Katalog

18.ÜL0SUtlUUUt51 A İSTANBUI FİLM fESTfVALİ I SI NA : L U İ S B U N U E L Bir sinema şövalyesi riylc McLsika*ya ycrle^en Bunuel. otarihten I96()yapımıfinlü*Vlridiana'ya kadar Mcksika'yla F;ransa*da filmlcrçcvınr.1 HumKTin bu 'dermc çalma melodramlarfe! anuında. usunın cn scvdıf ı e.\erı o!an, do0ruda« doftnıya tuplununl çulifmanın filnri', unululma/ *L«M Ol^ldadoKUnulalnıuylflr1 havyapitı. görkcmli biranıi gtbi durur. *Bfiy i k Culno*. 'Fl Gran Calıvtra' gîbi iş filmlcrımn suiğladıgı lican ba^arıııın sayesındc, uslanın istediğincc çalıştığı *Uootalmuflar*. biranlamıh 'EkmrkıizTopnık'in garpıcı ve gcrçckçi havasinı sürdurcrck hfiyfik kcnflcrin yoksul kenar mahallelerindcki gcnçlcnn yafamlannı anlalır. 1951 Canncs Fesiivali'ndc en iyi yfinctnıcıı iklülflnü Bunuel 'c ka/andınr. 'En kötfl fHmlm' dcdigi ftSokık K n ı SuMna9v (1950). İ l ı n ı / ı n Kuı v 9 *c;i«r V i k sdlf (I951),*EI BruloZaUm'/ROKRİdı Bayır\ *E1O\ftRobfn«onC'nııoe' (1952). *Iler Şcv TVnıu.aydâ Ba*UdT (1953 j t 4 lrf mak vc OMaı' (1954). Mcksika döneminin zanuuı zaman tıcan kıiygılann agır bastığı, kimi zaman da kiyiNindan kfişcsindcn dc olsa Bunuel'in cgılimlcrinin helirginlc^tigi. ama genelde uslanın özpurlOgOnün clııulcn üiındıgı, ikinci dcrccc nlrolcridir 'Unumlmuflar* başyapıundan sonra akla gclcn. A EIO*nun da tamamlayıcısı vc uataya ö/gu o keskin kanunizahın doruga çıktığı *Enuyo Dc VÜ CrimcHBlr Suçluran V i f u n ı da, (ya da Artklbaldo Dc L t Cruı'un Suç Y»fum) (1955) Hunucl'c ö/gü bir Mavi Sakai l d i Sincmnnm bu büyük anan>isl ydnctmeni, Fransa'da yankılar uyandının lllmlcr yapmayı sürdurür lW5'lcn sonnı aBuna Ş*t*k DcrlerVLa MorCncc JardJBÖlflm Bahf n i V K t Pao'da Atcf YOkdrliyor1 üçlcmesi arasına. yinc fesiival pro^ıarıııııda ycralan bir başka lıa^yapıtını sıkıştınr Mcksika'da çcktigi *Nazarin* (195R) uslanın olguııluk donemi eseridir. cşki scrt ve »iddct yanlannın gıdcrck ınccldigi, cn karaktehstik filrnlerinden'NuııriB 9 1959 Canncs fcslivalınin jOriftzclödölünu kazuıır. Yinc Mcksika'da yaptıgı. ırkçılıkla *ıflbyancılık' kansımı bîrara film niteligindeki •Gc«ç Ku'in (1959) aıdından l960 f la Ispanya*yadoncr Bunuel, 24 yıllıkbiraürgundai Konra. Olgunluk çağuıın a ı baıanlı Ttlmi sayılan 'Virldftau'yı çeker. İlk bakışta «all kaloliklific vc fnizme karşı birfilmgibı görunursc dc. 'AHın Çaft' gvlcncgını sürdüren *Viridiana>ı sadcce bu açtdan dcgerlcndirmck. ustanın en göçlfl ve bozguncu cscrlcnndcn biri olarak sinema tarihinc ıpvcn bu (ılmin dcrinliginc varmayı cngelfcr. *UmıtalıiHi|hır*dan 10 yıl s o m yinc Carnıes resElivalinoeotayyaniaıık Altın Palmiyc'ylc laçlandınlan: din, kîlisc, cinsellîk gîbi g5z.de Bunuel tcmalsınnm beliıginlevtiğî ^ridiana'nın Fruıco lspanya.sı'nda yol açtıgı siya^ıl skandallann ardmdan «olugu yinc Mckttka'da alır Bunuel vc ymc *cn nnırlanna kadar sortanmış, ba«lt «apkıa U r damına' kamcra çcvınsn, çarpıcı bir başyapıl daha kcıtanr: *EI Angri F ı temıinndorVokcdki Melck' U%2). SUNGU ÇAPAN Icmmu/ 19831e Mcksıftuı'da olcn.20. yuzyılın cn tlginç döncmlcrinc tanık nlıınarak dolu dolu yaşanmış. sincrnanın doguguna. cvnmiıiL ve gclişmcsine koşut gıden bir örnür sürcn Runuci ustonın. yanm yüzyıli a$kın hir Minryc sıgdırdıftı vc her biri dınin, kıliscmn. gclcnckscl ahlakin, ycrltşik düjwnîn çanına ol tıkayan, çogu ülkemizile ılk kcz gösierilccek fihıilenni kapsayan bu bölünı, lam anlamıyla bir Sinemaick işleviıti yerinc gctireırck fctf ıvaldc. Bunudvin sıncma kariycri, 'burjtıvazf AİD Ibslllcfmlf gelcneklerinr taıtfıgi gerçcküstucü dönemiyle haşlayıp keskin eleştîri ve ycrgilcrlc dmiatılnıı*, gitgidc nıhbiliıraol ögclerle bilinçaltı kannagaHiniı yönddigı de£ışik cvrclcrinden gcvtrn, son dcrccc özgün. zengin ve kı^iM.1 btrbütün içcrir. 7 çucuklu, variıklı bir ailenin iik oglu olup sıkı bir din ve hümanı/m cgitiminden gcçtikten Koııra Lomu Albcrtl, Guillen gibı gcnç «airlerk arkada>lık cdeccgi Madridfimvmilcsînekapugı alan, parlak ögıcncîligî sınısında böceklerle (bu böcck tutkusu sonralan filmlcnnc dc yansıyacakıır) vc hnksla ilgilenmcklen dc gcn durmayan gctiç Bunuel. 19201de Ispanyattaki ilk sinema kulubunu kurar ve üç yıl yonctır. Sinema a^kıyla gıiiif ı Paris'te, o döncm ortalıgt birbirinc katan gcrvcküslücfilcrt kalılır. Yöncimcn Jean Kpsteln'a çıraklık eder. Kanncalar kumu»unda <vtak dıl^ler gördfigü. doslu. gcnv Ispanycıl rcssım Salvador DalPylc bırliktc ilk nhni \}n Chirn AndaloiHİÛr EmHîlttı Kftprgi'ni. annesinin göndcrdigi paralarla gcrçcklcştirir I928'de. Gerçckustiurulcrfn 'olumalik va/rstıun sinemadaki uiEantısı sayılan vc oİayfîlm*cdönü«cn *Bİr Kndulfis Köpctf\ cinscllikle «idıJct duygıılannın ünc çıkanMığı. loplum.sa) çarpiklıklann, çuriîmüş degrr yargılanıun tcsrih inasasına yaiınldigi, bilınclc bilinçaltımn harmanladıgı. du^ıiııscl ve gorscl *bafibof çagrı>ımlarMan da cpcyce yararlaıuın biravangard klaMkıir I9j()'daysa cin.scllik. din \e uygarlıga ılı^kin unlii *1Age D'OrAllın Çaft'm boınbast pailar Bu kcz 4otomattzmv haşıboş bırakılmami|f tcrsinc hcsaplı kitapti blçimde kesîn du$ünce vc ıtöriınıülcrc yayılmı*, anlamı asenginlcştırvn sııngclvrleoyranıni|lırf 63 dakikalık bu sıyah hcya/. «işkun taşkın avangani fîlm hoyunca. V>ig>n a*k, haşkaldırma. dinsi/lık, burjuva deger yaıgılannu saldın, vb. ttîbi gcrçcküstüculük lemalannın sıralandıgı, vkı^kırtıcılı^ı da ihmal eimeyen ftAItın Çaft , dü/cnin vc sansOrfln gazabını çckerek yasaklanır kısa suredc. Bu skandala yol avaıı ikî sıradışı<gcrvckuslficü ba«yapılîn yankısı I lollywood a kadar ıtmnınca, C'upİln ancılıgıyla Amerika*ya gKİcı Arna hîç ödün vermcyc yana^madığından gcriyc dönup ku/cy Kpanya*nın yoiuul însanciklannı kaiıksı/ gcrvckçi bir lutumtaelc alan T a s HurdcsTlrrra Sln PşnEkiMk%U Tuprak"! vcker. Bu şokctfdîcibclgcselimsi film, tîim sıncma larihindc hcıızcrsı/ bir orncknr aslında. 193639 Ispanya ıç suıva$ı sırusıııda (umhuriyctçilerin temsikîsi olarak Paris vc Hol1ywood\la bulunan BuI900YJC Calanda, IspanyaVa dojtan vc 29 Luls Bunuel nuel. Fraco'nun /afcri fizcrine ülkcsinc dönmc2. ABD'dc. New York Modcrn Sanatbr MüBMÎSincıualck*indc vcçc^Hli ifleıdevahvır. 'islenmryrn lü|r bcllcncnc dcgin. Aslında hem 'Ahra ÇaJ*i yaplıgı için bunyaalınniı^ hcm de böylcsi bir (llmın yöneimcni oldugu anUfilınca da i^inc son vcrilmışlir. *Las llurdn*den 15 yıl suııra 1947'de, Mcksikalı yapimcı fHluır 1>ancieers'dcıı aldıgı önc Bu kcz zengînlcri bir çcyit Arafa nulıkuııı cdcrck > iııc ıblgasınt gcvcn Buııuel*in deyi%iyle 'hayat jrfbl Ctkrariara düffn vc çcfflII yorumlara angık kapt bırakaiı* bir *otornnfik yanMina* Hlmıdir • Yokedki M d e k \ sınemascverlcrc kcsinltkfc ravsiyc cdilccck cinslen. Yinc faşizmc. ahlaki yozlaşniaya, cinscl sapkınlı£a d»kunduıdu£u M.c Jour•al D'Hne FcmmcdcChambrcBlrOda lll/meiçUlnfn c;unccsi*ylc Mcksikalla çcktigi 'ÇSHn Simonu'ııdun sonıa I%7 \cncdîk fcstivalinde hiîyfık odül Altın Aslan'ı ka/arıaıı, Joscph Kcssel uyarlamnM *C2und0x Cuzeli'ni PransaÛa gcr^cklc^lirır liunacl. 'Climllz Gü/eli'nı Min h'nınsa döneminin öleki filmlcrı i/ler, ıkıjjcr uçcr yıllık aralaria: *La VUc Larlcc1 Samanyolu9 (l%*>), *Trlı(amScnK Scvmcyıcceiın ( 1 9 7 0 ^ 1 ^ Chırmc Dfacrci dc la Bour^eoİKİe* Burjuvazinln Glzli Çckl< cUlfii (1972). *Le Phanlom dc la UhcrivÖzftürlöftfinllayaletr(1974)vc < rlObsrur Objet du DmlrAr/unıın aŞu Kanınlık Nc»ncsi* (1977).. Tnplam 30 ua>kın Itlmi dünyn sincıııaicklcnnc vc sinema kulüplcrinc ımnıs hırakanık, hasialıklardan. yaşlılıkLin brtjjinı alaınadıgı 19801i yıllankın 1984'ic pcrdcyi îndircn Luıs Bunuel'ııı htV lün cscri. ycdınci Kanaiın cn özgun vc ki^ıliklı. bcıi/ersi/ vc ke^fedılesı ^incımual h«* /încırdîr ktı^kıısuz. < )nıın filınlcri. bilinyallına ycr cinıiş düşlcrin, gi/cnılcrin, kör içgüdfilerin. hcyccan vc baülınlmı^ lulkulann. cinscl sapkınhklann bîleykeHtdir. Her çcçit dugıııayu, ön yurgıya, din, politiko. askcrlik. pulisiık, vb. gtbi yozlapnıs kurumlanı, duzcniıı kügchaşlunnı tirtmtı^ luiııcu guçlcrc kanp durarak gcrgckic dü^scli. acıyla »cvinci. «iddcllc cınscllifti. siirçdlskk karamı/ahı harmanlayan bu nimlerin 17*sini lopluca sunan hu Bunuel rçtrospckliflni hu yılki rcsiıvulimi/in yenı linemasever kuydclaıa yaptıgı en oncmli kaikılanndan sayı>vHum bcn özcllc. Açık yürckli, 0/gürlukı.u, pınl pınl. çc^it <e«it güadlikleri kavalayan araştıran. babayigiı bir kiniligtn, acımasız bir bıu}u\ıur.i gözlcmcisi ve clcştincisınin ürünlcri olan Bunuel filmlerinî kcHinliklc kaçırmanuılı dcn/ (cn a/ın9 dan a)nunılmıi|lar ı, 'Virldlana^ı, *Mahvcdici Mclck 1 ! vc son hagyapıt uçlcmcsı olan 'Burjuva/İnin CUzlİ Çckkiligi'ni, 'Ö^uriüean KlayaJcti^ni. 'Arzanuo Şu Karanlık Ncincsrııi), vönkü böylcsi fınai her zaman her sincmascverin önfinc gclmcz, "Samanyolu11 Bunuel'in 1969 yılında Fransa'da çevirdiği fılmlerden. bİAİcıı hatırlatüusı.,. V0. ULUSLARARASI tSTANBUL FESTtVALJ