Katalog

milli cemiyetler arasında temel konularda anlaşma sağlandığı ve buna göre hükümete zarar verecek eylemlerden kaçınılması; zorla göç ettirme dolayısıyla suç işlemiş olanların cezalandırılması; mebus seçimlerinin serbest yapılması ve mecliste muhalif partilere de gereksinim duyulduğu; kışkırtıcı gösteri ve yazılardan vazgeçilmesi; ve iç güvenliği bozacak olaylara meydan verilmemesi gibi konulara yer veriliyordu. 22 Ekim 1919 tarihli bir sonraki protokol ise, uzun süren görüşme ve tartışmaların bir özeti niteliğindeydi. Bu görüşmede hilafet ve saltanat hakkında karşılıklı güvencelerde bulunulmasının ardından, Sivas Kongresi beyannamesinin maddeleri üzerine konuşulmuştu. Buna göre beyannamenin birinci maddesinde kabul edilen sınırların korunması gerektiği ve Kürtlerin bağımsızlığını gerçekleştirme görüntüsü altında yaratılan kargaşanın önüne geçilmesi konusunda uzlaşıldı. Yabancıların Kilikya’yı Arabistan ile Osmanlı toprakları arasında bir tampon devlet oluşturmak amacıyla ana vatandan ayırmak isteğini taşıdığı ve Anadolu’nun bu verimli ve zengin bölgesinin hiçbir suretle ayrılmasının kabul edilmeyeceği de kesindi. Aydın vilayeti aynı biçimde vatanın ayrılmaz parçalarından biriydi. Trakya’da sözde bir bağımsız hükümet ama aslında bir sömürge yaratılması ve böylelikle Doğu Trakya’dan MidyeEnez çizgisine kadar olan bölgenin ayrılması hesaplanıyor olabilirdi; Edirne’nin ve Meriç sınırının hiçbir şekilde bırakılmasına razı olunamazdı. Bütün bu konularda uzlaşıldıktan sonra, meclisin alacağı en son karara da bağlı kalınacağı dile getirildi. Beyannamenin dördüncü maddesinde yer alan, Müslüman olmayan unsurlara siyasal egemenliği ve toplumsal dengeyi bozacak ayrıcalıklar verilmesinin kabul edilmeyeceği hükmü, önemli konulardan biriydi. Burada verilecek en ufak bir taviz, bağımsızlığı kökten sarsma tehlikesi taşıyordu. Bununla birlikte bu konuda ve yaşama hakkının savunulması yolundaki başka isteklere dair konularda da meclisin görüş ve kararına uyulacağı koşulu eklendi. Sıra, yedinci maddedeki, bağımsızlık tam olarak korunmak şartıyla teknik, endüstriyel ve ekonomik gereksinimlerin nasıl sağlanacağı konusuna gelmişti. Mali yardımda bulunacak bir yabancı devletin, Üstte Milli Mücadele önderlerinin resimlerinden oluşturulmuş, milli hislere hitap eden bir kartpostal: “Yadigârı Misakı Milli” Sağda Heyeti Temsiliye üyelerinden bir grup Kayseri’de (20 Aralık 1919). Soldan sağa: Rüstem Bey, Mazhar Müfit (Kansu), Mustafa Kemal ve H. Rauf (Orbay). ise bir sonraki gün Sivas’tan yola çıkarak 18 Ekim günü Amasya’ya vardılar. Yerel cemiyetlerin, Salih Paşa için parlak karşılama törenleri düzenlemesi hakkındaki emirlere uygun olarak, Paşa gittiği her yerde sıcak gösterilerle karşılandı. Amasya’da 20 Ekim’de başlayan görüşmeler üç gün devam etti ve nihayetinde ikişer nüsha olmak üzere beş ayrı protokol düzenlendi. Bunlardan üçü imza edilirken, iki protokol gizli sayılarak imzalanmadı ve alınan kararlar kolordulara bildirildi. 21 Ekim 1919 tarihli protokolde yazılı olanların hemen tamamı, Salih Paşa’nın önerileriydi. Burada özetle, İttihat ve Terakki düşüncesinin memlekette yeniden uyanmasının zararlı olduğu; hükümetle 106