Catalog

CUMHURÎYET 29 Mayıs 1974 ABDÜLCANBAZ TURHAIM SELÇUK 3u7&UNtU ÖIPMAZ. NELER YAPMADIK! 27 Mayıs'ın 14. yılında Sosyal Hukuk Devleti ŞAKİR BALKI 32 Büytik adamdrr. büytik.. de«. Onun b'r sözti Uu olmaz memlekette. Eski particilerdendir ha... Şeytana büe papucu ters giydirep adamlardandır bok görtm siz. Eski «Vatan Cephesi» kumandanlanndan sayılır bu Dervış Bey! O bize bir akıl Tersin de an hele gdrun, bu Sarraf Bahrl, onun dümen suyunu bırakmanıaya yemin etmiş Selman Bey ne kötü durumlara düşecekler. Bu Dems Bey oir yorgansıza akıl verdi de o yorganssz mebus ya da başka bir şey olamadı ha, vallahi bileklerimi keserim .. Bu adam bizimkilere kulâhı ters giydirmezse, ben bu işln içinde yokum! Yahu arkadaşlar bu Derviş Beyın soyu sopu da eskiymiş... Rahmetli Pederi Sultan Aziz'in Sandıkçıbaşıst imış. Sarayda Sandıkçıbası demek d« Sadrazam i'.e Şeyhulislâm arası bir rtitbe imiş! Bu Derviş Bey bu yuzden sandık ıslne burnunu sokmus, demokrasi de ttlm yırrda buvur edince, baba meslegini bırakmamış, !si seçim sandıgı çalrruga dek götUnnüş bir adam bu Derviş Bey! Batıyoruz Kâmü, dışandaki kesmekesliği görünce: Bereket ki, dedi, sessiz sedasız batıyoruz! Hüsnü Bey birden yay gibi gerildi: Yahu Kamil, dedi, bırak şu batma mkarelerini şimdi. Ben de bu Dennş Beyi merak etmeya başladım. Benden de al o kadar, Hüsnü Bey .. Yaman adamnuş bu Sandıkı Zade! Hacı Beyın anlattıgına bakılırsa, siyaset evliyası: Hacı Yakup sabıraızlanıyordu. Ocakçının çıragına seslendi: Oğlum, gel hele yarumıza! Çırak güleç yüzlüydü. »an sarı saçlan vardı: Buyur Hacı amca: Evladım benim, Derviş Bey ne zaman gelir acaba? Hacı amca, o buraya gelmez. Onun adamı gelir. Adamı ne zaman gelir?.. Şimdi gelir bana kalsa. bu saatlerds darhlar, Hacı amca! Öyleyse bize yine birer çay.. Emredersiniz!.. Çaylar içildi, sözler edildi Ocakçı Hacı Yakup'un yanına geldl, ku]«Kabak kafalı: Benim, dedi bir istefiniz ml vardı'. Evet, kendisinl riyaret etmek istedik d«. Buyrun öyleyse ben sizi götüreylm! Buyuk bir yapıdan içeri girdiler. Ksbak kafalı adam «Buyrun» dedi. Çekine çekine Derviş Beyin odasını girdiler. Koltuğuna gömülmuş, losur fosur sıgara içiyordu.. Şaşkınlıktan mı ne, atfamın önünde acemı erler gibi dağınık duzen dikilmeye başladılar. Hiç gdzleri tutmamıştı Derviş Beyi. Batıyoruz Kamil, «Yahu, bu adam mı ünü büyük. sözu büyük, en kulagı kesik politikacı Derviş?..» diye içinden »öylendi. Kara kuru. yarım porsiyon, bir atımlık barut Derviş Bey konuklarını bir btr JÜzdükten sonra: Beyler, ayakta kaldımz, riea ederim oturun!.. dedi. Hâlâ şaşkınlıklarını sürdürüyorlardı. Aval aval bakıyorlardı adam», sıfır numara maval olmuşlardı! Hüsnü Bey oturunca, tek tek boş koltuklara oturrfular. Derviş Bey sigaraıından bir • lkl nefeı asıldı: Her halde aramzda bir sözcü vardır, buyursun konuşsun!. diye konufunca, Tornacı Bekir'in naeılsa dili çorüldü birden: Beyefendi, dedi, sözcümüz bizim Hacı Yakup Efendi. Derdimizi sıze o anlatacak... Yakup Efendinin gözleri çakmak çakraak oldu. Çok kızdı. Yutkundu... Hüsnü Beye «Hadi »en konuf..» dercesine baktı. Sonra öksürtfü.. Kimseden tes çıkmayınca, Derviş Bey: Buyrun Hacı Efendl, dedl, sizi dinllyorum!. Pabucunun bağlı olduğunu sezen Yakup Efendi başladl konuşmaya: Affınıza sığınırız Beyefendi!. Çok rahttsız ettik sizi.. Ama ışin içınde vatan millet olunca hop oturup hoop kalktık. Millet ,ağ olsun, siz sağolun efendim. Bizim derdimiz çok biyrük, bir dert ki hiç sormayın?. Sizin gibi partisinden çok vatârtlnı seven bir adamı bulmak kolay mı, Derviş Bey? Şize bir ihbar yapmaya geldik. Vatan tehlikede! Hepsi bu ktdar... Bu sözler üzerine Derviş Beyin gözleri birden büyüdü: Demek bizi devirecekler, öyle mi?. Ajağı yukarı öyle. Sarraf Bahri Bey memleketin başına çorap örmekle meşgul, Beyefendi! (DEVAM1 VAR) Hıfzı Veldet VELİDEDEOGLU Hukuk devleti nin Anayasadaki yeri yabilir. Fakat bu sınirlama hakkın özüne dokunmamalıdır. AyBtLÎNDlGt gibi 27 Mayıs 1961 nca, devlet bu sınırlamayı, deAnayasası demokrasi tarihimizde mokrasi kurumlarını ve genel dördüncü Anayasadır. Bırincisı, hukuk ilkelerini zedelemeden 1876 tarıhli Osmanlı Kanunu yapmalıdır. Demek ki, yasama Esasisidır. Bu Anayasa 30 yılı organı kişi hak ve dokunulmazaşkın bir süre uygulamasız kallıklarının çevresini sınırlayıcı mış, ülkede tam anlamıyla keyfî yasalar koyarken, başka bir deıdare hüküm sürmüş, 1908 Meş yımle, kişi hak ve özgürlUklenni rutiyet'inden sonra yeniden uydUzenlerken, bu hak ve özgürlük gulama.^.^Jpryaa Jconjsus, 1909 ve lerin ' ^ u n e dokuntnaftıakla 1914'de on»mli değişffilıklere uğödevlidjK;Anayasamızifi 11. rnatjramıştırfMİuaır^l l i ı k t e Kanud«st bdrtü açıkça söylOic*. v nu Esasl, Meşrutiyet AnayasaHukuk devletıni cerçekleştıren sı nitelığını yitırmemıştır. Paöpelerden Dirısi a» Anayasadişahlık dönemine aıt oldugu nın 87. maddesidır. Buna Röre için bunu bir yana bırakıyoruz. Parlamentodaki görüşmeler kaîkincı Anayasa Türkiye Büyük muya açıktır ve burüarın tutaMillet Mechsince 1921'de kabul rakiarı, oldukl^rı gibi yayınlaedılmış olan Teşkilâtı Esasıye nır. Anayasa'run 1İ5 n.addesine Kanunu olup, 1923'de bazı degi göre yargılamanın da herkese şıkliklere uğrayarak Cumhuriyet açık olması. hukuk devletinin rejimini getirmiştir. Bu Anayasabir başka garantisiuir. Çünkü nın bir özellıği, rejım ve hüküböylelikle gerek Parlamento, gemet biçimiyle ilgili kurallan rek mahkemeler. egemenlığin kapsaması ve bunun dışında ka asıl sahibi olan halkın vıcdanılan Anayasal haklan 1876 Kanunın Henetim ve gözetimine açık bı nu Esasi'sine bırakmasıdır. rakılmıştır. Parlamentoda ve Asıl Cumhuriyet Anayasası 1924 mahkemelerde gizlilik ancak •Ynayasası olup bu da 27 Mayıs milli güvenlik, ya da ahıâk gibi 1961 Anayasasiyle kaldınlmıstır. zorunlu nedenlerle ve çok istis1921 ve 1924 Anayasalan, yasanai durumlarda Kabul edilmisma organını yargı denetimine tir baglamamış oldugundan, ParlaHukuk Devletine İlişkin mentonun kayıtsız şartsız egemenhği, yeni Parlâmento çogunKurallar luğunun ıstedıği yasayı koyabiHUKUK devleti ttavrammı leceğı kanısını uyandırmış ve şimdi de Anayasamızın obür mad böylece hukukun üstunlUgu ükedelerinde arayıp aostermeye çası ihmale ugramış ve çoğu zabşalım: man Parlamento istıbdadına yo Anayasa'nın ıkıncı maddesl lu açık bırakmıştır. Cumhuriyetın temfe) nıteliklerinl şöyle belirtmiştır: 27 Mayıs Anayasasının «Türkiye Cumhunyetı ınsao Getirdiği haklarına ve Daş.angıçta oelırtilen temel ılkelere dayanan mılOYSA bir yandan Parlamentoli, demokratik. layik ve sosyaı nun, yani yasama organının, öte bir hukuk devletidir. yandan hükümetin, yani yüriitGörülüyor KI, Anayasamu me organının yargı denetimı alCumhuriyetimizın bu «hukuk tında bulundurulması, keyfl davcevletu olduğunu nenıen en başranışların, Anayasaya ve hukuk ta hem de açık aç.k telirtnııştır ilkelerine aykırı yasa çıkarılmaAncak hukuk devletinin ne oldusının önlenmesi için en guvenceğunu, bundan ne anlaşüması ge. lı bir yoldur lşte 27 Mayıs 1961 rektığını soylememıştır böyleyeAnayasası, hukuk devleti dogmezdi. ÇunkU, oöyle Dır tanımrultusundakı bu yolu seçmıştır. lama yoluna gitmek, CumhuriyeÇünkü hukuk devletinin temelı, tın layikligin. sosyalligin, millidevlet organlannın, bütün ıcravrtçiligin. demoKrasinin ayn ayatıruiı hukuka uygun olmasının sağlanmasıdır. Bunu sağlayacak olan makamlar da dünkü yazıda belirtildiğl gibi yargı organlarıdır. DEŞİ BOND Yargı organları, denetledıklen makama göre, değışik nitelık taşır: Yasama organının tasarruflarını, yani bu tasarrufların Anayasaya uygun olup olmadıklarını Anayasa Mahkemesi denetler. Idarenin eylem ve islemlerinı, idare mahkemeleri ve en yüksek idare mahkemesi olan Dan'.ştay denetler. Kışı dokunulmazhğı. adlî ve askeri mahkemelerin sivencesi altındadır. Kişi haklan v e kişi dokunulmazlığı, başta sözünü ettığımiz haklar çevresi içine gırer ki, bu çevrenin sınırı, siyasal ıktıdarın aşamayacağı, daha doğrusu aşmaması gereken smırdır. Anayasamız bunlara «temel haklar» demiş ve kendi içinde bu haklara önemli bir yer ayırmıştır. 10. GARTH maddeden 62. maddeye kadar tam 53 madde bunlan düıenler. Bu maddeler Anayasamızın tiçta bırini kapsamaktadır. Bu haklan devlet ancak Anayasanın açıkça yollama yaptığı durumlarda ve ilgili yasalarda belirlenen esaslara göre sınırla Eski durum BİL1M KüRULU ORD. PROF. SIDDIK SAMİ ONAR. ANAYASA TASLAĞINI MtLLİ BİRLİK TEMSÖ* CİSİNE TESLIM EDİYOR.. devletinin, hukukun üstüuüğü ilkesinin türlü vönlerde uygulanmasından ve gerçekleştirilmesinden başka bir anlam taşunaz. Anayasanın, 20 eylül 1971 gün ve 1488 sayılı yasa ile değiştırilen 64. maddesi, BakarJar Kuruluna kanun hükmünde kararnameler çıkarma yetkisinin verilebileceğini kabul etmiş, ancak bu maddenin sonuncu fıkrasında şu hükmü koymuştur: «...Temel hak ve hürriyetler ile ... siyast haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnameler ile düzenlenemez. Anayasa Mah kemesi bu kararnamelerin Anayasaya uygunluğunu da denetler». Bu kuralın amacı, hukuk devleti ilkesinin kanun hükmunde kararnameler ile çiğnenmemesi ve hangi konuda olursa olsun bu tür kararnamelerin yargı denetimi dışınrfa kalmayacağının açıkça belirtilmesidir. lerin yasama dokunulmazlıklarının parlamentoca kaldınlmasına ilişkin kararları da yargı denetimine bağlamakla ülked* hukuk üstünlCgünün egemen olması prensibinl bir kez daha gözönüne koymuştur. 81. mad' de bunu açıkça belirtmektedir. Bu maddeye göre yasama do> kunulmazlığı kaltflrılan parlamento üyesi veya parlamentonun diğer herhangi bir üyeıi bu kararın iptali için Anayata Mahkemeslne basvurabiür vt Yüksek Mahkeme iptal işlemini onbes gün içinde karara baj lar. • Anayasamızın hukuk devletı ilkesıni ne derece kuvvetlt benimsedığini gbsteren örneklerden birisi de 96. maddeda konulmus olan andiçme kuralıdır. Cumhurbaşkanının, görevtne başlarken, Türkiye Büyük Millet Meclisi onunde nasıl andiçeceği bu maddedt belirlenmiştlr. Bu andın içinde • ...Hukuk devleti ilkelerinden ve tarafsızlıktan ayrılmayacagıma ... namusum üzerin* söz veririm» ibarest de yer almıştır. Devletin en yüksek makamını iî>gal edecek olan kişinın göreve başlarken hukuk devleti ilkesı ve tarafsızlık üzerine andiçme zorunda bulunması, Anayasamızın bızce en anlamlı kurallarından biridlr. Bu anlamın derinligine varamayan ve siyasal kanaatlerinden ötürü gençler arasında ayınm gözeten Cumhurbaşkanları* na rastlansa bıle, 96. maddedeki bu andın, ülkede hukuk devletini kurma ve yerleştirme yo> lurvda güttüğil amacın kutsaltık ve yüceligi yatîsınamaz. rı tarumlanması gibi, yasama teknığinde uygulanmasına olauak bulunmayaıı bir durumdu. Bu nedenle ikinci madde sadece »hukuk devleti» demekle yetmmis ve bu devletin nasıl gerçekleştirileceği konusunu, türlü bahıslere giren öbür maddelennds göEonüne koymuştur. Bunlardan bir kısmını sayalım: • 4. maddenın son fıkrasında: •Hiç bir kimse veya organ, kaynagıru Anayasadan almayan bir devlet yetkisı kullanamaz»; • 8. maddesınde: «Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz. Anaya sa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarım, idare makamlarım ve kişiıeri bağlayan temel hukuk kuralıarıdır» denilmesi; • 10. maddenin ıkıncı fıkrasında: «Devlet kisinin temel hak ve hürriyetlerini, fert huzuru, sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmayacaK surett* sınırlayan siyasi, iktisadî ve sosyal bütiln engellen kaldınr»; • 11. maddenin ikinci fıkrasın da: «Kanun, temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunamaz» kurallannın bulunmasr. • 14. maddenin üçüncü fıkrasında: «Kimseye ezıyet ve lşkence yapılamaz kuralınıa yer alması, hep hukuk devleti ilkesinin benimsendiğini ve türlü konulard», türlü açılardan belirtildiğini gösteriyor. 14. madaeaekı kişi dokunulmaz lıgının. 15. maddedeki özel hayatın gizlillglnin, 16. maddedeki konut dokunulmazlığının, 17 mad dedeki haberlesme özgürlüfünün, 22. maddedeki basın özgürlUgünün, 29. maddedeki dernek kurma hakkının 30. maddedeki KıŞİ güvenliğinin, bunların özünü yok etmeyen bir yasaya göre ve zorunlu nedenlerle sınırlanmasının ancak «bir mahkeme kararıyle» mümkün olabıleceginln bütun bu saydığım maddelerde acık açık behrtilmesi, yine hukuk Hna: Hacı Bey, dedt, lşte slztn oekıemıs oldugunuz adam geldi. Şu kabak kafalı adam var ya, 15te o .. Hacı Yakup bemen kalkıp kabac kafalının yanına gitti: Merhaba, dedi, Derviş Beyefendinın ad3mı slz miginiz? MALKOÇOĞLU yazan ve çizen:Ayhan BAŞOGLU Ayru Doğrultadaki öbür Kurallar • ANAYASAMIZIN 75. maddesi «seçimlerin, yargı organlannın genel yönetimi ve denetimi altında yapılacagını» kabul etmekle, yargı denetiminl siyasal hakların kullanılması yonunde de yerlestirmış ve aynı madde Yüksek Seçım Kurulu müesseseslne yer vermiştir. Yedı asil ve dört yedek olmak üzere onbir üyeden oluşan bu kurulun üyelerinden altısın.n Yargıtay ve beşlnln Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasıncfan seçıleceğini 75. maddenin üçüncü fıkrası özellikle belirtmUtir. Bilindığı gıbi, seçimlerin yargı denetimi altınd» bulunması, seçımlerde r!u rüstlük esasının yerleşmesine yol «çmış ve yurttaşa seçim guvenhğinı getirmiştir. • Anayasamız, parlamenter Y A R I N: 12 Marttan Sonraki Anayasa Değişikliklerinin Nedenleri 29 Mayıs Mayl» 18 1Blcrl 1394 5.31 9.00 Günej 13 11 440 Ögle 17.10 8 39 tklndl 20.32 12.00 Akçam Tatsı 22 20 158 3.21 Imstvk 6S1 T A KVİ M c. Evvel Ruml 1390 7