Katalog

CUMARTESI 06 28/3/07 15:02 Page 1 CUMARTESİ EKİ 6 CMYK 6 31 MART 2007 CUMARTESİ Sinemanın bit pazarı Bollywood 5 milyondan fazla insana ekmek kapısı açan Hindistan sineması değişim yolunda ilerlerken Türkiye ile sıcak bir temas halinde onda genizden, tiz tonda bir Hint türküsü… Esas kız ağlıyor perdede… Ya terkedilmiş ya da sevgilisiyle birlikte olması imkansız kılınmış. Birinden biri ya fakir ya zengin… Aileler ya uygun değil ya düşman… Evlilerse, ya kötü kalpli görümceler, enişteler var aralarını bozan, ya da birinden birini kabullenememiş kaynanakayınpeder… Kötü kalpli üvey annebabakardeş entrikası da bulunur bolca… Arabozucu üçüncü kişi esas kızaoğlana göz koymuş gözü kör bir aşıktır çoğu zaman da… Filme başladınız mı sonu gelmeden kalkamazsınız başından… Ardından yedi sayfa eleştiri sıralayabilirsiniz ama izlersiniz yine de... GAMZE Filmlerin Hinduca çekildiği, merkezi AKDEMİR Mumbai’de bulunan (eski adıyla Bombay) ve 20. yüzyıl başında kurulan Hint sinema endüstrisinin hafızalara yerleştiği ismiyle Bollywood, Hollywood ve Bombay’dan esinlenerek oluşturulmuş bir sinonim. Yetmişlerde bir BBC sunucusunun Kuzey Hindistan sinema endüstrisini tanımlamak için Hint estetiğine atıfta bulunarak uydurduğu bir deyim. Dünyada en çok film üreten ülke olan Hindistan’da filmlerin neredeyse dörtte biri Bollywood’da üretiliyor. Yılda 1000’in üstünde film çekilen Bollywood’un sayısal üstünlük konusunda rakibi yok. O nedenle Bollywood’un uluslararası alanda uzun süre önemsenmemesi Hintli sinemacıların uzun süre umurlarında olmadı. Her ne kadar şimdilerde kimi yapımlarıyla dünya genelinde 3.5 milyar insana ulaşabilse de uzun süre 12 bin sinema salonunda iç piyasasındaki milyarları memnun etmek yeterliydi onlar için. Filmler günlük hatta saatlik çekiliyordu, hala da öyle çekiliyor. Hint kumaşları ve cafcafıyla envaı atmosfer yaratılarak bir set onlarca film için kullanılıyor. Oyuncusundan işçisine 5 milyondan fazla insan çalışıyor. Şehir efsaneleri babından bir Bollywood efsanesi midir bilinmez ama rivayet o ki her 3 Hintliden biri, bir filmde oynamıştır. Başrol oyuncuları dışında iyi para kazanan yok gibidir. Lagaan, Evvel Zaman İçinde Hindistan’da F tonunda kalçalarını tokuşturan bir Superman karşımızdaki. Gülmekten doğru dürüst izleyemiyorsunuz bile. Hint Süperman’e ilişkin bir not daha, film komedi olsun diye çekilmemiş, ciddi ciddi Süperman olarak lanse edilmiş sinemalarda. Bollywood usulü Örümcek Adam da farklı değil. Böylesi, kimi ünlü film eleştirmenlerince “tuhaf” olarak nitelenmiş ve uluslararası alanda uzun süre gözardı edilmiş bir sinemanın bağrından, unutulmaz bir klasik olan “Avare” ile sosyal sorunları yüreğinden sökerek perdeye aksettiren, Hintli duygusallığını üstün yeteneğiyle bileştirerek ismini hafizalara kazıyan Raj Kapoor gibi bir yeteneği; Satjayit Ray, Guru Dutt’u; korkunun dehlizlerinde ödümüzü zekâsıyla patlatabilen korku ve gerilim türünün özgün biçimcisi Shayamalan’ı; dünyanın en güzel kadınlarından biri olan, Bollywood’un dışarıdaki en bilenen yüzü, Cannes’da jüri üyeliğine çağrılan ilk Hintli oyuncu, eleştirmenlerin şapka çıkarttıkları “Devdas”ın başrol oyuncusu Aishwarya Rai’yi ve Bollywood ekolünü Batı sinemasıyla harmanlayarak makule çekebilen nadir sinemacılardan biri olan yönetmen Gurinder Chadha’yı; “Muson Düğünü’yle Altın Palmiye’yi kazanan yönetmen Mira Nair’i, çıkartması ilahi bir ironi olsa gerek. Araştırıyoruz karşımıza bir çok başarılı isim daha çıkıyor, bahsetmeden geçmeyelim; 70’leri devirmiş yönetmen Yash Chopra. Yarım asırdır bu sektörde Chopra. Gişesi müthiş filmler çekiyor, dev bütçelere ulaşabilmiş bir isim. Film şirketi Yash Raj Films de Bollywood’un en başarılı prodüksiyon şirketi. Dediğine göre Bollywood’un dünya genelinde gördüğü ilginin sırrı, “ahlaklı” filmler çekiyor olmasında yatıyor. Biraz tutucu, filmlerinde ? öpüşme, sevişme sahneleri yok. Hint hükümeti tarafından “Popüler ve Ahlaklı Eğlence Sunan ? En İyi Film” kategorisinde dört ulusal ? ödüle sahip. Onun için Bollywood kültlerinin yaratıcısı ve sihirbazı ? deniliyor. Devdas OLAĞANÜSTÜYÜZ! ? ? SOSYOLOJİK LABARATUAR Büyük bölümü açlık sınırının altında yaşayan ülkede bilet satışları tavan yapadurur. Hint insanı sinemayı sever. Günde 15 milyonun üstünde bir seyirci potansiyeline sahip başka hangi ülke var. Filmler için sürekli işleyen bir figüran trafiği söz konusudur. Kentlerin belli noktalarından servis minübüsleriyle alınırlar. Tıpkı bizdeki gibi. Cüzi ücretlere razılar, çoğunun yıldız olmak gibi bir hayali de yoktur sanılanın aksine. Dertleri fakir evlerine birkaç kuruş katkıda bulunabilmektir. Bollywood için kullanılan yaygın niteleme sosyolojik bir laboratuar olduğudur. Hint ortaoyunu çıkışlı Bollywood, yüzlerce geleneği, şaşaalı kültürü gökkuşağının tüm renkleriyle bir havuzda karar. Abartılı jestleri, ilginç (!) dansları, ağdalı öyküleriyle arabesk marabesk, ilgi çekmeyi, sinema literatüründe haklı yerini almayı başarır da. Her eleştiri bir yana masal seviyorsanız, Hint modasıyla biraz ilgiliyseniz ve haylice duygusalsanız Hint filmlerinden zevk almamanız için hiçbir neden yok. İmkansız aşkların, kast sisteminin allak bullak ettiği yaşamların, sınıf çatışmalarının kombinasyonu binlerce yapım arasında size de uygun bir film bulunur elbet. Hegel’in dediği gibi “Devinmeksizin ve değişmeksizin kalmış, içsel olarak kendini en eksiksiz gelişimi içinde tamamlamıştır Hindistan. Her zaman özlem ülkesi olmuştur, ve bize bugün de tılsımlı bir dünya olarak görünür. Hindistan Düşlemin ve Duygunun ülkesidir.” Ve eleştirelim eleştirmeyelim böyle bir ülkenin sinemasının takibi önemlidir. Bollywood’un efsane ? oyuncularından, bir gün sette yaralandığında neredeyse tüm ? Hindistan’ın dua ettiği, adeta ? tapınılan Amitabh Bachchan’ı da geçmemeli. O kadar ilgi ? görmüş ve Batı o kadar pür ? dikkat kesilmek durumunda kalmış ki Amitabh, 1999’da bir ? BBC anketinte Charles Chaplin, Muson Laurence Olivier ve Marlon ? Düğünü Brando’yu geride bırakarak “sahne ? ya da beyazperdedeki en büyük yıldız” seçilmiş. Performansı ? konusunda ve Bollywood konusundaki ? fikrini karşısındakini etkisi altına almayı başararak ifade ediyor Bachchan; “Çok ? iyiyiz. Olağanüstüyüz!” Tüm bu gelişmeler uyanık Hollywoodluların da gözünden kaçmadı ve ? Bollywood’a göz kırpan ünlü Hollywoodlular arasında Mel ? Gibson, Collin Farrel, Bo Derek, George Clooney de yer aldı. Ortak yapımlar için kolları sıvayan ünlüler her fırsatta Bollywood sinemasına övgüler yağdırıyorlar. ? Bazen Se vinç, Evet herşey gibi Bollywood’da değişiyor, hoplamalı ? Bazen Hüzün zıplamalı, şarkılı türkülü acıklı öyküler yine çekiliyor ama bunca film taliminin ardından uluslararası alanda da öne ? çıkan yetkin yönetmenler birbiri ardına özgün projelere ? imza atmaya devam ediyor. Bunlardan biri olan Anurag Kashyap, gazeteci S. Hüseyin Zaidi’nin kitabından ? uyarladığı “Black Friday” (Kara Cuma) adlı, 13 Mart 1993’te 300’den fazla kişinin ölümüne neden olan bir dizi ? bomba patlamasını anlatan bir filmin çekimlerini bitirdi. ? Yönetmen, Mehul Kumar da birkaç yıl önce Bombay’da yaşanan korkunç bir tecavüz olayını film yapıyor. Filmin adı ? “Jagoo” (Uyan) adlı film, şu sıralar Bombay’da çekiliyor. ? Bollywood’un bir ciddi yapımı da Bombay polis gücünün, çetelerin canına okuyan üyesi Daya Nayak’ın hayatını konu ? alıyor. “Ab Tak Chappah” adlı filmin yönetmeni Ram ? Gopal Varma. Bu film Türkiye’de çekilmiştir! PES DEDİRTEN SÜPERMEN Sinemanın bit pazarıdır Bollywood, eski yeni yok yoktur. Her türün mutlaka bir Hint versiyonu bulunur; komedi, aşk, dram, gangster, avantür… Hatta Hintli kovboylar bile var bizimkilerin kulakları çınlasın. Spagetti western’in 1975’te çekilmiş Hint soslu versiyonu, şarkılı ve danslı sahneler de dahilartık hayal edin, Bollywood’un tüm temel özelliklerini taşıyan “Şolay” en bilinenidir. Öyle ki Şolay aynı yıl Hindistan Bağımsızlık Bayramı’nda gösterime girdiğinde inanılmaz bir ilgi görmüş hatta, yirmi yıldan fazla bir süre ülkenin en yüksek gelir getiren filmi olma özelliğini korumuştur. Bitmedi… Bilim kurgusuz sinema olur mu? Ve Bollywood bundan geri kalır mı? Bollywood’un astronotları televizyon deyimiyle zihinlere durgunluk verir. Hele ki Superman’i pes dedirtir.. Sadece fragmanlarına ulaşabildiğimiz Hint usulü Superman için söylenebilecek tek şey kelimenin tam anlamıyla evlere şenlik olduğu. Kırıtan, omuzlarını bir oraya bir buraya sallayan, kötü versiyonlardaki felaket ötesi dans figürlerini usanmadan tekrarlayan, sevgilisiyle “hadi canım yandan yandan” ALTIN ASLAN’LI FİLM ? Parlak Bollywood yapımları saymakla bitmez, ? dolayısıyla en iyisi sayılı örneklerle yadetmek… Raj ? Kapoor’un “Avare”si malum en bilineni. 2001’de 58. Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan’ı evine götüren ? yönetmen Mira Nair’in seyrine doyulmayan ve Pencap ? eyaletinde bir düğünün perde arkasını anlattığı filmi “Muson Düğünü” (Mansoon Wedding) ve Sanjay Leela ? Bhansali’nin “Devdas”ı da öyle. Ve Farhan Akhtar’ın yönettiği, üç genç arkadaşın aşkı ve hayatı keşfetme ? deneyimlerinin etrafında örülmüş, pek çok ödül almış ? “Kalbin Arzusu” (Dil chahta hai); Saahad Ali’nin en saf, yalın, en bencillikten uzak haliyle aşk ve aşkla ? birlikte gelen karmaşıklıklar üzerine kurulu ? “Saathiya”sı; Ashutosh Gowariker’in, katıldığı uluslararası festivallerde İzleyici Ödüllerini toplamış, ? Bollywood’un dev bütçeli filmlerinden, Yabancı Film dalında Oscar adayı olmuş “Lagaan, Evvel Zaman ? İçinde Hindistan’da”sı (Lagaan, Once Upon A Time ? In India”), Hindistan’ın gelmiş geçmiş en çok gişe yapmış filmi Karan Johan’ın “Bazen Sevinç, Bazen Hüzün”ü (Kabhi khushi kabhie gham). Yazının başlarında da demiştik Bollywood’da Hint kumaşları ve cafcafıyla envaı atmosfer yaratılarak bir set onlarca film için kullanılıyor ve oyuncusundan işçisine 5 milyondan fazla insan çalışıyor diye. Burada yinelememizin nedeni ise şu: Zaman geçtikçe Bollywood’da ha babam kurulan birbirinin türevi setler seyirciyi tatmin etmemeye başladı ve seyirci sayısında kendi dev ölçeklerinde önemli düşüşler oldu. Seyirci değişiklik istiyordu, yenilik istiyordu. Sadece sinema filmlerini değil, televizyon dizilerini de katınca bir gecede yapımları 400 milyon kişinin izlediği düşünülürse seyircinin isteği emirdi. Dolayısıyla seyircinin talepleri doğrultusunda sinemacılar farklı ülkelerde farklı mekanlar bakar oldular. Hindistan film endüstrisinin bu anlamda ilk duraklarından biri de Türkiye. Kültür ve Turizm Bakanlığı Hindistan’daki Popcorn Film ve Balaji Telefilms’le anlaştıklarını açıkladı. Açıklamaya katılan Popcorn Film Yöneticisi Shabbib Boxwala daha da ileri giderek her filmin başına ‘Bu film Türkiye’de çekilmiştir’ ibaresinin konacağını söyledi. Ayrıca Türkiye’nin yakın bir zamanda Yeni Delhi’de bir kültür şubesi açacak. Bollywood filmlerinin ve televizyon filmlerinin Türkiye’de çekilecek olmasının en önemli yönü turizmi dolayısıyla döviz girdisini tetiklemesi. Çünkü dünya genelindeki veriler Bollywood nereye giderse turizmin de onu izlediğini gösteriyor. Ayrıca Hintli yönetmenler filmlerinde Türk oyunculara da rol teklif etme niyetinde. Hatta Balaji Telefilm Başkanı Rafiq Gangjee Türkiye’de bir büro kurup uzun süre burada çalışmayı düşündüklerini söylüyor. Ankara’ya gelen Hindistan Dışişleri Bakanı Yashwant Sinha da, Hint filmlerinin Türkiye’de çekilmesi teklifinde bizzat bulunan isimler arasında. Ankara’da Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’le biraraya gelen Bakan Sinha, Türkiye’nin Hintli turistler için iyi bir nokta olabileceğini de belirtti. Bu arada Hintli oyuncular keşif gezilerine başladı bile. Kısa bir süre önce ülkemize gelen, Hindistan’ın en büyük yıldızı Preity Zinta da bunlardan biri. Hindistan’ın Hülya Avşar’ı olarak nitelenen aktris eylül ayında 250 kişilik ekibiyle Türkiye’ye gelerek, bir Bollywood filmi çekecek. Bir de bilen varsa lütfen söylesin Mevlana’nın hayatı da Hindistan’da filme çekilecekti. Ünlü düşünürü DanielDay Lewis’in oynaması düşünülüyordu, en azından 2003 yılında öyleydi. Bollywood yönetmenlerinden Muzaffer Ali, filmde Daniel DayLewis, Robert de Niro ve Al Pacino’nun oynamalarının da söz konusu olduğunu buyurmuştu. Türk hükümeti de projeyi destekliyordu (dönemin Kültür Bakanı Erkan Mumcu’ydu.) Acaba ne oldu?..