Katalog

Sayfa 10 • Yaklaşık lOyıldır Türkiye'yi dc etkisi altına alan özclleştirme rüzgârı, iktidardaki her hükümetin seçmenine mcsajı olurkcn, yandaşj şirketlerin de yeni kâr kapısı olarak değcrlcndirildi. Özcllcştirme ihalelerinc giren vc kazanan firmalar, hükümette olan siyasi partilere görc değişti. ESRA YENER Ankara Yaklaşık 10 yıklır Türkiye'yi dc etkisi altına alan ö/elleştırme rüzgârı, iktidardaki merkez sağ partilcrin seçmenine nıesajı olurkcn, yandaşı şirketlerin de yeni kâr kapısı olarak değcrlcndirildi. Özelleştirme ihalelcrine giren vc kazanan firmalar, hükümette olan siyasi partilere göre dcğışti. 19861993 dönemindc 8. C'umhurbaşkanı TurgutÜzal'la sıcak ılışkıde olan gruplar, KİT satı.şlarından en büyük payı alırken, DYPCHP hükümetı dönemı, daha eok clönemın Başbakanı Tansu Çiller'c yakınlığıyla tanınan şirkctler ile partiyc yakın aşirctlcr ihalelerdc etkin oklıılar. Son olarak kurulan RH AIIYOL hükümetı dönemınde, özellcştirme ihalelerınde RP'ye yakınlığıyla tanınan MÜSİAD'ın üyeleri boy göstermeye ba.şladı. Türkıye'de 1986 yılfnda aktıf olarak başlayan KİT sati!}larında son 10 yılda yalnı/ca 4 milyar 144 milyon dolarlık gelir elde edilirken, 3 milyar doların ü/erinde de harcama yapıldı. Güncel Ozelleştirme siyasi iküdarla şekillendi • Tarım ve Köy İşleri Bakanlığf na dcvredilecek olan EBK, Dünya Bankasf nın Doğu vc Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki besiciler ile sütet işletmecilerine verilmek üzere Türkiye'ye 4 trilyon liralık ihale açmasiyla yeniden özelleştirilmeye karar verildi. Yardımcısı Tansu Çüler'in Başbakan olarak göreve gcldiği 1993 yılından itibaren özelleştirınc ihalelcrine katılan firma ve kişilerin görüntüleri dc değişti. Özclleştirme Idaresi Başkanlığı'nın (ÖİB) tüm uygulama ve ozelleştirme faaliyetlerinin tanıtımı için açılan ihale Çillcr ailesine yakınlığıyla tanınan Cen Ajans'a verildi. Ardından, daha sonra Çiller hakkındaTBMM Soruşturma Komisyonu kurulmasına neden olan TOFAŞ'm kamtıdakı hıssclerinin satışı içın danışmanlık yapacak firmanın ihalesi dc, yine (.illcr ailesine yakınlığıyla bilinen Hüsnü Ö/yeğen'in bankası Finansbank'ın içinde olduğu bir konsorsiyuma verildi. Çillcr'in Başbakanlığı döneminde ihalelerdc cn belirgin görüntülerden biri de özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde satılan l£t ve Balık Kurumu kombinaları ile SEK'in işletmelerinde yaşandı. Öncc HBK'nin HakIş Konfederasyonu'na satılması kararı, halkın yoğun tepkisi üzerine iptal cdildi. Yeniden Tarım vc Köy Işlcri Bakanlığı'na devredilecek olan KBK, Dünya Bankası'nın Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki besiciler ile sütet işletmecilerine verilmek üzere Türkiye'ye 4 trilyon liralık ihale açmasıyla yeniden Ö7elleştirilmeye karar verildi. Önceliklc S1İK ve EBK'nin bu bölgclcrdeki işletme vc kombinaları satışa çıkarıldı. Satışlarda en belirgin görüntü, hiç kâr etmeyen ve teknolojik açıdan geri olan bu işletmelere bölgedeki aşiretlerin yoğun ilgisiydı. Özelliklc Ziraat Bankası tarafından, bölgede hayvancılıkla ilgilcnenlere dağıtılacak 4 trilyon liralık kredi aşiretlerin ihalelere yoğun ilgisinc neden oldu. Özelleştirmede lOyıldır sonuç elde cdilcmedi Son 10 yılda ne gelir ne dc yeni yatırım, verimlilik artışı açısından özelleştirmcdcn bir sonuç elde edilmcdi. Ancak, özelleştirmeyle iktidara yakın iş çevrelerine yeni bir kâr kapısı daha açıldı. Özelleştirmede ilk siyasi mesajlar 1991 yılından itibaren verilmeye başlandı. 1992 yılında özelliklc TÜSİAD'ın seçimlerdc büyük rol oynamasının ardından Sabancılar, Koç Grubu, Ülker Gıda, Doğan Grubu YAŞAR llolding gibi büyük firmalar ilk özclleştirme ihalclcrinden pay almaya başladılar. Özelleştırme, 1993 yılında Cumhurbaşkanı olan Özal ve döncmin Başbakanı, Cumhurbaşkanı Sülcyman Dcmirel'in çevresindeki kişi ve grupların yeni kâr kapıları oldu. Bu dönemde, Özal'a yakın duran Uzanlar, Ladik, Bartın, Trabzon, Şanlıurfa ve (îaziantep çimcnto fabrikaları ile Kepcz ve Çukurova Elektriği aldılar. DYP Gcnel Başkanı ve Başbakan Silahlı ihaleler Ihalclerc silahlı adamlarıyla gelen bölgedeki aşiretler, diğer teklif sahiplcrini bina dışında ihaleden çekilmeye ikna ederken, işlctmcleri de aldılar. Sonuç olarak EBK ve SEK'in bölgedeki işletmeleri aşiretlere kaldı. Burada en belirgin örnck de, SEK'in Siverek Işletmesi, korucubaşı, DYP Şanlıurfa Milletvckili Scdat Bucak'ın kardeşi Ali IMurat Bucak'a satılmasıydı. 3 yıl üretimi sürdürmc garantisi vererek ihaleyi kazanan Murat Bucak'a daha sonra işletmeyi çalıştırmadığı için ceza verildi. Özelleştirmede REFAHYOL dönemi REFAHYOL'un hükümete gelmesinin ardından, ozelleştirme ihalelcrine, RP'ye yakınlığıyla tanınan MÜSİAD'ın üyeleri de katılmaya ba.şladı. Burada en tcmel örnck, Petlas'ın ihalcsinde yaşandı. 1995 yılında açılan ihalcsinc hiç teklif gelmcycn Petlas için gcçcn yıl kasımda açılan ihaleyc 5 firma katıldı. Petlas'a teklif vcrcn firmalardan 3'ü MÜSlAD üyclerinden oluştu. Petlas'a teklif vcren EnsaÖzka ortaklığından Özka, RP Bitlis Milletvckili Zeki Ergezen'in kardeşi Ömer Famk Ergezen'in şirketi. Diğer teklif sahibi Kumbassan Holding de, Konya'da faaliyet göstercn vc tamamen faizsiz ilişkilerde olduğu bilinen MÜSİAD'ın en önemli üyelerinden biri. REFAHYOL hükümeti dönemindc daha hiçbir ozelleştirme uygulamasının satış kararı alınmadı. Ancak, açılan ihalclcrde bile daha önce uygulamalarda görülmeycn hükümetin RP kanadına yakın firmaların birden birc ozelleştirme işlemlerinc karşı başlayan bu yoğun ilgisi bile dikkat çekici. tfta