Katalog

6 Akademi 17 Mayıs 2017 Çarşamba Brexit: Tarihin en çetrefil boşanma davası Gülçin Özkan Haziran 2016’da Britanya’da yapılan Brexit, Britanya’nın Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması referandumunun birlikten çıkma yönündeki kararla sonuçlanması sadece Britanya için değil, Avrupa ve dünya ekonomisi için de büyük bir belirsizlik kaynağı oldu. Britanya 29 Mart 2017’de Lizbon Anlaşması’nın 50. maddesi gereği birlikten ayrılma niyetini AB’ye resmi olarak ileterek yeni bir dönemin ilk adımını attı. lBoşanma neden oldu? Peki Britanya 1973’te, iki kez reddedildikten sonra katıldığı, son dönemde birçok tartışmanın merkezinde olsa da üyeliğinden birçok yarar sağladığı konusunda hemfikir olunan AB’den niçin ayrılıyor? Öncelikle şunu belirtmek gerekir: Brexit sürecini ekonomik değil siyasi dinamikler hazırladı. Varoluş amacı Britanya’nın Avrupa’dan “bağımsızlığı”nı geri kazanmak olan Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi’nin (UKIP) gücünü gözle görülür bir şekilde artırması, kendi içinde de AB karşıtlığı ciddi boyutlara ulaşan Muhafazakâr Parti’yi 2015 parlamento seçimleri öncesi, AB’den ayrılma konusunda referandum sözü vermeye zorladı. Muhafazakâr Parti seçimi kazanıp tek başına hükümet kurmayı başarınca referanduma giden yolun taşları hızla döşenmeye başladı. Ülkelerin AB benzeri ekonomik topluluklara üye olmalarının ekonomik temelleri üzerine yapılmış birçok çalışma var. Bu çalışmaların çoğu bu tür ekonomik birliklerde serbest ticaretin sağladığı daha hızlı ekonomik büyümeye işaret ediyor.1 AB tabii sadece bir ekonomik topluluk değil, ekonomik politikalarda daha da ileri düzeyde bir koordinasyon gerektiren bir para birliği aynı zamanda. Yalnız Avrupa Para Birliği’ne AB ülkelerinin hepsi üye değil ve üye olmayan ülkelerden biri de Britanya. Hangi koşullarda ülkelerin ortak para kullanmasının ideal olduğunu inceleyen ve fikir babasına 1999 yılında Nobel Ödülü kazandıran “optimal para birliği” literatürü Britanya’nın Sterlin’i bırakıp Avro’ya geçmesinin doğru bir ekonomik karar olmayacağını açıkça ortaya koyuyor.2 Bunun nedeni Britanya’nın ekonomik yapısının, özellikle finans ve ev piyasalarının diğer AB ülkelerinden oldukça farklı olması. Fakat AB’den ayrılmak tamamen ayrı bir konu ve bu nedenle ayrı bir açıklama gerektiriyor. 28 Avrupa ülkesini kapsayan AB, üyelerine mal ve hizmetlerde serbest ticaret hakkı sağladığı gibi, sermaye ve işgücünün de serbest dolaşımını garanti ediyor. Bu durumda Britanya’nın AB’den neden ayrılmak isteyebileceğini değerlendirirken bu hak ve yükümlülüklere daha yakından bakmak gerekiyor. Britanya, bir AB üyesi olarak diğer tüm üye ülkelerle gümrüksüz ticaret yapabiliyor. Fakat aynı zamanda işgücünün serbest dolaşımından dolayı AB vatandaşlarının Britanya’ya girişine herhangi bir kısıt koyamıyor. Ayrıca AB içinde adalet ve içişleri konusunda uygulanacak bir dizi kurala uymak ve üçüncü ülkelere karşı ortak ticaret politikasını uygulamakla lyükümlü. AB üyeleriyle serbest ticaret ne kadar önemli? Britanya’nın ticaret hacmi içinde AB ülkelerinin ağırlığına bakarak AB ile serbest ticaretin ekonomik olarak ne kadar önemli olduğunu kestirmek mümkün. Şekil 1’de de görüldüğü gibi Britanya’nın en çok ihracat yaptığı on ülkenin yedisi AB üyesi. Rakamlar aynı durumun ithalat için de geçerli olduğunu gösteriyor. Britanya’nın AB ile ticaretinin toplam dış ticareti içindeki ağırlığını da Şekil 2’den tespit edebiliyoruz. AB ile ticaret Britanya’nın toplam dış ticaretinin yarısına yakın bir kısmını oluşturuyor. Göreceli dışa açık bir ekonomi olan Britanya’nın dış ticaret hacmi de milli gelirinin yaklaşık üçte birine denk geliyor. Bu gözlem de yine Britanya için AB içi serbest ticaretin çok önemli olduğuna işaret ediyor. ?KİMDİR Gülçin Özkan, ekonomi dalında lisans derecesini ODTÜ’den, yüksek lisans derecesini Warwick Üniversitesi’nden aldı. Doktora çalışmalarını York Üniversitesi’nde tamamladı. Makroekonomi, uluslararası finans, siyaset ekonomisi ve yükselen ekonomiler konusunda araştırmalar yapıyor. Halen İngiltere’de York Üniversitesi’nde ekonomi profesörü olarak çalışıyor ve Bulletin of Economic Research dergisinin genel yayın yönetmenliğini yürütüyor. Aynı zamanda İngiltere’nin para ve finans konularında en büyük forumu olan ve uzun süre akademik sekreterliğini yaptığı “Money, Macro & Finance” araştırma grubunun komite üyesi. lİşçilerin serbest dolaşımı ve Britanya’ya göç Referandum öncesi tartışmalarda öne çıkan argümanlar arasında Brexit sonrasında Britanya’nın kendi >> Şekil 1. Britanya’nın en çok ihracat yap tığı on ülke, 2016. Kaynak: Britanya Mil li İstatistik Kurumu (Office for National Statistics, ONS). Şekil 2. Britanya’nın dış ticareti, 2015. Kaynak: ONS.