'k etkenler ve sosyal yükler nedeniyle kâr edemez. çokulııslu firmaları aîamadan mans Vidar da Türkive'de sennvi olma? Türkive'de bir sey nlma7 sloEanı aRi7dnn a&i7a ıvire yavılmts dunımdpvdi Anrnk son on onbes vıi irindp bu memlekptîn ciddi bir fjretim c"ba<?t ic'n? Kirmpdiâri takdirdp batTsğım tam pe'i'lpr'jp dn 'I'ivııo hi<?optmpvp bt)slarrn<5 euv bir ri var bi7im sirisirnrilerin Fsknt re<;ur ve bilgi saTiibi olmpdıltlan 'Cin temel endıi«;trilprp Pİ atmak cesarptini kppdîIeHnde bulamıvorlar Dolnvısıvla da heo rnnriinal i$lerle ujŞraşıvoriar Ru lşlprle uftraçirken bılp yanıbaş larına bir rokulııslu firmayı slıvorlar Ovsa bpnce buna garek vok BuRün artık bir lastik varımak icin bir vabancı ftrmanın koltuğuna <;ıfeınmak 7orunda değili? Turk kimvasTPri. Türk mfıhpndi'îi arttk bunu yap^fok dfi7pydedir... SORÜ Yanl TürkJye'deki teknolnif birikimi daha ileri sanayilerin kurulmasına elverişlidir dlyorsumız... OGUZ Sanavileşmenin göstergesi olarak çelik üretiml psasf'.r Biz agağı yukarı on yıldır 2 milyon ton dolavmda bir çelik üretiminde dolaşıp duruyoruz. Oysa çelik her «eyın insan yapisının düşünce sisteminin Rösterftn«'dir. Fki milyon ton celikte kalan bir toplumun futbol tnk'trn Ivc bir kaleyp pol atamaz. çünkü bumın için fferekll vap'Eina erişmemistir Futbol kafa işidir. Bvak işi Sanav'lp^meyle üretim artacak. kafa yapısı de6ri«ereV lumda bir disiplln oluşacak Köylü tonlumda diMnün olmnz Ancak sanayidir insanlara disiplln ve sorum'Miuk 'cavramlarını getiren sihsiyeti geliîtiren Kövlunftrt ""»tf voktur. istedl^ı işi istedi&i zaman yaoar Sonavidek' 'nearı 'SP belli saatte hatta dakikada to7snhının basmrla ^' "ik. •nilimPtrenin binde biri ha^asivetlp bir is vacncBk ^nu façırdığı anda bütün sistemin bo7Uİacafeı dıisunrp«!f 'çine ;ınmis olpcak Sanayileşip bu sorumlulufta erişmprlfln sokağa kaâ't atmavt önleyeme7siniz. Adf>m tarlasma «fs> eibi atar Onun için kalkinmak. sanavi toplutnıımm bir flrünü olan kentlerde oturmak Istiyorsak sanayileşmekten bagka seçeneğimiz yoktur. * 5. B.Y.K.P. BankaKredi Özel İhtisas Komisyonu Baskanı Güngör Uras: ;v >,,'v Bankalarm sanayie işürakleri kalkmmada önem tasıyor Fkonomi Servisi Banka Sisteminin kamu otorıteleı ınod etkm bir bıçımde aenetleııtıif sı ıstendi ve bankalarm onümüzdekl donemUe de iftıraKçı nıtelıklerini sürdürmelerl geroktiğı one sürüldü 5. Beş Yıllık KalkınmB Pla n' BHnka Kredı ftze] Ihtısas Komısvonu'na Komısvon Başkanı l)r (iüngijr Uras taralından sunuian «Uanka Kredl Po litikalan ve Tedbirler» konulu raporda hankalann ıştiraklerine ödenmiş sermaye ve yedek akçelerınden daha fazla yatırım yannriBlannın Bie?tirildıği hatırlatılıvor ve «buna raSmen, tankalarm önümtizctekl dön»"mde. f'nellikle vatırımlardakl ^avaşlama dlkkate alınarak kitlkinma planları ve vıllık programlarda veralacah ekono. mlk hOvOlcUiktc ve İleri teknoInfl eerrktlren nroielere Iştirak c' oiarrk katılmalan biivük önem taşımaktadır» deniliyor. Rapora göre banka ıştirakleri iki açıdan önem taşıyor: • Kajnak yeterslzliğı nedeniyle gerçekleştirilmesi unkans u ekonomik hüyüklüktekl ya tmmJann eerçekleştirilmeslni sağlamak. • Kkonomik büyüklükte ileri teknolojlde ciddi projelerin yatırım ve işletme safhalarında ciddi ve istikrarlı bir gnıp tarafsndan yönetim sorumlulufnraun iistleniimesi Güngör Uras tarafmdan hazırlanan raporda hanka sistemuıda yapısal def ıin sağlanması için bank., .1 kanununda birçok değışıklık yapılması önerıliyor. Ön°nlen değışıklıkleı şu ilkeler çerçevesınd" toplanıyor: • Banka kurulmasi kamu otoritelerinin onayına bağlı olarak ohielctif esaslara hağlanmalı. • Bankalann sennaye yapısmda yaygtnlık teşvik edilmeU. • Banka kredilerinden yararlanma yaygınlaştırılmalı. • Banka ka^nakları ekonomik açıdan geliştirilmesl gereken öncelikl) sektörlere yönlendirUmeli. • Bankacıhk sisteminin para politikasmm etkili bir aracı ouna işlevlnl yerine getirmesine olanak hazırlanmalı. • Bankalarm kamu otoritelerince etkln bir şekilde denetim» sağlanmalı. Raporda, bu denetimın et kinleştirilmesi için yenı mevzuat değişikliklerine ve yetkı dağılımma gerek olmadığı be lirtilerek Merkeı Bankası'nın varolan yötkllerini kullanmasi halinde bunun sağlanacağı önc sürülüvor Merkeı Banka sı'nm bankaiarla iltrill her konudp doğru bilgi sahibi olmasmın bu etkinligi daha da artıracagı savunuluyor. Pamukbank'ın 1982 faiz oranlaıı 1983'tedegeçerli: FamukbaDk'ta hesap açtıranlar için. Tasarruf sahiplerine bu konuda da her zamanki gibi dinamik ve sağhldı çözüm, yine, Pamukbank'ta. Pamukbank'ta hesabınız olsun olmasın mutlaka bir P&mukbank şubesine uğrayın: Pamukbank'ın 1982 faiz oranlanndan yararlanın. Faralyalı: "Firma bazında kurtarma, zorunlu hale geldi,, Ekunomi Servisi Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferans Heyeti tarafmdan düzenlenen «19Xü Sıınbaharında Tiirkiye'nin Kko nnmlk Durumu ve özel Sorunları» konulu toplantıda zor durumdakS şirketlerln sorunları tartısıldı. Konuşmacüardan tzmir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ersin Faralyalı bugün varılan noktada firma bazında kurtarma operasyonlarının zorunlu hale geldigini bellrterek. «znr durumdak' bazı $trkPtlerln artık ekonomideki genel şartlann lehlerine de ft»«mesin1 bekleyecPk durnm l ı külmamıştır. Oxel «ektör "'^rak devletİPstîrîlnn*lere asla evet dempyecefeîz. fakat devletin kendi Ciıdi&l modelp ııveun olarak kıı rulup, bııelin zor duruma diiçpn firmaları kurtarmak lcln milrlahale eereklldir. Rıı mtidahale hn amaçla ku rulucak bir kurum tarafmdan obiektJf kıstaslara Rörp yanılmalı ve «orunln olarak firma bazında olmalıdır» dedi. tstanbul Tlcaret Odası ftTO) Yönetim Kurulu Rfiskanı Nnh Kuşçulu da ppk çok firmanın kendi dısında oluçan şartlar nedenlvle ?,or duruma düştügtinti ve bu bakımdan devlet desteftl Istenmeslnln normal olduftunu bellrtti, ancak firma hazmdaki kurtar ma operasyonlarının kiskançiik ve dedikodulara yolaçtıSını hatırlattı. Toplantıya yorumcu olarak lcatılaıı Ur, Kutlu Merih, Türkiye'de faizlerin dü şürülüp devalüasyonun yavaşlatılmaması halinde bu nun çok olumsuz sonuçlannın pek yakmda RÖrüleceginl kaydederek. «Şu andaki po'""ka de£ismezsr! enflasvon trpne srtacak ve yalnızra ba« firmatar deftîl, bazı sektörler batma tehlfkesiyle karsı karsıva kalacak» Korüsünü savundu. DKSÎYAB Genel MüdürU Halit Kara ise. çok ortaklı sirketleri kurtarmak icin yapıian kapsamlı çalışmalan anlatarak, «Bn ?lrketler sa&liklı blr Isleyi^e kavusturulmadan Tiirkiye'de «ermave plyasası canlandedl. Is Bankası'na göre Akaryakıt zammı piyasalara canlıiık getirdi ANKARA. l l H A l Akaryakıt fiyatlarmdaki yüksalmeden kaynaklanan venı fiyat ırtısı beklevişlerinın pıyasalarda bir canlıiık yaraitıp;ı btldirildt Tftrkiye Is Bankası [ktisadi Arnstırmalar Mudürlüftönce vapılan pıvasa <>ra$tırmn sın» eflre. sınai OrOn *at>"3Innnrta ^7fllliklp kasim avı redir devnm eden dureunluk f?ısmdn. çn£unl»ıl»ls» Pırttg kavdftdildi Sınai flrfln OrntiTTi'nın «Hububat ihracatcılarının yüzde 80'i durumunda» ISTANBUL, (THA) Hu bubat, Baklıyat ve Yağlı To humlar Ihracatçilar Birlifeı Bagkanı Muammer Şahin temsil ettiği gruptaki ihra catçılann zor durumda ol dugunu belirterek «Hububat ve bakiiyat ihraratçılannm vü7de 80'i iflasın e?jiğindedir» dedi. 1982 ytlhkfaiz oranlm: Vaâeâz % 5. / ay vadeli % 25. iki ay vadeii % 55, 3 ay vadeli % 45, öayvelyıl vadeli % 50 1983 yılhkfaiz oranlan: Vadestz % 20, 6 ay vadeli % 40, ly\l vadeli % 45 FY~T PAMUKBANK B A N K A D I R b'n "anlanmBsi «nnunı *tn\< larda azalma meydana geldi.