Katalog

I. Dünya Savaşı Gavrilo Princip adlı Sırp gencinin Bosna’da bulunan Avusturya veliaht prensi Franz Ferdinand ile karısını öldürmesiyle I. Dünya Savaşı başladı. Dünyada sanayileşmenin gelişmesi sonucu yaşanan kamplaşmada kurulan ittifak ilişkileriyle, Almanya ile AvusturyaMacaristan “İttifak devletleri”, Fransa, Rusya, İngiltere ve Sırbistan “İtilaf devletleri” adıyla savaşta yerlerini aldılar. 1914 yılı sonunda Osmanlı İmparatorluğu ve 1916’da Bulgaristan İttifak devletlerine; 1915’te İtalya, 1916’da Portekiz ve Romanya, 1917’de ise Yunanistan ve ABD İtilaf devletlerine katıldı. Osmanlı İmparatorluğu’nun savaşa resmen dahil olmasını tetikleyen şey, Akdeniz’de bulunan Goeben ve Breslau adlı iki Alman savaş gemisinin İngiliz donanmasının takibinden kurtulup 10 Ağustos 1914’te Boğaz’dan içeri girmesiydi. 19141918 Dört yıl devam eden savaş bitirildiğinde yaklaşık 42 milyon kişiyi seferber eden İtilaf devletleri 5 milyon kayıp vermiş; İttifak devletlerinde ise 23 milyon kişiden 4 milyonu kayıp verilmişti; bu sayının dörtte birini Osmanlı askeri oluşturuyordu. Taşınır ve taşınmaz mallara verilen zarar hariç, doğrudan savaş harcamaları İtilaf cephesinde 145,4 milyar, İttifak cephesinde 63 milyar ABD dolarını bulmuştu. Savaşın siyasi sonucu ise Avrupa haritasının değişmesi, ulusal azınlıkların hak arayışına girmesi oldu. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusu için 2.5 milyondan fazla asker silah altına alındı. Savaş bitirildiğinde 400 bin yaralı, 240 bin hastalık sebebiyle ölüm, 35 bin alınan yaralar sonucu ölüm, 50 bin savaş alanlarında şehit, 1.6 milyon hasta, firar, esir ve kayıp olmak üzere toplam 2.3 milyon kişi savaş dışında kalmıştı. Hasta, firar, esir ve kayıpların sayısı bir buçuk milyon kadardı; yaklaşık 200 bin kişi çeşitli ülkelerin esir kamplarına gönderilmişti. Çanakkale Zaferi I. Dünya Savaşı devam ederken, İngiliz ve Fransızların Çanakkale’yi ele geçirerek İstanbul’a ilerleme planlarına karşı Türk askerinin direnişi zaferle sonuçlandı. İtilaf Devletleri temsilcileri 28 Ocak günü “Çanakkale Komisyonu” adını verdikleri komisyonu toplayarak bir deniz harekâtıyla boğazı ele geçirmeye karar vermişti. Bu harekâtı gerçekleştirecek donanmanın boğazdan geçişinin sağlanması karada da alınacak birtakım önlemlerle gerçekleşebileceğinden, şubat ayı itibariyle bu konuda hazırlıklara girişildi. 16 Şubat günü başlanan ve hava şartları nedeniyle ara verilerek devam edilen bombardımanı takiben deniz erlerinin oluşturduğu birlikler karaya çıktı. İtilaf donanmasının 18 Mart’ta Çanakkale’den geçme girişimi ise Türk askerinin deniz ve karadan gösterdiği direnişle, üç savaş gemisinin batması, diğer üçünün de hasara uğraması sonucu başarısızlığa uğradı. İtilaf Devletleri bu aşamadan sonra boğazdan geçişin mümkün olamayacağı düşüncesiyle geri çekilmeyi 356 tercih ettiler. Bu başarısızlıktan sonra ilerleyen aylar içinde yapılan diğer girişimler de sonuçsuz kaldı; en sonunda İtilaf Devletleri askerleri aşamalı olarak gerçekleştirdikleri geri çekilme harekâtını Ocak 1916’da tamamladılar. Çanakkale Savaşlarında İngiliz, Avustralya, Yeni Zelanda, Hindistan ve Fransız askerlerinden oluşan toplam 16 tümen savaştı. Savaşta İngiliz Uluslar Topluluğu yaklaşık 214 bin askerini kaybederken Türk tarafının kaybı da 190 bin kişiy 18 Mart 1915 di. Çanakkale’de kazanılan zafer, orduya ve halka verdiği moral kadar savaşın gidişatındaki rolü açısından da önemliydi. O zamana kadar bu harekâtın sonunu bekleyen Bulgaristan, artık İttifak güçlerinin yanında yer alma kararı veriyordu. Bir diğer önemli sonuç ise Rusya’nın bu sonuçla düştüğü umutsuzluktu; İtilaf Devletleri birliklerinin boğazı ele geçirememesi, askeri yardım alamayan ve Karadeniz limanlarına bağlı ticareti de işlemez duruma gelen Çarlık Rusya’nın çöküşünü hazırlayan nedenler arasında yer alacaktı.