Katalog

10 ŞAHİN ALPAY ngiltere'de 2 Mart 1981'de 12 lşçi Partili milletvekili "sola kaydıgı" gerekçesiyle partilerinden istifa cttilcr ve o günden itibaren çalısmalarını "Sosyal Demokrat Grup" adı altında sUrdüreceklerini açıkladılar. Ayın sonunda tngiltere Sosyal Demokrat Partisi (SDP) resmen kuruldu. Parti'nin parlamento grubuna zamanJa lşçi Partisi'nden 15, Muhafazakâr Parliden bir milletvekili daha katıldı. SDP, 12 maddeden oluşan kuruluş bildirisinde, "Mııhafazakfirların sürekli saldınlanndan arınınış bir kanıu sektörii ile İşçi Partlsl'nin yinelenen tehdillerinden korunmuş özel sektörden oluşaıı bir karma ekonomiyi" savunduğunu açıklıyordu. Ingili/ parti sisteminde 40 yıldır sürmekte olan "iki parti" egemenliğine soıı vermek istediğini; bu amaçla seçimlerde çoğunluk yerine nisbî temsil sisteminin benimsenmesi için çalışacağını söylüyordu. Bildiride şöyle deniyordu: "Piyasa gttçlerinin, mcrkezden denellenen hiçbir ekonomlde göriilmeyen, yeni zenginlikkr yaratma yetenegini kabul ediyonız. Ancak, piyasa güçlerinin kendi hallerine bırakıidıgında zenginlikleri aşjn ölçüde adaletsiz bir biçimde dagıttıgı da kabui edilmHidir. Bu nedenle zenglnlestirci giriflm He ürünlerin adaletli bir dagılımı arasında denge kurmalıyız." StYASET 84 I "Serbest" piyasa ekonomisine karsı "sosyal" piyasa ekonomisi rilen göruşleri burada kısaca aktarmaya çalışacağız. Haziran 1983 seçimleri ertesinde lngiliz Sosyal Demokrat Parti Başkanlığına getirilen David Owen, son bir yıl içinde yaptığı konuşmaları ve yazdığı yazıları toplayan kitabında "Sosyal Piyasa Felsefesi"ni anlatıyor. miye devlet müdahalelerini ve merkeziyetçiliği arttırmıştır. Devletin düzenleyici önlemleri olmaksızın bir ekonomi politikası uygulanamaz. Ancak devlet müdahaleleri piyasa mekanizmasının işleyişini baltalamamalıdır. devlet, piyasanın gelecekteki ihtiyaçlarını dikkate alarak bilim, teknoloji, eğitim alanlarında gelişmeyi teşvik edici önlemleri almalıdır. Ingiltere'de son yılların en talihsiz gelişmelerinden biri de planlamaya olan güvenin sarsılmasıdır. Sosyal piyasa ve ademimerkeziyetçiliğin savunulması ile çeşitli alanlarda yol gesterici bir planlama istemek arasında bir çelişki yoktur. "İşlerliği olan bir gelecek" "Sosyal demokrasi flkri... sefalet, baskı, açlık, savaş, ırkçı ve milllyetçl kin ve nefret, doymak bilmez hırs ve intlkam arayan kıskançlık gibi giderilmesi olanakiı kötülükleri doguran koşullann adım adını ortadan kaldınlması içln ısrarlı bir miicadeleyi içerir." Lezsck Kolakowski "BlreycUigin geleneksd üıtünlükleri... etkinlik ademimerkeziyetçiligin ve kislsel çıkar dürtüsünün UstUnlflkleri... belki de ondukuzuncu yttzyılda düsttniildiigünden çok daha fazladır. Bunlar daha iyi bir Relecegi saglayacak... yaşamn tarzının en önemli giivenceieridir." John M. Keynes "Btittta temd sosy»! nimeUer ozgttriOk ve Liberal / SDP güçbirligi tngiltere'nin AET'ye üyeliğini ve NATO'ya bağlılığını savunan SDP, kuruluşundan Uç ay sonra, bırçok göruşte birleştiği Liberal Parti ile bir seçim ittifakı yapılması yolunda ilk adımı attı. Ekim I981'de de iki parti arasında "güçbirligi" kararı alındı. O sıralarda yapılan yoklamalar bu güçbirliğinin Ulkc çapında en büyük seçmen desteğinc sahip olduğunu gösteriyordu. Temmuz 1982'de, 67 bin parti üyesınin hemen tamamının mektupla gönderilen oylarla katıldığı bir seçimdc büyük çoğunluğu toplayan Koy Jenkins SDP başkanlığına seçildi. Liberallerle sıkı bir işbirliğini savunan Jenkins'e karşı, SDP'nin daha bağımsız kalmasını isteyen Dr. Davld Owen oyların ancak küçük bir bölümünü aldı. Ingiltere'de 9 Haziran 1983'tc yapılan genel seçimlerde Muhafazakârlar oyların 1a 43'ünü alarak, 397 milletvekili ile iktidarı korudu. lşçi Partisi ise, oyların ancak % 28'ini toplayarak, 1920'den bu yana en ağır seçim yenilgisine uğradı. Liberal / SDP güçbirliği ise neredeyse lşçi Partisi kadar (% 25) oy alırV ken; lşçi Partisi'nin 209 milletvekiline karşı ancak 23 milletvekilliği elde edebildi. Bu durum, lngiltere'deki seçim sisteminin iki parti egemenliğini ne ölçüde desteklediğini acıkca gösteriyordu. Zira nisbî temsil uygulanması halinde Liberal / SDP güçbirliği de tşçi Partisi kadar milletvekili çıkaracak; öte yandan Muhafazakârlar parlamentoda çoğunluk sa|layamayacaktı. ! sik laissez falre liberalizmini benimsemez; ama piyasa mekanizmasından ne vazgeçilebileceğine ne de vazgeçilmesi gerektiğine inanır. Ingiliz ekonomisinde karşılaşılan sorunlar, bir ölçüde kamu sektörü ile özel sektörün sınırları ve amaçlarının açıklıkla belirlenmemiş olmasıyla ilgilidir. özel sektörün temel ilkesinin kflr, kamu sektörünün ise hizmet olduğunun kabul edilmesi; kamu sektörünün de kendi içinde bizraetamaçlı ve kâramaçlı iki bölüme ayrılması gerekir. Owen'a göre lngiliz ekonomisindeki sonınların çözümU için iktisadi kararların alınmasındfl daha geniş ölçüde ademimerkeziyetfilige, dolayısıyla piyasa mekanizmasına daha büyük bir agırlık verilmesıne ihtiyaç vardır. işverenlerin toplumsaJ sorumluluklarını yerine getirmeleri, çalısanlann yö Sosyal piyasa felsefesi SDP'nin savunduğu sosyal piyasa felsefesi, iktisadi etkinlik fikrinin yanı sıra adil bir toplum idealine bağlılığı içerir. Rekabetçi bir piyasa ekonomisi ile sosyal csitsizlik ve yoksulluğun giderilmesi ilkelerinin bir bileşimidir. Toplumda adaletin sağlanması, ekonomik gelişme sonrasına ertelenemez. Owen'a göre, Ingiltere'de hükümetierin yoksulluğu giderememiş oluşlannın bir temel nedeni, toplumda kardeşlik, dayanışma fıkrini yerleştirememiş oluşlarıdır. Sosyal piyasa felsefesinin içerdiği karşılıkh saygı ve ortak çıkar anlayışını egemen kılacak tutum dcğişikliklerine ihtiyaç vardır. Bunun için gcrek işçiişveren ilişkilerinde, gerekse partiler arasında sınıf temeline dayalı kısır çekişmelerdeki hasmane tutumlann terk edilmesi gerekir. AHJTURETHÂT Fartisinden daha popüler fngiliz Sosyal Demokrat Partisi Başkanı David Owen, 1938'dedoğdu. Cambridge Üniversitesi'nde nuroloji ve psikiyatri öğrenimi gördükten sonra, I962'de tıp doktoru oldu. tlk kez J966'da, henUz 28 yaşındayken, tşçi Partisi 'nden milletvekili seçildi ve o tarihten bu yana parlamentoda kaldı. lşçi Patisi iktidarlarmda çeşit11 üst kademe görevler üstlendi; 19681970 arasında Savunma Bakanı Yardımcılığı, 19771979 arasında Dışişleri Bakanlığı yaptı.Owen, Mart 1981'de fşçi Partisi'nden ayrılarak Sosyal Demokrat Parti'yi kuran 12 milletvekili arasında yer aldı. 19811982'de SDPparlamento grup başkanlığı, 19821983 'te parti başkan yardımcılığı yaptıktan sonra Haziran 1983 genel seçimleri ertesinde parti başkanlığına getirildi. Owen 'in bugün tngiliz seçmenleri nezdinde SDP'nin popülaritesini aşan bir itibara sahip bulunduğu vetilkeninen yetenekli politikacılarmdan biri olduğu belirtiliyor. netime katılraasırun, kazanca ve mülkiyete ortak edilmesinin yaygırüastırılmasıyia sağlanabilir. Sanayinin tUketicilere karşı sorumluluğunun sağlanması ise, serbest rekabet koşulllarının yaratılmasına; bu koşullar içinde kflrlannı arttırmaya ve ekonomik gelişmenin motoru olan yatırımlara yönelmeye özendirilmelerine bağlıdır. Karşılıkh bagımlılık Dış iktisadi politika açısından Ovven, ilke olarak korumacılığa karşı çıkmakta ve dışa açilmayı savunmakta. Ancak yine de, tekstil endüstrisi ve küçük tarım üreticileri gibi ekonominin zayıf kesimlerinc dünya piyasasına adapte olabilmeleri için bir süre tanınması lazımdır. Owen'a göre, tkinci Dünya Savaşı sonrasındaki dönemde, diğer Batılı ülkeler gibi Ingiitere de dünya pazarı ile giderek daha çok bütünleşmiş; karsılıklı bagımlılık Ingiltere'de ekonomik yaşamın önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu, ülkelerin tek başına yapabilecekleri şeylere sınırlar koymakla birlikte; rekabetin ve uzmanlaşnıanın sağladığı yararları da beraberinde getirmektedir. Açık bir ekonomi gerek ihracatçılar gerekse tüketiciler için (malların fiyat va kalitesi açısından) çeşitli yararlar sağlamaktadır. SDP gerek ülke içinde gerekse dışında serbest rekabetc inanmaktadır. Ancak bunun getireceği değişmenin yol açtığı sancılara maruz kalanlann sosyal politikalarla desteklenmesi zorunludur. 1983 seçimleri ve SDP Güçbirliği'nin aldığı sonuçlar Libcraller açısından büyük bir başarıydı. 1979'da ancak % 14 oy alabilmişlerdi. SDP açısından ise seçim sonuçları hayal kırıklığı yarattı. Guçbirliğinin kazandığı 23 milletvekilliğinden yalnızca aliısı SDP'ye aitti. Partili milletvekillerinin büyük çoğunluğu yeniden seçilmeyi başaramamıştı. Seçimler ertesinde ağır yenilgiye uğrayan lşçi Partisi'nde Mkhael Foot ile aynı gün Roy Jenkins SDP başkanhğından istifa etti. Başka bir aday bulunmadığından Dr. David Owen oybirliğiyle parti başkanlığına getirildi. Owen, seçim kampanyası sırasında büyük bir ilgi toplamış ve güç kazanmıştı. Owen, SDP lideri seçilmesinin birinci yıldönümünde, parti başkanı olarak yaptığı konuşmalar ve yazdığı makaleleri biraraya getiren " A FUTURE THAT WILL VVORK / İŞLERLİCt OLAN BİR GELECEK" (Pen guin 1984) adlı bir kitap yayınladı. SDP'nin savunduğu "sosyal piyasa fehıefesi"nin ayrıntılı bir şekilde işlendiği bu kitapta gelişti fınat, gelir ve tenret He keadi kcndioc saygıDin temel uıuurlan, bu nİHMtlcrdcn ber hangj biri veya ttimünin esJtslz bir dagılımı en kfttü daramda bulımanlann lehiae oimadıkça, esi< bir «ekiide dağılmaiıdır." John Rawb Owen'in, çagdaş sosyal demokrat düjüncenin esin kaynaklan arasında yer alan üç ünİU düşünürden yukarıdaki alıntıları yaptığı kitabında yer alan temel makale, Sosyal Piyasa Yaklasıraı adını taşıyor. Owen'a göre, "karma ekonomi" artık herkesin sahip çıkabildiği bir klişe haline gelmiştir. Özel girişimin erdemlerine inanmayan lsçi Partililer de, devletin ekonomide olumlu bir rol oynayabileceğini reddeden Muhafazakârlar da "karma ekunomi"den yanadır. Bu durumda, Sosyal Demokratlar, devletin ve özel sektörün ekonomideki yerini daha açıklıkla tanımlamak amacıyla "sosyal piyasa" kavramından yararlanabilirler. Üçüncü Dünyanın kalkınması Ovven'in Uzerinde durduğu bir başka konu, lngiltere'nin son zamanlarda fazlasıyla kendi iç sorunlarıyla meşgul oluşu. Oysa, bazı Üçüncü Dünya Ulkeleri sanayilcşme ya da petrol gelirleri nedeniyle önemli gelişme sağlamışsa da dünya nüfusunun büyük çoğunluğu yoksulluk içindedir. tngiltere vc diğer gelişmiş ülkeler, Üçüncü Dünyanın ekonomik kalkınmasına destek olmalıdır. Bu.Brandt Raponı'nun öngördüğü şekilde, iki tarafın da yararınadır. Sağlanan yardımlar tatnıin edici olmaktan uzaktır. Serbest piyasa ekonomisine bağlılıklarını belirten Batılı ülkeler, dünya ticaretinde korumacılığın giderilmesi konusunda işbirliği yapmamaktadır. ö t e yandan IMF ve Dünya Bankası'nın borçlu Üçüncü Dünya ülkelerine kredi olanakları arttırılmalıdır. Dünya ekonomisinin canlanlanmasının sağlanması açısından Devlet ve piyasa tşçi Patisi yönetimJeri çeşitli müdahaldcrle, itici gücü olan kârı sınırlandırarak, özel sektörün canlılığını yitirmesine katkıda bulunmuşlardır. Muhafazakâr hukümet ise sorunları çözmek için geniş çapta özelleştirmelere başvurmuştur. Bu, bazı alanlarda olumlu sonuçlar vermiş; ancak rekabet koşullarının sagjanacağı yerde, devlete ait bir tekelin özel bir tekele devredilmesinden ibaret kalan durumlarda, ters sonuçlar vermiştir. Otoriterlik, pısırıklık ve yaratıcıolmayış Ingiltere'de yalnızca kamu sektörünün özellikleri değildir. Tutumlarda köklü bir değişiklik her iki sektör için de gcreklidir. Tüm serbest piyasa ekonomisi taraftarlığına karşın Thatcher Hükümeti, kendinden önce gelen hükümetler kadar merkeziyetçidir; ekono Kavramın kaynağı Bu kavram, Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin Marksizm'i terk edip, Liberallerle birlikte iktidara yönelişinin başlangıcı olan 1959 Bad Godesberg programıyla yakından ilişkilidir. Ingiltere'de 1981' de kurulan SDP, kla