Katalog

7EYLÜL2OO3.SAYI911 BarışYolu.Dergi,KoreSavaşı, Amerikan cmperyalizminin Türkiye üzerinde tezgahladığı oyunlar, barış, dünyadaki işçi ve emekçihareketlerini konu edinmişti. Gün Benderli, 1951'deDoğuBerlin'dedüzenlenen, 104 ülkeden 30 bine yakın gencin katıldığı Dünya Gençlik Festivali'ne katıldı. Nâzım Hikmet'le ilk kez buluştu. Bunu diğer görüşmeler izleyecekti, Viyana'da, Doğu Berlin'de Dünya Barış Kongresi'nde, Moskova'da, Galya'yla yaşadığı ponponlu pcrdcli evinde... Türkiye'dekibüyük komünist tevkifatı, Fransız Komünist Partisi'nin Fransa'daki Türkler'e tutumunu değiştirdi. Desteklerini çektilcr, Türkiyelilerden gelen bütün haberleşme isteği geri çevrildi... Anlaşılan herkes başının çaresinc bakacaktı. Gün ve Necil bir sürc Cenevre'de kaldıktan sonra Macaristan'a geçtiler. Türkçe yaym yapmak istcycn Macaristan Radyosu'nda çalışacaklardı... NâzımHikmet'inisteğiyleZekeriya ve Sabiha Sertel de radyoya yardımcıolmak üzere Macaristan'a gitmişti. Hıızursuzluklarvardı.hem kendiaralarında, hem dc Macarlarla. Marat (Ismail Bilcn) dcvreyc girecek ve TKP'nin Budapeşte Grubıı kıırıılacaktı. Sorumlu, Sabiha Sertel'di. Gün Benderli, ilk gazetecilik dersini ZekeriyaSertel'denaklı. Macaristan Rad yosu Türkçe yayınlarda çalışmasına, işi gereği neredeyse dünyayı dolaşmasına rağmen uzun süre Haymatlos pasaportuyla yaşadı. Pckin'deyapılan Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu Kongresi ile Moskova'da düzenlcncn Uluslararası ( )ğrenciler Birliği Kongresi'ne katıldı. Iki ülke de farklı izler bıraktı. Lenin Enstitüsü'nde Marksizm semincrlerine katıldı. Birlikte Fransa'ya doğrıı yola çıktıkları Yılmaz Gülen de şimdi Budapeşte'deydi. Macaristan 'da kimiltTİnin devrim, kimilerinin karşıdevrim.kimilerınin dehalkayaklanması diye tanımladığı 1956 Ekim olaylarınatanıklıkettiler, Sovycttanklarıylabıırun burunageldiler...Radyo, Türkçe yayınlar, TKP'lilerin kendiiç çelişki ve husumetleri, Merkez Komitesi ve Dış Büro üyeliği, dostlar, altı yıl Leipzig'de Bizim Radyo'da haber ve yorum yazma, tekrar Budapeşte'ye dönüş, iki çocuk Can veGüI... Yıllar bütün bu hummalı uğraşlar arasında alap geçti... Necil, 1985 Eylül'ünde, Türkiye'yi bir daha göremeden öldü. Gün Benderli'nin yolu YılmazGülen'lebirleşti.Kırk yıl sonra, 1991'de Türkiye'ye ilk kcz geldiğinde sessizdi... Budapeşte'ye döndükten çok sonra kırabildi sessizliğini... Sonra yılda birkaç kez, bıı yılın Mayıs'ında yitirdiği annesini ziyarete gelmeye başladı... ün Benderli ile kıtabı,yaşamı, "izm "ler ve komünist partiler üzerinekonuştuk: Tüm ülkelerin komünist partilerinin dış ve iç yapılanmalarında çatışma ve çelişki olduğunu yazıyorsunuz, bu TKP'de daha yoğunlaşıyor mu, neden ? Kitabımda tüm ülkelerin komünist partilerinin dış ve iç yapılanmalarında çatışma ve çelişki olduğu gibi bir sonııç çıkarmadım. Ben yalnızca tanık olduğum bazı olayları nakletmcklc yetindim ve bıınlann okuvanları düşündiirmesini arzuladım. Okuyanlar, anlattıklarımdan böyle bir sonuç çıkarıyorlarsabuonlarınışidirderim. TKP'de bu çelişki ve çatışmaların daha yoğun olduğu sorusuna gelince, TKP'nin tarihine ilişkin birçok veri bugün de eksik, bilinmiyor. (îerek eskilerde gerekse son zamanlarda yazılanlar ise yazanların iyi niyetinden asla şüphe etmesem de bütünüyle objektif ve yansız olamaz. Bence şimdi yapılması gereken, tüm bilgileri doğru, yanlış kabil oldıığıınca toplamak, biriktirmektir. Ancakolaylarıniçindeyaşamamış, dolayısıyla sübjektif olma tehlikesinden uzak olan gelecek kıışaklar bıınları incele yip nispeten doğru ve objektif bir sonuca varabilecek değerlendirmeler yapabilirler. t. BilenZeki Baştımar çatışmalarında sanlar, inançlarına rağmen boyun eğen, sessizliğe gömülerek tahamtnül gösterenler var... İnançlarına rağmen boyun eğen, sessizliğe gömülerek tahammül gösterenlerden söz cderken bence yanılıyorsıınuz. Paradoks gibi gelse de inançlarına rağmen değil, inandıkları için boyun eğen, tahammül eden insanlar söz konusu olanlar. Biliyorum, aklı başındabir insanın bugün bunu anlayabilmesi son derece zor ama tüm dün yada milyonlarca insanın yüreği aynı inançladoluydu.Dikkatedersenizkafasıdeğil, yüreği dedim. Marx'ı, Marx'ı okuyarak okutarakdeğil.Lenin'invcStalin'inyoruGün Benderli, Ülkü Giirkan ve Yılmaz Gülen. nelerşaşırttı? Bunu hiç düşünmemiştim. Vatanından ancak birkaç yıl ayrı kalmış biri herhalde bu soruya kolaylıkla yanıt verebilir ama benim gibi tam 40 yıl sonra dönen, şaşırmıyor da günlerimizde Istanbul'da hemen herkesin kullandığı, benim ise bir türlü ısınamadığımbirdeyişle "şok " oluyor. Benlstanbul'a ilk gidişimdeki üç haftayı uyur gezer gibi geçirdim. Hiç ağlamadım, hiç gülmedim.Duygusuz.cansızbiryaratıkgibidolaştım, etrafımdan aldığım tepkilerin, uyarıların daha birini işleyemedcn diğeriyle karşılaşıp iyice sersemleşerek oraya buraya sürükJendim.Sonundakaçargibiayrıldım Istanbul'dan. Ancak ondansonraki gidişlerimde fark ettim beni en çok şaşırtan şeyleri: Istanbul'da îstanbullu kalmamış. Benim konuştuğum, bildiğim Türkçemüzelik olmuş. Amerikancadan çeviri bir acayip Türkçe konuşuluyor çoğu yerde. Sözcüklerdeki vurgular ise çok kez yürekler acısı. Eski dostlarınızı, dava arkadaşlarınızı nasılbuldunuz? Döndüğümde, bütün ilişkilerimebıraktığım yerden devam edebilmem çok hoş bir şeydi, ama çok kısa bir süre sonra onların arasındaki ilişkinin tamamen kopmıış olduğunu, hatta gerginliğe vardırdıklarını gördüm. Bu beni uzun zatnan düşündürdü, sonra anladım ki onların müşterek bir geçmişleri var, geçmişim yok. Biz ayrı bir hayat yaşadık, onlar ayrı bir hayat yaşamış sizce kişilik zaalları mı hakimdi? l.Bilen ve Z. Baştımar'ın çatışmaları, bu çatışmaların nelerdenkaynaklandığı.ne gibi çıkarları temsil ettiği, düşünsel bir temele dayanıp dayanmadığı da kanaatimce gelecek kıışaklar tarafından değerlendirilnıesi gereken konular. Başka isimler olsaydı da sanırım bu çatışmalar değilse bile başka türdençatışmalarolmasıkaçınılmazdı.Tııtarsızlıkların kişilerin zaaflarından değil, komünist partilerinin önlcrinekoydukları prensiplerin çağın gereklerine ters düşme sinden ve bu alanda her türlü değişiklik çabasının daha başından damgalanarak saf dışıedilmesizıhııiyetitulen kaynaklandığı düşüncesindeyinı. Serteller'denbaşlayarakhepkırılanin Giin Benderli, Necil Togay (üstte). Eren Esin, Nâzım Hikmet, tercümanı Clara Korolovski ve Yıldız Sertel (altta). muyla öğrenen ve öğreten bir düşünce yapısı, bu temel üzerinde yükselen bir sıstem, tutarsızlıklarla dolu olmaya ve önünde sonunda çözülmeye mahkumdu. Bu sistem içinde ayrı ayrı bireylerin daha fazla tepkici, daha fazla kuşkucu olmaları bencekişininyapısısorunu. Bugün de sosyalist misiniz ? Uzun bir süreden beri kendimi herhangi bir "ist" kapsamınasokmuyorum. Ozelliklededahilolduğumudüşündüğüm "ist"e bağlı kimi şahısların harcket ve düşüncelerinin bana ne kadar ters düştüğünü gördükçe. Kaldı ki birçok kavram gibi bu "ist"lerin anlamının da çok değiştiği ve mutlaka daha da değişeceği görüşündeyim. Yaşadıklarıma,gördüklerime,öğrendiklerime, deneyimlerime dayanan birtakım değer ölçülerim var. Beni çevrcleyen dünyamı ve bu dünyada yer alan insanlara ilişkin davranışlarımı, ideallerimi bu değer ölçülerimın süzgecinden geçirmekteyim "ist'lerin değil. Türkiye'ye ilk dönüşünüzde sizi en çok lar. Çeşitli siyasi doğrultuları izlemişler ki, sol hareketin de en büyük zaah bu zaten. 80 doğrultuya ayrdıyor, birbirini yiyorlar. Dünyanın her tarafında böyle, bugün de böyle. Onun için herkesi bir araya getirmek sevdasmdan vazgeçtim. Hepsi ile ayrı ayrı konuştum ve hiç onun dışında kimlerle görüştüğümden bahsetmedim.... Sosyalist bir ülkede y aşadtnız, eski dostlarınız sosyalizmi kıırmak istedikleri bir ülkede... Builişkilerinizenasılyansıdı? Türkiye'ye ilk gelişimde tanıdıklarım Boğaz'da, Öğretmen Evi'nde yemek yedirdiler. Çok tuhaf bir şey oldu: Daha önce görmediğim bina bana yabancı degildi. Duvarda, çocukları okurken gösteren bir resim vardı. G üzel güzel oturulacak yerleri olan bahçede, gayet ucuza yemek yedik. Birden farkına vardım ki, ben bu binayı Macaristan'dantanıyorum.Çünküöğret. menler için devlet eliyle yapılmış olan binalarokadarbirbirinebenziyorki... Tanıdıklarıma, bunlardan da biraz bahsetmek istedim, kimileri tepki Devamı arka sayfada