Katalog

2 Akademi 8 Mart 2017 Çarşamba Bir miras meselesi! Uygur Kocabaşoğlu Sarmış yine âfâkını bir dudı muannid, Bir zulmeti beyzâ ki peyâpey mütezâyid. Tevfik Fikret Sarmış yine ufuklarını bir inatçı duman, Bir ak karanlıktır gittikçe artan. (Yeni dilde söyleyen Serol Teber) Son zamanlarda ülkenin ufuklarında Sultan Abdülhamid Hanı Sâni’nin hayaleti (spectre) dolaşıyor. Maddi ve manevi mirası, terekesi paylaşılamıyor! Kimileri mal derdinde, kimileri ise ilham! Doğumunun üzerinden 175, cülusunun üzerinden 141, hal’inin üzerinden 108, vefatının üzerinden 99 yıl geçmiş olan Osmanlıların bu 34. padişahı maddi, manevi nasıl bir miras bırakmıştı ve bu bugün için ne ifade ediyor? İlber Ortaylı’nın, “Dünyanın son hükümdarı, son evrensel imparator II. Abdülhamid Han’dır” dediği; bir zamanlar can düşmanları olan Süleyman Nazif’in, “Bizdik utanmadan iftira atan,/Asrın en siyasi Padişahına” ya da Rıza Tevfik’in (Bölükbaşı), “Öldürürler başlasak feryada biz,/ Hasret olduk eski istibdada biz” diye günah çıkardığı; onu kılıç zoruyla tahttan indiren Enver Paşa’nın “Başımıza ne geldiyse bu adama yaptıklarımızdan geldi” diye gözyaşı döktüğü Sultan Abdülhamid kimdi ve neyi temsil ediyordu? lAbdülhamid II, le sultan calife Yukarıdaki sorunun cevabı bir iki satırla verilemez. Ancak Sultan Abdülhamid’in 21. yüzyıl Türkiye’sinde bir “rol modeli” ya da bir siyaset tarzı, bir yönetim biçimi örneği olamayacağı kesinlikle söylenebilir. Bununla birlikte Abdülhamid’in yönetim tarzından alınacak dersler de olabilir. Geçerken şunu da belirtmeliyiz ki Osmanlı Hanedanı’nın en dikkate değer sultanlarından birisi olan Abdülhamid Han hakkında en derli toplu ve en nesnel biyografiyi yazmak bir yabancıya, Fransız akademisyen ve yazar François Georgeon’a kısmet oldu: Abdülhamid II, le sultan calife (2003). Bunun üzerinde de düşünmek gerekir. Sultan Abdülhamid, Sultan II. Mahmud’un torunudur. Sultan Abdülmecid’in, ilginçtir dördü de tahta çıkan dört erkek çocuğundan ikincisidir. 21 Eylül 1842’de dünyaya geldi. Annesi bir Çerkes kızı olan Tiri Müjgan Sultan, Şehzade 10 yaşındayken veremden öldü. Onu Perestu Kadın adında bir haseki yetiştirdi. Çocuk yaşlarında da çekingen, hayalperest, ağırbaşlıydı. Sağlam bir eğitim almadı. Arapça, Farsça ve biraz Fransızcadan ibaret eğitiminin yetersiz olduğunun kendisi de farkındaydı. Daha sonra Fransızcasını geliştirecek, kıvrak ve Sultan’a göre, kendisini babası olarak gördüğü halk reşit değildi. “Çocukları”nın eğitimle, fenle, teknikle olgunlaşacaklarını düşündü. ?KİMDİR Uygur Kocabaşoğlu, ODTÜ’den emekli oldu. Mülkiyeli. Tarihçi. Muhalif. İflah olmaz bir karamsar ama maalesef çoğu zaman haklı. Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna (2010) kitabı alanında tektir. Birçok telif eserinin yanı sıra E.P. Thompson, Christopher Hill, Eric Hobsbawm, E.H. Carr, Henri Pirenne gibi yazarları dilimize kazandırdı. “Türkiye Basın Tarihi” başlığını taşıyacak çalışmasının “Mütareke, Millî Mücadele ve Erken Cumhuriyet Döneminde Basın, 19181945” cildini tamamlamak üzere. keskin zekâsı sayesinde imparatorluğu tam 33 yıl tek elden yönetecektir. Ancak bu yönetimde biri Sultan’ın kişiliğinden, diğeri dünyanın gidişatından ve İmparatorluğun içine düştüğü durumdan kaynaklanan iki büyük “kara delik” mevcuttu. Sultan Abdülhamid mazbut ve mütevazı bir hayat yaşadı. Gençliğinde babasının teşvikiyle iki kardeşiyle (Murat ve Reşad) birlikte yaptığı işret âlemlerinden erken vazgeçti. Ama ara sıra kanyağını da içerdi. Kahve ve sigara tiryakisiydi. Kızı Ayşe Sultan’ın anılarındaki, “hilyei şerif”leri andıran, an latımına göre Sultan Abdülhamid, “orta boyluydu”, “sesi tatlı, kalın ve gürdü”, “elleri orta büyüklükte, ayakları ne küçük ne büyüktü”, “hülasa tipi tamamiyle Osmanlı Hanedanı’nın tipi idi”.1 Erken yatıp erken kalkar, her sabah soğuk suyla yıkanır, sade giyinir, yemeği ölçülü yer, ama çok çalışırdı. Gerek resmi evrakı gerekse jurnalleri titizlikle okur, incelerdi. Bir bendesinin, “Efendim, bu saçma sapan şeyleri niye tek tek okuyup kendinizi yoruyorsunuz?” sorusuna karşı, “Ben de biliyorum bunların pek çoğunun saçma olduğunu, ama ya içlerinde gerçek olan biriki tane varsa” diye cevap verdiği söylenir. Geceleri yatak odasında kitap okutur, polisiye romanlara bayılırdı. Marangozluğu ileri derecedeydi. Silah atmakta ve ata binmekte de mahirdi. Bir iki kez attan düştüğü, Sadrazamı Sait Paşa’ya tabanca çektiği de olmuştu! lMarazlı korkular: Kuşku, vehim, vesvese Bütün bu meziyetler ya da niteliklerin yanı sıra bir kusuru vardı ki hem kendisine hem de kullarına dünyayı zindan etmişti: Yaşı ilerledikçe artan aşırı kuşkuculuk, vehim ve vesvese. İbnülemin Mahmut Kemal İnal’ın bu durumu, aşırı içki ve kadın >> Akademi 8 Mart 2017 Çarşamba SAYI: 2 Tek sayfa için boşluklu 6 bin 500, çift sayfa için boşluklu 13 bin karakterlik yazılarınız için adresimiz: akademi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu l Yayın Yönetmeni: Özgür Gökmen l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Hakan Akarsu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Danışmanı: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: (0212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. Danışma kurulu l Ali Tayfun Atay, Antropoloji ve Sosyoloji l Ayşe Erzan, Fizik l Beliz Güçbilmez, Tiyatro l Gencay Gürsoy, Sağlık Bilimleri l Haldun Gülalp, Siyaset Bilimi l İbrahim Ö. Kaboğlu, Hukuk l İlhan Uzgel, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika l Korkut Boratav, İktisat l Necmiye Alpay, Dilbilim l Nilgün Toker Kılınç, Felsefe l Özdemir Aktan, Sağlık Bilimleri l Reşit Canbeyli, Psikoloji l Sefa Feza Arslan, Matematik l Uygur Kocabaşoğlu, Tarih ve İletişim l Zeliha Etöz, Sosyoloji ve Siyasal Antropoloji