Katalog

C S Hanabad üssü Afganistan’a yardım malzemelerinin ulaştırılması için de kullanılmıştı TRATEJİ 21 Almanya’nın yeni konumunun sağlanan olanağın Özbekistan, Rusya, AB, NATO ve ABD ile çeşitli bağlantıları kurulabilir. Alman askeri varlığının bütün aktörler açısından anlamı önümüzdeki dönemde ortaya çıkabilir. gelecek baskıları azaltacaktır. Hatta son dönemde enerji işbirliği çerçevesinde gelişen AvrupaRusya ilişkilerinde bu konu Putin’in Almanya’ya bir jesti olarak da değerlendirilebilir. Bundan sonraki süreçte TaşkentBerlin ve TaşkentBerlinMoskova (üç sac ayağı)’dan bölgede daha aktif bir işbirliği beklenmektedir. ABD’nin Orta Asya’dan ayağının kesilmesi için ve buradaki etkinlik ve zenginlikleri aralarında daha "adil" paylaşabilmek için Berlin ve Moskova’nın bu sacın altına daha fazla odun atacağı düşünülmektedir. arasında son derece kritik anlaşmalara imza atılmıştır. Bölgede bu tür tek taraflı bir hakimiyeti arzulamayan Batı bloğu hiç değilse Almanya’nın Özbekistan’la ilişkisini sürdürmesi yönünde telkinde bulunmuş olabilir. Elbette Özbekistan’la ilişkilerin sürdürülmesine yönelik, Almanya’nın kendi sebepleri de bu ilişkinin devam ettirilmesini gerektirir niteliktedir. Taşkent’le ambargolar ve eleştiriler nedeniyle ciddi siyasi gerginlikler yaşayan Avrupa’nın bir yol bulup bu ilişkileri tamir etmeyi arzuladığı da düşünülebilir. Rusya’nın bölgede yalnız bırakılmasının bölgeden Avrupa’ya akan enerji ve hammadde kaynaklarının riske edilmesi anlamına geleceği, pekala bunun gerekçesi olabilecektir. Gazprom aracılığıyla Orta Asya enerjisini (özellikle doğalgazı) tekeli altına almaya çalışan Moskova bu yolla, demokrasi ve insan hakları söylemleriyle kendi desteklediği yönetimleri bölgede iktidara getirmeye çalışan Batı bloğuna bir ders vermek amacında olabilir. Nitekim, bunun en yakın örneği UkraynaRusya arasındaki doğalgaz çekişmesinde görülmüştür. Bir diğer olasılık ise, Avrupa devletlerinin de aktif katılım gerçekleştirdiği Afganistan operasyonu açısından Termez’in, son derece önem arz etmesidir. Yukarıda da belirtildiği gibi lojistik destek sağlamak anlamında bölgede kullanılabilecek en stratejik noktalardan birinde bulunan bu üssün de kaybedilmesi, Afganistan’daki çalışmalara ciddi zarar verebilir. Bu doğrultuda Hanabad Üssü’nü kaybeden ve başka üsler bulma konusunda sıkıntılar çeken ABD’nin ve NATO’nun da Almanya’ya Termez Üssü’yle ilgili telkinlerde bulunmuş olabilecekleri, makul bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak AlmanyaABD ilişkilerinin Almanya açısından nasıl sürdürülmek istendiği de bir diğer önemli konudur. Kısacası, bu ilişkide Almanya’nın ABD’nin telkinlerini dinlemek yerine, Rusya ile olan enerji ilişkilerini de ön planda tutarak bölgede Moskova’yı rahatsız etmeyerek, kendi çıkarlarını ön planda tuttuğu bir politika izlemesi daha uygundur. Ayrıca, Almanya Özbekistan’daki üssünü muhafaza ederek ABD’ye karşı da eline sağlam bir koz geçirmiştir. Özbekistan’ın jeopolitik olarak öneminden daha önceki TUSAM değerlendirmelerinde bahsedilmiş, ABD’nin bu ülkedeki üssünü kaybetmesinin stratejik bir kayıp olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca, bu üssün telafisi için Washington’un bölgeye yönelik diplomatik atakları da gözlerden kaçmamıştır. Dolayısıyla başka bir NATO ülkesinin güdümünde bile olsa, bu üssün Özbekistan’da var olması Bush yönetimi için ikinci bir şans mahiyetindedir. Şahinler Almanya’ya çeşitli hediyeler sunarak, bu üssün NATO bağlamında daha aktif kullanılması talebinde bulunabilirler. İran’a müdahalenin konuşulduğu şu günlerde ABD Afganistan’daki lojistik destekte herhangi bir aksamanın meydana gelmemesi için kesenin ağzını iyice açabilirler. Bu durumun Almanya hükümeti tarafından iyi analiz edildiği düşünülmektedir. Almanya’nın Termez Üssü merkezli sürdürdüğü Özbekistan tutumu, NATO içerisinde ABD tekelinin kırılması adına ve bu örgüt içerisindeki Almanya ağırlığının artması bakımından, ayrıca, BerlinWashington hattındaki gelgitler bağlamında da son derece stratejik bir manevra olabilir. Burada dikkat çekilmesi gereken bir diğer konu ABD’nin Andican eleştirilerinin ardından Kerimov’un Washington’dan üssü boşaltmasını talep etmesine ve Avrupa’da Özbekistan’a benzer içerikte suçlamalarda bulunulmasına, hatta çeşitli yaptırım kararları alınmasına karşın, neden Almanya’nın üssüne yönelik bir boşaltma kararının Taşkent yönetimince alınmadığıdır. Burada Moskova’nın da Özbekistan’a bazı telkinlerde bulunduğu düşünülmektedir. Şöyle ki, zaten ABD’ye rest çekerek birçok ülkenin sempatisini kazanan Kerimov’un bu restin arkasında durabilmesi için kendine destek olacak güçlere ihtiyaç duymaktadır. Bu noktada en önemli destek Rusya’dan gelmiştir. Ancak, bu desteğin Batı kanadının da olması ve geniş bir tabana yayılması Özbekistan’ın ABD’ye direnişini kuvvetlendirecektir. Dolayısıyla Batı bloğunu tümüyle karşısına almak yerine, blokta Almanya’ya ödün vererek bir delik açmak Kerimov’un üzerine YENİ DENGELER Almanya’nın Özbekistan’a verdiği ödünle sağladığı kazançlara bir göz atacak olursak: Özbekistan’da sahip olduğu askeri üs ayrıcalığının devam etmesi; ABD’ye karşı kullanılabilecek bir koza sahip olması; Rusya’yla enerji merkezli ilişkilerine Orta Asya boyutunu da eklemiş olması; NATO içerisinde ABD’nin hakimiyetini dengeleme olanaklarına sahip olması; Orta Asya’da daha fazla etkinliğe sahip olması; Hazar Havzası’na ve bu bölgedeki hammadde ve enerjinin kendi çıkarları açısından güvenliğinin sağlanması bakımından etkinliğe sahip olması; Afganistan operasyonundaki konumu açısından da önemli bir avantaja sahip olması; Avrasya’daki küresel dengelerde stratejik bir koordinat olarak görülen Özbekistan’da tek askeri üsse sahip olması nedeniyle, siyasi etkinliğinin artması; Olası İran müdahalesinde Afganistan’a Özbekistan üzerinden sağlanacak lojistik destekte söz sahibi olması. 500 Alman askerinin halen daha konuşlu bulunduğu Termez havaalanından Afganistan’a yardım malzemeleri taşınıyor.