Catalog

CUMHURÎYET 18 Arahk 1974 ünümüz Türkiye'stnde hıdı ve bir anlamda ajırı kentlesmenin henüz çözüm bekleyen ciddi sorunlann kaynagı olduğu artık herkesçe bilinmektedir Nüfusun giderek artan bir kesimınln büyük kentlerde yoğunlaşması olarak beliren kentleşme, ülkemizde son 2530 yıldır varlığını sürdüren ve gelecekte de sürdürecek olan bir olfudur. Türkiye'de kentli nüfus, yılda orulama % 6 7 oranında bir artıs hızına ulaşarak 1945 yılına göre 1970'tfe kabaca dört katına (12.750 bine) çıkmıştır. Yapılan tahminlere göre 1995 yılında kentli nüfusun 4S.600.000>, toplam nüfus içindeki payının da Dr. Yakut Te 75'e varacağı anlaşılmaktadır. Bu hızh kentleşme hareketi, yarattığı ekonomik ve toplumsal sorunlann yanı sıra en dışlaşmış yönüyle çeşitli flzıksel sorunlann âa hazırlayıcısı olmuştur. Hızla nüfus kazanan slmlerl oluşurken, yerleşme düzeni ve yapım belli kent merkezlerinin kısıth kaynaklanyla sistemi kurallanmadıği ve birim alaadan en karşılayamadıgı hizmet talebine bağlı olarak, çok yararlanmayı sağlayacak bir toplu yapı uysu, kanalizasyon, aydmlatma ve ulasım gibi alt gularaası öngörülmediği için hizmet sorunlarını yapı ve sağlık. eğitün, kültür ve eğlence ve daha da ağırlaştıran bir yaygm yerleşme tipi dinlenme gibı sosyal hizmet alanlannda büyük ortaya çıkmıştır. KTtlerin çok geniş bir alana boşluklar belirmiştir Ancak. kentleşmenin ürüyayılması biçiminde beliren bu yerleşme, hizrü oîarak ortaya çıkan fiziksel lorunlar arametlerin merkezleşmesini önleyerek maliyetlesında en başta geleni konut ve arsa sorunudur rinln çok yüksplmesine yol açmıştır Buna bağArşa, konutun ana mallyet öğelerinden blri ollı olarak kent merkezini çevreleyen çok geniş, djgu gibi, her türlü hizmet kuruluşlannın da bir alan içinde tek tek birimler halinde dağılön gerekimi niteliğindedir. Bu nedenle, arsa mış konutlar ve konut kümelerinden oluşan, sorunu. kentleşmeye ilişkin çeşitli hizmet yehizmetlerden ceregince yararlanamayan ve tersizliklerinin başlıca kaynafı ve ana sorumkentle bütünleşmemiş olan yerleşmeler ortaya lusutfur. Kent topraklarınm, nülusun temel geçıkmıştır reksinimlerinı karsılamada yetersiz kalması ve g:derek tükenmesı blçimınde bpliren arsa sorunu. her şeyden önce. bu alanda uygun ve Yaygın Yerleşme güriüleyici bir politikanın lzlenmeyisi sonucu dogmuştur. Kent topraklannın spekülâsyon konusu olması ve rasyonel bir biçimde değerlendiıileme1950'lerden bu yana hız kazanarak süregelen yisi, konut ihtiyacının giderilmesi yolunda yaker.tleşme karşısırda, bu sürecin yarattıgı tasal sınırlann zorlanması ve ruhsatsız konut lcbi karşılayacak ve kentlerin düzenli. bir bialanlarırun dogmasıyla sonuçlanmıştır. Bu duçimde gelişmesini sa|layacak bir politika »aprum, yarattığı toplumsal sorunlar bir yana söz tanmadığı gibi, uygulamalar da bu yönde yükonusu alanlardaki konutların yıktınlması harütülmediği için kentlerdeki fiziksel sorunlar linde yatınlnr.ş ulusal değerlerin yok oltnasına, bugünkü agırlıâım kazanmıştır. Kamuya döyasallaştınlması halinde de konut finansman tıük ve gelecege vönelik bir arsa politikasının kavnaklannın en verimslz bir blçlmd'e kullayoklugu ve toprak kullanımının denetlenmeytnılmıs olmasına yol açmaktadır si. büvük kentleri alt yapı ve soıyal tesislerBu durumda. kentleşmeye bağlı sorunlann dcn. yol şebekelerinden, park ve bahçelerden, bashca kaynağı olan arsa sorununun denetim oto parklardan. veşil alanlardan vb. yoksun bıaltına alınarak çöziimlenmesi yolunda ilgili resrakmış, öte yandan artan nüfusun gereksindimi kuruluşlarca genis kapsamlı ve uzun döği elverişü knnııt »lanlannm ortadan kalkmanemli bir poliiikanın saptanarsk uygulanmasır'.n:)a önemli h:r rol oynamıştır. Arsa konusunnın ria yürürlükteki vasaların elverişsizliginden rto kaçınılmaz olduSu açıkça ortaya çıkmakta. dır. Bu türlü bir politikanın .DeııimseyecejM ilk £sn boşluSun dolriurulması yolıırva gidilmemis, amaç. kuşkusuz, arsa piyasasıim düzenlenmebu konuda dilzenleylci ve kurallayıcı önlemlesl, eldeki arsa kaynaklarınm korunması, yeni rin alınması işi tümüyle sav^aklanmıştır. Bukaynakların yaratılması ve bunların adı geçen nun şonucu olarak kentlerin toprak kaynaklasorunlara çözüm yolu olabilecek bir yerleşme n. artan nüfusun baskısıyla olaŞanüstü değerdüzeninin kurulması yönünde kullanılmasıdır. ler kazanarak asm arsa fiyatları ve yüksek 1973 «»cimleri «onrp'ü tmar ve tskân Pakanl'Sı kiralara yol açarken, bu ktynaklann spekülitif yetkililerinin bu yolda ciddi ve olumlu giriyöntemlerie tüketUmesl, kent çevrelerinde her şimlerde bulunduŞu ve henüz sonuçları almmatürlü fiziksel nitelikten yoksun yerleşme kemış olmakla birlikte günümüz Türkiyesinin ko. jlmlerinln. gecekondulann doğmasına nerfen şullarına uygun ve toDİumsal içerlkM bir arsa olmuştur. Kısacası kamulaştırma ve kurRİİapolitikası saptaıfıÇi b*linmektpriir ma gibi yöntemleTİe arsa stoku yapmak ve arsa ptyasasım düzpnlemek söyle dursun, kamuAncak kentlerin yerleçme düzeniyle Hjrlli fiya ait toprak kaynaklarınm çesitli yollarla elliksel bir planlamamn, söz konusu düzenln bi den çıkarılması, arsa üzerindek; spekülâsvonu çiralenmesinde rol oynayan toplumsal etmenleri hırlandırarak haksız bir gelir knyr.aSı yaratırdenetleyecek bir toplumsal planlamadan bağımsıs ken. caÇcia? eerektrr.lere ters düşen bir yerleşolamayacağına kuşku yoktur. Başka bir deyimle, mp rl'izeni Hoğurmustur. düzenleyici ve iyile?tirici bir arsa ve konut politikasının amacını gerçekleştirebilmesi için bu BAvieliki?. toprak kaynakları rtenetlm altıalanda piyasa ilişkilerini etkileyen ve yerleşme rıs Jİmmai.iı iç'n dii«ük nitelikli yerleşme ke 6 Olaylar ve görişl» Kentlesnıe ve Arsa Politikası Yakup Kadri'yi de Kaybettik Dr. Tamer tşgüden urtulu» savaşı öncesi kojullan İçinde gençHklerial yajayan, devrimden sonra Türk toplum yapısında olagelen değişiklikleri gözlemleme olanağını bulan bir kuşaktan olan Yakup Kadri'yi kaybettik. Gerçekte bu kufak. belki de çok janslı bir rastlantıyla Türk toplumunun büyük sınamalardan, kederlerden ve sevinçlerden geçtigi bir dönemi bütün boyutlarıyla yaşamiî, duymuş ve düşünmüş olan bir kuşaktır. Yakup Kadri'de Osmanlı İmparatorluğu'nun son günlerindeki hazin durumunu gençliğinde yaşamış ve yeni yetişen bir aydının kederini yuıeginde ta$ımıştır. Bakın. bir konusmasında bu acıyı nasıl dile getiriyor: «Biz, Osmanlı Devleti, Osmanlı lmparatorluğu adın: taşıyan bir memlekette. esasında bir yan sömürge olan bir memlekette doğmuşuz, orada yetişmij ve bu durumdan kurtulmanın ıstırabı içinde bir çare aramışız. Bizim bir hegemonya kurmuş olan büyük devletlerden, Ingiltere'den, Fransa'dan çekmedigimiı kalmamıştır. Görmediğimiz hakaret kalmamıştır.» tşte, bu acıyla yetisen ve Osmanlı imparatorluğu'nun için* düşüruldüğü €yarı sömürge» durumundan kurtuluşun çarelerini düşunmeye başlayan genç Yakup Kadri. o devrin düşün düzeyini belirtmesi yöhünden anlamlı olan ve kendi basından geçen bir olayı ardatır: cBir gün îskenderiye'den tzmir'e gelirken vapurda bir grup güvertede toplanmıj Türkiye aleyhine konuşuyorlardı. En çok konusan da bir Fransızdı. Yerimde duramadun, Fransıza doğru yürüdüm dedim ki: <Sözleriniz doğrudur, Türkiye kanunsuz, idaresi bozuk pek fena bir memlekettir, fakat bir seyi unutuyorsunuz. Yeni gelen bir Türkiye vardır. onu hesaba katnuyorsunuz.» Bu cevap karsısında Fransız çok şatırdı ve bana • küçük efendi, siz kaç kişisiniz, sizin gibi dü^ünen kaç ki$i var> dedi. Ben: <Benım yaşıtlarunın hemen hepsi benim gibi dü$ünüyor> diye cevap verdim. Fransu bu sefer «Fakat siz kime karşu ne için savasıyorsunuz» diye sordu. Biz dedim «Hürriyet istıyoruz.» Fransız yine sordu: «Hürriyeti ne yapmak için istiyorsunuz?> Ben, Büyük Fransız îhtilâlinin haıeket noktasuun hürriyet olduğunu hatırlattım. Fransız. «bu hürriyeti kimden alacaksınız, kim verecek size bu hürriyeti» diye sordu. Ben «İşte biz bu hürriyeti hükümdardan koparmaya çalışıyoruz» cevabuu verdim. O zaman Fransız güldü ve: <O zavallı adamın kendi hümyeti yok ki size hürriyet versin» dedi. Bu cevaba herkesle birlikte ben de güldüm, fakat adamın ne demek istediğiru anlıyamadım. Bu sorunun cevabı benim içime dert oldu.« Yakup Kadri bu sorunun cevabıoı Lozan Konferacsı sırasında büyük devletlerin iktisadi ayrıcahkları konuşulurken bulacaktır. Ve diyecektir ki •Ben ancak o zaman aieyhımize konusan Fransızın ne demek istediğini, bir devletin en önemli meselesinin ekonomi olduğunu anladım.» Böylece, deneylerin ışığı altında bir devletin siyasal bağımsızhgının, iktisadi bağımsızlı^ına bağlı oldufunu somut bir biçimde kavrayan Yakup Kadri'yi daha sonralan, 1932'lerd'e, Türk devriminin toplumsal çözümlemesinl yapmak, devrimin ideoloji ve düşün sistemini ortaya koymak amaçlanna dönük bir hareketin içinde buluyoruz. Bu hareket Türk duşün tarihinde «Kadro Hareketi» olarak bilinir. «Kadro» adli bir de dergi yayınlayan bu hareket, örneğin dünyada ilk kez piyasa ekonomisinin geçerli olduğu bir ulkede «Planlamayı» öneriyordu. Ne var ki, Atatürk'ün de yakınd'an ilgiyle izledigi Kadro yayınları kısa zamanda bazı çevreleri rahatsız etmeye başudt. Kadro nun planlı ekonomi yarı sömürge gibi kullandığı eözcükler ve hepsinin üstünde önerdiğı disıpUnli blr devletçilik anlayışı şimseklerin Yakup Kadri'nin üstüne çekilrcesine yetiyordu. Gerçekte Yakup Kadri, kendi deyiçiyle Kadro'da bir .paratoner. görevini üstlenmisti. Sonunda dergi kapatıldı ve Yakup Kadri'nin «zorakı diplomatlık» dönemi başladı. Türk devriminin kendine özgü ideoloji ve düşün ılstemini ortaya koymaya çahsan Kadro hareketi, başlı başına ayrı bir inceleme konuşudur. Hareketin analiz yöntemi, önerdiği politikalar tartışılabilir. Fakat, tartışılamıyacak olan nokta. Kadro'nun. kapanmasıyle Türk düşün hayatının canlılığmı kaybetmiş olmasıdır. Geıişmiî sanayi ülkelerine karsı yeryüzünün ilk başanlı kurtuluş savasını vererek diger az "gelişmiş ülkelere ömek olan Türkiye, ne yaak ki bu anlamlı devrimin özgün ideolojisini geliştirememiştir. Geçmiçteki den2ylerinin ışığı altmda güncel sorunlan da değerlendiren Yakup Kadri, örneğin Ortakpazar'ın Türkiye için vararlı sonuçlar vereceğine inanmıyordu. Bu inancrnın temelınde, getaiş ülkelerin geçmişteki tutumlan yatmaktadır. Ortakpazar üzerinde şöyle konuşmaktadır Yakup Kadri: «Türkiye onlar için dahnî bir açık pazardı. Şimdi de aynhklan. Ortakpazar gibi lâkırdılarla güya Avrupayı kalkındırmak. Hayır. bilâkis bizi üye olarak buyunnaları, bizi el altında bulundurmak içindir.» Kurtuluş Savaşınuı örıcesini ve sonrasını yatayan bu kusak artık yerini. gelişmiş ülkelerin pazar için doğrudan savsslara girdıkleri dönemlerin deneylerinden geçmemiş olan yeni kujakiara bırakmaktadır. Fakat. bir ulusun bilinç düzeyi ve olaylan değerlsndirme açısı yaşanmiî deneylerin birikimi sonncu belirir. Yakup Kadri'nin bu bilinç düzeyıne olan katkıa isc küçümjenemeyecek ölçüdedir. K n dokuzuncu yüzyılın ortalanna kadar ülkede kredi işleri Istarkbul'da sarraflar, taşrada murabahacılar eliyle yürütülürdü. Sarraflar GaJata bankerleri diye arahrlardı. İlk bankayı bunlardan İkisi kurdu. 1856 Islahat Fermanında ön»örüldüğü üzere aynı yıl İngiltere IRMAK Kraliçesinin emirnamesiyle «Ottoman Bank»ın temeli atıldı. Yabancılann elinde ve Müslümanların dışında gelişiyordu bankacıhk... Osmanlı komprador kapitalizminin mayan böylece atılmıştı. talebini koşullayan egilimlerin saptanmasma ve Tuna Valisi Mithat Paşa'nm girişimiyle Türkler ilk yöneltilmesine ihtiyaç olduğu açıkür. Kenüeşen kez bankacllığa yöneldiler. Ama ulusal bankaların genüfusun kent topraklanna olan talebinin nitelilişmesi Cumhuriyet'ten sonra olanak kazandı. O zamanği ve doğrultusunu belirlemeden güdüleyici bir lar bankacılık millleştirilirken yabancılar: politikanırı izlenerneyecegi söylenebilir Kısacası, Türkier bu işi kıvıramaz. diyorlardu sağhklı bir arsa politikası, öncelikle arsa piyaEmperyalizmin tabiatı mazlum ulusUra tepeden baksasını genis ölçüde belirleyen kentsel yerleşme maktır. O çağların düşüncesine aöre: îngiliz. Alman, sürecini saptayarak bu siireci denetlemeye yöFransız toplumları üîtün insanlardan oluşmuştu; Afrikalı nelik olmahdır. Asyalı toplumlar, Müslümanlar, Türkler de geri yığınlar Yaptıtımız baza gözlemler. kentlerin lçgöçidiler. Ne var ki. bankacılık ülkemizde gelişti: hele İkinler yoluyla sağladıgı nüfusun kentteki yerleşme ci Dünya Savaşınd'an sonra bu geiişme öylesine yaman sürecini kabaca bir genel model içinde çözümlebir yola döküldü ki, dost. düşman şaştı. Komprador kaj'ebileeeğimizi göstermektedir. Söz konusu model, pitalizmi ile kalkınma yollarmın yeniden ihya edılmesi, kentteki arsa ve konut talebinin belli kesinüerçok partili rejimde yerli bankacılıjfın genişlemesiyle de yogunlaşmasıra ve bur.a begh olarak yerîeşpompalandı. Her sokakta, her köşe baçında, her toucakta me düzenini etkilemekle kalmayarak sorunun banka şubesi açarak halkm paralannı toplamak yötrtemağırlasmssına da yol açmaktadır. leri çok gelişti. Bol ikramiyeli, nurlu ufuklu, ev. apartıman. arsa pıyangolu bankacılık çok partili düzenimizin Gerçekten Türkiye'de geniş ölçüde tanmsal ürünüdür. sorunlann itici etkisiylp kentlere yönelen nüfuBankacılık bu dönemde gerçekten atılım yaptı ama, sun önemli bir kesirmyie ktlçük köy topluluklakasalarda toplanan paralar gerçek bir kalkınmanın yanndan kaynaklandıgı bilinmektedir. Kentten çok tınmlarına değil, hızlı ve kârlı ticaretin cazibesine aktı. farkü bir toplumsal biçımlenmeye sahip olan bu Her yerde mantar gibi biten şubelerin müdürleri ellerinköy topluluklanndan kente göçpn nüfusun, deki parayı ticaret erbabıyla birlikte yılda birkaç keı Eğitim ve Yöneltme kent çevresinde. içine girdiei toplumsal degişme dondürerek kâr oranını yükseltrnek hizmetini ehliyetle sürecine baglı olarak dinamik ve asamalı bir verGenis kapsamlı arastırmalarto daha derinliyapmaya çabaladılar. Büyük bankaiarm ağababalan da, leşme süreci izledigi ar.lasılmaktadır. fcine çosümlenmesi gereke" bu yerlesme süreci. ellerindeki paraları; arsaya, binaya ve çeşitli şirketlere güdümlü bir arsa politikasının amacma ulaşabiV yatırdılar. Giderek bir çıkmaza saplandı bankacılığımız. mesi için gerekli olan önlemler konusunda aydmAşamalı Süreç Kalkınmanın itici gücü değil, tatlı kârlann borsası nilatıcı bir niteliSe sahiptir. teligini kazandı. Bozuk düzenimizin kaynaklanndan birl Her şeyden önce, gerek kırsal bir geleneğin Bu süreç göz önüne almdıgında, bağımsız bir gibi oluştu. üriinü olarak. gerekse kentte konut kiralarının konuta sahip olmanm. bannma sorununun biriAradin çeyrek yüzyıl geçip ülkede gerçek Dir Ka'kınmayükseküginden ötürii; kentleşme sonrası yerlesme cik çözüm yolu olmaktan gıkanlması. konut nın heves,eri başgösterince sanayicilerimiz sızlanmava başsürecinin kiracılıktan çok bir konut sahibi olma talebinin toplu kiralıît konutlar yönünde güdülenladılar. yönünde işledigi belirtilmelidir. Bu egilim. kent mesi amacıyla yeni kentliler için Bzel ve BrgtStlü Yahu bu ne biçim iştir! Banka fcasalanndaM paratopraklan üzerindeld baskılan arttrncı bir etbir egitim ve yöneîtme programınm uygulanması lar gereksiz ticarete akıyor, endüstri girişimlerine yeterli men olmaktadır. Ancak. kent r^vr^sinfie. bir kogeregı ortava çıkmaktadır. öte yandan yine bu kredi bulunmuyor; halkm paralarmı sokaklardan türlü yolnut edinmeyi amaçlayan yerıesme sürecinin, yerleşme süreci. çeşitli gerekçelerden rirürü kenlarra topisyıp vanlış caddelere akıtan hnnkaralıK ne işe yasadece arsa kolaylıklarına değll. başka toplumsal tin belli kesimlerine yönelen aşın arsa ve konut rar? işlevleri de eerçekleştirme amaçlanna yönelik talebinin amaca uygun alanlara kaydınlması ve Bu KCI sanayicfler serrnaye piyasasmı kurup, tahvü ve olduğu görülmektedir. öngörülen kentsel gelişme düzeniyle bagdaştınl hisse senedi satmaya giriştiler, smaclan bankalan aradan ması için, adı geçen yerleşme aşamalannın işKentte maddi sorunlan olduğu kadar, yenl çıksnp küçük tasarruflan doğrudan doğruya kendi fcasalalevlerini üstlenebilecek plânlı ve örgütlü uvgulave bambaska bir toplumsal çevreye uyumda karnna akıtmaktı ama, UlkedeM temel kredi düzenini elbette malann geregini yansıtmaktadır. Sonuç olarak. şüastıgı güçlükleri çözümlemek üzere yeni kentbankalar yansıtıyordu. Bozukdüzenin ekonomik açmazları yerleşme efilimlnln belli ve elverişsiz alarüarda li nüfus, en uygun bir yol olarak öncelikle. kenkördügüm oldukça, banka şubeleri yayılıp çoğaldıkça, masyogunlaşmasının önlenerek denettenebflmesi için te daha önce pöç etmiş olan akraba ve hemşehraflar üstüne masraflar btadikçe, bu gidisatm defişTnesi olafiziksel planlama tasanlannm, ulaşım kolaylıjhrüerinin bulundugu kesimlere verleşme egilimin naksizdı. Ama çarpık çurpuk da olsa, Ulkede kapitalizm şişnın yanısrra, yerleşmeden beklenen toplumsal dedir. Böylelikle. küçük köy toplulugunun yardım tikçe şişiyor, geliştikçe freHşiyordu. Her kBşebaşında bakkal vararlan dogmdan ve sistemli bir biçimde saglaşrnaîı ve dayanışmalı cevreslni kentte tekrardükkânı gibi banka şubesi açıldıkça, toplumdı servet ve layacak bir toplumsal örgütletne ve proRramlalamaya çalıçan ypni kentliler. bu yerleşme asamasefa'.et farkran pompalaodıkça ne olurdu? ma tasansıvla destpklenmesi yerrnde olacaktır. sına i? ve çalışma. konut ve barınma sorunlanyNe olacagı belhydi. Kentsel yerleşme düzenine çağdas gerekimlerle la toplumsal uyum guçlüklerini giderme aracı Batı kapitalizminin bir aşamasında başlayan banka s o y ve toDİumsal denge amaclanyla bagdasır bir niolarak başvurmaktadır Kenttp, adı geçen güçgunlan Dızde Oe başladı. Yerli mafıa çoktan kurulmuştu teük kazandırma yolundakl son gfrisimîerm, soz lüklerin azalülarak çözUmUnU amaçlayan bir ama, bizdeki banta soygunları büyük örgütlerin dışındakl konusu düzenleme tasanlanna bu türtö bir toptoplumsal prbgramın uygulanmaması nedeniyle girisimler tarafından yapıhyordu. Ya içerden veznedar filumsal yaMaşımla eSüeceginefcusfcumtr/voktur. beliren bu ilk yerleşme asaması, kentln zaten yclftnca şubeden birkaç yüsbtn lira yürütüı, barlarda, gece kulöplerinde parayı yerken vakalanıyordtı; ya da birkaç göıü pek serüvenci, gözlerine kestirdikleri banka şubesinl filmlerde gördükleri gibi maskelerini takıp sUahlarını çekip soyujorlardı. Zaman gelistikçe siyasal amaçh bankn soygunları da gündeme şrirdi. Artık gazetelerde çok geçmiycr B bir banka şubesinin soyuldugunu okumayaijm. Bundan birkaç yıl önce banka soygunlannda Türkiye hop oturup hop kalkardı. Artık alıştık, kanıksadık, guetelerin lümUnUn 500. yılı olan 16 arasinılerinin yeryUzünden uzaklığı1422'DE SEMARKANDDA KURULAN RASAT birind savfalannda ikinci, üçüncü plana ütiçtfi soygunlar .. lık 1974 günü, büyük Türk na ait olanı sefer sırasında yaHANENÎN ÎKÎNCÎ MÜDÜRÜ OLAN BÜYÜK Bugün için Ulkenin banka kesimlnde biröıcll sorunu soydUsünurü Ali Kuşçu düzenzıinuştır. gun değildir; banka kasalanndaki mirya.rlann, Olkenin gerlenen törenlerle anılmıştır SanıBÎLGÎN'ÎN BULUŞ VE ESERLERÎ BUOÜN Ali Kuşçu Istanbul'a geldikten iifinmftsmft yararlı olarak WiınftTnTtTw«im sağlamsktır. rım ki memleketimizde ilk defa sonra, çalışma alanını değiştiriSa,!^.^? D 5 DÜNYADA BÜYÜK BÎR, DEĞER VE matematik ve astronomi ile ug« felsefe ve kelâm ile uğraşmaya raşmış bir TUrk düşünUrU içia iÎLGÎ GÖRÜYOR* vbaşlamıştır. Sanata ve bilime bil anma töreni düzenlenrnektedir. yük önem veren, Fatih Sultan Bu kadirbilirligi gösteren ilgilile Mehmet gibi padişahın ilgisine re, en eski milli bir kuruluş tnazhar olan, Ali Kuşçu'nun her olan, Kandilli Rasathanesi Münedense bir rasathane kurma giDoç. Dr. Muammer DÎZER dürü olarak içtenlıkle şükranlarişimmde bulumnadığuıı görünmı sunmak isterim. yoruz. Bunun nedenini tahmın Kandilli Raastlunesi Mödürft İnsan düşüncesinin gelışmesietmek güç ise de, muhtemelen, ne en çok katkıda bulunan astroçok sevdigi Uluğ Beyin öldürülnominin, insanların dini esaslan mesi veya Fatih zamanmda uleve esatiri göklerde araması sonumanın «Ulumu Cüz'iye •( küçük cu geliştigi bir gerçektir. Bu ne katalogunun öneminj bir kat da Usere Istanbul'a elçi olarak gön ilimler) olarak, matematik ve ast DÎREKLÎ DÜZ VÎTES, 6 StLtNDtRU 140.Ü0O KM. derilir. Fatih Sultan Mehmet taha arttırmıştır. denle uzun yülar astronominin DH, HASAR GÖRMJiMİŞ, İYÎ DURUMDA SATiUlug Bey Rasathanesi, zamanın rafından büyük ilgi gören Ali ronomiyi tanımlamış olmasından amacı astrolojiye ve dine hizmet en duyarlı aletlerı ile donatıl Kuşçu, elçilik görevi bittikten ileri gelmektedir. Kuşkusuz Ali LIKTIR. Müracaau Saar: 1316.30 crası ten başka bir şey olmamıştır. Mamıstı, bunlardan biri Fahri Seks sonra, Ayasofya Medresesine Mü Kusçu'yu, Uluğ Bey Rasathanemaflh ister gaipten habtr verderris olarak atanır. Böylece ilk smde çalışması ve Zici UluJ 22 42 M'du HALİT TEZCAN'm. mek ve isterse gelecegı keşfet tan, meridyen düzlemi içine yer defa Osmanlı tarihinde medrese Bey'e katkıda bulurunası evrenleştirilmiş, takriben 60 derecemek olsun, bu çabalar astronolik mermer bir yaydan ıbarettı. dc astronomi efitimi başlamıştır. sel bilim adamlığına yükseltmişminin başlangıcı olmuştur. Eski Fatih Sultan Mehmet 1473/1474 tir. Bu yayın yan çapı takriben 40 de Akkoyunlulara Yunan'dan evvelki devirlirde de (Cumhuriyet 1008J kar$ı sefere metre ıdi. Astronomi tarihi, o ta çıkarken. Ali Kuşçu'yu da, muh astronomi ile ilgılenildigi bilinrıhe kadar, boyle devasa diger temelen müneccim olarak, yamektedir. Buna rağmen, yeryübir aletten söz etmemektedir. Bu nmda götürUr. zünde ilk Rasathane El Me'mun' seksttantla Ali Kuşçu da dahil un balifeligi sırasında Bagdat'da Gök cisimleri (Şemmasiye Rasathanesi) ve Rasathane astronomlan yalnuca gök cisimlerinin konumlarım Şam'da (Kassiyun Rasathanesi) Ali Kuşçu. Uzun Hasan sefeinşa edihniştir. 9. yüzyıldan 16. gözlemıyorlar ve birçok astronomi sabitlerini de büyük du n sırasında, Arapca olarak biı yUzyıla kadar îslâm âlemınde bir astronomi eseri hazırlamıstır. Bu yarhkla tayin ediyorlardı. çok önemli Rasathaneler kuruleserin bitimi zaferin kazanıldığı muş olup bunlardan bıri, 1422 yıgünlere rasladığından Fethiye Uluf Bey'in oğlu AbdalLâtil lında Semerkand'da devrin sultav tarafından öldürulmesı üzerine, adı vermiştir. nı üluğ Bey tarafından kurulan Ali Kuşçu Hacca gitmek bahaFethiye daha Rasathane, doguda müsbet bi nesi ile Tebriz'e gelir ve zama zümıs Risale filönce Faraçm yaHey'e'nin çevilimlerüı gerileme devrıne rastla nın Hükümdan Akkoynnlu U rısi ıse de, padışaha takdim edtmasına ragmen, zamanm en bü zun Hasan tarafından Fatih Sul len Arapça nüshasındaki uçüncü yük Rasathanesi idi. tan Mehmet ile arasım buimak kısım, Ecrami Semaviye, gök ci 8un bir yerleşmeye sahne olmuş belli keslmlerindeki arsa ve konut talebini arttıran bir etmen olarak rol oynamaktadır. Ancak veriler, kentte belli bir süre geçtikten ve ilk güçlükler çözümlendikten sonra yeni keotlilerin genellikle Urind bir yerlesme aşamasına girerek daha çok işyerine yakın yerleşme kesimlerine taşındıklannı göstermektedir. özellikle işe gitmek üzere ulaştırma giderlerinden tasarruf amacıyla işyerine yakın oturmanın, endüstrı kuruluşlannm çevresinde yoğun yerteşmelerin belirmesine yol açtıgı gözlenmektedir. însan yerleşmesine aykın koşullara sahip olan bu kesimlerin. konut talebinin vöneldiği başlıca a lanlar olduğuna kuşku yoktur. Kente goç edenlerin hiç defilse belU bir kesirrrinm, kentteki yerleşme stirecini bir fiçUncfl asamada tamamladıkları anlaşılmaktadır. Bunlar, ilk ıki etmenden bağımsız olarak kentle az çok bir uyum iliskisi geliştirip sürekli sayılabilecek bir is edindikten sonra ucuz arsa kolaylıklannın bulundu&u kesimlere bir konut vantırarak yerleşme egilimindedir. Bu duruma göre. vent kentlilerin bir bölümü. ancak ileri bir aşamada salt arsa kolaylıklan ve öteki fiziksel olanaklann elverişliligi gerekçesiyle belli birfcesimeverleşerek az ook kararlılık kazanmaktadır. Kısacası. ucuz arsa ve konut kolavlıklan. kentlesmeve baglı yerlesme sürecinin son asamasmı bdirleyen bir etmendır Gerçi belli bir sosvoekonomik düzeye ulaşanlann kentin daha elverişli yerli kesimlerine çöçmesi biçiminde beliren bir ileri yerleşme asamasmın bulundugu eörülmektev se de, bunun önemli bir vaygınlık kazanmadığı anlaşılmaktadır. Özetlenecek olursa. kente g5çedenlerin yerlesme sürecini bir adımda perçekleştirmedikleri ve cesitli kent kesimlerinde konut ve arsa talebini etkileyen asamalı bir yerleşme süreci izlediklen söylenebilir. Banka Soygunları O Büyük Türk Düşünürü Ali Kuşçu O 1963 Chevrolet İmpala ISTE SİZE Doğancıbaşının oğlu 15. yüzyılın başlarında, MaverâUnnehir'in büinmeyen bir yerinde, Ulug Bey'in doğancı başı Muhammed'ln oğlu Ali Kuşçu dogmuştur. Ali Kuşçu Semerkand'da ilk ve dini egitimini yaptıktan sonra, ilk büyük Türk astronomu, Kadızadeı Rumi ve !amarun sultanı Uluğ Beyden matematik ve astronomi dersı almıştır. Ali Kuşçu öğrenme arzusu ile, hocaları üluğ Bey ve Kadızadei Rumi'den izin aimadan Kirman'a gider; orada ününü işit tiği bilim adamlarından ders aiır ve Nasir aldin Tusi'nin Tecrid alkalam'ınrn açıklamasını yapar. Bu açıklama nedeni ile, Ali Kuşçu Maveraünnehir de ve îslâm aleminde Şarih i Tacrid diye anılmıştır. DUYURU 1STANBUL TIP FAKÜLTESi DEKANLlOlNDAN: Fakültemiz, Ortopedi ve Travmatoloji Ktirsüsünda açık bulunan aşağıda kadro ünvanı ve derecesi yazılı kadrolara 657 sayıll Devlet Memurlan Kanununun 48'inci maddesindeki ve aşagıdaki nttelikleri taşıyan Ortaokul, Lise, Ortaokul dengi ve Lise dengı mesleki okul ve Hemşire Okuiu mezunları arasıcdan sınavla, PERSONELALINACAKTIR. Kadro Ünvanı Sağlık Tekmsyeni Fızikoterapist Hemşire Hemşire Yardımcısı Labcrant Teknisyen Tesfiyeci Ortopedik Kunduraa AJfl modelajcısı •. Radr» Dereeesi 8 1 0 1 0 1 3 1 4 1 4 1 4 14 8 Kftdr* Sarın 1 J 1 1 1 1 1 1 1 2.nisan.l975 çekilişinde Rasathane Müdürü Ali Kuşçu Semerkand'a dönüşünde, Rısâlat Hall alAşkâl alKamar adlı eserüıi, Uiut Bey* in «Bize ne bediye getlrdin» sualine cevaben takdim eder. Ulug Bey kurduğu Rasathanesine Giyas alDin Camşid ve Kadı zadei Rumi'den sonra Ali Kuşçu'yu Müdür tayin etmiştir. Ali Kuşçu, daha önce düzenlenmesine başlanmış olan, Zici Gürganı'nin tamamlanmasını gerçekleştirmiştir. Zici Uluğ Bey olarak bilinen, bu yıldız katalofu 1018 yıldızm konumunu ıhtiva etmektedir. Bütün bu yıldıziann hepsı, Uluğ Bey Rasathanesinde gözlenmiştir. II. yüzyılda Aimagest'de yayımlanan Ptolemaes . Hipparchus'un katalofun dan sonra. Astronomi tarihinde ikincı kataloğdur. Kataloğun önemı nedeni ile 1648 yılınds Oxford'da Zicı Ulug Bey'in bir kısmı yayınlanmıştır. Yer yüzünde mevki yant enlem ve boylam tayininin, büyük coğrafya keşfini yapacak navigasyonun geUsimi için, büyük ihtiyaç olarak ortaya çıkması, Ulug Bey'in Sınav, 30 Aralık 1974 Pazartesi günü saat 10.00'da KürSü Başkanbfmda yapılacaktır. Sağlık Teknlsyeni, Fizikoterapist, Laborant, Hemşire, Hemşire Yardımcısı ve Teknisyen kadrolanna atanacaklara, îş güçlügü zammı, ayrıca Teknisyen kadrosu hariç Döner Sermaye İşletmeleri Yönetmeli^i uyarınca öğrenim durumlarına ve çalışma sürelerine K»Vılm»V 7j0 TL. ilâ 1.500 TL. arasında değişen bir yan ödeme verilebüecektir. SINAVA KATILMA ŞARTLARl : 1 657/1327 sayılı Devlet Memurlan Kanununda öngörülen esaslar, 2 35 yaşıncfan ynkan olmamak, (îlk defa memurlyete girecekler için) 3 A5kerlik hizmetini yapmış olmak, 4 Herhangî bir ögrenim kurumu ile tlişkisi olmamak, 5 îsteklilerln, 23 Aralık 1974 Pazarteıi fönü saat 12.00'ye kadar bir dilefcçe, öğrenim beljesi, Nüfus Kimlik Cüzrianı aslı veya benzeri askerlik durumunu MkHrlr belge, 2 fotoğraf ile blrllkte Fakültemiz, Ortopedi ve Travmatoloji Kürsü Baçkanlığına Başvurmalan duyurulur. (Basın 27034) 100MI1 15 36 300Q 12750 12 ADET 100.000 • LİRA Ayrıca Devlet Tahvili olarak 25.0001.000200100 514 ADET viiRifiifi 1.000 LİRA evinizin bankası »I. ÇEKİÜŞİN SON PARA YATIRMA TARİHİ 31.12.1974 EMLAK KREDİ BANKASI T U RNI ¥ E herkesin bankası (Basın: 2(334) 10091