Katalog

Ebru H. ŞENGÜL TUSAM Araştırmacı [email protected] Küresel sermayeye karşı bölgesel birlikler kuruluyor… C S TRATEJİ 9 kararına varıldı. Böylelikle ülkelerin çıkarları doğrultusunda birbirlerine istedikleri politikaları dayatmalarının önüne geçiliyor. Güney Bankası içinde hiçbir ülke yaptığı maddi katkıya ya da siyasi ağırlığına göre değerlendirilmeyecek. Güney Bankası’nda asıl amaç ülkelerin finansal ihtiyaçlarına cevap verebilmek ve kalkınmalarını sağlamak. İ çinde bulunduğumuz yaz ayları Latin Amerika halkı için yeni umutlar, yeni bir gelecek vaat ediyor. Uzun yıllardan beri hayali kurulan Latin Amerika Birliğinin temel taşını oluşturacak olan Güney Bankası’nın 2007 yazı içinde faaliyete geçmesi bekleniyor. Alt yapı çalışmalarına başlandı bile. Güney Bankası, Dünya Bankası ve IMF’ye "dur" demek ve artık kıta ülkelerinin dışa bağımlılıklarına son vermek amacıyla kurulacak. 1944 yılında Bretton Woods Anlaşmasıyla kurulan Dünya Bankası, IMF ve Dünya Ticaret Örgütü’nün kuruluş amaçlarını gerçekleştiremediği tartışılıyor bu günlerde. Gelişmekte olan ülkelerin giderek borç batağına saplanmaları ve kurumların siyasi dayatmaları sonucu çıkmaza giren ülkeler Bretton Woods sürecine karşı bir akım yaratma yolunda ilerliyorlar. Çin’in küresel finans sistemi kurma çabaları, Latin Amerika ülkelerinin Güney Bankası’yla bölgesel kalkınma niyetleri Bretton Woods dönemiyle başlayan kuzey tipi finans sisteminin çöküşe geçtiği yönünde değerlendiriliyor. Latin Amerika’da finansal birlik ARKA BAHÇE Mİ? GÜNEY BANKASI Latin Amerika ülkelerinin Dünya Bankası ve IMF gibi yabancı sermayelerle dışa bağımlılığı günden güne artıyor ve zaten yoksul olan kıta halkları daha da yoksullaşıyordu. Dünya Bankası’ndan borç alan ülkeler borçların faizlerini ödeyemeyecek duruma geldiler. Günden güne borç batağına saplanan ülkelere dayatılan yapısal politikaların uygulanması da zorunlu hale geliyordu. Bu politikalar sonucunda yabancı sermayelere kapılarını açan ülkeler aslında beklentilerinin aksine kendilerini kaçtıkları gerçeğin içinde buluverdiler: Yoksulluk. Dünya Bankası’nın kuruluş amacı dünyada yoksulluğu ortadan kaldırmak iken Latin Amerika ülkelerinde bu durumun tam tersi gözlendi. İşte bu nedenle, misyonu Latin Amerika’da Chavez yoksulluğu ortadan kaldırmak olan Güney Bankası’nın (Banko del Sur) temelleri atıldı. Geçtiğimiz Mart ayında bir araya gelen Brezilya, Peru, Ekvador, Bolivya, Arjantin ve Venezuela Maliye Bakanları, bankanın işleyişini ve yönetsel yapısını tartıştılar. Ekvador’un başkenti Quito’da yapılan toplantıda Güney Bankası’nın sadece mali bir kuruluş olmayacağı, bölgede işbirliği ve kalkınmaya dayalı yeni bir kurum olacağı üzerinde uzlaşıldı. Güney Bankası’nın asıl hedefi karşılık beklemeden yoksul ülkeleri kalkındırmak ve sosyal projelere destek sağlamak olduğundan, Dünya Bankası’nın sermaye eksenli politikalarına kıyasla insanı merkeze alan uygulamalar öne çıkıyor. Bu çerçevede Venezuela ile Arjantin’in öncülüğünde Bolivya, Ekvador, Paraguay ve Brezilya’nın da kurucu üyeler olarak yer alacağı Güney Bankası’na yabancı sermayelerden ağzı yanmış Karayip ve bazı Asya ülkeleri de katılmak istediklerini belirttiler. Latin Amerika ülkelerinin yanı sıra dünyanın farklı bölgelerinden bazı ülkelerin de bu oluşuma katılmak istemeleri, söz konusu bankanın Batı tipi kuruluşlara alternatiften çok rakip olacağına işaret ediyor. Son dönemde Irak ve Afganistan’daki gelişmeler sonucu büyük hayal kırıklığına uğrayan ABD’ye bir darbede Latin Amerikadan geldi. Anti Amerikancı yönetimlerin iktidara gelmesi, bu ülkelerin IMF ve Dünya Bankası’ndan ayrılmalarıyla sonuçlandı. Bu ülkeler şimdi Güney Bankası ile alternatif yapı oluşturmaya çalışıyor. KUZEY SİSTEMİ ÇÖKÜYOR Dünya Bankası’nda en güçlü devlet, yüzde 30 oranı ile en fazla finansal desteği veren ABD. Verdiği mali Güney Bankası Arjantin ve Venezuela’nın uluslararası rezervlerinin yüzde 10’unu oluşturan 7 milyar dolarlık bir sermaye ile faaliyete geçecek. Daha sonra diğer ülkelerin katılımlarıyla da Güney Bankası kalkınma projelerini yürütecek, halkların refahını ve ekonomik büyümeyi sağlamaya çalışacak. Bu misyonu yüklenen Güney Bankası, yoksulluk çeken Latin Amerika ülkeleri ve bir birlik hayali kuran ülkeler için kaçırılmayacak bir fırsat olarak görülüyor. Kıta ülkeleri işe yabancı kaynaklara olan kredi borçlarını ödemekle başladılar bile. Amaçları Venezuela’yı izleyerek bir an evvel borçlarını sıfırlamak ve ülkelerinin zenginliğinin dışarıya akmasına son vermekti. Nitekim Venezuela’nın itirazı da ana borcun üç katından fazlasını faiz olarak ödenmesiyle siyasi ve ekonomik açıdan kurumlara doğan zorunlu bağımlılıkla ilgiliydi. Ekvador lideri Rafael Correa henüz Maliye Bakanı iken Dünya Bankası’nın ulusal politikalarını nasıl etkilediğine şahit olmuştu. Dünya Bankası alenen bir takım politikalar dayatıyordu ve destek ABD’yi Dünya Bankası’nda veto hakkına sahip ülkeyi kredilerini geri çekmekle tehdit ediyordu. tek ülke yapıyor. Böylelikle ABD istediği ülkelere Correa, devlet başkanı olduğunda çoktan Dünya istediği politikaları dayatmakta serbest kalıyor. Bunun bankası ve IMF gibi kurumlara karşı tavır almıştı. Ülke en basit örneği olarak da ülkeleri, kredi vermemekle IMF’ye olan bütün borçlarını kapattı ve Dünya Bankası tehdit etmesi gösteriliyor. Böylesine bir yapı mevcutken temsilcisini sınır dışı etti. Tıpkı Venezuela gibi Ekvador Dünya Bankası’nın kuruluş amacına hizmet etmesi da Dünya Bankası’na olan borcunu petrol fiyatlarının neredeyse imkânsız. Nitekim sömürge tarihinden ağzı da yükselmesiyle zamanından önce ödeyerek ikiz yanmış Latin Amerika halkını harekete geçiren de kuruluşlara üyelikten çekildiğini açıkladı. Yabancı Dünya Bankası ve IMF gibi dev kuruluşların oy gücüne sermayelere karşı oluşan tavır yayılarak birbiri ardına bağlı olarak ABD emperyalizmine hizmet etmesiydi. Latin Amerika ülkelerine sıçradı. Her ne kadar Siyasi ve ekonomik açıdan bağımsız olmak isteyen Brezilya’nın IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlara Latin Amerika ülkeleri bu isteklerini Güney sırtını çevirmek gibi bir niyeti olmasa da Güney Bankası’na Morales Correa desteğini vereceğini ve kurucu üyelerden olacağını açıklaması, alternatif bankanın rekabet şansını artıran bir unsur. Brezilya’nın üyeliğinin aslında jeopolitik olarak Latin Amerika ülkelerinin oluşturacakları bir birlik arasında yer alabilmek amacıyla ilgili olduğunu belirtmek gerekir. Latin Amerika ülkeleri arasında en fazla finansal rezerve sahip olan Brezilya’nın yapacağı katkının her halükarda diğer ülkelerin işine geleceği yadsınamaz. Hugo Chavez bu bankayı ideolojik olarak sırtlarken Brezilya ve Arjantin’in bu oluşumda sadece katılımcı olmakla yetinecekleri, herhangi bir ülkenin kalkınması yolunda neferlik yapma niyetinde olmadıkları görülüyor. Bu da Brezilya ve Arjantin’in bu Bankası’nın kuruluş amacı haline getirerek söz konusu oluşuma Chavez’in yoğun sosyalist mantığından farklı bankayı hiçbir ülkenin tekeline geçemeyecek şekilde bir gözle baktıklarını gösteriyor. Farklı beklentilere organize etmeye çalıştılar. Bir başka deyişle, Dünya rağmen kıta topraklarında egemen olan yabancı Bankası’nda ülkelerin ne kadar mali destek verdiği sermaye tekellerini kırmak ve kıta ülkelerinin dışarıya önemli iken Güney Bankası’nda katkıoy gücü ilişkisi olan bağımlılığına son vermek amacıyla Güney ortadan kalkıyor. Dünya Bankası’nda işleyen "büyük Bankası’nın kurulması konusundaki görüş birliği Latin balık küçük balığı yutar" felsefesi güneyde işlemeyecek Amerika ülkeleri arasında çoktan oluşmuş durumda. Bu gibi görünüyor. Güney Bankası’nda istenen, ülkelerin durum, Latin Amerika’yı "arka bahçe"si olarak gören ekonomik ya da siyasi olarak bir hiyerarşi içinde ABD tarafından nasıl karşılanacak bilinmez ama tek bulunması değil aksine ülkelerin ihtiyaçlarına göre kutuptan sıkılan dünyanın yeni güçlerle dengeye ağırlıklarının olması. Bunu sağlamak için de, Güney gelmek istediği de ortada. Bunun bir ayağı da Latin Bankası’nda hiçbir ülkenin veto hakkının bulunmaması Amerika.