Katalog

HEM KUPA HEM PARA T U Ğ R U L A K Ş A R C SPOR FUTBOL NİSAN SALI G ünümüz futbolunu saygın gazete İnternational Herald Tribune 4 Nisan 2007 tarihli baskısında “para yaratma makinesi” olarak tanımlıyor. Gerçekten de sonu kupayla biten sıradan futbol turnuvaları bile kazanana milyon dolarlık servetler kazandırıyor. Kaybeden ise milyon dolarlardan oluyor... Futbola böyle baktığımızda düzenlenen her futbol organizasyonu, bir yerde “para yaratma” organizasyonuna dönüşüyor. Ancak her organizasyon gördüğü ilgi ve reyting oranında, kendisine yatırılan paraları nemasıyla geri veriyor. Bu turnuvaların bütçeleri milyar dolarlara kadar ulaşabiliyor. Örneğin Şampiyonlar Ligi’nin bütçesi UEFA rakamlarına göre 970 milyon dolar ve bu bütçe yaklaşık sekiz aylık bir süreyi kapsıyor. Bu süre içinde yatırıma plase edilen paranın yarattığı gelirin yaklaşık 770 milyon doları ise, bu turnuvaya katılan kulüplere ödeniyor. Bu yatırımın yarattığı dışsal etkileri, yani ilave yaratılan katmadeğeri ayrıca dikkate almak gerekiyor. Bu kapsamda düzenlenen her futbol organizasyonu aslında ciddi bir futbol yatırımı. Bu yatırımın verimliliği ve karlılığı da çoğunlukla çok yüksek oluyor. Bu amaçla başta UEFA olmak üzere tüm futbol üst organları, bu tür organizasyonları daha da cazip hale getirmek ve para kazanmanın ana dinamiği olan reytingi daha da yükseltmek çabası içindeler. Ülkemizde de bu kapsamda Turkcell Süper Lig ve Fortis Türkiye Kupası da önemli bir futbol yatırımı, yani para yaratma organizasyonu... Şüphesiz ki Turkcell Süper Lig ülkemizin en önemli ve prestijli parasal ve sportif organizasyonu. Süper Lig’i para yaratma özelliği, gücü ve değeri bakımından Fortis Kupası ile kıyaslayamayız tabii ki. Her şeyden önce bütçe büyüklükleri bakımından çok önemli farklar var. Süper Lig yarattığı 472 milyon dolarlık yıllık gelirle, Fortis Türkiye Kupası’nın çok üstünde yer alıyor. Süper Lig’i şampiyon bitiren kulüp naklen yayın gelirleri hariç, sadece 15 milyon dolar civarında minumum parasal ödül geliri elde ediyor. Şampiyonlukla gelen ve yaratılan ilave katmadeğer Süper Lig kulüplerinin bütçelerini 50 milyon doların üzerine taşıyabiliyor. Bu anlamda olaya bakıldığında; Türkcell Süper Lig yarattığı değer ve büyüklüğü ile çok önemli bir “para yaratma” organizasyonu olarak görülüyor. Nitekim 200506 sezonunda Turkcell Süper Lig kulüplerinin sportif performanslarına göre parasal kazançları toplamının yıllık 125 milyon dolara ulaşmakta. Şampiyon kulübün sergilediği sportif performans ve daha baştan aldığı katılım paylarıyla yıllık 15.3 milyon dolara kadar para kazanabiliyor. Aynı organizasyon içerisinde ise lig sonuncusu da 5.9 milyon dolar kazanabiliyor. Bu kapsamda 200506 sezonunda kulüplerin ortalama gelirleri 6.9 milyon dolar civarında gerçekleşmiş durumda. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de iki nolu kupa hüviyetindeki Fortis Türkiye Kupası’nda da “kulüplerin parasal gelirleri” toplamına baktığımızda; Fortis Kupası’nın sahip olduğu bütçe büyüklüğü ve yaratılan katmadeğer ile Süper Lig’in yaratığı gelir ve katmadeğer arasında çok büyük farklar bulunuyor. Aslında bu durum sadece bize özgü bir değil. Tüm Avrupa’da böylesi bir durumla karşı karşıyayız. Bu nedenle tüm Avrupa’da bu Kupa 2. nolu kupa olarak adlandırılıyor. Ancak son zamanlardaki gelişmeler bu kupayı da kulüpler için cazip hale getirmeye başladı. Belki UEFA’nın yeni düzenlemeleriyle daha da cazip hale gelecek. Daha doğrusu UEFA, futbolun gelişimine katkı sağlayacak ve Şampiyonlar Ligi’ni daha da yüceltecek yeni arayışlarını sürdürüyor. Bu bağlamda Federasyon Kupaları önemli birer kaynak durumunda. Bu konuya birazdan değineceğiz. Özellikle bundan birkaç yıl öncesine dek çapından ve değerinden çok şey yitirerek nostaljik bir turnuvaya dönüşen Türkiye Kupası, 2005’te de yeni düzenlemelerle tekrar eski canlı ve heyecanlı günlerine geri döndü. Bunun iki nedeni var: İlki Fortis Türkiye Kupası. Bu turnuvaya katılan ve kupayı havaya kaldıran kulüplere artık önemli parasal ödüller veriliyor. Bu nedenle Fortis Türkiye Kupası kulüpler için “angarya” bir kupa olmaktan çıktı ve özellikle Anadolu kulüpleri için bu kupa önemli bir kazanç kaynağı haline geldi. İkincisi bu kupayı kazanan eskiden olduğu gibi yine UEFA Kupası’nda yoluna devam ediyor. Ancak bir farkla...Artık UEFA Kupası da değişen formatıyla katılan kulüplere önemli parasal olanaklar sunuyor. Bu nedenle UEFA Kupası endüstriyel futbolun Avrupa’daki en önemli ikinci yatırım organizasyonu olarak karşımıza çıkıyor. 200506 sezonunda Fortis Türkiye Kupası’nda dağıtılan toplam parasal ödül 12.4 milyon dolar civarında. Kupa’yı kazanan Beşiktaş’ın parasal ödülü ise 3.2 milyon dolar olarak gerçekleşmiş... Ö N E M A R T I Y O R F 10 ortis Kupası’nın önemi bundan sonra UEFA’daki bazı gelişmelerle daha da artacakmış gibi görünüyor. Eğer son günlerde UEFA’nın kendi içinde tartıştığı konu yeterli desteği bulur da uygulamaya geçerse, yerel federasyonların kupa kazanan şampiyonlarına Şampiyonlar Ligi’nin yolu açılabilecek. Henüz Türk spor basınına yansımamakla birlikte UEFA ülkelerin Federasyon Kupası’nı kazanan kulüplerin Şampiyonlar Ligi ön elemelerini oynayarak bu dev organiazsyondaki yerlerini almalarını tartışıyor. Böyle olursa endüstriyel futbolun Dünya Kupası’ndan sonraki en büyük organizasyonuna bir ülkenin en alt liginden kupayı kazanmış bir takımın katılabilme olanağı doğmuş olacak. Özellikle bu tür sürprizler bizde çok yaşanmasa da İngiltere ve diğer Avrupa liglerinde bazen gerçekleşebiliyor. Bizde de neden olmasın? Fortis Türkiye Kupası’nı kazanan Beşiktaş’ın en fazla geliri elde ettiğini görüyoruz. Fortis Kupası aracılığıyla kulüplere geçen sezon aktarılan para 12.486.250 dolara, yani 17.480.750 milyon YTL’ye ulaşmış durumda.